Abertawe

Abertawe
Alministración
País	Reinu Xuníu
Nación constitutiva	Gales
Área principal	Swansea
Tipu d'entidá	gran ciudá
Nome oficial	Swansea (en)[1] Abertawe (cy)[1]
Nome llocal	Swansea (en) Abertawe (cy)
Códigu postal	SA1-SA7
Xeografía
Coordenaes	51°37′00″N 3°57′00″W / 51.616666666667°N 3.95°O / 51.616666666667; -3.95
Abertawe Abertawe (Reinu Xuníu)
Superficie	390 km²
Demografía
Población	246 700 hab. (2023)
Porcentaxe	100% de Swansea
Densidá	632,56 hab/km²
Más información
Fundación	1158
Prefixu telefónicu	1792
Estaya horaria	UTC±00:00
Llocalidaes hermaniaes	Mannheim, Ferrara, Cork, Nantong, Pau, Wuhan y Bydgoszcz
swansea.gov.uk

Abertawe ([abɛrˈtauɛ], n'inglés: Swansea /ˈswɒnzi/ ) ye la segunda ciudá más grande del país de Gales, nel Reinu Xuníu, siendo amás una autoridá unitaria.^[2][3] Ta asitiada al sur del país, na badea de Swansea, y cuenta con 239.000 habitantes. Swansea yera un centru industrial y portuariu mientres los sieglos XIX y XX.

Swansea tien un clima templáu, típicu del oeste de Gran Bretaña, con un clima más nidiu nes zones montascoses y nos valles interiores por cuenta del so allugamientu na mariña. Sicasí, Swansea ta bien espuesta a los vientos provenientes del Atlánticu, que faen que seya la ciudá más húmeda del Reinu Xuníu.

La península de Gower ta nel oeste del condáu de Swansea, tien munches sableres y foi la primera en recibir en 1956 la reconocencia Area of Outstanding Natural Beauty (Zona de sobresaliente belleza natural) per parte del Countryside Agency (axencia del gobiernu británicu). Three Cliffs Bay (badea de los trés cantiles), ye una sablera allugada al sur de la península de Gower denomada como una de les 10 meyores sableres n'Europa. La mariña de Gales foi escoyida por Lonely Planet como la meyor rexón del mundu pa visitar en 2012 primero que la ruta Maya (Centroamérica) y la islla de Borneo (Indonesia).^[4]

Parámetros climáticos permediu de Swansea
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima media (°C)	6	6	9	11	15	17	19	18	16	13	9	8	12.3
Temperatura mínima media (°C)	4	4	7	8	12	14	16	16	13	11	8	6	9.9
Lluvia (mm)	71	52	45	49	36	42	41	50	55	81	71	71	664
Fonte nº1: The Weather Channel[5]
Fonte nº2: MSN Weather[6]

Mientres los años 1980 y 1990 la so población tuvo menguando. Anguaño la población de Swansea atópase en crecedera. Les autoridaes llocales envaloren una población total nel 2010, de 232.500 habitantes, comparaos colos 223.293 rexistraos nel añu 2001. Ye la ventena quinta ciudá del Reinu Xuníu atendiendo al so tamañu y el so área metropolitana ye la ventena cuarta más grande del país. Según el censu de 2001, la división étnica foi la siguiente: 97,8% de raza blanca, un 2% de raza mista, 1,2% surasiáticos, 0,3% negros y un 0,3% d'otres races.

Población de Swansea
Añu	Población	%±
1804	19.794
1811	21.338	7,8
1821	25.426	19,16
1831	32.064	26,11
1841	38.962	21,51
1851	47.260	21,30
1861	68.743	45,46
1871	90.226	31,25
1881	111.709	23,81
1891	132.956	19,02
1901	153.577	15,51
1911	177.411	15,52
1921	191.417	7,89
1931	206.558	7,91
1941	205.194	-0,66
1951	203.854	-0,65
1961	214.834	5,39
1971	226.406	5,39
1981	223.260	-1,39
1991	233.145	4,43
2001	223.293	-4,23
2006	227.100*	1,7
2011	239.000*	5,1
fonte: Vision of Britain sacante * , que ye envaloráu por Office for National Statistics

