Santiponce

Santiponce
Alministración
País	España
Autonomía	Andalucía
Provincia	provincia de Sevilla
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Nome oficial	Santiponce (es)[1]
Nome llocal	Santiponce (es)
Códigu postal	41970
Xeografía
Coordenaes	37°26′19″N 6°02′18″W / 37.438611111111°N 6.0383333333333°O / 37.438611111111; -6.0383333333333
Santiponce Santiponce (España)
Superficie	8 km²
Altitú	18 m
Llenda con	Sevilla, Camas, Valencina de la Concepción y Salteras
Demografía
Población	8539 hab. (2023) - 4248 homes (2019) - 4306 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.44% de provincia de Sevilla
Densidá	1067,38 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
santiponce.es

Santiponce ye un conceyu de la provincia de Sevilla, Andalucía, España. Atópase na contorna del Aljarafe.

Ente los sos llugares históricos, alluga'l Monesteriu de San Isidoro del Campu, edificáu nel sieglu XIV por Guzmán el Bonu, y les ruines de la ciudá romana d'Itálica. Itálica foi una de les principales urbes de la Hispania romana y son orixinarios d'ella Traxanu, Adriano^[2] y, posiblemente, tamién Teodosio.^[3] Amás, la feria de la llocalidá data del sieglu XVII.

Por atopase nuna ruta transitada, foi un llugar d'asentamientu dende la prehistoria, habiéndose atopáu restos de tribus íberes y de turdetanos. El xeneral romanu Publio Cornelio Escipión, moteyáu "L'Africanu", tres la victoria contra los cartaxineses, decidió fundar una ciudá na vega del ríu Betis, por que les sos tropes pudieren establecese y folgar. La ciudá foi bautizada como Itálica, que'l nome de la península onde s'atopa Roma. Nuna fecha temprana, Roma concedió la ciudadanía a los habitantes d'esta urbe. Nos tiempos d'Augusto la ciudá pasó a llamase Colonia Aelia Augusta Itálica.^[4] D'equí fueron orixinarios los emperadores Traxanu, Adriano y, probablemente, tamién Teodosio I. La ciudá foi próspera hasta'l sieglu III d.C, pero va entrar en decadencia a partir del sieglu IV,^[4] cuando l'Imperiu Romanu entra en decadencia por causa de les invasiones xermániques y les crisis polítiques.

Nel sieglu X fai referencia a les ciudá, yá abandonada, col nome de Tálica.^[4] Na Baxa Edá Media va conocer a esa zona como Campos de Talca.^[4] Na dómina visigoda, l'arzobispu san Leandro va llevantar nes sos ruines les sos ecuelas episcopales. En Reconquistar, los mozárabes constrúin una ermita nel llugar dedicada al arzobispu san Isidoro. El santu foi entrerrado ende hasta'l so treslláu a Llión.^[4]

Nel 1301 construyiríase'l Monesteriu de San Isidoro del Campu, qu'exercería un señoríu sobre l'entós esistente nucleu de población. El pueblu, llamáu dacuando Sevilla "la Vieya", taba entós nuna zona conocida como Isla de Fierro, onde anguaño s'atopa'l Estadiu Olímpicu sevillanu (na zona norte de la Isla de la Cartuxa). Sicasí, esta zona anubrir nel 1603 y los sobrevivientes fueron a morar al monesteriu, qu'entós taba habitáu polos flaires jerónimos.^[4] Estos dexaron una zona con ruines d'Itálica cercana al monesteriu pa la edificación del nuevu pueblu, que s'atopaba a más altitú. Sicasí, bona parte de les antigües ruines d'Itálica caltuviéronse, incluyendo'l teatru y l'anfiteatru.

Un vecín pernomáu d'esta llocalidá ye Joaquín González Moreno (22 de payares de 1924-21 d'avientu de 2004), historiador y archiveru español.

El Muséu Municipal de Santiponce Fernando Marmolejo recibe'l so nome del orfebre poncino Fernando Marmolejo Camargo, que realizó donaciones la entidá. Atópase xunto al teatru romanu y tien una amplia superficie espositiva, distribuyida nuna planta baxa, que presenta espacios estazaos, y una planta alta con trés sales pa esposiciones temporales. Espónense pieces arqueolóxiques y artístiques amestaes a la hestoria del conceyu.^[5]

Foi'l primer monumentu en consiguir el títulu de Conxuntu Históricu-Artísticu d'interés nacional de la provincia de Sevilla, el día 10 d'abril de 1872.^{[ensin referencies]}

Foi construyíu nel 1301 por Alonso Pérez de Guzmán, conocíu como Guzmán el Bonu. Foi frutu d'una concesión de Fernandu IV de Castiella en 1298 y el propósitu yera que reposaren nél los restos d'Alonso.^[4]

