Django Reinhardt

Django Reinhardt

den

Reizh pe jener	paotr
Bro ar geodedouriezh	Frañs
Anv e yezh-vamm an den	Django Reinhardt
Anv ganedigezh	Jean-Baptiste Reinhardt
Anv-bihan	Jean
Anv-familh	Reinhardt
Lesanv	Django
Deiziad ganedigezh	23 Gen 1910
Lec'h ganedigezh	Pont-à-Celles
Deiziad ar marv	16 Mae 1953
Lec'h ar marv	Samois-sur-Seine
Doare mervel	abeg naturel
Abeg ar marv	cerebral hemorrhage
Lec'h douaridigezh	Cemetery of Samois-sur-Seine
Breur pe c'hoar	Joseph Reinhardt
Bugel	Henri Baumgartner, Babik Reinhardt
Yezhoù komzet pe skrivet	galleg
Micher	gitarour, sonaozour, banjoist, jazz musician, jazz guitarist
Deroù ar prantad labour	1928
Dibenn ar prantad labour	1953
Liv ar blev	blev du
Partner in business or sport	Albert Piguilhem, Alex Caturegli
Benveg sonerezh	gitar, biolin, banjo
List of works	list of compositions by Django Reinhardt
Ezel eus	Quintette du Hot Club de France
Tachenn	jazz, Gypsy jazz, bebop, Romani music
Lec'hienn ofisiel	http://www.djangostation.com
Dileuriad ar gwirioù a aozer	SACEM
Statud e wirioù aozer	Ar gwirioù aozer ne dalvezont ket ken

Jean-Baptiste Reinhardt, anavezet dre e anv Django Reinhardt, ganet d'an 23 a viz Genver 1910 e Liberchies e Belgia ha marvet d'ar 16 a viz Mae 1953 e Samois-sur-Seine e Bro-C'hall, a oa gitarour jazz anezhañ. E stumm da seniñ ha da sevel tonioù a zo bet eilskoueriet meur a wech, ha deuet a zo diwar-se ur stil disheñvel : ar jazz manouch. Eus ur familh sinti e oa, ur bobl lesanvet e Bro-C'hall manouch. C'hoazh emañ e-touesk ar c'hitarourien anavezetañ ha gant ul levezon bras en istor an jazz.

Django Reinhardt a zo ganet d'an 23 a viz Genver en un ti-karr a oa paouezet e Liberchies, e Belgia, e lec'h ma voe diskleriet evel "mab Jean-Baptiste Reinhardt ha Laurence Reinhardt ". Al lec'h-se n'en deus ket kalz a dalvoudegezh, dre ma oa ar bugel deus ur familh Tzigan, boaziet da gantreal en Europa a-bezh. E yaouankiz a dremenas neuze o veajiñ (e Bro-C'hall, Italia pe Aljeria), a-raok ma 'z eas ar familh d'en em staliañ e Pariz, da gentañ penn nebell deus Dor Choisy, hag a-benn ar fin e Dor Italia.

A-bouez bras eo bet kejadenn Django pa oa dek vloaz gant banjo e eontr. Abaoe an deiz-se en devoa poan diskregiñ gant ar benveg ha chom hep uzañ e vizied war ar c'herdin merglet, bammet ma oa gantañ. Deskiñ a reas dre selaou gant aked ar vuzisianed a dremene dre ar c'hamp, ha dont a reas a-benn buan da vezañ barrek en un doare souezus. Gant ar memes plijadur e teskas violoñs ha gitar ivez a-benn ar fin.

Da 13 vloaz e oa boaz dija da seniñ e tavarnioù ha balioù Pariz, e tier bras an dud pinvidik, en ur genderc'hel da seniñ evit e blijadur dezhañ. Redek buan a rae neuze brud ar soner yaouank ampart e touesk ar vuzisianed ken e voe kiniget dezhañ enrollañ e bladenn gentañ e 1928 gant Jean Vaissade, soner akordeon.

Ar penn laz-seniñ Jack Hylton, souezhet gant ampartiz Django, a ginnigas dezhañ er memes bloavezh seniñ en e strollad sonerezh poblel, a oa sañset mont da Londrez d'ober un troiad sonadegoù. Met planedenn an arzour yaouank a voe disheñvel : just a-raok kuitaat ar vro, d'ar 26 a viz Here 1928, e krogas an tan e ti-karr ar soner hag e wreg kentañ Bella Baumgartner. Gloazet mat e oa bet Django er gwallzarvoud, en e gar dehoù hag en e dorn kleiz. Koll a reasa implij daou biz, met ne ziskalonas ket da zerc'hel da seniñ gitar. Labourat start a reas 6 miz pad, gant ar gitar bet profet dezhañ gant e vreur Joseph "Nin-Nin", da zioroiñ un teknik nevez. An Hot Club de France : brud bras er bed e-pad ar brezel

