LIBOR skandalı
LIBOR dərəcəsi ilə manipulyasiya 2008–2016-cı illərdə beynəlxalq qalmaqal və bunun ardından dünyada standart faiz dərəcələrinin qlobal islahatı ilə başa çatan ən böyük Avropa və Amerika bankları tərəfindən həyata keçirildi. 2012-ci ildə sona çatan skandal nəticəsində LIBOR rəhbərliyi dəyişdirildi. Bundan əlavə, məhkəmə proseslərinin ardından böyük beynəlxalq bank qrupu cərimə ödədi. Keçmiş treyder Tom Heys ağır cinayətə görə cəza alan tək şəxs idi[1].
LIBOR yaranması
[redaktə | vikimətni redaktə et]LIBOR faiz dərəcəsi, Yunan bankiri Minos Zombanakis, JP Morgan Manufacturers Hanover Bank (London) İdarəedici direktoru tərəfindən təklif edilmişdir. 1969-cu ildə, korporativ müştərisinə Londondakı altı aylıq banklararası faiz dərəcəsi ilə təyin olunmuş dərəcədə sindikatlaşdırılmış kredit verdi. 1986-cı ildən bəri, İngilis Banklar Birliyi mütəmadi olaraq LIBOR-un hesablanması üçün ictimai bir öhdəlik götürdü. Dərnək, gündəlik olaraq on altı bankdan digər banklardan borc ala biləcəkləri şərtlərlə soruşdu. Ən aşağı və ən yüksək dərəcələr hesablamadan çıxarıldı, qalan dərəcələr orta hesablandı. Beləliklə, qalmaqaldan əvvəl LIBOR, bankirlərin bir-birlərinə kredit verə biləcəkləri dərəcələr barədə ortalama bir fikir idi. 1990-cı illərdə LIBOR beynəlxalq maliyyə bazarında pulun dəyəri üçün əsas etalon oldu və 2000-ci illərdə yüz trilyon dollar dəyərində derivativ qiymətləri üçün əsas yaratdı. Populyarlığın zirvəsində Britaniya Banklar Birliyi on valyuta üçün standart LIBOR dərəcələrini hesabladı.
LIBOR manipulyasiyası
[redaktə | vikimətni redaktə et]Bir sıra səbəblərə görə LIBOR, banklararası kreditlər üçün təsirli bir qiymət vasitəsi olmamışdır. Faiz dərəcəsi, hər biri məcburi olmayan kredit təklifi üçün dərəcələrini bildirən dar bir bank dairəsi arasında aparılan bir sorğu əsasında hesablandı. Bu dərəcənin dəyərini dəyişdirmək üçün geniş imkanlar yaratdı. Bəzi banklar, yüksək kredit qabiliyyətlərini göstərmək üçün təklif dərəcələrini endirdilər. Bundan əlavə, bank şöbələrinin işçiləri LIBOR dəyərini derivativ bazarındakı mövqelərinin qiymətləndirilməsini və ya hesablanmasını yaxşılaşdıracaq şəkildə təyin etmək üçün kartel anlaşmasına girə bilərdilər[2].
Göstərici dərəcələrə dair sorğunun səbəbi banklararası bazarda nizamsız ticarət fəaliyyəti idi. Statusunun LIBOR-u əks etdirməsi nəzərdə tutulan banklararası əməliyyatların həcmi son dərəcə az idi və gündə təxminən 500 milyon dollara çatdı[3]. Bu, LIBOR-un qiymət qoyuluşu üçün əsas rolunu oynadığı trilyonlarla dollarlıq aktivlərlə müqayisədə əhəmiyyətsiz idi. Fəal banklararası bazar olmadığı təqdirdə göstərici dərəcələr bazar şərtlərinə əsaslanmırdı, əksinə ekspert qərarları idi. İkincisi, öz növbəsində, digər bankların göstərilən dərəcələrinin bir funksiyası idi. Beləliklə, istinad dərəcəsinin formalaşması bazar amilləri ilə deyil, banklararası icma iştirakçılarının qərarları ilə müəyyən edilmişdir[4].
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Моисеев, Сергей Рустамович. "Замена LIBOR: последствия реформы эталонных ставок". Econs.online. Econs.online. 2019. 2019-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-07.
- ↑ Vaughan L. and Finch G. The fix: How bankers lied, cheated and colluded to rig the world's most important number. Hoboken, New Jersey: Wiley/Bloomberg Press. 2017.
- ↑ Williams J. "901 Days" (ingilis). Securities Industry and Financial Markets Association, Federal Reserve Bank of New York. 2019. 2019-07-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-07.
- ↑ Mielus P. How to Measure the Economic Integrity of IBOR Panels? a Behavioural Approach. 24 (Financial Sciences). 2019. 51–73.
Ədəbiyyat
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Касьянов Р.А. Совершенствование правовых норм как следствие манипулирования ставкой LIBOR (Московский журнал международного права). 2014. 133–142.
- Осипов Д. В. Особенности ставки ЛИБОР (Вестник бухгалтера Московского региона). 2016. 6–7.
- Патрон П. А. Процесс ценообразования кредитов: реформа ставки LIBOR (Вестник Московского университета. Серия 6: Экономика). 2014. 74–84.
- Первадчук В. П., Галкин Д. Е. Роль ставки межбанковского кредитования LIBOR в мировой экономике (Вестник Пермского государственного технического университета. Социально-экономические науки). 2011. 101–105.
Xarici keçidlər
[redaktə | vikimətni redaktə et]- "Order Instituting Proceedings, In the matter of: Barclays Bank PLC" (PDF) (ingilis). United States Commodity Futures Trading Commission. 2012-06-27. İstifadə tarixi: 2019-12-07.
- "Statement of Facts, Non-prosecution agreement: Barclays Bank PLC" (PDF) (ingilis). United States Department of Justice. 2012-06-27. İstifadə tarixi: 2019-12-07.
- "The Wheatley Review of LIBOR: Final Report" (ingilis). İstifadə tarixi: 2019-12-07.