La advocación decidir por una lleenda que venceya al santu col llugar. San Isidoro vieno estudiar a Sevilla a mediaos del sieglu VI y, acorviáu polos sos malos resultancies académicos, decidió tornar a Llión. Nel so regresu, pela Ruta de la Plata, detener a rezar nuna ermita. Nella reparó un pozu que tenía'l so brocal covanosu pol continuu fregadura de la cuerda. Eso fíxo-y cavilgar sobre la virtú de la constancia y decidió tornar a Sevilla, onde se convirtió n'unu de los grandes escritores medievales.^[4]

El monesteriu tuvo ocupáu por monxos cistercienses hasta 1431 y por jerónimos hasta 1978.^[4]

Tien delles obres d'arte de cierta importancia de Juan Martínez Montañés: una Virxe col Neñu, una santa Ana, un san Joaquín, un san Jerónimo y un san Isidoro. Cola ayuda de los sos discípulos Juan de Mesa y Andrés de Ocampo, Montañés realizó un campanudu retablu. Amás, nel Claustru de los Evanxelistes esisten cuatro pintures murales interesantes del sieglu XV.^[4]

Hai tamién otres pieces reseñables, como un Cristu de Pedro Roldán, vidreres del sieglu XVII, reliquies y restos de san Eutiquio, brocal onde, según la tradición, oró san Isidoro, y les cenices de Urraca de Ossorio y Leonor Dávalos. Destacar, asina mesmu, que'l monesteriu allugó una de les meyores biblioteques d'España.^{[ensin referencies]}

Esti monesteriu allugó temporalmente los restos de Hernán Cortés, qu'anguaño reposa na Catedral de Méxicu.

Na segunda guerra púnica, el xeneral romanu Escipión l'Africanu ganó a los cartaxineses na batalla de Ilipa y estableció un destacamentu de lexonarios nel Cuetu de San Antonio, onde yá esistía una población turdetana dende'l sieglu IV e.C. La ciudá romana creció y, mientres un tiempu, dambes civilizaciones convieron pero, finalmente, imponer en tou la redolada los usos y normes romanes. Na segunda metá del sieglu I e.C. la ciudá, d'unes 50 hectárees, adquier l'estatutu municipal y, pasáu'l tiempu, mientres el gobiernu del emperador Adriano (117-138 d.C.), el de colonia, colo que s'oldea alministrativamente a la metrópolis, Roma.^[6]

La parte más antigua de la ciudá conocióse como vetus urbs^[2] y bona parte ta sol actual pueblu de Santiponce. Anque Plinio definir commo una ciudá riberana, nun hai constancia de que tuviera actividá portuaria.^[2] Les ruines de la ciudá fueron conocíes a lo llargo de los sieglos y escribióse sobre elles, sobremanera, a partir del sieglu XVI. En 1912 Alfonso XIII da'l estatus al llugar de Monumentu Nacional.^[7]

Nos empiezos de la etapa imperial de Roma edificar na parte oriental un teatru. Cercanu a él debió d'haber templos dedicaos a Venus, Diana y Mercuriu.^[2] Dende la década de 1990 nel antiguu teatru romanu pueden celebrase representaciones teatrales.^[2]

L'anfiteatru d'Itálica tenía capacidá pa 25.000 persones, y la ciudá solamente llegó a tener unos 8.000, polo que puede afirmase qu'a él acudian tamién persones d'otres llocalidaes y les guarniciones romanes que s'atoparen ellí.^[7] El graderíu (cavea) taba formáu por trés niveles de graes (ima, media y summa cavea), de les que solo se caltienen parcialmente los dos inferiores. Nel centru del sable esiste una fuesa que, cubierta con una estructura de madera, emplegábase como zona de serviciu pa los espectáculos.^{[ensin referencies]}

Esisten otros llugares d'interés na redolada, como les muralles, la Casa de Neptunu, la Casa del Patiu Rodio, la Casa de Files, la Casa de los Páxaros, el Trianeum (templu dedicáu a Traxanu), la Casa del Planetariu y les Termes Mayores.

Bona parte de los oxetos d'esta ciudá caltener nel Muséu Arqueolóxicu de Sevilla, la Casa de Pilatos y el Muséu Municipal de Santiponce.

No que fai a l'agricultura hai 249 hai de cultivos herbales, de les cualos 31 hai son de maíz y 38 hai son de xirasoles. Hai 92 hai de cultivos maderizos, de les cualos 62 hai son de naranxales y 5 hai d'olivar d'aceituna de mesa.^[8] Al sur del pueblu ta'l polígonu industrial Los Olivos y al norte'l polígonu industrial Itálica.^[8]

