Munara
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Munara ili minaret (arapski: منارة ili češće مئذنة ) je jedinstven arhitektonski element islamskih bogomolja. Obično je visoka, mnogo veća od ostalih dijelova džamije, sa lukastom krunom na vrhu. Najčešće je napravljena kao samostojeća struktura.
Historija i evolucija
[uredi | uredi izvor]Munara gotovo da nije ni postojala u početnom periodu islama. U nekim od najstarijih džamija, kao što je Velika džamija u Damasku, munare su izvorno služile kao osmatračnice, osvjetljene bakljama. U novije vrijeme, osnovna funkcija je da osigura visok položaj odakle bi mujezinov glas što dalje čuo.
Pouzdano se zna da je prve ezane, tj. vjerski poziv na molitvu, učio Bilal ibn Rebbah, jedan od istaknutih ashaba, iz prostog razloga što je imao jak glas kojeg je trebalo čuti što više ljudi na što većoj udaljenosti. Zbog toga se već tada upotrebljavao uzdignutiji prostor kako bi glas mujezina dopirao što dalje. Naravno, razmatrajući taj prvi period možemo govoriti samo o naznakama postojanja munare, međutim, sasvim je bilo normalno očekivati da se jedan takav arhitektonski elemenat razvije unutar kasnijih stilskih pojava.
Munara je zbog svoje specifičnosti oduvjek bila izazov arhitektama koji su u njoj vidjeli ne samo funkcionalno rješenje što adekvatnijeg poziva na molitvu već i simboliku postojanosti, stamenosti, uzvišenosti, idealizma, stremljenja ka duhovnom, istaknuti znak islama kojeg možemo prepoznati sa velike udaljenosti. Munara je zbog toga postala neodvojiv dio džamije i istaknut civilizacijski znak islamske arhitektonske prepoznatljivosti.
Značenja
[uredi | uredi izvor]
Tokom vremena, mnogi su pokušavali da munari dodijele brojna skrivena, dublja značenja. Pa su se tako munare predstavljale kao kapije između zemlje i neba, kao elif - arapsko slovo, koje izgleda kao uspravna linija, ili kao prst tewhida - odnosno ispruženi prst kojim muslimani "išaretom" prikazuju jedinstvo Boga (Allaha).
Najviše munare
[uredi | uredi izvor]Najveća svjetska munara je munara džamije Hasana II, u Casablanci, Maroko. Visoka je 210 m. Najviša munara od cigle je Kutub munara, locirana u Delhiju, Indija. Pod zaštitom je UNESCOa.
Konstrukcija
[uredi | uredi izvor]U osnovi, munare se konstruišu od tri dijela:
- Osnova
- Obično se zemlja na kojoj počivaju munare kopa dok se ne dođe do tvrđeg materijala. U to se onda postavlja šljunak kao osnova, a rijetko se gradi direktno na zemlji.
- Osovina
- Osovine munare su produženog tijela, obično poligonalnog, cilindričnog ili konusnog oblika. Stepenice koje se nalaze unutra su kružne, obično u smijeru suprotnom od kazaljke sata.
- Galerija
- Balkon koji se nalazi na gornjem dijelu, odakle mujezin poziva na molitvu. Češće se u bosanskom jeziku označava kao šerefe. Prekrivena je dekorativnim ciglama, mozaicima i ornamentima.
Stilovi munara
[uredi | uredi izvor]Postoji nekoliko prepoznatljivih svjetskih stilova gradnje munara:
- Turska - iz perioda osmanske imperije
- Osovina je poligonalnog oblika, sa jednim ili više balkona. Krov je konusnog oblika.
- Irak
- Samostalne konusne munare okružene spiralnim stepenicama.
- Egipat (15. vijek)
- Osmougle. Imaju dva balkona, pri čemu je gornji manji od donjeg.
- Perzija (17. vijek)
- Dva para tankih tornjeva sa bočnih strana ulaza u džamiju. Završene prekrivenim balkonima i obložene plavim pločicama
U Bosni i Hercegovini je prepoznatljiv osmanski stil gradnje munara, što je razumljivo iz razloga viševjekovne okupacije Bosne i Hercegovine od strane osmanske imperije. U novije vrijeme, naročito poslije rata u Bosni i Hercegovini sve je veći uticaj drugih kultura, te se grade munare u raznolikim stilovima.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Džamije u Bosni i Hercegovini Arhivirano 17. 4. 2021. na Wayback Machine
- Munare u Enciklopediji Orijenta Arhivirano 17. 5. 2008. na Wayback Machine
- Foto galerija munara