Benrather Linie
| Dialäkt: Undermarkgreflerisch |
Benrather Linie oder au maken-machen-Linie wird in dr Sprochwisseschaft d Isoglosse gnännt, wu verschobene k im Inlut vum uuverschobene k drännt. In dr Dialäkt nerdlig vu däre Linie sait mer maken, sidlig sait mer machen. D Benrather Linie isch näbe dr Uerdinger Linie (ik/ich-Linie) aini vu dr wichtigeschte Abgränzige vu dr niiderdytsche zue dr mitteldytsche Dialäkt. Si isch aini vu dr nerdligschte Linie vu dr Zwoote Lutverschiebig un dodermit zwische Niiderdytsch un Hoochdytsch.
Gnännt isch d Benrather Linie noch em Ort Benrath, wu si iber dr Ryy goht.
Verlauf
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Benrather Linie isch Dail vum Ryynische Fächer. Si fangt im Sidoschte vu dr belgische Stadt Eupen aa un verlauft derno in eme Halbboge in Richtig niderländischi Gränze, wu si bi Broekhuizen driber goht un nerdlig vu Kerkrade uf di dytsch Syte chunnt. D Isoglosse goht derno iber Aachen – Hünshoven – Linnich – Odenkirchen – Neuss – Düsseldorf-Benrath – Merscheid – Solingen-Burg – Wipperfürth – Gummersbach – Freudenberg – Hilchenbach – Schmallenberg – Sachsenberg – Sachsenhausen – Zierenberg – Immenhausen – Hedemünden bis uf Worbis. Vu dert uus goht si e Stuck no Norde un ab Sachsa wider no Oschte iber Benneckenstein – Ballenstedt – Aschersleben – Calbe bis uf Barby, wu si an d Elbe chunnt. Derno verlauft d Benrather Linie an dr Elbe lang bis uf Roßlau, wu si derno wyter no Oschte goht iber Zahna – Seyda – Dahme – Märkisch Buchholz bis uf Königs Wusterhausen. Dert macht si ne große Boge no Norde um d Stadt Berlin mit dr Stadtdail Köpenick – Charlottenburg – Spandau as Weschtgränze. Im Oschte vu Berlin goht d Benrather Linie derno iber Fürstenwalde bis uf Frankfurt/Oder un dodermit an di hitig Oschtgränze vum dytsche Sproochruum. Friejer isch si vu dert uus in Richtig Küstrin – Landsberg – Obersitzko gange. Im Oschte vu dr Stadt Posen het d Benrather Linie an dr dytsch-polnische Sprochgränz ufghert. Z Oschtpreuße het d Furtsetzig derno d Gränze zwische Niiderpreußisch un Hochpreußisch bildet: Vu Deutsch Eylau uus in Richtig Nordweschte bis churz vor Marienwerder, derno no Nordoschte iber Christburg uf Elbing, in Richtig Oschte iber Mühlhausen bis uf Mehlsack un in Ricitg Side, bis si im Sidoschte vu Rößel wider an di dytsch-polnisch Sprochgränze chuu isch.
Nit nume in dr eschtlige Biet vum ehmolige dytsche Sproochruum bschrybt d Benratehr Linie hite e historische Sproochzuestand. Vor allem im eschtlige Niiderdytsch im nerdlige Sachse-Anhalt un Brandeburg im greßere Umfäld um Berlin hän d Dialäkt hite ender e mitteldytsche Karakter.