Etholiad nesaf Senedd Cymru
 | |||||||||||||||||||||||||
Pob un o 60 (neu 96) sedd y Senedd 31 (neu 49) sedd sydd angen i gael mwyafrif | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres: |
 |
|
Cymru o fewn y DU
Cymru o fewn yr UE
Gweithgarwch gwleidyddol
|
|
|
Bydd etholiad nesaf y Senedd yn digwydd ym mis Mai 2026 neu cyn hynny [2] i ethol aelodau Senedd Cymru. Hwn fydd y seithfed etholiad cyffredinol datganoledig ers sefydlu’r Senedd (Cynulliad Cenedlaethol Cymru gynt) ym 1999. Hwn hefyd fydd yr ail etholiad ers i’r Senedd newid ei henw ym mis Mai 2020.
Mae’r Senedd yn trafod newid y system bleidleisio ac mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno Bil a fydd yn cyflwyno newidiadau ar gyfer etholiad Senedd 2026, os yn llwyddiannus. Mae newidiadau arfaethedig y Bil yn cynnwys:
- cynyddu maint y Senedd o 60 i 96 Aelod Seneddol (oherwydd gorlwytho)
- newid y dull pleidleisio i D'Hondt (i fod yn fwy cymesur a syml)
- gofyniad i bob ymgeisydd fyw yng Nghymru
Mae cynigion hefyd ar gyfer cyflwyno cwotâu amrywiaeth nad ydynt yn y Bil cyntaf.
Diwygio system etholiad
[golygu | golygu cod]Awgrymodd adroddiad Comisiwn Richard yn 2004 y dylid cynyddu nifer yr Aelodau i 80. Awgrymwyd y nifer hwnnw hefyd, o leiaf, gan adroddiad 2014 Comisiwn Silk.[3] Yn yr un modd, yn 2013 a 2016, cyhoeddodd y Gymdeithas Diwygio Etholiadol adroddiadau yn dadlau’r achos dros gynyddu maint y Cynulliad.[4][5] Awgrymodd adroddiad yn 2017 gan gomisiwn arbenigol dan arweiniad Laura McAllister gynnydd i rhwng 80 a 90 o Aelodau, newid i bleidlais sengl drosglwyddadwy (STV) a gorfodi cwotâu rhyw . Fodd bynnag, nid oedd consensws trawsbleidiol ar unrhyw un o’r mesurau hyn yn 2017. Plediodd adroddiad McAllister yn llwyddiannus dros hawliau pleidleisio i bobl ifanc 16 ac 17 oed.[3]
Mae gostyngiad yn nifer yr ASau Cymreig San Steffan wedi ei gynnig ar gyfer etholiad cyffredinol nesaf y DU. O dan y cynigion, byddai nifer yr ASau yn gostwng o 40 i 32 ac mae ffiniau etholaethau newydd hefyd wedi'u cynnig.[6] Cafodd y cynlluniau ffiniau eu cyhoeddi ar 19 Hydref 2022 ac mae gan bleidleiswyr bedair wythnos i wneud sylwadau. Byddai’r map o’r ffiniau etholaethau newydd hefyd yn cael ei ddefnyddio fel rhanbarthau’r Senedd ar gyfer etholiad nesaf y Senedd.[7]
Ar ôl etholiad Senedd 2021, ymrwymodd ail lywodraeth Drakeford i gytundeb cydweithredu gyda Phlaid Cymru, o'r enw "Gweithredu radical mewn cyfnod anodd".[8] Mae paragraff 22 yn gofyn am: ehangu’r Senedd i rhwng 80 a 100 o Aelodau, dull pleidleisio mwy cyfrannol, un symlach, ac un sy’n integreiddio cwotâu rhywedd. Mae’r paragraff hefyd yn gofyn am argymhellion i’w gwneud gan y Pwyllgor Diben Arbennig erbyn 31 Mai 2022, gyda’r nôd o basio deddfwriaeth yn y 12 i 18 mis nesaf fel y gellir ei chymhwyso ar gyfer yr etholiad nesaf yn 2026.[8]
Sefydlwyd y Pwyllgor Arbennig ar 6 Hydref 2021. Cafodd ei gadeirio gan Huw Irranca-Davies, ac roedd yn cynnwys pum aelod yn cynrychioli pob plaid, yn ogystal â Llywydd y Senedd . Cynhaliwyd cyfarfodydd cyhoeddus a phreifat ar y materion hyn. [9]
