D Zhou-Dünastii

S Gebiet vo dr Westlige Zhou-Dünastii (1122/1045–770 v. d. Z.)

D Zhou-Dünastii (chin. 周朝, Zhōu Cháo) isch e chinesischi Herrscherdünastii gsi, wo in e westligi Dünastii mit dr Hauptstadt Zongzhou/Hao (öbbe 1122/1045–770 v. d. Z.) und in e östligi Dünastii mit dr Hauptstadt Chengzhou bi Luoyang (770–256 v. d. Z.) iidäilt wird. D Drennlinie isch en Iifall vo Nomaade, wo 771 dr Köönig You döödet und d Hauptstadt blünderet häi.

Ws het au no e nördligi Zhou-Dünastii gee, wo mer e au Bei-Zhou säit. Si het vo 557–581 as e churzlääbigi Noochfolger-Dünastii s Tabgatsch-Riich regiert.

Die westlige Zhou

Der letzti Yin-Köönig Zhouxin (1154–1122 v. d. Z.) isch e Türann gsi. Er het dr Zhou-Herzog Chang (postum: Wen Wang, Zhōu Wén Wáng 周文王) iigsperrt und noch däm sim Dood het dr Soon vom Chang, dr Fa, in dr Schlacht vo Muye dr Köönig Zhouxin gschlaage, dä het Sälbstmord begange, und dr Herzog Fa isch zum König Wu (reg. 1122–1117 v. d. Z.) worde. D Herrschaft vo de Zhou isch unsicher bliibe. Barbare häi s Riich vo Usse aagriffe und die Aadlige häi sich vo Inne gege d Zhou-Köönig erhoobe. Dr Köönig Mu (1001–946 v. d. Z.) het s Stroofrächt reformiert und si Riich vergröösseret. Sini Noochfolger, dr Li (878–827), dr Xuan (827–782) und dr You (781–771) si türannisch und lasterhaft gsi und weenig Understützig vo iirem Volk gfunde. Wo d Quanrong-Barbare us em Nordweste Shaanxi aagriffe häi, häi s dr Köönig You umbrocht und d Hauptstadt Hao blünderet.

Die östlige Zhou

Fläsche us Silber und Bronse us dr Zhou Zit

Aadligi häi d Barbare verdriibe und im Zou si Soon, dr Köönig Ping (770–719) het d Hauptstadt uf Chengzhou bi Luoyang (Provinz Henan) verläit. Dr Herrscher vom Herzoogdum Qin, wo 936 v. d. Z. gründet worden isch, het im Ping bim Rückzuug ghulfe und drfüür die alte Kärnländer vo de Zhou im Nordweste as Lääche überchoo. Dr Ufstiig vo dr spöötere Qin-Dünastii het eso as Grenzschützer gege d Barbare aagfange.

S Riich vo de Zhou het sich immer mee ufglööst, d Leensheere si immer mächdiger worde und häi sich geegesitig bekämpft. Dr Köönig Huan (719–696) isch gege si Underdaan Zhuang, wo s Lääche über Zheng gha het, in Chrieg zooge, aber dä het en 707 v. d. Z. gschlaage. Denn häi sich alli groosse Aadlige zu Köönig erkläärt, und d Zhou häi alli Macht über sä verloore.

Im Joor 256 v. d. Z. häi d Qin dr Zhou Herrscher abgsetzt, und 221 v. d. Z. au d Zit vo de kämpfende Riich beändet.

Staat und Wirtschaft, Entwicklige

E Bronsespiegel us dr spoote Zhou-Zit 300-200 v. d. Z.

Chinesische Jade- und Steatitblaggette 4./3. Jh. v. d. Z.

S Riich isch in 9 Browinze iidäilt gsi und öbbe 1700 Leensherrschafte. Es het 5 Rangklasse vo Leensheere, gee. Dr Köönig het am e Hoof gläbt und Inspekzionsräise dur s Riich gmacht. E diplomatischs Brotokoll het dr Umgang zwüschen em Köönig und sine Leensheere greeglet. Drei Groossherzöög und säggs Minister häi dr Staat verwaltet.

Es het Stüüre („mittlers Kwadrat“) gee, Frondienst (3 vo 10 Dääg) und Chriegsdienst. D Gsetz si in Bronse gschriibe gsi, aber es het nume weenig Beamti gee, wo sä überwacht häi.

