Amieva

Amieva
Bandera d'Amieva Escudu d'Amieva
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Cangues d'Onís
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Sames
Alcalde d'Amieva	José Félix Fernández Fernández (Foru Asturies)
Nome oficial	Amieva (es)
División	ver Amieva, Mian, San Román, Samartín y Sebarga
Xeografía
Coordenaes	43°14′42″N 5°04′23″W / 43.245°N 5.0731°O / 43.245; -5.0731
Superficie	113.9 km²
Llenda con	Ponga, Parres, Cangues d'Onís, Posada de Valdeón y Oseya de Sayambre
Demografía
Población	599 hab. (2023)
Densidá	5,26 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
amieva.com

Amieva^[1] ye un conceyu del oriente de la comunidá autónoma d'Asturies. Llenda al norte con Parres, al sur con Valdeón y Sayambre (Lleón), al este con Cangues d'Onís y al oeste con Ponga. Tamién ye'l nome d'una parroquia del conceyu. La capital ye Sames. Ye atravesáu pol ríu Seya y tien una población de 599 hab. (2023)^[2][3].

La bandera y l'escudu del conceyu d'Amieva fueron adoptaos oficialmente'l 30 d'agostu de 2001, y espublizaos nel Boletín Oficial del Principáu d'Asturies númberu 120, de 25 de mayu de 2002.

La so bayura arqueolóxica nun ye mui estensa por mor, principalmente, de la so orografía que facía más apetecible pa los primeros colonizadores les rexones más baxes nes que sí hai abondos restos prehistóricos, pero sí nos permite constatar presencia humana nel Paleolíticu superior na parte alta del Sella. Asina na cueva de Collubil nes cercaníes de Campurriondi, los preseos afayaos comprenden a la industria lítica y ósea del periodu paleolíticu^[4].

Los primeros ciclos metalúrxicos apaecen representaos pol dolmen de Mian en Sames, desgraciadamente ta desaparecíu pola intervención de Sebastián de Soto Cortés, del que se conserven namás que dos brueses fabricaes en piedra pulío nel Muséu Arqueolóxicu d'Uviéu, por mor del pruyimientu coleicionista de la dómina, esti dolmen suel rellacionase con otros dos del oriente asturianu: los dólmenes d'Abamia y Santa Cruz en Cangues d'Onís.

Na edá del fierro, hai entreseca de poblaos carcovaos, lo que llamamos castros. Nun foi llocalizáu nengún, pero delles fontes sofiten qu'esti territoriu tuvo habitáu por pueblos prerromanos de la tribu cántabra de los vadinienses, al rodiu de los valles. La conquista romana tuvo nesta comarca más consecuencies militares que xeoestratéxiques.

Nel periodu altomedieval apaez meyor definíu'l territoriu del conceyu, teniendo dellos documentos que lo prueben como la documentación medieval del monesteriu lleonés de Safagún, onde mentase'l sieglu X una vía de comunicación que xuntaba les tierres d'Amieva cola Meseta. Esto confirmalo tamién los privilexos que'l rei Alfonsu VII dio a favor d'una alberguería nel puertu de Pontón y la construcción de la ponte de piedra Ponte Dobra sobre'l ríu del so nome.

Amieva, apaez yá na decimocuarta centuria dafechamente afitáu, como ún de los conceyos asturianos, asina apaez ente'l grupu de conceyos que se xuntó a la causa del rei Don Pedro, con varios conceyos lleoneses.

Toa esta falta de documentación, en parte foi por mor de que nun mediu rural d'esta mena, el sector predominante foi'l ganaderu, lo que contribúi a torgar el siguimientu documental qu'a diferencia de la edá moderna ta munchu meyor documentáu, en parte gracies al catastru del Marqués de la Ensenada, fechu en 1752 nel que constata esti conceyu como predominantemente, d'engarapiellada orografía. El tarrén cultiváu nesta dómina yera namás que'l 7'2%, al empar el 12'5% dedicábase a pastos. Estos pastos yeren comunales del conceyu, repartíos ente l'altu y baxu Amieva, y servíen d'alimentu al ganáu, yá nesa dómina yera la principal fonte de riqueza. Esti aprovechamientu mancomunáu de los pastos nun tuvo descuidáu d'engarardielles y pleitos, nel sieglu XV hai una griesca colos conceyos lleoneses de Valdeón y Sayambre, tando dichos pleitos en bravén tovía hasta bien entráu'l sieglu XX.

Como xunta conceyil Amieva concurrió a la Xunta Xeneral celebrada en 1504 nel conventu uvieín de San Francisco, pa dar posesión al nuevu correxidor don Fernando Álvarez de Toledo. De los cargos qu'apaecen citaos nesti añu podemos incluyir dos xueces (ún plebeyu y otru noble) encargaos d'impartir xusticia nel conseyu a designación del ayuntamientu que taba perfechu a la so vez por cuatro rexidores vitalicios y un alferi mayor.

