Historia del Estáu d'Israel

La hestoria d'Israel como Estáu empecipiar col so proclamación de la independencia en 1948. Esti fechu históricu llogróse dempués de más de sesenta años d'esfuercios políticos y diplomáticos per parte del sionismu pa establecer una nación soberana na que consideraben que yera la so patria, l'antigua Tierra de israel, tamién conocida como Palestina dende los tiempos del Imperiu romanu.

Les primeres manifestaciones de deséu de tornar a la so patria espresar mientres el cautiverio del pueblu xudíu en Babilonia nel añu 597 e.C. y dempués nel añu 70 tres la destrucción de Xerusalén polos romanos y l'exiliu de los xudíos a distintos llugares del mundu no que ye conocíu como la diáspora.

El regresu a la Tierra Prometida tomó calter relixosu cuando los xudíos consideraron qu'ésti coincidiría cola llegada del Mesíes.

N'efeutu, los xudíos ortodoxos del sieglu XIX y principios del sieglu XX, consideraben la idea del regresu a Israel antes de la llegada del Mesíes como daqué sacrílegu. Otros inclusive consideraben que'l xudaísmu yera un conceutu relixosu, non daqué étnicu o secular.

A mediaos del sieglu XIX, Israel formaba parte del Imperiu otomanu y taba pobláu principalmente por árabes musulmanes (dalgunos d'ellos, beduinos), árabes cristianos, según xudíos y otros grupos minoritarios. En 1844, los xudíos constituyíen el grupu de población más grande (y en 1890 una absoluta mayoría)^{[ensin referencies]} en delles ciudaes, siendo Xerusalén la más notable. Esta medría de la población xudía deber a la inmigración producida por numberosos pogromos acaecíos en distintos puntos d'Europa del Este y el norte d'África. Adicionalmente a les comunidaes xudíes relixoses tradicionales, na segunda metá del sieglu XIX empezar a reparar un nuevu tipu d'inmigrante xudíu, que yera secular y socialista y qu'intentaba reclamar la tierra trabayándola. D'esta forma surdieron comunidaes tales como Mikveh Israel en 1870, Petaj Tikva en 1878, Rishon LeZion en 1882 y otres comunidaes agrícoles. Al rematar el sieglu, Lleón Pinsker y Theodor Herzl tomaron la iniciativa de buscar el sofitu internacional pa llograr una patria xudía en Palestina, magar nengún de los dos consideraba a Palestina como la única rexón pal estáu xudíu. En 1897 llevar a cabu'l Primer Congresu sionista onde se proclamó la decisión d'establecer una patria pal pueblu xudíu en Eretz Israel.

La Declaración de Balfour, de 1917, afirmaba que'l gobiernu británicu vía favorablemente l'establecimientu de la patria xudía en Palestina, entendiendo qu'esto nun perxudicaría los derechos civiles y relixosos de les comunidaes non xudíes en Palestina. Esta declaración cuntó col respaldu de dellos países, incluyendo los Estaos Xuníos, y convirtióse nun documentu importante dempués de la Primer Guerra Mundial cuando la Sociedá de Naciones asignó-y al Reinu Xuníu el mandatu sobre Palestina.

La inmigración xudía creció moderadamente mientres los años 1920, aumentando sustancialmente na década de los 30, por cuenta de la difícil situación política y ecónomica n'Europa polo xeneral y a la persecución de los nazis n'Alemaña en particular. Concretamente en 1922, los mandatarios autorizaren la creación de l'Axencia Nacional Xudía, que dende esi momentu pasó a ser l'embrión d'un verdaderu Estáu, en tales condiciones, el fluxu inmigratorio foi n'ascensu hasta 1939 cuando'l Reinu Xuníu impunxo una restricción casi total a diches inmigraciones. Tou ello viose tresmanáu una vegada terminada la Segunda Guerra Mundial en 1945, al amparu de les organizaciones pro-Estáu d'Israel produció una migración masiva entamada; amás, apaecieron dellos grupos armaos (como'l Leji y el Irgún), formaos coles mires d'acabar recurriendo a actos terroristes coles dubitaciones del mandatu de los británicos. D'esta forma, ante la imposibilidá de resolver un problema cada vez más enrevesáu, el Reinu Xuníu recurrió a les Naciones Xuníes, que, na xunta de 29 de payares de 1947, decidieron la partición de Palestina en do Estaos, unu árabe y otru xudíu quedando Xerusalén so l'alministración de les Naciones Xuníes. La mayoría de los xudíos en Palestina aceptaron esta decisión^{[ensin referencies]}, pero non asina los árabes quien lu refugaron por completu. Paralelamente a estos acontecimientos, los británicos anunciaron la so intención de retirase de Palestina.