• Vía crucis del Aljarafe: Realizóse la primer vegada l'añu 1990. Participen otres hermanades del Aljarafe ya inclusive d'otres provincies cercanes.^[9] Ta presidíu pol Jesús Nazarenu de la Hermandá del Rosario (sieglu XVII) del conceyu. Celébrase'l primer sábadu de la Cuaresma.^[10]
• Selmana Santa: Conozse la esistencia d'hasta cuatro hermandad qu'entamaben procesiones, pero dende 1958 tres la unificación de les hermandaes del Rosario y del Nazarenu y la salida de los monxos del monesteriu quedó solo esta. La hermandá de El nuesu Padre Jesús Nazarenu, La nuesa Señora del Rosariu Coronao y Divino Pastora de les Almes tien los sos raigaños nel sieglu XVI. El Jesús Nazarenu posiblemente sía obra de José de Arce y ye del sieglu XVII. La talla de la Virxe del Rosario ye anónima, anque s'atribuyó a Juan de Mesa y Velasco, y ta realizada nel sieglu XVII. Esta Virxe foi coronada canónicamente en 2008. Esta Virxe tien un calter gloriosu, pero pa faela penitencial, na dómina de Cuaresma retírase-y el Neñu Jesús de los sos brazos temporalmente.
• Romería de San Isidoro del Campu: Celebrar dende'l 2003 y dende el 2005 pórtase la talla de santu. Partir con delles carretes dende la ilesia parroquial de San Isidoro del Campu y realízase un percorríu que tien el so ecuador nuna parada festiva xunto al ríu.^[11]
• Cruces de Mayu: antigua festividá, carauterizada por cruces floríes, que caltienen dellos conceyos del país.^[4]
• Velá de la Virxe del Carmen: Asociación Cofrade la Soberania, celebrar en Julio coincidiendo cola festividá de la Virxe.
• Romería del Rocío: Dellos poncinos xunir a hermandaes cercanes pa pelegrinar al Rocío. Nos 60 quixo crease una hermandá con esti fin na llocalidá pero'l proyeutu nun se llevó a cabu. En 1984 partieron de Santiponce cuatro carretes que, darréu, xunir a la hermandá rociera de Cames pa dir a Almonte. En 1986 créase una agrupación parroquial rociera y en 1989 l'arzobispáu autoriza la so constitución como hermandá. En 1990, la Hermandá Matriz de Almonte acoyó a la hermandá poncina como la filial nº 79. Esi añu realicen la primer pelegrinación oficial dende la llocalidá.^[12] Darréu, caltuvieron una estrecha rellación cola hermandá de Valencina de la Concepción, que, de la mesma, foi aceptada como filial nº 117 en 2016.^[13] La hermandá de Santiponce porta un simpecado bordáu por Herederos d'Esperanza Elena Caro y cuenta con una miniatura de la Virxe del Rocío obra de Fernando Marmolejo Camargo.
• Feria: Nació na Edá Media cola ayuda de los monxos jerónimos. Na dómina medieval les feries yeren llugares de compraventa de productos artesanales, agrarios y ganaderos. Celebrar n'honor de la patrona, la Virxe de la Tabla, mientres los primeros díes d'ochobre. La Virxe recibía esi nome porque, según la lleenda, foi afayada llexando nel ríu a empiezos del sieglu XV. El domingu de feria paralizábense les ventes por que los feriantes pudieren confesase colos jerónimos. La feria popularizar na rexón, sobremanera, pol xabón y el vinu que producíen los jerónimos nos sos almonas y bodegues. Sicasí, el pueblu anubrir nel 1603. En dicha hinchente sumió la Virxe de la Tabla.^[4] Los habitantes sobrevivientes abellugar nel monesteriu hasta que'l pueblu foi reconstruyíu sobre parte de les ruines d'Itálica. En 1691 una Real Cédula de Carlos II, dada n'Aranjuez, autorizó a los flaires a la organización d'una nueva feria franca na llocalidá. Esta celebrábase ente los díes 8 y 15 d'ochobre. Darréu, esta feria siguióse celebrando n'ochobre acomuñada a les feries patronales, que son n'honor a la Virxe del Rosario.^[4]

Amás, al igual que n'otres llocalidaes, celébrense velaes festives nes barriaes (concretamente nes del Rosario, Andalucía ya Itálica) y una procesión del Corpus Christi. Asina mesmu, celébrase un pasacalles n'antroxos y, al igual que n'otros conceyos, una cabalgata de Reis Magos el día 6 de xineru. En Navidá, dacuando la Hermandá del Rosario entama un Belén.^[14]

Dende l'añu 1982 llevar a cabu una carrera conocida como Cross Internacional d'Itálica poles ruines. Amás, dende 1996 celebróse'l Festival Xuvenil Européu de Teatru Grecollatín.

Dende l'añu 1981 hasta'l 2000 celebróse añalmente'l Festival Internacional de Danza Itálica. Dende l'añu 2001 vien realizándose de manera biañal. Les últimes ediciones celebráronse tantu nel teatru romanu d'Itálica como nel monesteriu de San Isidoro del Campu.^[15]

• Itálica
• San Isidoro del Campu
• Vía crucis del Aljarafe

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Santiponce.
• Conceyu de Santiponce
• Santiponce - Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía (TORCA)