Nel sieglu XVI, l'ayuntamientu taba gobernáu por cuatro rexidores pertenecientes a les families más poderosas del conceyu, García de Paraya, Blanco de Sebarga, Martínez y Sobrecueva (d'Argolibiu) y Vega y Cuesta (de Sames). L'alferi yera perteneciente a los Cirieñu.

En 1752 los cargos de rexidores recayíen sobre Juan González de Carbes, José de Cangas Posada, Cosme González, Gonzalo Cirieño, siendo alferi mayor Manuel Antonio Noriega de Parres.

La casa consistorial taba en Sames, la capital del conceyu, pero con anterioridá l'Ayuntamientu tuvo nel llugar d'Amieva, del que toma'l so nome'l conceyu. Na llocalidá de Cirieñu conservase l'alcordanza de que la casona edificiu del sieglu XV foi emplegada como xulgáu y onde yeren elixíos nel sieglu XVII los procuradores del conceyu.

Nel sieglu XIX cola guerra d'Independencia, mozos del conceyu integráronse nel reximientu de Cangues d'Onís, que s'ocupó de la defensa del puertu de Baeza, tanto pela primer, como na segunda invasión, non algamando nunca Francia un dominiu efeutivu d'esti territoriu.

Nel sieglu XIX, el principal recursu del conceyu yera'l ganáu vacunu, yá que malpenes había industrialización, lo qu'empezó a provocar la emigración a ultramar, llevándose mozos a Cuba, Arxentina, Venezuela, etc. Un elementu clave pa les meyores de la comunicación, foi la construcción de la carretera del Pontón a Les Arriondes, vía esta que siguía'l cursu del Seya. A la marxe d'esta carretera quedó la capital Sames lo que cola ruina del vieyu edificiu del Ayuntamientu, fexo'l so treslláu a Precendi, per onde diba la vía que ye u ta anguaño.

N'entamando la guerra civil, la sienda del puertu de Baeza y la carretera del Pontón, víes de xunión ente Cangues d'Onís y Lleón convertiránse en pasos estratéxicos.

Anguaño Amieva tien como actividá económica cimera la ganadería, l'agricultura y la esplotación forestal y entama a rescamplar el turismu rural.

El conceyu ye altravesáu de norte a sur pela carretera N-625 y ta a 82 quilómetros d'Uviéu. Rieguen esti territoriu les agües del Seya, nel so calce conflúin el ríu Ponga y el ríu Dobra. El Seya y el Ponga configuren valles barriales, mentanto'l Dobra desciende encaxonáu. Nel conceyu allúgase'l Monumentu natural de la Rede de Toneyu.

Esti conceyu ta configuráu por fonderes cuenyes al delláu de grandes viesques que-y dan una gran guapura natural. Consérvense grandes viesques autóctones de: fresnos, llameres, salgueros, etc., que crecen nes orielles de los ríos, según se va ascendiendo apaecen los castañale y carbayeres. Al este del Dobra orieétense les primeres estivaciones del Macizu Occidental de los Picos d'Europa que ta incluyíu nel Parque Nacional de Cuadonga y Picos d'Europa, onde s'alcuentra'l cumal más altu del Amieva, la Torre'l Mediu de 2.467 metros y la Pica Rezu de 1.964 metros.

El clima ye templáu, con réxime térmicu oceánicu. Les precipitaciones son abondoses per tol añu, siendo la radiación solar moderada. D'otra miente la concentración de les nevaes nunos pocos díes ivernales fai posible la formación de mantos nevales de pocu espesor que puen tapecer el suelu varios díes.

Nos meses estivales les temperatures son fresques y nunca un lleguen a ser mui caluroses.

Amieva divídese en cinco parroquies:

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	% superficie Amieva	Población	% población Amieva
1	Amieva	50,21	440,83440,83%	78, 70	1313,861313,86%
2	Mian	19,45	170,76170,76%	265, 263	44 284,3144 284,31%
3	Samartín	10,41	91,491,4%	163, 158	27 238,427 238,4%
4	San Román	7,64	67,0867,08%	14, 13	235,89235,89%
5	Sebarga	26,19	229,94229,94%	162, 157	27 071,2927 071,29%

Gráfica d'evolución demográfica d'Amieva ente 1842 y 2010

La so población tuvo marcada pola so evolución demográfica, onde rescamplen un riestru de causes, como lo abegoso del monte, qu'anque ta percorríu per una vía de comunicación cola Meseta, ye una de les menos frecuentaes. Otra causa ye'l so aislamientu pa coles dos exas principales y esto, xuníu a les sos seques superficies pal aprovechamientu agrícola y la inexistencia d'otres actividaes que nun seyan la ganadería, tien remaneció adulces nuna gran torna demográfica.