La violencia ente les comunidaes xudíes y árabes españó darréu en forma de guerra civil. Al anunciase'l final del mandatu británicu en Palestina, los xudíos entamaron declarar un Estáu independiente, lo cual los árabes taben determinaos a torgar. El 14 de mayu de 1948, el postreru de los soldaos británicos abandonó Palestina y los xudíos, lideraos por David Ben-Gurión, declararon en Tel Aviv la creación del Estáu d'Israel, d'alcuerdu al plan previstu poles Naciones Xuníes.

Darréu a la declaración del Estáu d'Israel, Exiptu, Siria, Trexordania, Iraq y El Líbanu invadieron al nuevu país. Nuna cruenta y desesperada guerra carauterizada pol usu d'armamentu improvisáu y táctiques hábiles, los xudíos pudieron repeler l'ataque árabe y inclusive avanzaron ocupando nuevos territorios. Un altu al fueu foi robláu por dambos bandos, estableciéndose que los territorios ocupaos permaneceríen en poder d'Israel. Como resultáu d'esta guerra, Israel ocupó'l territoriu que-y asignara les Naciones Xuníes, más una bona parte del territoriu asignáu a los árabes y la parte occidental de Xerusalén (Israel aumentó'l so territoriu en casi un 50%). Quedaron en manes de los árabes la zona occidental del Xordán (conocida como Cixordania depués de l'anexón xordana), ocupada por Trexordania y la Franxa de Gaza, ocupada por Exiptu.

En 1949 so los auspicios de les Naciones Xuníes robláronse cuatro armisticio en Rodes (Grecia) ente Israel y Exiptu, Xordania, Siria y El Líbanu, pero éstos na práctica nunca llegaron a solucionar el problema de Palestina y la violencia nesta rexón sigue hasta los nuesos díes.

La guerra traxo la creación d'una masa de 710.000 refuxaos árabes y unos 800.000 refuxaos xudíos. Estos postreros referir a aquellos xudíos que fueron obligaos a abandonar los países árabes onde moraben.

El 5 de xunetu de 1950, Israel promulgó la Llei de la Torna, una llei que daba a los xudíos residentes en cualesquier parte del mundu'l derechu d'emigrar a Israel, magar la inmigración masiva había yá empezáu enantes. De fechu más de 250.000 xudíos sobrevivientes del Holocaustu emigraron a Israel. La Operación Alfombra Máxica condució a miles d'emigrantes yemenites a Israel. Dellos miles de neños son secuestraos poles autoridaes so sida de vacunación y declaraos "muertos" o "sumíos". La mayoría son vendíos a families occidentales, y otros son utilizaos como cobayas humanos pa les esperimentaciones de los científicos israelinos.^[1]

La llegada de Gamal Abdal Nasser al poder n'Exiptu en 1952, significó un acercamientu del so país colos Estaos Xuníos, amás, el Reinu Xuníu aceptó primeramente retirase de la Canal de Suez.^[2] Estos fechos, esmolecieron a dellos líderes militares israelinos, polo que s'ellaboró la Operación Susannah, una campaña d'atentaos terroristes menores contra blancos británicos y estauxunidenses que'l so oxetivu sería deteriorar les rellaciones ente estos países y l'Exiptu de Nasser.^[3] Sicasí, la operación foi afayada, y les rellaciones ente les naciones implicaes deterioráronse. L'escándalu, conocíu como'l Asuntu Lavon, obligó al Ministru de Defensa israelín Pinhas Lavon a arrenunciar, siendo reemplazáu por David Ben-Gurión, anque Lavon siempres proclamó'l so desconocimientu de la operación.^[4]

En 1956 el conflictu ente Exiptu ya Israel apinóse, siendo frecuentes les incursiones de guerrilles exipcies en territoriu d'Israel, a les cualos ésti país respondía la so vegada enfusando en territoriu exipciu. El 26 de xunetu de 1956, Nasser nacionalizó el Canal de Suez, y pocu dempués Exiptu bloquió'l Golfu de Aqaba y cerró la canal a los buques que traíen provisiones pa Israel. El bloquéu parcial d'Israel, y la nacionalización de la canal, fadiaron a los gobiernos del Reinu Xuníu y Francia, hasta entós los países que controlaben dichu canal. En respuesta a esta aición estos dos países llegaron a un alcuerdu secretu con Israel pa recuperar la canal por aición militar. Según esti alcuerdu, que nun foi oficialmente reconocíu sinón años dempués, Israel invadió la Franxa de Gaza y la península del Sinaí n'ochobre de 1956. Les fuercies israelines llegaron a ocupar la canal y los franceses y británicos llegaron darréu so la sida de restablecer l'orde. Les fuercies exipcies pocu pudieron faer pa evitar la captura del Sinaí per Israel, y tomar de Port Said por paracaidistes europeos.

