Rhea americana

Pol so fustaxe asemeyáu al d'una avestruz inda se-y suel dar el nome recibió per parte de los castellanos nel sieglu XVI: primero “avestruz indianu” y llueu “avestruz americanu”. La pallabra “ñandú” deriva del guaraní que significa “araña”, mui probablemente por un conxuntu de rellaciones metafóriques: el plumaxe del ñandú recuerda a les arañes peludes de la Cuenca Amazónica. Otros nomes mui xeneralizaos colos que se lu conoz son el quechua “suri” (o “surí”) y el mapudungún o araucano “choique” (choik'e, castellanizáu “cheuque”), denomación que no real paez provenir de los patagones.

Les críes pequeñes de ñandú son llamaes "charitos", y los ñandús xóvenes (a los que se-yos atribúi muncha torpeza) son llamaos “charavones” (o “charabones”).

Anguaño'l nome «ñandú» abarca tanto a esta especie como a la especie Rhea pennata.

 

El nome científicu de la especie diose en 1758 por Carlos Linneo. Les razones pa escoyer el nome científicu del xéneru, de la mitoloxía clásica, son desconocíes.

Esisten cinco subespecies:^[4]

• Rhea americana americana - norte y este de Brasil.
• Rhea americana araneipes - del Chacu de Paraguái a Bolivia y Mato Grosso (Brasil).
• Rhea americana intermedia - estremu sureste de Brasil (Rio Grande do Sul), y Uruguái.
• Rhea americana nobilis - este de Paraguái (al este del Ríu Paraguái).
• Rhea americana albescens - llaneres del norte y centru de l'Arxentina hasta la provincia de Río Negro, nel norte de la Patagonia.

 

 

El machu algama un altor de 1,50 m, y la fema 1,20 m; el pesu ye d'aproximao 30 a 35 kg nel machu y alredor de los 25 kg na fema.

Les pates, desprovistes de plumbes, tán desenrollaes y adaptaes pa la carrera, y terminen en trés deos, con una uña garrida comprimida llateralmente en cada deu. El cuellu ye llargu y les ales inútiles pal vuelu, utilizaes namás pa dar equilibriu al cuerpu nel xiru na carrera. La cabeza, pequeña y de color cenicientu, ta dotada d'un picu fuerte, del mesmu tamañu que la cabeza, deprimíu y anchu na base. Na base del cuellu, nel pechu y na parte superior de la cabeza la coloración ye negra, siendo nel machu más destacada esta coloración negra nes partes mentaes, mentes que'l restu del cuerpu ye gris.

Alredor de los güeyos y oyíos nun poseye plumbes, sinón que tán arrodiaos estos por una pelleya escarapullosa.

En cuantes al esqueletu, cabe mencionar la falta de quilla a nivel del esternón, carauterística común nes aves corredores.

Les sos pates llagues recuerden a les que tienen les arañes del tipu tarántula; la mesma asemeyanza tamién asocede col so plumaxe, polo que dacuando'l ñandú pue aparentar quiciás ser una araña xigantesca cuando ta echáu durmiendo.

La cavidá peritoneal ta dividida en dos partes: una anterior (cranial), que representa aproximao 1/3, y una posterior (caudal), que representa aproximao 2/3 del total del abdome. Na parte posterior (caudal) ta la totalidá del estantín y el páncrees, mentes que na parte anterior tán el fégadu y la vesícula. El peritonéu en xeneral ye gruesu, fuerte y compartimentáu; esto fai suponer que se trata d'una adautación pa la carrera, al permitir un fuerte sustentu de les vísceres abdominales.^[5]

El ñandú ye políxinu, cortexando cada machu ente 2 y 12 femes. El machu constrúi un ñeru, nel que les femes depositarán los sos güevos, siendo'l machu l'encargáu d'incubalos y, anque suel ser una ave mui pacífica, vuélvese particular y repentinamente peligrosa cuando s'alcuentra empollando.

Ye omnívoru: come semientes, granes, frutos, inseutos, batracios, reptiles, mamíferos pequeños y pichones d'ave.

Dende la apaición del home na zona meridional de Sudamérica, el ñandú foi una de les pieces de caza preferíes, con fines alimenticios. Tamién col mesmu fin faise recoyida de los sos güevos pergrandes.

Los gauchos tuvieron como ún de los sos platos preferíos los alones de ñandú asaos. Tamién se los caza (y anguaño se críen) poles sos plumbes y la so piel; por exemplu, la piel del cogote de ñandú suel utilizase pa confeicionar estoyos o billeteres artesanales, etc.

Poseye tamién diferentes significaos en varies cosmovisiones de grupos indíxenes del sur de Sudamérica (charrúess, guaraníes, pampes), que víen na so güelga nos cielos nocherniegos no que los castellanos convirtieron na Cruz del sur.

 

• Carne: La carne del ñandú ye roxo, con niveles baxos de colesterol, rica n'Omega 3, y de baxes caloríes. El fégadu y el corazón utilícense en preparaciones o paté.
• Cueru: Utilízase en marroquinería fina y vistimienta, incluyendo'l cueru escamáu de les sos pates. Resiste perbién la humedá y l'agrietamientu.
• Plumbes: Como se carguen eloctrostáticamente con facilidá, atrayen fácilmente'l polvu, siendo ansí mui útiles pa la confeición de plumberos. En Brasil son mui utilizaes pa confeicionar los traxes pal antroxu. El so rendimientu ye d'unos 300 a 350 gramos por animal.
• Güevos: Los infértiles son utilizaos n'artesaníes.
• Aceites: Sábese que poseyen carauterístiques y parámetros de calidá que cumplen los requeríos a los que s'utilicen na cosmética.

Esta especie críase n'América del Norte y Europa d'igual xeitu al emú común y l'avestruz. Los principales productos son la carne y güevos, pero l'aceite de ñandú úsase pa cosméticos y xabones y el cueru de ñandú comercialízase.

• Avestruz
• Emú común

• Les seiciones "Rellación col home" y "Usos del ñandú" tán basaes principalmente no publicao na revista Alimentos Argentinos, n° 46, setiembre de 2009.

• Videos de Ñandú n'Internet Bird Collection
• Hematoloxía y bioquímica sanguínea del ñandú (PDF) Archiváu 2006-09-01 en Wayback Machine
• Estudiu d'Endoparásitos del Ñandú Archiváu 2011-07-17 en Wayback Machine