Amieva tien anguaño una población perinferior a la d'entamos de sieglu, marcándose esti amenorgamienu nes dos terceres partes de la so población. Si en 1900 esti conceyu tenía 2.669 habitantes, en 1960 el conceyu cuntaba namás que con 958 habitantes arriendes d'una gran presión interior, qu'afalaba a la emigración con destín a ultramar hasta 1930, camudando llueu de direición haza Europa y bien llueu haza'l centru d'Asturies, y teniendo agora una cifra poblacional de 883 persones. Esta marcha de la población moza, n'especial de muyeres, tien distorsionao la so pirámide demográfica, con mayoría masculina y un altu nivel d'aveyecimientu que s'alcuentra ente los más altos d'Asturies, trayendo arriendes una escayencia de la natalidá y una xuba de la mortalidá, teniendo amás una feble cadarma económica.

Evolución de la población nos caberos años (INE)

Añu	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2014
Población	905	883	889	883	877	868	850	847	837	815	805	758

Les principales actividaes económiques son la ganadería polos sos estensos pastos comunales, l'agricultura poles sos riques vegues y la esplotación de la viesca. Toes elles del sector primariu.

El sector industrial ye menos importante, yá que xenera pocu emplegu, namás el 2,66% (SADEI, 2015), gracies a la producción de llectricidá de la CIA Saltos del Dobra: Banzáu de La Ḥocica, Central de Restañu y Central de Distribución en Campurriondi.

El sector servicios limítase a delles entidaes comerciales ya instalaciones hoteleres, empobinaes al turismu rural. Tou estu tien fecho que la so población tea repartida en nucleos pequeños, que se reparten de forma disperso nes zones del valle del Sella.

Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2015)

	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	188	100
Agricultura, ganadería y pesca	69	37,70
Industria	5	2,66
Construcción	10	5,32
Servicios	104	55,32
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2015, SADEI

Usos del suelu del conceyu (añu 2014)

Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	0,14
Praderíes	37,13
Terrenu forestal	61,20
Otres superficies	9,13
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2015, SADEI

Carauterístiques del sector primariu (añu 2015)

Ganaderíes de bovín	90
Cabeces de ganáu bovín	3.094
Cabeces de ganáu ovín	622
Cabeces de ganáu cabrín	1.042
Ganaderos con cuota llechera	0
Quilos de cuota llechera	0
Metros cúbicos de madera valtao	0
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2015, SADEI

Nel conceyu d'Amieva, los partíos que más tiempu gobernaren son el PP y el PSOE, con 12 años de mandatu caún (ver Llista d'alcaldes d'Amieva). Por embargu,, na presente llexislatura gobierna'l forista José Félix Fernández Fernández gracies a un pautu col PP.

Eleiciones llocales
Partíu	1979	1983	1987[5]	1991[5]	1995[5]	1999[5]	2003[5]	2007[5]	2011[6]	2015[5]
PSOE	4	4	4	3	3	4	5	4	3	2
FAC									3	4
CD / AP / PP	2	3	4	3	4	1	2	3	1	1
PCE / IU-BA			0	1	0	0	0	0	0	0
UCD / CDS	5	2	1	0
PAS-UNA			0	2	2	1	0
URAS						1
Total	11	9	9	9	9	7	7	7	7	7

L'arquiteutura tradicional ye l'haber artísticu del conceyu, tando determinao pol so marcu físicu, yá qu'al ser un conceyu de monte nun hai grandes construcciones, sinón qu'abonden les ilesies y les casones. Ente elles rescamplen:

• La ilesia de Santa María de Mian. Ye l'edificiu más antiguu del conceyu. De la so primer etapa prerrománica namás que se conserva'l so perímetru, que perfae un edificiu de nave única con cabecera cuadrada. Depués reconstruyóse a mou de templu románicu, anque anguaño malpenes ye visible debíu a una quema. El so interior carez de decoración, la so cubierta ye de bóveda de cañón, nun teniendo iluminación natural. L'esterior ye de calter zarráu con muros de mampostería.

• La ilesia de San Pedro de Vega. Ye de planta rectangular, nave única y cabecera cuadrada. Na fachada occidental ábrese la portada principal, formada por una arcada de mediu puntu, remata la ilesia una voluminosa espadaña de sillares con dos güecos pa campana. Rescamplen les cuatro tiestes anxéliegues alaes, que s'asitien nos cuatro requexos de la ilesia. L'interior ta modernizáu pero respetando la obra orixinal.