En 1957, los dos superpotencies de la Guerra Fría, la Xunión Soviética y los Estaos Xuníos manifestaron el so refugu a la invasión parcial d'Exiptu, polo que les tropes qu'ocuparon la canal viéronse obligaes a abandonalo so la presión económica del colosu americanu, quién llevara al Conseyu de Seguridá una resolución que pidía la retirada israelina. Les Naciones Xuníes intervinieron con presencia militar con cuenta de que caltener la paz na canal.

Sicasí, a pesar de que Nasser llogró caltener la canal y amenorgó la influencia británica nel so país, solamente la inesperada intervención estauxunidense salvar d'una derrota militar y política total. Per otru llau, n'Israel, la opinión popular foi mista, yá que quedó demostráu qu'en casu de futures fregadures con Exiptu, el so país podría llograr la victoria con relativa facilidá. N'efeutu, nun pasaría pocu tiempu por que los exércitos d'Exiptu ya Israel volvieren entrar en combate.

En xunu de 1967 Nasser pidió'l retiru de les fuercies de les Naciones Xuníes mientres atropaben tropes nes fronteres. El 5 de xunu d'esi añu, la fuercia aérea israelina llanzó un ataque contra les fuercies d'Exiptu, que quedó práuticamente aniquilada. Nesi mesmu día tamién neutralizó les fuercies aérees de Siria y Xordania. En violentos ataques, l'exércitu israelín ganó a Exiptu, Xordania y Siria nuna guerra que duró solu seis díes. El 11 de xunu alcordóse un cese al fueu so los auspicios de les Naciones Xuníes.

Tres esta guerra, Israel ganó'l control de la península del Sinaí, la franxa de Gaza y los Altos del Golán, según la rexón occidental del Ríu Xordán, incluyendo'l Xerusalén Este este de Xerusalén. El 22 de payares de 1967, el Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes adoptó una resolución denomináu fórmula de "territoriu en cuenta de paz" la cual promovía l'establecimientu d'una paz duradera ente les naciones en conflictu. So esti plan Israel retirar de les zones ocupaes en 1967 a cambéu del compromisu per parte de los países árabes de rematar l'estáu de guerra contra Israel. La propuesta nun foi aceptada peles partes en conflictu.

Mientres Xineru de 1969 y Xunu de 1970 llevar a cabu una guerra de gastadura na cual l'aviación israelina atacaba'l territoriu exipciu en respuesta al continuu bombardéu de les posiciones israelines cercanes a la canal de Suez. En 1970, los Estaos Xuníos trataron d'axustar un alcuerdu pa l'apertura de la canal de Suez, lo cual nun se llegó a llograr.

Esta guerra empecipió'l 6 d'ochobre de 1973 (el día de Expiación de los xudíos) cuando los exércitos de Siria y Exiptu llanzaron una ofensiva contra Israel, ganando al exércitu d'esti país tomáu por sorpresa nesti ataque. Dempués de tres selmanes de combate les fuercies israelines llograron recuperar el terrén perdíu y una fuercia de les Naciones Xuníes encargar de caltener la paz.

Como resultáu d'esti ataque sorpresivu, el gobiernu israelín empecipió negociaciones p'asegurar les sos fronteres. El 18 de xineru de 1974, roblóse un alcuerdu con Exiptu y el 31 de mayu del mesmu añu col gobiernu de Siria. Sicasí la presión sobre Israel nun menguó yá que los países árabes productores de petroleu impunxeron un embargu sobre cualquier país que tuviera rellaciones comerciales con Israel. El gobiernu de Xapón, ente otros, manifestó reconsiderar les sos rellaciones con Israel nun siendo que esti país nun se retirara de los territorios ocupaos na guerra de los seis díes.

En payares de 1977, el presidente exipciu, Anwar el-Sadat, rompió con 30 años d'hostilidaes visitando Xerusalén tres la invitación que-y fixera'l primer ministru israelín Menájem Beguín. Mientres la visita de dos díes, qu'incluyó un discursu ante'l congresu d'Israel, la Knesset, el líder exipciu creó un nuevu clima psicolóxicu nel Oriente Mediu, cuando la paz ente Exiptu ya Israel acolumbróse como una posibilidá real. Sadat reconoció'l derechu a esistir del Estáu d'Israel, estableciendo les bases pa negociaciones direutes ente dambos países.

