Esofago

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O esofago ye un organo d'os vertebraus que consiste en un tubo fibromuscular por a on pasa l'alimento con l'aduya d'as contraccions peristalticas dende a farinche dica o estomago. En os sers humans o esofago ye de bels 18–25 cm de luengo. Cuan se produce a deglución a epiglotis s'aboca enta dezaga pa que l'alimento no entre en a lariche. O esofago ye dezaga d'a traquia y traviesa o diafragma pa arribar en o cardias d'o estomago.

A paret d'o esofago dende a luz enta fuera consiste en una mucosa, submucosa (teixiu connectivo), capas de fibras musculars, entre capas de teixiu fibroso, y una capa externa u napa de teixiu connectivo. A mucosa ye un epitelio escamoso estratificau (multiples capas de celulas con celulas planas en o cabalto) a diferencia d'a sola capa de celulas columnars d'o estomago. A transición entre estos dos tipos d'epitelio se vei como una linia en zig-zag. A mes gran part ye musclo liso, encara que bi n'ha tamién d'estriau en o zaguer tercio superior. Tien dos aniellos musculars u sfincters en a suya paret, l'auna en o cabalto y l'atra en o cabaixo. O sfincter d'abaixo aduya a evitar o refluxo de material acido d'o estomago. O esofago tien una buena irrigación sanguinia. O suyo musclo liso ye inervau con niervos involuntarios, y amás bi ha niervos voluntarios que inervan o suyo musclo estriau.

A parola esofago provién d'o griego oisophagos, "levar a minchar".

Una posible denominación popular d'o esofago en aragonés ye albero, que en 1916 recullió Joaquín Gil Berges en Colección de voces aragonesas^[1] con o significau d'esofago d'o bestiar pero sin mencionar localidat concreta pero que corresponde a l'aragonés occidental. Tamién se reculle albero en Fuencalderas^[2] con este mesmo significau. Chabier Lozano Sierra documenta a variant apocopada alber con o significau d'esofago^[3]. En atras fuents albero sale con o significau de "traquia".

Atra denominación popular que tien relación con o esofago ye arbiello y as suyas variants. Tomás Buesa Oliver reculle esta parola en Ayerbe con o presunto significau d'esofago^[4]. Francho Nagore recullió albillo en Panticosa con o significau d'embutiu formau con un esofago d'animal pleno con rinyons y polmons. A forma albiello la recullió Joaquín Gil Berges en aragonés occidental con un significau pareixiu pero sin mencionar o esofago, a l'igual que s'ha reculliu arbiello en Campo de Chaca y Sobrepuerto

• Arbiello.