La Universidá de Swansea, con alredor de 18.000 estudiantes, tien el so campus en Singleton Park con planes pa construyir un segundu campus nel este de la ciudá cerca de Port Talbot. Ésti sería'l llar de gran parte de les ciencies, informática, matemátiques, inxeniería, economía y empresa. Con espaciu pa 5.000 estudiantes más y llaboratorios pa faer investigaciones con empreses acomuñaes como Rolls Royce y BP. El departamentu d'Inxeniería ye conocíu por ser un centru pioneru nel usu de téuniques informátiques pa resolver problemes de diseñu na construcción. En 2005, la universidá de Swansea foi gallardoniada como 'meyor esperiencia universitaria nel Reinu Xuníu' pol diariu The Times.

Otros centros d'enseñanza na ciudá son: el Swansea Metropolitan University con alredor de 6.000 estudiantes y trés campus asitiaos nel centru de la ciudá. Tamién ye'l llar del Swansea Business School. El Gower College Swansea, asitiáu nes contornes de Swansea, ye un colexu d'educación cimera con 15.500 estudiantes, seis campus. Foi fundáu en 1825 sol nome de Swansea College.

Nel condáu de Swansea hai 77 escueles d'educación primaria (10 enseñen n'idioma galés) y 15 escueles secundaries (2 enseñen n'idioma galés). Los dos escueles secundaries galeses son: Ysgol Gyfun Gymraeg Gŵyr and Ysgol Gyfun Gymraeg Bryn Tawe. A parte Swansea agospia The Bible College of Wales.

Mayor colexu d'educación primaria en Swansea: Olchfa School.

Escuela más antigua de Swansea: Bishop Gore School.

Colexu priváu más famosu: Ffynone House.

El club de fútbol Swansea City xuega na Lliga inglesa y apuesta los sos partíos nel estadiu Liberty, allugáu nel norte de la ciudá. Tien capacidá de 20.520 espectadores. Antes de xugar nesti estadiu, dende 1912 hasta 2005, xugaba nel Vetch Field, asitiáu nel centru de la ciudá. El principal rival de Swansea City ye'l Cardiff City. Cuando los dos equipos enfréntense, tien llugar el derbi del sur de Gales. Ye unu de los derbis más feroces del fútbol británico.

Swansea tien un equipu de rugby que se llama Ospreys Rugby y tamién usa l'estadiu Liberty. Ganó la Celtic League en 2007 y 2010.

Al llau de la Universidá de Swansea ta la piscina nacional de Gales, onde entrenen diversos nadadores que representen a Gales y Gran Bretaña. Por casu: Eleanor Simmonds quien ganó dos medayes (una d'oru y una de plata) nos Xuegos Paralímpicos de Beijing en 2008.

L'estadiu Liberty tamién foi anfitrión de partíos internacionales de fútbol del equipu nacional de Gales.

Fecha	Tipu de partíu	Equipu en casa	Resultáu	Contra
15 d'agostu de 2006	Gales	0 – 0	Bulgaria
20 d'agostu de 2008	Gales	1 – 2	Xeorxa
3 de marzu de 2010	Gales	0 – 1	Suecia
7 d'ochobre de 2011	UEFA Euro 2012 Clasificación	Gales	2 – 0	Suiza

El 22,5% de la población de Swansea fala galés. El númberu de persones que falen galés ta creciendo por cuenta de delles iniciatives financiaes pola Asamblea de Gales. La demanda de places n'escueles de galés ye cada vez mayor y apocayá el conseyu de Swansea proponía cerrar una escuela d'inglés por que pueda ufiertar más places en galés.

Laverbread (Galés: Bara Lafwr o Bara Lawr) ye una delicia tradicional de Swansea fecha d'algues. Pa faer pan d'algues, les algues ferver mientres delles hores pa depués picar o dexales en puré. La pasta xelatinoso consiguida endolcar en farina d'avena.

Otra delicia local ye'l corderu de la marisma, de les oveyes que se críen nes marismas del estuariu de Loughor asitiáu a pocos quilómetros de Swansea.

Amás tán les Welsh cakes (tortas galeses), cockles (son virigüetos que se prinden nes sableres locales), y faggots (fechos de carne y especies).