Ar 10 Mai 2022, cyhoeddwyd datganiad sefyllfa ar y cyd gan y Prif Weinidog Mark Drakeford ac Arweinydd Plaid Cymru Adam Price, a’i anfon at y Pwyllgor Arbennig.[10] Ynddo, maen nhw’n galw am Senedd â 96 aelod wedi’u hethol drwy gynrychiolaeth gyfrannol ar restrau pleidiau caeedig (gan ddefnyddio dull D’Hondt ) gyda “ sipio ” gorfodol o ymgeiswyr gwrywaidd a benywaidd ar y rhestr er mwyn sicrhau, ar gyfer pob plaid, fod hanner yr ymgeiswyr yn ferched. Byddai'r etholiadau'n cael eu trefnu mewn 16 o ranbarthau chwe aelod a grëwyd drwy baru'r 32 o etholaethau San Steffan sydd wedi'u hail-lunio.[11]
Cyhoeddwyd adroddiad terfynol y Pwyllgor Arbennig ar 30 Mai 2022 ac mae’n argymell y system y cytunwyd arni gan arweinwyr Llafur a Phlaid Cymru.[12] Er bod yn well gan y Panel Arbenigol y bleidlais sengl drosglwyddadwy nag unrhyw ddull arall, roedd y Pwyllgor yn ffafrio’r system cysylltiadau cyhoeddus rhestr gaeedig dros ei allu i orfodi cwotâu rhyw drwy sipio gorfodol.[12] Fodd bynnag, nid yw cymhwysedd deddfwriaethol y Senedd yn y maes yn gwbl hysbys a gall fod yn destun her gyfreithiol.[12]
Trafodwyd yr adroddiad yn y cyfarfod llawn ar 8 Mehefin 2022, a chymeradwywyd o 40 i 15.[13]
Ar 18 Medi 2023, 26 mlynedd i'r diwrnod ers y bleidlais datganoli, cyhoeddwyd Bil ar y cynigion gan gynnwys cynyddu maint y Senedd i 96 aelod, system ethol D'Hont a gofyniad i bob ymgeisydd Seneddol fyw yng Nghymru.[14]
Gwrthwynebiad y Ceidwadwyr
[golygu | golygu cod]Mae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi gwrthwynebu cynllun ehangu’r Senedd yn barhaus. Maent yn pryderu y byddai’n gostus, ac wedi galw am refferendwm yn dadlau mai mandad cyhoeddus yn unig all roi cyfreithlondeb i ddiwygiad o’r fath.[15] Mynegwyd y teimlad hefyd gan y ceidwadwr ac Ysgrifennydd Cymru Simon Hart.[16] Dywedodd ei ddirprwy David TC Davies wrth gynhadledd ei blaid y byddai'r cynllun diwygio yn "cloi i fewn llywodraeth Lafur am byth" ac yn "canolbwyntio grym yn nwylo ychydig o reolwyr y blaid".[17]
Ar 10 Mai 2022, ymddiswyddodd yr Aelod Seneddol Darren Millar, a oedd yn cynrychioli’r Blaid Geidwadol yn y Pwyllgor, gan anghytuno gyda datganiad ar y cyd Drakeford-Price, gan alw’r datganiad cyfryngau yn “anghwrtais i Senedd Cymru” a chyhuddo’r arweinwyr o geisio gorfodi'r pwyllgor. [11]
Arolygon barn
[golygu | golygu cod]Pleidlais etholaethol
[golygu | golygu cod]
| Cwmni arolwg barn | Dyddiad | Maint sampl | Llafur | Ceidwadwyr | Plaid Cymru | Reform | Dem Rhydd | Gwyrdd | PDCC | Arall | Arwain |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Survation (etholaeth) | 18 Hydref - 4 Tachwedd 2024 | 1782 | 30% | 17% | 21% | 20% | 6% | 5% | - | 1% | 9% |
| Canolfan Llywodraethu Cymru (data Astudiaeth Etholiad Cymreig 2024) | 5-18 Gorffennaf 2024 | 2,565 | 21.7% | 13.8% | 20.5% | 13.5% | 4.3% | 4.5% | 5.0% | 1.2% | 0.2% |
| Redfield & Wilton Strategies | 5-7 Mehefin 2024 | 960 | 36% | 22% | 18% | 11% | 6% | 6% | 2% | 0% | 14% |
| YouGov | 30 Mai-3 Mehefin 2024 | 1066 | 30% | 19% | 23% | 12% | 6% | 6% | - | 4% | 7% |
| Redfield & Wilton Strategies | 18-19 Mai 2024 | 900 | 37% | 20% | 20% | 10% | 3% | 5% | 5% | 0% | 17% |