In dr Filosofii isch s d Zit gsi vom Laozi, Konfuzius, Mengzi und Mo Zi. Si het ufblüit vor allem in dr Zit vo de Früeligs- und Herbstannaale und dr Zit vo de kämpfende Riich. Schüeler vo de Filosofe (dr Konfuzius eläi het 72 von ene ghaa) si umezooge und häi ghulfe, d Däilstaate besser z organisiere und dr inneri Friide z sterke.

Im 4. und 3. Jhd. v. d. Z. isch d Wirtschaft gwaggse und es het technischi Erfindige gee. D Landwirtschaft isch intensiver worde, mä Dünger afo bruuche, gosseni Iisewärkzüüg (Gussiise isch sit 513 v. d. Z. noochgwiise) und s Brustgurtgschirr, wo de Zuugdier d Luftrööre nid zuedruckt het. Mä het zwüsche verschidnige Arte vo Bööde afo underschäide, und groossi Aalaage für d Bewässerig und d Entwässerig baut.

D Zaal vo de Iiwooner isch im Geegesatz zur früeje Zhou-Zit under de spoote Zhou gwaggse. Eso häi die Aadligi groossi Armeä vo Buure chönne ufstelle, wo mänggisch mee as 100'000 Maa stark gsi si.

Köönig vo dr Zhou-Zit

Persönlig Naame	Postume Naame	Regierigszit ¹	glöifige Naame
Ji Fa 姬發	Wuwang 武王	1046 v. d. Z.–1043 v. d. Z.¹	Zhou Wuwang (Köönig Wu vo Zhou)
Ji Song 姬誦	Chengwang 成王	1042 v. d. Z.–1021 v. d. Z.¹	Zhou Chengwang (Köönig Cheng vo Zhou)
Ji Zhao 姬釗	Kangwang 康王	1020 v. d. Z.–996 v. d. Z.¹	Zhou Kangwang (Köönig Kang vo Zhou)
Ji Xia 姬瑕	Zhaowang 昭王	995 v. d. Z.–977 v. d. Z.¹	Zhou Zhaowang (Köönig Zhao vo Zhou)
Ji Man 姬滿	Muwang 穆王	976 v. d. Z.–922 v. d. Z.¹	Zhou Muwang (Köönig Mu vo Zhou)
Ji Yihu 姬繄扈	Gongwang 共王	922 v. d. Z.–900 v. d. Z.¹	Zhou Gongwang (Köönig Gong vo Zhou)
Ji Jian 姬囏	Yiwang 懿王	899 v. d. Z.–892 v. d. Z.¹	Zhou Yiwang (Köönig Yi vo Zhou)
Ji Pifang 姬辟方	Xiaowang 孝王	891 v. d. Z.–886 v. d. Z.¹	Zhou Xiaowang (Köönig Xiao vo Zhou)
Ji Xie 姬燮	Yiwang 夷王	885 v. d. Z.–878 v. d. Z.¹	Zhou Yiwang ( Köönig Yi vo Zhou)
Ji Hu 姬胡	Liwang 厲王	877 v. d. Z.–841 v. d. Z.¹	Zhou Liwang (Köönig Li vo Zhou)
	Gonghe (Regent) 共和	841 v. d. Z.–828 v. d. Z.	Gonghe
Ji Jing 姬靜	Xuanwang 宣王	827 v. d. Z.–782 v. d. Z.	Zhou Xuanwang (Köönig Xuan vo Zhou)
Ji Gongsheng 姬宮湦	Youwang 幽王	781 v. d. Z.–771 v. d. Z.	Zhou Youwang (Köönig You vo Zhou)
S Ändi vo de Westlige Zhou / Aafang vo de Östlige Zhou
Ji Yijiu 姬宜臼	Pingwang 平王	770 v. d. Z.–720 v. d. Z.	Zhou Pingwang (Köönig Ping vo Zhou)
Ji Lin 姬林	Huanwang 桓王	719 v. d. Z.–697 v. d. Z.	Zhou Huanwang (Köönig Huan vo Zhou)