Pa oa deuet er-maez deus an ospital e 1930 e oa peurlipet teknik nevez ar gitarour, estonus abalamour ma ne implije nemet daou biz an dorn kleiz, hag ar biz-meud evit ar c'hoari solo. Dont a rae a-benn da seniñ un nebeud kendonioù en ur milblegañ e viz-bihan hag e viz-gwalenn. Dizoloiñ a reas en ur zistreiñ e bed ar sonerezh e oa deuet ar gitar, en e zaou vloavezh ezvezañs, da gaout e blas el lazoù-seniñ Jazz, ar sonerezh nevez-deuet eus ar Stadoù-Unanet. Tañvaoù kentañ sonerezh Duke Ellington, Joe Venuti, Eddie Lang pe Louis Armstrong a voe ur stroñs bras dezhañ, sed e tivizas ar gitarour yaouank ober deus an Jazz e vuhez.

E 1931 e sone e laz-seniñ « Croix du Sud », renet gant André Ekyan, e touesk Alix Combelle ha Stéphane Grappelli. Gwech an amzer, er mare-se, en deveze tro da seniñ gant an akordeonour italian Vetese Guerino, ar breudeur Baro ha Matelo Ferret. Gant Stéphane Grappelli, ha gant sikour Louis Volail e savas e 1934 ar Quintette du Hot Club de France. Breur Django, Joseph alias "Nin-nin", Roger Chaput hag e c'hitar ha Louis Vola ouzh ar gourrebed a enbarzhas ivez ar strollad. Berzh bras a reas neuze ar sonerezh nevez a ijinjont. Un toullad pladennoù a enrolljont er bloavezhioù war-lerc'h, ouzhpenn d'an troiadoù a raent en Europa a-bezh asambles gant arzourien a-bouez evel Coleman Hawkins, Benny Carter pe Rex Stewart. Gant e deknik hag e ouiziegezhioù e teuas Django a-benn da vezañ doujet gant ar re-se, daoust dezhañ bezañ bet desket e-unan.

E 1939 e tarzhe ar brezel. E Bro-Saoz e oa ar pempad. Stéphane Grapelli a gouezas klañv hag a rankas chom e Londrez. Distreiñ a reas Django e Frañs, e Toulon, met ne voe ket kaset d'ober brezel abalamour d'e zevadennoù. Chom a reas e lodenn dieub Frañs a-hed ar brezel, mont da seniñ e Pariz, beajiñ... Enrollañ a reas ar ganaouenn Nuages e 1940 gant Hubert Rostaing, soner klarinetenn ha sakso jazz. Er memes bloavezh e enrollas ivez gant laz-seniñ Pierre Allier.

E 1943 e timezas gant Sophie Ziegler, e eil wreg. Genel a reas Babik Reinhardt ur bloavezh war-lerc'h ; hemañ a zeuas da vezañ gitar bras ivez. Kavout a reas Grappelli en-dro en Dieubidigezh ; deus ar prantad joaius-se e chomas o Marseillaise mil-vrudet bremañ.

E touez ar re gentañ o kompren ar be-bop, ur reveulzi jazz o tont eus ar SUA douget gant Charlie Parker ha Dizzy Gillespie, e voe Django Reinhardt e Frañs. Derc'hel a reas kont adalek fin ar brezel ouzh kavadennoù levezonet war-eeun gant ar be-bop, en ur chom feal d'e doare kompren ar sonerezh.

Derc'hel a reas ar Quintet Hot Club de France an enrolladennoù hag an troiadoù war-lerc'h ar brezel. E-kerzh un troiad er Stadoù-Unanet e 1946 en teuas ar chañs da Django da seniñ gant Duke Ellington. Kejet o devoa dija e 1939 pa oa Duke o treiñ en Europa ha diwar neuze e oa deuet ar c'hoant dezho seniñ asambles. Hogen Django n'en devoa ket unvreet ar c'henlabour-se evel ma oa tremenet. Poan en devoa o plegañ ouzh doareoù strizh ar Big Bands, boazet ma 'z oa gant frankiz ar vuhez nomad. Ouzhpenn da-se ne ouie ger Saozneg ebet ha, gwashañ tra, ne oa ket bet embarzhiet da vat gitar Django e kempennadurioù Ellington ; ne oa e blas nemet hini ur seurt dudiamant e plas ar soner solo evel m'en devoa soñjet. Klask a reas kejañ ouzh Charlie Parker, Dizzy Gillespie, Thelonious Monk en ur dremen dre New York met en aner.

Un eñvor c'hwerv a viras deus ar prantad-mañ, ha pellaat a reas tamm ha tamm deus ar gitar, en ur lakaat muioc'h a nerzh evit e blijadurioù all, livañ, pesketa, ar bilhart. N'eo ket-se a viras outañ da sevel en dro ar pempad aour evit un nebeud enrolladennoù gant Stéphane Grappelli. Ar pladennoù savet diwar neuze a zo dreistordinal e-keñver mestroni ha dibarded.

