Sexualidá

Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. Pues añadiles tu mesmu o avisar al autor principal del artículu na so páxina d'alderique pegando: {{subst:Avisu referencies|Sexualidá}} ~~~~

Alvertencia: Wikipedia nun ye un consultoriu médicu nin farmacolóxicu. Si piensa que precisa ayuda, por favor, fale con un profesional de la salú.

Sexualidá
Comportamientu

La sexualidá ye'l conxuntu de condiciones que caractericen el sexu de cada persona o animal. Dende'l puntu de vista históricu cultural, ye'l conxuntu de fenómenos emocionales, de conducta y de práutiques acomuñaes a la busca del prestar sexual, que marquen de manera decisiva al ser humanu en toes y cada una de les fases determinantes del so desenvolvimientu.

Mientres sieglos consideróse que la sexualidá nos animales, incluyendo al ser humanu, yera de tipu instintiva.^{[ensin referencies]} Nesta convencimientu basáronse les teoríes p'afitar les formes non naturales de la sexualidá, ente les que s'incluyíen toes aquelles práutica ensin dirixir a la procreación.^{[ensin referencies]}

Sicasí, güei sábese que dalgunos mamíferos bien desenvueltos, como los delfines o dalgunos pingüinos, presenten un comportamientu sexual estremáu, qu'inclúi, amás de homosexualidá (reparada en más de 1500 especies de homosexualidá n'animales animales), variantes de la masturbación.^{[ensin referencies]}

La sexualidá non solo comparte les partes del cuerpu del home y muyer, tamién somete a distintos comportamientos, non solo los marcaos pola nuesa sociedá, como'l dicir de que'l color rosa ye pa les neñes y l'azul pa los neños, o que les muyeres tienen el deber de permanecer nel llar a cumplir colos llabores domésticos y que los homes son el benefactores de lo indispensable;^{[ensin referencies]} sinón que tamién pertenez a los cambeos psicolóxicos qu'estremen al home y a la muyer, anque puede dicise qu'estos tán estrechamente amestaos a les diferencies cerebrales qu'esisten^{[ensin referencies]} yá que "siempres s'abarruntó que los celebros de les muyeres y los de los homes, son un pocu distintos. Agora la ciencia ta sofitando un datu del saber popular: un nuevu estudiu^[¿cuál?] afayó que los homes tienen más sinapsis coneutando a les célules nuna rexón particular del celebru^{[ensin referencies]}". Asina damos cuenta de que les reacciones ente dambos ante una mesma situación son bien distintes.

La sexualidá ye un universu complexu que engloba cuatro aspecto principales: biolóxicu, psicolóxicu, social y éticu.^{[ensin referencies]} Toos estos tán rellacionaos ente sigo, cada unu d'ellos, xuega un papel importante na forma de cómo percibimos tou lo rellacionao a lo sexual.

La sexualidá humana, acordies cola Organización Mundial de la Salú, defínese como: Un aspeutu central del ser humanu, a lo llargo de la so vida. Abarca al sexu, les identidaes y los papeles de xéneru, l'erotismu, el placer, la intimidá, la reproducción y la orientación sexual. Vívese y esprésase al traviés de pensamientos, fantasíes, deseos, creencies, actitúes, valores, conductes, práutiques, papeles y rellaciones interpersonales. La sexualidá puede incluyir toes estes dimensiones, sicasí, non toes elles vívense o s'espresen siempres. La sexualidá ta influyida pola interacción de factores biolóxicos, psicolóxicos, sociales, económicos, políticos, culturales, éticos, llegales, históricos, relixosos y espirituales.^[1]

Propónse que la sexualidá ye un sistema de la vida humana que se compón de cuatro carauterístiques, que signifiquen sistemes dientro d'un sistema.^{[ensin referencies]} Estes carauterístiques interactúan ente sigo y con otros sistemes en tolos niveles de la conocenciasobremanera nos niveles biolóxicu, psicolóxicu y social.

Los cuatro carauterístiques son: l'erotismu, la vinculación afeutiva, la reproductividad y el sexu xenético (xenotipu) y físicu (fenotipu).

• L'erotismu ye la capacidá de sentir prestar al traviés de la respuesta sexual, ye dicir al traviés del deséu sexual, la escitación sexual y l'orgasmu.

• La vinculación afeutiva ye la capacidá de desenvolver y establecer rellaciones interpersonales significatives.

