Kultura zvonastih pehara
Kultura zvonastih pehara ili Narod pehara (nem. Glockenbecherkultur, engl. Bellbeaker culture), predstavlja raspršenu evropsku arheološku kulturu iz doba eneolita u periodu od oko 2800-1800. pne. Naziv je dobila po okrenutom peharu u obliku zvona. Izraz "zvonasti" (Glockenbecher) u nauku je uveo njemački historičar Paul Rejnek (Paul Reinecke) 1900. godine, iako su ga opisujući pojedine nalaze italijanski i češki arheolozi već koristili. U engleskom jeziku, samo četiri godina kasnije, naziv "Bell-Beaker" (pehar u obliku zvona) uvodi Džon Aberkrombi (John Abercromby).
Rasprostranjenost
[uredi | uredi izvor]Pripadnici ove kulture bili su nomadi, i u svom kretanju najviše su se koristili pomorskim i riječnim putevima. Stvorili su jednu kulturu raširenu od Irske do Karpata, duž Atlantske obale do Portugala, sjeverne Afrike, Sicilije i dijelovima Italije. Nalazišta su pronađena i u Njemačkoj između Elbe i Rajne, duž Dunava u bečkom bazenu. Istraživanja iz Poljske pokazuju da su svoj uticaj širili ka severoistoku i Baltiku. Iako je kultura potekla iz sjeverne Afrike i procvat imala u zapadnim dijelovima Evrope, prema arheološkim nalazima stigli su i do područja Srbije i Mađarske na područje Vučedolske kulture, do današnjih granica Rumunije i Bjelorusije, pa čak i do obala Jadranskog i Jonskog mora, na područje Makedonije, Albanije i Grčke.[1] Na lokalitetu Ostrikovac-Đura u Pomoravlju nađeni su fragmenti keramike tipične za ovu grupu (prikazani su 1998. godine na Riva del Garda arheološkoj konferenciji). Ovi nalazi za nekoliko stotina kilometara prevazilaze najjužnije nalazište njihove Čepel-grupe (Bell Beaker Csepel-group) u Mađarskoj.[2]
Smatra se i da su bili osnivači nekih kultura u bronzanom dobu na britanskim otocima, Holandiji i Skandinaviji.
Keramika
[uredi | uredi izvor]Kulturu pehara odlikuje česta upotreba keramičkih posuda profila izvrnutog zvona. Posude su kvalitetno izrađene, obično su crvene ili crvenkasto-braon boje, sa ukrasima u vidu horizontalnih traka. U prvo vrijeme dekoracije su bile slične na cijelom području kulture pehara, dok su se kasnije razvili regionalni stilovi. Postoji teorija po kojoj su se pehari pojavili kada je alkohol ušao u upotrebu kao piće u Evropi. Na nekim primjercima keramike nađeni su tragovi piva ili medovine. Svi pehari nisu korišćeni kao čaše. Postoje i oni koji su služili kao posude za topljenje rude bakra, neki su služili kao zdjele za hranu, a postoje i oni koji su služili kao urne za sahranjivanje. Jake zvonaste posude su se izrađivale i od bakra.
Narod zvonastih pehara uglavnom je uspostavljao svoja naselja na uzvišenim delovima obala rijeka, ponekad ih dodatno utvrđujući kružnim zemljanim bedemima.
Jezičke veze
[uredi | uredi izvor]Mnoge teorije o jezicima Evrope sugerišu da se ovom kulturom, prvenstveno njenom velikom rasprostranjenošću, može objasniti i teorija o indoevropeizaciji Evrope. Naročito se to odnosi na Proto Kelte, ali i neke druge Indoevropske dijalekte (njemački, italijanski, baltičko - slavenski. U toku XXI vijeka rađene su mnoge genetičke studije o vezi populacija Jamna kulture, Kulture vrpčaste keramike i Kulture zvonastih pehara[3]
Lista eneolitskih kultura
[uredi | uredi izvor]| Jamna | Ruske stepe | 3300 pne | 2600 pne | |
| Vrpčasta keramika | Evropa | 2900 pne | 2350 pne | |
| Baden | Srednja Evropa | 3600 | 2800 | |
| Amfore | Evropa | 3400 pne | 2800 pne | |
| Kostolac | Podunavlje, Balkan | 3250 | 3000 | |
| Vučedol[4] | Podunavlje, Balkan | 3000 | 2400 | |
| Zvonasti pehari | Širom Evrope | 2800 | 1800 |
Literatura
[uredi | uredi izvor]- J.P. Mallory, Indoevropeizacija atlantske evropr, Oxford, 2013, s.17–40
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ The Eastern Border of the Bell Beaker-Phenomenon - Volker Heyd, 2004
- ^ Jovan Koledin - Prilog poznavanju tipologije petrovaradinske grupe kulture zvonastih pehara
- ^ Wolfgang Haak i grupa autora - Masovne migracije iz stepe bile su izvor Indoevropskih jezika u Evropi
- ^ "Amra Terzić: Vučedolska kultura u Bosni i Hercegovini". Katedra za arheologiju, Filo zofski fakultet Sarajevo , Sarajevo, 2012. Pristupljeno 9. 2. 2017.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