En setiembre de 1978, el presidente d'Estaos Xuníos, Jimmy Carter axuntar col primer ministru israelín, Beguín, y alcordaron un plan de paz ente Exiptu ya Israel, que podría ser estensivu a otros países nel Mediu Oriente, estableciendo principios de negociación ente Israel y estos países. Tamién se delineó el plan d'un réxime temporal de gobiernu pa la zona de Gaza y Cixordania con mires a otorgar l'autonomía total pa los palestinos residentes nestos territorios. El tratáu roblóse'l 26 de marzu de 1979, participando Sadat, Begin y Carter. So esti tratáu, Israel devolvió'l Sinaí a Exiptu n'abril de 1982, al igual que la zona ocupada nel Golfu de Aqaba.

La Lliga Árabe reaccionó negativamente a esti tratáu, espulsando a Exiptu de la so organización y treslladando la sede la Lliga d'El Cairu a Tunicia. Sadat foi darréu asesináu por miembros del exércitu exipciu opuestos a la paz con Israel.

Nos años que siguieron a la guerra d'independencia d'Israel en 1948, la frontera col El Líbanu yera una zona relativamente sele comparada coles fronteres del restu de los países vecinos d'Israel. Tres la espulsión de los activistes palestinos de Xordania en 1970 (mientres el llamáu Setiembre Negru), esta situación camudó radicalmente. Estos grupos que s'allugaron nel Sur d'El Líbanu empecipiaron la so llucha contra Israel. En marzu de 1978, dempués de diversos enfrentamientos ente tropes israelines y la guerrilles palestines n'El Líbanu, les fuercies israelines invadieron el sur d'esti país no que se denominó Operación Litani. El Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes aprobó una resolución na qu'esixía la retirada de les tropes d'Israel y la creación d'un cuerpu de fuercies interines de les Naciones Xuníes. Israel acató dicha resolución y retiró les sos tropes.

Sicasí, les hostilidaes ente los palestinos n-El Líbanu ya Israel nun cesaron. El Frente de Lliberación Palestina (FLP) llanzó ataques contra'l norte d'Israel, coles mesmes que s'enfrentaba a tropes cristianes libaneses en dichu país.

En xunu de 1982, Israel volvió invadir el sur d'El Líbanu col fin d'aniquilar a les fuercies del FLP. Magar de primeres dellos libaneses vieron favorablemente la entrada de les tropes israelines, a los pocos meses el refugo contra dicha ocupación taba xeneralizáu. Israel enfrentar a una situación na cual produciéronse fuertes baxes nes sos tropes y la falta d'un oxetivu claru na ocupación d'El Líbanu causó una crisis d'enfotu nel pueblu d'Israel.

N'agostu de 1982, el FLP retiró les sos tropes d'El Líbanu. Cola mediación de los Estaos Xuníos, Israel y El Líbanu llegaron a un alcuerdu en mayu de 1983 por aciu el cual Israel retiraría tamién les sos tropes. Sicasí, el preséu de ratificación del tratáu nunca foi robláu y so la presión de Siria, El Líbanu arrenunció a dichu tratáu. Pela so parte Israel retiró la mayoría del so exércitu d'El Líbanu, dexando a la custodia de lo que se denominó la "zona de seguridá" a un pequeñu contingente de fuercies israelines y de la milicia cristiana libanesa, que sofitaba Israel. Nel 2000, Israel finalmente retiró tol so exércitu d'El Líbanu, siendo primer ministru Ehud Barak y siguiendo el mandatu del Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes.

Dende'l 14 de xunetu de 2011 asocedió una serie de protestes por meyora a les condiciones de vivienda y reforma sociu-económica n'Israel. Lo qu'empezó como una simple protesta d'una moza de 25 años llamada Dafne Leef pol altu costu del so apartamentu, montó una caseta de campaña en Tel Aviv y entamó un grupu por Facebook de protesta, foi amontándose.

Delles organizaciones estudiantiles y grupos sociales fuéron-y añadiendo hasta que llogró arrexuntar a miles de persones en protesta polos altos costos de vida nel país, llogrando faer paralizaciones tantu en Tel Aviv y Xerusalén. Les protestes del 7 d'agostu algamaron les 400 mil persones.

El gobiernu buscó delles alternatives p'apangar la situación, ente que los manifestantes demanden por llexislación pa igualar la oportunidá al accesu de vivienda, trabayu, asistencia social, ente otros. Dalgunos dan d'alternativa los asentamientos que pertenecíen a terrenes palestinos, pero munchos manifestantes entienden que nun ye una alternativa, una y bones la seguridá ta en riesgu y otros nun creen en quitar tierres a otros seres humanos.

Dellos funcionarios, artistes, ente otros sofitaron les manifestaciones, les más pacífiques nel mundu siquier nos postreros 8 meses.^[5]

Un comité de 22 persones compuestu por economístas, académicos y funcionarios del gobiernu foi-y propuestu'l 9 d'agostu al primer ministru p'apangar la situación. Publicáu en The Jerusalem Post.

• Ciudaes d'Israel