• La reproductividad ye más que la capacidá de tener fíos y crialos, inclúi efeutivamente los sentimientos de maternidá y paternidá, les actitúes paternu y maternu, amás de les actitúes favorecedoras del desenvolvimientu y educación d'otros seres.

La carauterística del sexu desenvueltu, entiende'l grau en que s'esperimenta la pertenencia a una de les categoríes dimórficas (femenín o masculín). Ye de suma importancia na construcción de la identidá, parte de la estructura sexual, basáu nel sexu, inclúi toles construcciones mentales y conductuales de ser home o muyer.^{[ensin referencies]} Hai que tener en cuenta que ye bien importante que sepamos cualos son les nueses actitúes más personales y íntimes escontra la sexualidá.

Unu de los productos de la interacción d'estos holones ye la orientación sexual. N'efeutu, cuando interactúan l'erotismu (la capacidá de sentir deséu, escitación, orgasmu y prestar), la vinculación afeutiva (la capacidá de sentir, amar o namorase) y el xéneru (lo que nos fai homes o muyeres, masculinos o femeninos) llogramos dalguna de les orientaciones sexuales a saber: la bisexualidá, la heterosexualidá y la homosexualidá.

La definición de trabayu propuesta pola OMS (2006) empobina tamién la necesidá d'atender y educar la sexualidá humana. Pa esto ye de suma importancia, reconocer los derechos sexuales (WAS, OPS,2000):

• El derechu a la llibertá sexual.

• El derechu a l'autonomía, integridá y seguridá sexuales del cuerpu.

• El derechu a la privacidá sexual.

• El derechu a la llibre asociación sexual.

• El derechu a tomar de decisiones reproductives, llibres y responsables y con cuidos.

Na midida qu'estos Derechos sían reconocíos, exercíos o respetaos, van llegar a esistir sociedaes más sanes nel sentíu sexual.^{[ensin referencies]}

Ye importante notar que la sexualidá desenvuélvese y esprésase de distintes maneres a lo llargo de la vida de forma que la sexualidá d'un infante nun va ser la mesma que la d'un adolescente o un adultu.^{[ensin referencies]} Cada etapa de la vida precisa conocencies y esperiencies específicos pa la so óptimo desenvolvimientu. Nesti sentíu, pa los neños ye importante conocer el so cuerpu, les sos propies sensaciones y aprender a curialo. Un neñu o una neña que puede nomar les partes del so cuerpu (incluyendo'l pene, l'escrotu o la vulva) y qu'aceptó que ye parte d'él, ye más capaz de curialo y defendelo.^{[ensin referencies]} Tamién ye importante pa ellos conocer les diferencies y aprender que tanto los neños como les neñes son pervalibles y pueden realizar actividaes similares.^{[ensin referencies]} Nesta etapa aprienden a amar a les sos figures importantes primeru (los padres, los hermanos) y a les persones que los arrodien, pueden tener los sos primeros namoramientos infantiles (que son distintos de los namoramientos de los adolescentes) y tamién viven les primeres separaciones o perdes, aprienden a remanar el dolor ante estes.^{[ensin referencies]} Tocantes a la reproductividad, empiecen a aprender a curiar de los más pequeños (pueden empezar con moñecos o mascotes) y van desenvolviendo la so capacidá reproductiva. Tamién tienen grandes duldes sobre'l so orixe, xeneralmente les duldes que tienen con al respective de la rellación sexual precisen l'aclaración del sentíu amorosu y del deséu de tenelo que tuvieron los sos padres. Resúlta-yos interesante l'embaranzu y la nacencia nun sentíu de conocer el so propiu orixe.^{[ensin referencies]} Sobremanera va ser importante esplorar la entruga y respondela al nivel de conocencia d'alcuerdu a la edá del menor.

La sexualidá adulta contién los cuatro elementos nuna interacción constante. Por casu, si una muyer siéntese satisfecha y arguyosa de ser muyer, ye probable que se sienta más llibre de sentir prestar y de buscalo ella mesma.^{[ensin referencies]} Esto xenera un ambiente de cercanía afeutiva y sexual cola pareya y un clima de mayor enfotu que de la mesma repercute nes actividaes personales o familiares qu'espresen la reproductividad. En realidá podríamos empezar por cualesquier de les carauterístiques nestes repercusiones positives o tamién negatives.