| Redfield & Wilton Strategies | 22-23 Ebrill 2024 | 840 | 37% | 21% | 22% | 10% | 4% | 3% | 3% | 0% | 15% |
| Redfield & Wilton Strategies | 23-24 Mawrth 2024 | 878 | 36% | 21% | 21% | 11% | 3% | 3% | 3% | 4% | 15% |
| Vaughan Gething yn dod yn Brif Weinidog, 20 Mawrth 2024 | |||||||||||
| Redfield & Wilton | 18 Chwefror 2024 | 874 | 34% | 21% | 19% | 13% | 4% | 3% | 6% | 0% | 13% |
| Redfield & Wilton | 24-26 Ionawr 2024 | 1,100 | 39% | 25% | 18% | 9% | 3% | 3% | 3% | - | 14% |
| Redfield & Wilton | 10-11 Rhagfyr 2023 | 1,086 | 41% | 22% | 17% | 7% | 7% | 3% | 3% | - | 19% |
| YouGov | 4-7 Rhagfyr 2023 | 1,004 | 33% | 21% | 23% | 10% | 6% | 4% | - | 3% | 10% |
| Redfield & Wilton | 12-13 Tachwedd 2023 | 1,100 | 40% | 23% | 18% | 7% | 3% | 4% | 3% | 1% | 17% |
| Redfield & Wilton | 14-15 Hydref 2023 | 959 | 37% | 27% | 18% | 6% | 4% | 3% | 5% | - | 10% |
| Redfield & Wilton | 16-17 medi 2023 | 1,172 | 39% | 27% | 18% | 3% | 5% | 6% | 1% | 1% | 12% |
| YouGov | 1-6 Medi 2023 | 1,051 | 41% | 18% | 19% | 8% | 6% | 4% | – | 7% | 22% |
| Redfield & Wilton | 13-14 Awst 2023 | 1,068 | 37% | 21% | 20% | 9% | 6% | 3% | – | 4% | 16% |
| Redfield & Wilton | 14-16 Gorffennaf 2023 | 1,050 | 42% | 22% | 16% | 7% | 6% | 3% | – | 3% | 20% |
| Redfield & Wilton | 17-18 Mehefin 2023 | 1,000 | 36% | 22% | 19% | 10% | 7% | 3% | – | 3% | 14% |
| Rhun ap Iorwerth yn dod yn arweinydd Plaid Cymru, 16 Mehefin 2023 | |||||||||||
| YouGov | 12-17 Mai 2023 | 1,064 | 40% | 18% | 17% | 8% | 7% | 5% | – | 4% | 22% |
| Redfield & Wilton | 14-15 Mai 2023 | 1,058 | 38% | 23% | 20% | 7% | 7% | 3% | – | 2% | 15% |
| Redfield & Wilton | 15-17 Ebrill 2023 | 1,251 | 41% | 21% | 20% | 8% | 5% | 4% | – | 2% | 20% |
| YouGov | 3-7 Chwefror 2023 | 1,081 | 43% | 18% | 20% | 9% | 4% | 4% | – | 1% | 23% |
| YouGov | 25 Tachwedd - 1 Rhagfyr 2022 | 1,042 | 44% | 17% | 20% | 7% | 6% | 3% | - | 7% | 24% |
| YouGov | 20-22 Medi 2022 | 1,014 | 40% | 20% | 22% | 5% | 6% | 3% | - | 4% | 18% |
| YouGov | 12-16 Mehefin 2022 | 1,020 | 37% | 24% | 21% | 5% | 6% | 5% | - | 3% | 13% |
| YouGov | 25 Chwefror - 1 Mawrth 2022 | 1,086 | 38% | 24% | 21% | 5% | 6% | 3% | - | 4% | 14% |
| YouGov | 13-16 Rhagfyr 2021 | 1,009 | 40% | 23% | 17% | 7% | 4% | 5% | - | 4% | 17% |
| YouGov Archifwyd 2022-10-18 yn y Peiriant Wayback | 13-16 Medi 2021 | 1,057 | 37% | 27% | 19% | 5% | 5% | 4% | - | 5% | 10% |
| Etholiad y Senedd 2021 [18] | 6 Mai 2021 | - | 39.9% | 26.1% | 20.3% | 1.6% | 4.9% | 1.6% | 1.6% | 4.0% | 13.8% |
Pleidlais ranbarthol
[golygu | golygu cod]
| Pollster | Dyddiad | Maint sampl | Llafur | Ceidwadwyr | Plaid Cymru | Democratiaid Rhyddfrydol | Gwyrdd | Reform | PDCC | Eraill | Arwain |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Redfield & Wilton | 10-11 Rhagfyr 223 | 1,086 | 28% | 24% | 20% | 8% | 7% | 7% | 4% | - | 4% |
| YouGov | 4-7 Rhagfyr 2023 | 1,004 | 20% | 14% | 16% | 4% | 4% | 6% | 6% | 1% | 4% |
| YouGov | 25 Tachwedd - 1 Rhagfyr 2022 | ? | 38% | 16% | 23% | 4% | 5% | 4% | 8% | 15% | 20% |
| YouGov | 20-22 Medi 2022 | 1,014 | 37% | 18% | 21% | 5% | 5% | 4% | 7% | 13% | 16% |