Esisten tamién ciertu númberu de capielles rurales, de modestes dimensiones, destacando la de Santiago de Vis, del sieglu XVI o XVII, col so pórticu sofitáu en columnines de piedra sobre'l muru de mampostería. La de San Xosé de Carenes con un gran arcu de mediu puntu na puerta, presenta planta rectangular, precedida de porche de pequeñes dimensiones. La de San Antonio en Sina que tien nel so interior un retablu barrocu doráu y policromáu.

Na arquiteutura civil rescamplen:

• La casona de Cirieñu. D'orixe renacentista de los sieglos XV-XVI. Ye un edificiu de bloque compautu rectangular, al que se-y foron arimando posteriores construcciones. La so fachada nun ta ordenada, presentando un calter llibre na disposición de los elementos. Nel pisu cimeru ábrese en balcón colos restos de los sofitos de los voladizos, franquiaos por dos ventanos cuadraos. Anguaño la casa sirve de graneru y ta nun estáu d'abandonu dafechu.

• La torre de Siña. Reproduz el modelu de vivienda de l'arquiteutura medieval. Ye una torre de volume cuadráu que presenta tres altures. La parte principal ta na planta baxa con diseñu adinteláu arrodiáu d'una moldura, la continuación de la puerta ye'l balcón principal y tamién arrodiáu de moldures asemeyaes. Sobre'l balcón queda'l güecu del escudu nobiliariu, pero aínda esiste otro pequeñu cerca de la esquina de la fachada. Tol frente ta fechu en sillar de talla esmerao a diferencia de les otres fachaes.

• La casa Peribaxo. Con xeitu de casona rural, tien el so orixe nuna antigua torre baxomedieval. Presenta muros macizos con escasos vanos de mena saetera, les ventanes adintelaes tán feches con sillares monolíticos. Ente los añadíos socesivos rescampla, el corredor de madera que cubre la entrada principal y a la que s'accede dende l'esterior de la vivienda.

• La casa Fondón. Casa rural de planta rectangular, dos altures y fachada allargada nel que s'abre un corredor de tayáu nel pisu cimeru. A un llau de la fachada queden restos de pintura decorativa, una decoración que perduró en poques cases y que foi frecuente abondo, nes viviendes d'esta dómina. El conxuntu completase con amplies dependencies, establu y una fermosa panera de 14 pegollos de madera.

Sopa de fégadu en dómina de matanza, carne de caza; xabaril y rebecu, embutíos, cabritu asáu, miel y boronchos preñaos.

• Quesu de los Beyos: artesanal. Quesu de vaca, anque pue llevar mecíu d'oveya o cabra. Ye un quesu de color blanco mariello, compautu y de tastu fuerte. Faise amás nel conceyu de Ponga.

Ente les fiestes que se celebren nel conceyu les más importantes son les que vienen darréu:

• 13 de xunu: Conmemoración de San Antonio de Sames.
• 20 de xunu: San Antonio n'Argolibiu.
• Primer sábadu de xunetu: La Santina en Sames.
• 16 de xunetu: El Carmen en Sames.
• 25 de xunetu: Santiago en Vis
• Sábadu caberu de xunetu: San Antonio en Villaverde.
• 9 d'agostu, San Román en San Román.
• Sábadu caberu d'agostu: San Roque en Pen.
• 8 de setiembre: La Nuestra Señora n'Amieva.

Tamién celebren delles feries y certámenes, como'l Certame del quesu de Los Beyos n'Amieva'l primer sábadu de xunu, dedicáu al quesu llariegu del conceyu.

• Cristóbal Ferrado García (1620- 1673), pintor.
• Bernaldo Alonso, Tarrín (sieglu XIX), escritor.
• Antonio Llanos Cortés, (1812 - 1871) abogáu y arqueólogu.
• José Simón y Torre (1847 - 1909), escritor y periodista, vicepresidente del Centru Asturianu de Madrid.
• Amalio Machín (1875-1915), periodista y poeta.

• Llista d'alcaldes d'Amieva

• Gómez Panizo, Eduardo, Heráldica Institucional y Vexiloloxía del Principado de Asturias. Uviéu, Servicio de Publicaciones del Principado de Asturias.
• VVAA, Revista Oriente de Asturias. Uviéu, La Voz de Asturias.
• VVAA, Gran ATLAS del Principado de Asturias. Uviéu, Ediciones Nobel, 1992.
• VVAA, Asturias a través de sus concejos. Uviéu, Editorial Prensa Asturiana, 1998.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Amieva.
• Páxina del Ayuntamientu Archiváu 2016-10-21 en Wayback Machine (castellán)