Caúna de les carauterístiques va presentar problemes bien específicos. Asina, atopamos nel sexu, los problemes de homofobia, violencia contra la muyer, desigualdá sexual, etcétera. Na vinculación afeutiva atópense les rellaciones d'amor/odio, la violencia na pareya, los celos, el control de la pareya. L'erotismu va presentar problemes tales como disfunciones sexuales o les infeiciones de tresmisión sexual. En cuanto la reproductividad reparar trestornos na fertilidá o, más tarde, violencia y maltratu infantil, abandonu de los fíos, etc.^{[ensin referencies]}

Al igual que munchos animales, los seres humanos utilicen la escitación sexual con fines reproductivos y pal caltenimientu de venceyos sociales, pero amiésten-y el gocie y el prestar propiu y el del otru.^{[ensin referencies]} El sexu tamién desenvuelve facetes fondes de l'afectividá y la conciencia de la personalidá. En rellación a esto, munches cultures dan un sentíu relixosu o espiritual al actu sexual (Vease Taoísmu, Tantra), según ven nello un métodu p'ameyorar (o perder) la salú.

La complexidá de los comportamientos sexuales de los humanos ye productu del so cultura, la so intelixencia y de les sos complexes sociedaes, y nun tán gobernaos dafechu polos instintos, como asocede en casi tolos animales.^{[ensin referencies]} Sicasí, el motor base de gran parte del comportamientu sexual humanu siguen siendo los impulsos biolóxicos, anque la so forma y espresión dependen de la cultura y d'eleiciones personales; esto da llugar a una gama bien complexa de comportamientos sexuales. En munches cultures, la muyer lleva'l pesu de la preservación de la especie.^{[ensin referencies]}

Dende'l puntu de vista psicolóxicu, la sexualidá ye la manera de vivir la mesma situación. Ye un conceutu ampliu que toma tou lo rellacionao cola realidá sexual. Cada persona tien la so propia manera de vivir el fechu de ser muyer o home, la so propia manera d'asitiase nel mundu, amosándose tal que ye. La sexualidá inclúi la identidá sexual y de xéneru que constitúin la conciencia de ser una persona sexuada, col significáu que cada persona dea a esti fechu.^{[ensin referencies]}

La diversidá sexual indícanos qu'esisten munches maneres de ser muyer o home, más allá de los ríxidos estereotipos, siendo la resultancia de la mesma biografía, que se desenvuelve nun contestu sociocultural.^{[ensin referencies]} Anguaño utilícense les sigles GLTB (o LGBT) pa designar al coleutivu de gais, lesbianes, transexuales y bisexuales.^{[ensin referencies]}

La sexualidá manifiéstase tamién al traviés del deséu eróticu que xenera la busca de prestar eróticu al traviés de les rellaciones sexuales, esto ye, comportamientos sexuales tantu autoeróticos (masturbación), como heteroeróticos (empobinaos escontra otres persones, éstos de la mesma pueden ser heterosexuales o homosexuales). El deséu eróticu (o libido) que ye una emoción complexa, ye la fonte motivacional de los comportamientos sexuales.^{[ensin referencies]} El conceutu de sexualidá, por tanto, nun se refier puramente a les rellaciones sexuales”, sinón qu'éstes son tan solo una parte d'aquel oxetivu.

Desenvolver de forma lenta, y a una edá llegada xusta, con téuniques xeneralmente nueves.^{[ensin referencies]}

• Organización Mundial de la Salú (OMS). (2006). Defining sexual health Report of a technical consultation on sexual health 28–31 January 2002. Xinebra: OMS
• Rubio, A. Y. (1998). Introducción al estudiu de la sexualidá. En Pérez, F. C. J.; Rubio, A. Y. (Eds.) Antoloxía de la sexualidá humana. 2ª ed. (pp. 17-46). Méxicu: Conapo. (trabayu orixinal publicáu en 1994).
• World Association for Sexual Health; Organización Panamericana de la Salú (OPS) (2000). Promoción de la Salú Sexual Encamientos pa l'acción. Antigua: OPS.
• Anders Agmo Functional and dysfunctional sexual behavior (n'inglés). Elsevier 2007.
• Serge Wunsch Thèse de doctorat sur le comportement sexuel. Archiváu 2010-12-14 en Wayback Machine París. Sorbonne Archiváu 2008-09-24 en Wayback Machine (francés). 2007.

• Gallardo Linares, Francisco J.; Escolano López, Víctor M. (2009, marzu). Informe Diversidá Afeutivu-Sexual na Formación de Docentes. Evaluación de Conteníos LGTB na Facultá de C.C.E.E. de Málaga. Málaga (España): CEDMA.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Sexualidá.
• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a sexu.