Kétchup

Kétchup
Nome	Kétchup
Detalles
Ingredientes	tomate, azucre, sal, ayu, cebolla y vinagre
Más información
[editar datos en Wikidata]

El kétchup ye un mueyu de tomate condimentada con vinagre, azucre y sal, amás de diverses especies.

Tien como orixe al ketsiap, de China, un mueyu picante qu'acompañaba'l pexe y la carne pero que nun incluyía'l tomate ente los sos ingredientes.^[1] Los ingleses importar del archipiélagu malayu nel sieglu XVIII. El kétchup modernu foi escurríu pol estauxunidense Henry J. Heinz, quien en 1876 añadió'l tomate a dicha mueyu.^[2] Heinz comercializó per primer vegada'l kétchup en 1876, enantes empecipiara la so actividá en 1869 vendiendo rábanos en conserva cola novedá del envasado: facer en tarros de cristal y yera la primer vegada que se comercializaba asina. Nun principiu usáronse tomates frescos pa la so ellaboración, pero más tarde usáronse tomates en vinagre pa un meyor caltenimientu. La fórmula de calteníu venía de la so madre. La empresa denominóse Heinz & Noble y crear col so sociu L. Clarence Noble. La empresa foi estendiéndose per tol mundu de tala forma que anguaño ta íntimamente acomuñada al productu. En 1990 Heinz introdució n'Estaos Xuníos el primer recipiente de kétchup de plásticu reciclable, estendiéndose mundialmente.

Esisten diverses teoríes avera del orixe de la pallabra «kétchup», pero lo cierto ye que yá en 1711 utilizábase'l términu n'Inglaterra. Según el diccionariu de la Real Academia Española la pallabra provién del chinu kôechiap, que significa ‘mueyu de pexe n'escabeche’ (mueyu de pexe). Otres teoríes menten que la pallabra puede provenir de «ke-tsiap» orixinaria de la isla Amoy, cercana a China. Esisten delles otres teoríes que coinciden n'atribuyir l'orixe na pallabra «kechap» nel idioma maya yucateco. A finales del sieglu XVII el nome «kétchup» y muestres del productu llegaron a Inglaterra, onde apaeció publicáu na prensa per primer vegada nel añu 1690 como «catsup». Tres un sieglu, en 1711, empezó a utilizase'l conceutu «kétchup».

Na década de 1690 un beberaxu entemecíu de pexe en salmoria foi llamáu zusmiu de carpa^[3] qu'en chinu amoy pronúnciase (鲑 汁) kê-chiap.^[3]

El principal conteníu del kétchup ye'l tomate. La mayor parte del kétchup comercial emplega mueyu de tomate concentrada. El kétchup tamién lleva azucre, vinagre, sal, yerbes arumoses, cebolles y especies.

Delles marques pueden incluyir ají, creando d'esta forma una versión llamada kétchup picante.

Podría pensase que n'España el mueyu de tomate tostáu ye l'equivalente al kétchup n'otros países, pero cabo resaltar qu'ente dambes hai munches diferencies: el mueyu de tomate contién aceite y el kétchup, non; el kétchup contién vinagre y el mueyu de tomate, non; el kétchup ellaborar a partir de concentráu de tomate, ente que'l mueyu de tomate, a partir de tomates frescos esmagayaos. Nel terrén de los aditivos, el kétchup contién más tipos y cantidá que el mueyu de tomate^{[ensin referencies]}. Nel kétchup el conteníu d'azucre ta ente'l 3 % y el 10 %, ente que nel mueyu de tomate alcuéntrase apenes (0,2 % y el 2 %) o s'inclúi como un aditivu correutor de l'acidez de los tomates non maduros incluyíos nel procesu. El kétchup tien más sal que'l mueyu de tomate. El kétchup tien un apurra de caloríes d'un 25 % mayor que el mueyu de tomate^{[ensin referencies]}, siendo amás el conteníu en tomate llixeramente cimeru nel kétchup al emplegase concentráu.

El kétchup alcuéntrase dientro de la llista de los fluyíos non newtonianos tales como les cremes batíes, la sangre, les emulsiones fotográfiques, l'esmalte d'uñes, coloides, etc. Esti tipu de fluyíos tien la propiedá de camudar la so mafa en función del baturiciu. Esti fenómenu esplica que col enfotu de sacar de los envases de kétchup una porción, ésti ximiélguese violentamente contra la palma d'una mano, d'esta forma faemos qu'esti fluya fácilmente pola abertura del envase.

El kétchup fíxose bien popular en tolos países, y puede tenese como un indicador económicu, por casu n'Estaos Xuníos la tasa de penetración nos llares ye del 97 %, namái per debaxo del sal, l'azucre y la pimienta. Namái n'Estaos Xuníos una persona consume tres envases al añu (casi un llitru). Convien saber que los hare krishnas nun comen encurtidos (como'l pepinu en vinagre) nin prueben el kétchup porque contienen vinagre, que ye un productu lleldáu.

El kétchup nun ye especialmente dañible, namái tien de vixilase la cantidá inxerida en dellos periodos. Poles carauterístiques y los sos conteníos, tien de tenese en cuenta naquelles persones que tienen problemes estomacales, tales como gastritis o úlcera, debíu al calter acedu de la fórmula. Les persones que tienen diabetes tienen de vixilar el consumu debíu al conteníu d'azucres. Les persones con hipertensión tienen de saber que'l conteníu normal de sales ye del 2 %. Nel apartáu de caloríes el kétchup apurre de media 100 caloríes por cada 100 gramos, tien de tenese en cuenta que contién tomate concentráu (el tomate natural contién 18 caloríes por cada 100 gramos) el tomate fritu apurre unes 80 caloríes por cada 100 gramos^{[ensin referencies]}.

Delles compañíes que fabriquen esti productu tán llanzando al mercáu versiones light del mesmu, emplegando sucralosa o stevia rebaudiana en llugar d'azucre. D'esta manera les persones con problemes de diabetes o obesidá pueden esfrutar del kétchup ensin mayores esmoliciones.

Especúlase que'l kétchup pudiera contener traces de gluten, lo cual sería nocivu nel casu de delles persones con intolerancia al mesmu (principalmente los celiacos). Motivu pol cual esisten tamién versiones de kétchup ensin gluten ideales pa los mesmos.

Suel emplegase polo xeneral aliñando pataques frites, pollu fritu, hamburgueses, perros calientes, sándwiches, etcétera. Delles persones emplegar tamién con arroz blanco, tostones, pasta, cóctel de camarones; ente otros. En Méxicu consúmese tamién xunto con güevu, yá sía con pataques, tortiella, salchicha o xamón.

Delles persones usar pa llimpiar oxetos de cobre^[4] o latón, como por casu los platillos d'una batería.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Kétchup.