e

Gwelet ivez : é, è, ê, -e

(Araogenn) : Eus en.

Da geñveriañ gant ar c'herneveureg en, ar c'hembraeg in en deus roet yn, an heniwerzhoneg n-, ar galianeg en-, in-, ar gresianeg ἐν, al latin in, ar goteg, an hensaozneg hag an alamaneg in (ein- rakger),... Boutin eo d'ar c'herentiad a-bezh nemet ar sañskriteg marteze.^[1]

Diwar en eo savet en-keñver, en-kichen, en-touez, ha re all.

Rannig

e /e/

1. Rannig-verb.
   • Penaos e ra ma breur? emezañ. -Mat a-walc'h, dre c'hras Doue; prestik e kerzho hep flac'hioù. KAB 3/15
   • Ker buan e santjod an douar o krenañ hag e klevjod ar reier o frailhañ. — (Lan Inizan, Toull al Lakez, Brest-Kemper, 1878, Kemper, 1930, p. 37.)
2. E-barzh hag e
   • Erruout a ra e-tal ar c'hastell hag e sko war an nor . KAB 3/15

• ez
• ec'h

Araogenn

Gour	Furm
U1	ennon
U2	ennout
U3g	ennañ
U3b	enni
L1	ennomp
L2	ennoc'h
L3	enno
D	ennor

e /e/

1. stumm an araogenn en dirak ur gensonenn
2. bezañ un den, pe un dra, en ul lec'h

   bezañ e kêr, er gêr, en ti, el liorzh,

   Bet zo bet ennañ, glevan, seizh plac'h diwar ar maez.^[4]

   Ho pried paour a zo enni !^[5]

3. bezañ un dra en un den (droug, fulor,konnar, lorc'h, stad)
4. kaout poan en un dra bennak.

   Pa’z an war an douar bev am bez poan e pennoù ma daoulin, — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 40.)— (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 192.)

   Me am bez poan e poull ma c’halon, — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 229.)

5. kregiñ un dra en un den

   Me na gredan ket em c'halon e krogfe ennon un dragon.^[2]

6. lakaat un dra en ul lec'h

   Ret eo benniget ar parkoù da lakaat enno ar c'horfoù^[8]

7. pegañ un dra en un den

   Petra an Diaoul 'beg ennout, paotr bihan ar merc'hed ?^[3]

8. plantañ un dra en ul lec'h

   Prim ! trezek Breizh; primoc'h 'ta, floc'h ! Pe me blanto va goaf ennoc'h !^[7]

9. redek en ul lec'h

   Ar gwad ennomp a red taer ^[6]

• en

pennaraogenn en araogennoù kevrennek (un 20 bennak):

• e-barzh,
• e-doare, e-doug
• e-giz
• e-kichen, e-kreiz
• e-mesk
• e-pad
• e-ser
• e-tal, e-ti, e-touez, e-toull

Gour	Furm
U1	en ennon
U2	en ennout
U3g	en ennañ
U3b	en enni
L1	en ennomp
L2	en ennoc'h
L3	en enno
D	en ennor

• E yezh komzet Leon ha Treger e vez displeget an araogenn e gant an araogenn skoazell e end-eeun :

  Ma lavare ar gwaz aze, gant visoù espres hag imor en ennañ, ya ! pa’z oa droug en ennañ.

  aze e kroge aon en enno.

  Mat ! ganet eo...., ur verc'h vihan a zo bet ! ha fouge a zo en enno neuze !^[9]

  Ha seizh taol kontell en enni.^[10]

• N'ouzout ket pelec'h emañ toull ar c'hi e ti ar person ? – Dindan e lost. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 334.)

Raganv-gour

e /e/

1. Raganv gour renadenn eeun an trede gour unan gourel.

   Dirak un anv-verb :

   • Hogen ur paour-kaezh marc'heg, ha glebet e zilhad,
     Oa o vale diwezhat, ar glav oc'h e bilat.^[11]

   Dirak un anv-verb .

   Dirak ur verb displeget:

   • Al levr-mañ zo kinniget da gement Breton e lenno. PIPI GONTO 1902/V

2. d'e
   • — « Sede kavet va gwaz ganin ; deomp d'e welout. [...]. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 97.)
3. a-wechoù (ral) e-lec'h ê, raganv an trede gour lies

   • Youlou santel ma bugaleach, o Itron Varia, miret-e em c'halon. BUSE 386

Kemmadur dre vlotaat goude e.

Anv-gwan perc'hennañ

e /e/

1. Anv-gwan perc'hennañ an trede gour unan gourel.

   Kuzhet e zremm gant e vlev gwenn.^[12]

   • Hennezh en devoa tapet e gerc'h. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 25.)

• N'ouzout ket pelec'h emañ toull ar c'hi e-ti ar person ? – Dindan e lost. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 334.)

Kemmadur dre vlotaat goude e.

• Araogennoù brezhonek, stag
• en

Roll an daveoù :

• ^[1] : Lexique Étymologique des termes les plus usuels du Breton Moderne
• ^[2] : Marv Pontkalleg, in Barzhaz Breizh
• ^[3] : Pardon Sant Fiakr, in Barzhaz Breizh
• ^[4] : An tri manac'h ruz in Barzhaz Breizh
• ^[5] : Aotrou Nann hag ar Gorrigan, in Barzhaz Breizh
• ^[6] : Al leur nevez, in Digor an abadenn, Cheun ar C'hann (1950)
• ^[7] : Kloareg Rohan, in Barzhaz Breizh
• ^[8] : Bosenn Elliant, in Barzhaz Breizh
• ^[9] : Jean Roparz, E Bro Yvonne, Eñvoriou eur beizantez a Vro-Leon, levrenn 1añ.
• ^[10] : Ar vinorez, kanet gant Le Guluche, toer, eus ar Roc'h-Derrien, in Chants et Danses des Bretons, Narcisse Quellien (1889)
• ^[11] : An tri manac'h ruz, in Barzhaz Breizh
• ^[12] : Drougkinnig Neumenoiou, in Barzhaz Breizh

Furm verb

e

1. Elfenn eus ar verb mont, kevatal d'ar bennrann a, hag a gaver e-barzh
   • eomp, eont, eer;
   • efomp, efet, efont; eot, eor;
   • ejout, eas, ejomp, ejoc'h, ejont, ejod,

→ Etimologiezh da glokaat (Ouzhpennañ)

Stagell genurzhiañ

e /Distagadur ?/

1. ha

Eus et e latin.

→ Etimologiezh da glokaat (Ouzhpennañ)

Stagell genurzhiañ

e /Distagadur ?/

1. ha
   • Eu e ela. Me ha hi.
   • ... e' é o que sempre eu digo.

• Eus ar ger latin et.

Stagell genurzhiañ

e /Distagadur ?/

1. Ha.
   • E tu. Ha te?
   • Romolo e Remo. Ducato di Massa e Carrara. Provincia di Pesaro e Urbino- Romulus ha Remus. Dugelezh Massa ha Carrara. Proviñs Pesaro hag Urbino.
   • Studio l'inglese e il tedesco.

• ed, dirak ur vogalenn.

Eus et e latin.

→ Etimologiezh da glokaat (Ouzhpennañ)

Stagell genurzhiañ

e /Distagadur ?/

1. ha
   • Eu e ela. Me ha hi.

Stagell genurzhiañ

e

1. Ha (e-lec'h y dirak ar son /e/).
   • Padre e hijo.