Ji Tuo 姬佗	Zhuangwang 莊王	696 v. d. Z.–682 v. d. Z.	Zhou Zhuangwang (Köönig Zhuang vo Zhou)
Ji Huqi 姬胡齊	Xiwang 釐王	681 v. d. Z.–677 v. d. Z.	Zhou Xiwang (Köönig Xi vo Zhou)
Ji Lang 姬閬	Huiwang 惠王	676 v. d. Z.–652 v. d. Z.	Zhou Huiwang (Köönig Hui vo Zhou)
Ji Zheng 姬鄭	Xiangwang 襄王	651 v. d. Z.–619 v. d. Z.	Zhou Xiangwang (Köönig Xiang vo Zhou)
Ji Renchen 姬壬臣	Qingwang 頃王	618 v. d. Z.–613 v. d. Z.	Zhou Qingwang (Köönig Qing vo Zhou)
Ji Ban 姬班	Kuangwang 匡王	612 v. d. Z.–607 v. d. Z.	Zhou Kuangwang (Köönig Kuang vo Zhou)
Ji Yu 姬瑜	Dingwang 定王	606 v. d. Z.–586 v. d. Z.	Zhou Dingwang (Köönig Ding vo Zhou)
Ji Yi 姬夷	Jianwang 簡王	585 v. d. Z.–572 v. d. Z.	Zhou Jianwang (Köönig Jian vo Zhou)
Ji Xiexin 姬泄心	Lingwang 靈王	571 v. d. Z.–545 v. d. Z.	Zhou Lingwang (Köönig Ling vo Zhou)
Ji Gui 姬貴	Jingwang 景王	544 v. d. Z.–521 v. d. Z.	Köönig Jing vo Zhou)
Ji Meng 姬猛	Daowang 悼王	520 v. d. Z.	Zhou Daowang (Köönig Dao vo Zhou)
Ji Gai 姬丐	Jingwang 敬王	519 v. d. Z.–476 v. d. Z.	Köönig Jing vo Zhou)
Ji Ren 姬仁	Yuanwang 元王	475 v. d. Z.–469 v. d. Z.	Zhou Yuanwang (Köönig Yuan vo Zhou)
Ji Jie 姬介	Zhendingwang 貞定王	468 v. d. Z.–442 v. d. Z.	Zhou Zhendingwang (Köönig Zhending vo Zhou)
Ji Quji 姬去疾	Aiwang 哀王	441 v. d. Z.	Zhou Aiwang (Köönig Ai vo Zhou)
Ji Shu 姬叔	Siwang 思王	441 v. d. Z.	Zhou Siwang (Köönig Si vo Zhou)
Ji Wei 姬嵬	Kaowang 考王	440 v. d. Z.–426 v. d. Z.	Zhou Kaowang (Köönig Kao vo Zhou)
Ji Wu 姬午	Weiliewang 威烈王	425 v. d. Z.–402 v. d. Z.	Zhou Weiliewang (Köönig Weilie vo Zhou)
Ji Jiao 姬驕	Anwang 安王	401 v. d. Z.–376 v. d. Z.	Zhou Anwang (Köönig An vo Zhou)
Ji Xi 姬喜	Liewang 烈王	375 v. d. Z.–369 v. d. Z.	Zhou Liewang (Köönig Lie vo Zhou)
Ji Bian 姬扁	Xianwang 顯王	368 v. d. Z.–321 v. d. Z.	Zhou Xianwang (Köönig Xian vo Zhou)
Ji Ding 姬定	Shenjingwang 慎靚王	320 v. d. Z.–315 v. d. Z.	Zhou Shenjingwang (Köönig Shenjing vo Zhou)
Ji Yan 姬延	Nanwang 赧王	314 v. d. Z.–256 v. d. Z.	Zhou Nanwang (Köönig Nan vo Zhou)
	Huiwang 惠王	255 v. d. Z.–249 v. d. Z.	Zhou Huiwang² (Köönig Hui vo Ost-Zhou)
1 Die ersti allgemäin akzeptierti Jooreszaal isch 841 v. d. Z. D Jooreszaale vorhär si nit gsicheret und umstritte. D Jooreszaale, wo do aagee si, stamme vom Xia-Shang-Zhou Chronologische Projekt von dr chinesische Regierig, wo im Joor 2000 die Zaale veröffentligt het; si si do nume as Referänz
2.