| YouGov | 12-16 Mehefin 2022 | 1,020 | 31% | 21% | 24% | 5% | 6% | 6% | 6% | 14% | 7% |
| YouGov | 25 Chwefror - 1 Mawrth 2022 | 1,086 | 34% | 23% | 20% | 6% | 4% | 3% | 6% | 11% | |
| YouGov | 13 - 16 Rhagfyr 2022 | 1,009 | 35% | 22% | 19% | 3% | 7% | 5% | 6% | 13% | |
| YouGov Archifwyd 2022-10-18 yn y Peiriant Wayback | 13-16 Medi 2021 | 1,057 | 33% | 26% | 19% | 4% | 5% | 2% | 6% | 7% | |
| Etholiad y Senedd 2021 [18] | 6 Mai 2021 | - | 36.2% | 25.1% | 20.7% | 4.3% | 4.4% | 1.1% | 3.7% | 4.5% | 11.1% |
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Andrew RT Davies returns as Welsh Conservatives leader". BBC News (yn Saesneg). 2021-01-24. Cyrchwyd 2021-01-24.
- ↑ Owens, Cathy (8 September 2021). "What to expect from the next five years in Welsh politics". WalesOnline (yn Saesneg). Cyrchwyd 29 September 2021.
- ↑ 3.0 3.1 McAllister, Laura; Wyn Jones, Richard; Larner, Jac (2022). "Improving democracy in Wales". Cardiff University. Cyrchwyd 19 May 2022.
- ↑ Electoral Reform Society Cymru, Size Matters: Making the National Assembly More Effective (2013).
- ↑ Wales Governance Centre at Cardiff University; Electoral Reform Society Cymru (November 2016). "Reshaping the Senedd. How to elect a more effective Assembly" (PDF). Cyrchwyd 19 May 2022.
- ↑ Hayward, Will (19 October 2022). "New plans to cut the number of Welsh MPs and create new constituencies". WalesOnline (yn Saesneg). Cyrchwyd 22 October 2022.
- ↑ Masters, Adrian (19 October 2022). "Number of Welsh MPs to be cut from 40 to 32 under new proposals". ITV News (yn Saesneg). Cyrchwyd 22 October 2022.
- ↑ 8.0 8.1 "The Co-operation Agreement: full policy programme". The Government of Wales. 1 December 2021. Cyrchwyd 19 May 2022.
- ↑ "Special Purpose Committee on Senedd Reform". senedd.wales. 6 October 2021.
- ↑ "Press release: A way forward for Senedd reform". Government of Wales. 10 May 2022. Cyrchwyd 19 May 2022.
- ↑ 11.0 11.1 "Welsh Conservative MS resigns from Senedd reform group after Labour and Plaid's 'completely out of order stunt'". Welsh Conservatives. 10 May 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ 12.0 12.1 12.2 "Reforming our Senedd: A stronger voice for the people of Wales" (PDF). Government of Wales. 30 May 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Vote Outcomes Plenary 08/06/2022". Welsh Parliament. 8 June 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Cynlluniau ar gyfer Senedd fodern, fwy cynrychiadol | LLYW.CYMRU". www.llyw.cymru. 2023-09-18. Cyrchwyd 2023-09-18.
- ↑ Millar, Darren (7 June 2022). "Call for referendum on Labour and Plaid's policy to expand the Senedd". Darren Millar MS. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Welsh secretary wants public vote on bigger Senedd". BBC News. 25 May 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Senedd reform aim is to keep Labour in power, says UK minister". BBC News. 21 May 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ 18.0 18.1 Davies, Owain; Holzinger, Owen; McCarthy, Joanne; Jones, Helen (2021). Senedd Election 2021: Research Briefing (PDF). Senedd Research. t. 16.
| ||||||||