La badea de Oystermouth, llámase asina porque ende colléchense les ostres de Oystermouth, que son bien famoses y collecháronse dende la dómina de los romanos.

Toa esta comida puede mercase nel mercáu central de Swansea, que tien más d'ochocientos años y ye'l mayor de Gales.

El castiellu de Swansea foi construyíu ente'l fin del sieglu XIII y de primeres del sieglu XIV. El castiellu usar dende l'añu 1116 pa protexese de los normandos. Na ciudá y nel condáu de Swansea hai numberosos castiellos, como Oxwich y Oystermouth, que tán en meyores condiciones que'l castiellu de Swansea y tán abiertos pal públicu.

Swansea esperimentó grandes cambeos nos últimos diez años, creóse una nueva area na ciudá; SA1 una área mista que combina nueves árees comerciales y residenciales. SA1 tien l'edificiu más altu de Gales (Meridian Quay, que mide 107 metros). El pisu 29 de la torre ye un restorán con vistes a la badea y ciudá de Swansea.

El centru de la ciudá tien más de 300 tiendes. El centru de comercios principal, el Quadrant, que cunta con 40 tiendes.

Nel norte de la ciudá ta lo que queda de la primer industria integrao del mundu. Mientres el sieglu XVIII y XIX esta área contenía les fábriques más grandes de la producción del cobre. Debíu al tamañu d'estes y a la influyencia de Swansea pel mundu conocer como 'Copperopolis'. En 1870, nel altu del so poder, importaba hasta 70,000 tonelaes/ 63 millones de kilogramos de cobre, carbón y sulfúro dende dellos países como Chile, Sudáfrica y Australia y esportaba el productu final a países como India. Agora hai 57 edificios que queden y toos son protexíos pol gobiernu. Hai planes pa restaurar los edificios y desenvolver el sitiu como una atraición turística.

Swansea ta coneutada al esterior per tierra y mar. Les sos infraestructures cunten con autopistes, trenes, autobuses y servicios marítimos.

La principal estación de trenes de la ciudá ye la Swansea High Street, asitiada na cai principal de Swansea, al norte del centru de la ciudá. Ye la cuarta estación más grande de Gales. Ye xestionada por Arriva Trains Wales. Coneuta la ciudá colos puntos más importantes de les islles britániques. Les rutes de llarga distancia operen por aciu la compañía First Great Western, que coneuta l'este, oeste y el suroeste d'Inglaterra col oeste de Gales. Hai otres nueves estaciones suburbanas nel área metropolitana de Swansea.

L'autopista más importante ye la M4, que coneuta la ciudá con Londres, Reading, Swindon, Bath, Bristol y Cardiff. La M5 coneuta con Birmingham, y puede aportase a ella por aciu la M4 al altor de Bristol. Tamién l'A465, qu'empieza en Swansea y pasa por otros pueblos importantes en Gales ya Inglaterra como Neath, Merthyr Tydfil y Hereford onde termina.

Swansea tien un serviciu diariu a Cork, Irlanda. El barcu tien espaciu pa 1,860 pasaxeros, 440 coches y 30 camiones. Na primavera de 2012 poner en marcha un nuevu serviciu a Ilfracombe, una ciudá nel oeste d'Inglaterra. Ye un serviciu rápidu que dura alredor de 30 minutos, pero namái lleva pasaxeros.

• John Toshack, ex-futbolista y entrenador
• Catherine Zeta-Jones, actriz
• Nicky Wire, miembru de la banda Manic Street Preachers
• Dylan Thomas, poeta, escritor de cuentos y dramaturgu
• Carwyn Jones, tercer y actual Ministru Principal de Gales
• Martin Amis, novelista *

Karl Jenkins, compositor y músicu

• David "Dai" Greene, vallista
• Peter Ham, compositor y fundador de la banda Badfinger
• Tom Evans, cantante y compositor de la banda Badfinger
• Russell T Davies, guionista y productor televisivu *

Terry Williams, batería, ex-miembru de Dire Straits

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Abertawe.
• Visita Swansea-Páxina Turística
• Ciudá and Condáu de Swansea
• Universidá de Swansea n'español Archiváu 2017-10-05 en Wayback Machine
• Universidá Metropolitana de Swansea
• Swansea City club de fútbol
• Ospreys club de rugby