Низағ

Низағ, конфликт — ҡаршылыҡлы ғәмәлдәр, ҡараштар, ҡыҙыҡһыныуҙар, ынтылыштар, төрлө кешеләрҙең пландары йәки фекерҙәре, мотивтары, бер кешенең ихтыяждары бәрелешеүе.

Төркөм эсендә конфликт булғанда, дөйөм төркөмдөң дөйөм маҡсаттары һәм был төркөмдәге бер кешенең маҡсаттары араһында низағ бар^[1]. Айырмалыҡтар шулай уҡ шәхес-ара низағ, ике йәки унан күберәк кеше араһындағы низағ миҫалдары булып тора ала мөмкин^[2]. Шәхес эсендә низағтар — ул шәхестең насар аң йәки шәхес низағы арҡаһында барлыҡҡа килгән низағтар, был низағтарҙың төрө шәхестең үҙендә тыуа. Төркөм-ара конфликт — ике йәки унан да күберәк төркөмдәр араһындағы конфликт^[2].

Низағ характеры ҡаршы яҡтарҙың үҙенсәлектәренә, шулай уҡ уларҙың көрәше барған шарттарға бәйле.

Низағтарҙың түбәндәге төрҙәрен һәм типтарын айыралар:

1. Оҙайлығы буйынса:
   • оҙаҡ ваҡытлы (мәҫәлән, Һалҡын һуғыш, Фәләстин-израиль низағы, Уйғырҙар геноциды һ.б.)
   • ҡыҫҡа ваҡытлы (мәҫәлән, ябай скандал)
   • бер тапҡырлы (шулай уҡ ябай скандал)
   • оҙайлы
   • ҡабатланмалы
2. Күләме буйынса:
   • глобаль (мәҫәлән, Беренсе донъя һуғышы)
   • локаль (мәҫәлән, Беренсе рус-чечен һуғышы)
   • региональ
   • төркөм (мәҫәлән, күмәкләп ыҙғыш)
   • шәхси
3. Барлыҡҡа килеү сығанағы буйынса:
   • объектив
   • субъектив
   • ялған
4. Ҡулланылған саралар буйынса
   • мәжбүри
   • мәжбүри түгел
5. Формаһы буйынса:
   • эске низағтар
   • тышҡы низағтар
   • антагонистик низағтар
6. Йәмғиәттең үҫеш барышына тәьҫир итеү буйынса:
   • прогрессив
   • регрессив
7. Үҫеш характеры буйынса:
   • аңлы рәүештә эшләнгән
   • осраҡлы
8. Йәмғиәттең тормош сфералары буйынса:
   • иҡтисади
   • сәйәси
   • этник
   • ғаилә‐көнкүреш
   • дини

Getting to Resolution: Turning Conflict Into Collaboration (инг.)

Нәрсә ул "конфликт" һәм "шәхси кызыксыну"? (тат.)