Nevezamzer ar be-bop

Prenañ a reas un ti evit en em staliañ e Samois-sur-Seine er Seine-et-Marne, tost da Fontainebleau, er bloavezh 1951. Un nevezamzer e voe evitañ : dont a rae an awen en-dro, ur c'hoari evel n'en devoa bet biskoazh a zeue dezhañ ha boaz e oa da seniñ gant gwellañ be-boperien gall ar mare : Roger Guérin, Hubert ha Raymond Fol, Pierre Michelot, Bernard Peiffer, Jean-Louis Viale. Chom a rae neuze e-touesk nevezerien an Jazz.

E 1953, Norman Granz a gemennas da Django e c'hoant da lakaat anezhañ da gemer perzh en troiadoù mil-anavezet Jazz at the Philharmonic. Eddie Barclay, ar produer gall, a lakas anezhañ da enrollañ eizh ton, e stumm ur "gartenn-vizit", evit an amerikaned. An eizh ton dreistordinal-se a verkas da vat ar selaouerien jazz ha gitarourien ar bed-holl, a voe levezonet degadoù a vloavezhioù pad gant stumm seniñ un Django en a-raok war e amzer.

Pladenn diwezhañ Django a voe enrollet d'an 8 a viz Ebrel 1953, gant Martial Solal ouzh ar piano (bet o seniñ war an enrolladennoù kentañ), Pierre Michelot ouzh ar gourrebed, Fats Sadi Lallemant ouzh ar vibrafon ha Pierre Lemarchand ouzh ar binvioù-skeiñ. Mervel a reas tri miz war-lerc'h diwar ur c'hleñved empenn. Interet e voe e Samois-sur-Seine.

Lakaet e vez Django Reinhardt, asambles gant Charlie Christian, Joe Pass ha Wes Montgomery, evel unan eus ar gitarourien gwellañ Jazz a zo bet biskoazh. Ul levezon deus ar re gentañ en deus evit lod vrasañ ar gitarourien evel m'o deus Andrès Segovia, Mark Knopfler pe Jimi Hendrix e stummoù disheñvel. Ar stil dezhañ e-unan, etre Jazz ha sonerezh Tzigan, en deus dalc'het gant e hent ha lakaet da c'henel an Jazz Manouch. Deuet eo an Jazz Manouch da vezañ ur gwir folklor evit ar gumuniezh Manouch abaoe marv Django ha sonet e vez pep-lerc'h er bed.

Un arouez eo deuet an dudenn-se da vezañ er bed Tsigan. Alain Antonietto a lare gwir en ur laret : "Django a zo haroz ur bobl, hini ar bobl Tsigan". Evit an dud gwallgaset-se, o deus ranket derc'hel ouzh ur ouennlazh a n'eo ket bet anavezet kement-se, ez eo Django Reinhardt kannad ur sevenadur Tzigan bev mat, etre hengoun ha nevezenti.

Ar pezh a chom ivez a zo e bersonelezh dibar, dispont ha didrubuilh, e tenadoù sodiñ ha dreist-ijin. Derc'hel a reer soñj e tonioù anavezetañ Reinhardt, Minor Swing, Nuages, Rythme futur, Anouman, Djangology pe c'hoazh Douce Ambiance. Un nebeud tonioù da Django a zo bet implijet evit sonerezh filmoù ha c'hoarioù video. Implijet eo bet e skeudenn e film Woody Allen Accords et désaccords et 1999 gant Sean Penn. Ar Festival de Jazz Django Reinhardt a zo bet krouet e 1983 e Samois-sur-Seine.

Pladennoù LP 33™ /12"

• Django Reinhardt and the Hot Club Quintet (1951)
• At Club Saint-Germain (1951)
• Django Reinhardt et Ses Rythmes (1953)
• The Great Artistry of Django Reinhardt (1954)
• Django's Guitar (1955)
• Django Reinhardt and His Rhythm (1959)
• Routes to Django Reinhardt (1980)

Dastumad Jazz in Paris / Universal Gitanes Jazz Productions

• JPI 11 : Django Reinhardt - Django et compagnie
• JPI 12 : Django Reinhardt - Swing from Paris

• JPI 13 : Django Reinhardt - Swing 39 • JPI 58 : Django Reinhardt - Swing 48 • JPI 59 : Django Reinhardt - Django’s blues • JPI 90 : Django Reinhardt - Nuit de saint-germain-des-prés • JPI 91 : Django Reinhardt - Nuages • JPI 102 : Django Reinhardt - Place de Brouckère Daspunadoù

• Intégrale Django Reinhardt I da XX, (1934-1953), 2 CD, Paris : Frémeaux & Associés, FA302 - FA315, 1997.

• Rétrospective Django Reinhardt 1934/53, 3 CD, Saga, Distribution Universal, 038 161-2

• Djangologie, 20 CD remasterisés (1928-1950), EMI France, 2009.