Brein-krign

Ar brein-krign, pe ar varvenn-gig (gangraena e latin, eus ar ger gregach gagraina (γάγγραινα) a dalv kement ha breinadur an danvez) eo an anvioù a roer d'an droug a laka danvez kig un den da vervel^[1]. Mammenn ar c'hleñved a zo ur stankadur gwazienn deuet diwar un emboestadur, ur stroñs, ur bilimadur pe goude bezañ bet diskouezet d'ar yenijenn sklas.

Kentañ meneg eus ar c'hleñved a vefe er XVIvet kantved, e Bro-Saoz, en ur werzenn diwar zorn Shakespeare en drajedienn Coriolan :

• The service of the foote Being once gangren'd, is not then respected For what it was before.

An orin aliesañ a vez un diskrog hir pe ur red difonnus a-grenn gant gwaziadur ar gwad. Er c'hantvedoù tremenet, ar gloazadennoù brezel pareet fall ha bilimet a oa mammenn d'ar brein-krign ha goude-se da ziskolpañ lodenn klañv ar c'horf met ne oa ket dre ret ur pare diskoulm e-tal ar marv^[2]

Hep oksigen, al lien-kig a ya da anaon ha goude-se da vreinañ.

Merzhet e vez dre liv al lien-kig o vont etrezek an teñval. Dre vras e vezo du ha sec'h al lien-kig klañv.

Dont a ra adal ur brein-krign sec'h pe ur bilimadur mikrobek. Merzhet e vez gant c'hwezadur ha breinadur al lien-kig, ouzhpenn da-se e vez muioc'h-mui dourennek ha brein.

Merzhet e vez dre ur bilimadur mikrobek gant kellidoù en o aes en un aergelc'h hep oksigen, (Evel Clostridium perfringens doare A)), hag ur broduerezh gaz el lien-kig klañv.

Breign-krign Fournier a zo ral, tagañ a ra organoù engehentiñ hag seier ar baotred dreist-holl.

Brein-krign Buerger pe kleñved Buerger a zo ur brein-krign ral hag a dap ar baotred yaouank dreist-holl, dre un aergelc'h yec'hed troet da fall gant a butuniñ sot.

Ar brein-krign aezhennek a zo an hini dañjerusañ ha marvusañ. Ma ne vez ket talet ouzh ar bilimadur, an toksinoù a zeio etrezek ar gwad ha goude-se betek an organoù diazez.

A-benn talañ ouzh donedigezh ar brein-krign ez eo ret kaout louzhoù efedus roet alies ha ret eo naetaat lies ar gloazadennoù.

Evit kavout ul listenn glok gwelet Tud aet da anaon gant ar brein-krign

• Ar sonaozour gall Jean-Baptiste Lully goude bezañ flastret e zroad gant e vazh-lusk, d'an 22 a viz Meurzh 1687.
• Ar roue gall Loeiz XIV gant breign-krign ar gozhni, d'ar 1añ a viz Gwengolo 1715.
• Allan Pinkerton, eus ar Pinkerton National Detective Agency (Brezhoneg: Amsez Igouniañ Broadel Pinkerton), a varvas gant brein-krign an teod.

• Thomas Eugène Éloi Renault, Gangrène traumatique- Mémoire et observations cliniques sur une de ses causes les plus fréquentes dans les animaux doméstiques, embannadur Bechet Je. et Labe, Levraoueg Skol-veur ar medisinerezh, 1840
• Ollivier, Alexandre-François, Traité expérimental du typhus traumatique, gangrène ou pourriture des hôpitaux, contenant des observations nouvelles sur diverses gangrènes, épidémies, contagions, embannadur Pariz Mme Seignot librairie éditeurs, 1822

• Thomas Eugène Éloi Renault, Gangrène traumatique- Mémoire et observations cliniques sur une de ses causes les plus fréquentes dans les animaux doméstiques
• Ollivier, Alexandre-François, Traité expérimental du typhus traumatique, gangrène ou pourriture des hôpitaux, contenant des observations nouvelles sur diverses gangrènes, épidémies, contagions,