Glukoza
Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Glukoza je jednostavni šećer, monosaharid, te je jedan od najvažnijih ugljikohidrata. Koristi se kao izvor energije kod životinja i biljaka. Glukoza je jedan od glavnih produkata fotosinteze i služi kao početna supstanca za respiraciju tj. disanje. Prirodni oblik, (D-glukoza), naziva se još i dekstroza, naročito u prehrambenoj industriji.
| Glukoza | |
|---|---|
 | |
| Općenito | |
| Hemijski spoj | Glukoza |
| Druga imena | Dekstroza |
| Molekularna formula | C6H12O6 |
| CAS registarski broj | 50-99-7 |
| Osobine1 | |
| Molarna masa | 180,16 g/mol |
| Agregatno stanje | čvrsto |
| Gustoća | 1,54 g/cm3 |
| Tačka topljenja | 146 °C (D) 150 °C (L) |
| 1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima. | |
Struktura
urediGlukoza (C6H12O6, molekulska masa 180,18) je heksoza tj. monosaharid koji sadrži šest ugljikovih atoma. Glukoza sadrži aldehidnu (-CHO) grupu. Zbog toga se još svrstava u grupu šećera aldoza. Pet atoma ugljika i jedan atom kisika formiraju takozvani "piranozni prsten", koji je najstabilnija forma za aldoze sa šest ugljikovih atoma. U ovom prstenu svaki ugljikov atom vezan je za hidroksilnu(-OH) grupu s jedne strane i za vodik s druge. Izuzetak je jedino peti ugljikov atom koji se veže za šesti ugljikov atom, koji se nalazi izvan prstena tako formirajući CH2OH grupu. Ova ciklična forma glukoze postoji u ravnoteži sa reaktivnijom acikličnom formom koja čini 0,0026% glukoze pri pH 7.
Funkcija
urediGlukoza je univerzalno gorivo u biologiji. Može se jedino nagađati zašto je baš glukoza, a ne neki drugi monosaharid kao npr. fruktoza, tako raznovrsno korištena. Glukoza se može dobiti iz formaldehida u abiotičkim uslovima, te je zbog toga vjerovatno bila dostupna i primitivnim biohemijskim sistemima. Za visoko organizovane organizme vjerovatno najvažnija karakteristika glukoze je ta da ona, u poređenju sa ostalim heksozama, ima malu tendenciju da nespecifično reagira sa amino (-NH2) grupom proteina u reakciji koja se naziva glikolizacija. Tokom glikolizacije dolazi do redukcije ili uništenja aktivnosti enzima. Mala tendencija glukoze za ulazak u glikolizaciju je uzrokovana činjenicom da se glukoza većinom nalazi u formi manje reaktivnog cikličnog izomera. Uprkos tome, mnoge dugoročne posljedice dijabetesa (npr. sljepilo, otkazivanje bubrega i periferna neuropatija) su vjerovatno uzrokovani glikolizacijom proteina.
Tokom respiracije, pomoću niza enzimski kataliziranih reakcija, glukoza biva oksidirana do ugljik dioksida (CO2) i vode (H2O) pri čemu se oslobađa energija većinom u formi adenozin trifosfata (ATP-a). Glukoza koja se koristi tokom respiracije se dobija razgradnjom složenih šećera, polisaharida.
Hemijskim vezivanjem glukoze i fruktoze nastaje saharoza, dok su škrob, celuloza i glikogen neki od polimera glukoze (polisaharidi).
Starije ime dekstroza pojavilo se budući da rastvor D-glukoze rotira polariziranu svjetlost u desno. Iz istog razloga L-fruktoza se zvala "levuloza" zbog toga što rastvor levuloze rotira polarizovanu svjetlost u lijevo.
Također pogledajte
uredi