Doon
Doon (uf Alemannisch zmäist Lätt(e)[1][2][3]) isch e Material, wo in dr Natur vorchunnt und hauptsächlig us fiinchörnige Mineral bestoot. Wenn er gnueg füecht isch, chann er mäistens blastisch verformt wärde und er wird spröd, wenn er usdröchnet oder brennt wird. Im Doon het s mäistens Schichtsilikat, aber au anderi Materialie chönne din si, won em Blastizitet gääbe und wo usherte, wenn si dröchnet oder brennt wärde. As assoziierti Faase cha dr Doon Materialie enthalte, won em käi Plastizitet gääbe und au organischi Stoff.[4]
Im Geegesatz zu früenere Definizioone legt d Definizion vo dr AIPEA (Association Internationale Pour L’Etudes Des Argiles) und dr CMS (Clay Minerals Society) käi gnaui Gröössi vo de Doonchörner fest, wil verschideni Diszipline do iiri äigene Festlegige droffe häi. As Doonpartikel gälte in de Geowüsseschafte, noch dr Norm EN ISO 14688, Partikel < 2 µm (däilwiis au < 4 µm[5]) und in dr Kolloidchemii < 1 µm.[4]
Materialie mit Äigeschafte vom Doon, wo künstlig härgstellt wärde und Materialie, wo vor allem us organische Däili bestöön, zellt mä nid zum Doon, au wenn si die blastische Äigeschafte vo Doon häi und us dr Natuur chömme.[4]
Verwändig
ändereDoon wird as Roostoff für Döpferware und Keramik sit em Jungpaläolithikum brucht. Er isch äine vo de Hauptbestanddäil vo Leem wo sit 10'000 Joor in dr Form vo luftdröchnete Leemziegel und Leemverbutz as Baumaterial verwändet wird. Hüte wird er au brucht zum Zemänt härzstelle. In dr Industrii isch erdr Rohstoff für Schamotte, wo mä s Innere vo Öfe in dr Staal- und Glasindustrii drmit uschläidet. Bi Babbiir duet mä Doon as Füllstoff dri, so dass es wäicher wird. Doon wird au in dr Medizin iigsetzt, zum Bischbil wil s Iise din Bakterie döödet.
Litratuur
ändere- S. Guggenheim, R. T. Martin: Definition of Clay and Clay Mineral: Joint Report of the AIPEA Nomenclature and CMS Nomenclature Committees. Clays and Clay Minerals. Bd. 43, Nr. 2, 1995, S. 255–256 (PDF; 168 kB)
- S. Guggenheim, J. M. Adams, D. C. Bain, F. Bergaya, M. F. Brigatti, V. A. Drits, M. L. L. Formoso, E. Galán, T. Kogure, H. Stajnek: Summary of Recomandations of Nomenclature Committees Relevant to Clay Mineralogy: Report of the Association Internationale Pour L’Etudes Des Argiles (AIPEA) Nomenclature Committee for 2006. Clays and Clay Minerals. Bd. 54, Nr. 6, 2006, S. 761–772 (PDF; 182 kB)
- S. Hillier 2003: Clay Mineralogy. S. 139–142 in: Middleton G. V., Church M. J., Coniglio M., Hardie L. A., Longstaffe F. J. (Hrsg): Encyclopedia of sediments and sedimentary rocks. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht.
Weblingg
ändereFuessnoote
ändere- ↑ Lëtteⁿ Idiotikon, Bd. 3, Sp. 1488
- ↑ Lëtt(e), Els. Wb. Bd. 1, Sp. 623]
- ↑ Noch em Neues Baseldeutsch Wörterbuch, Christoph Merian Verlag 2010, bedütet Lätte nid nume Doon sondern au Leem. S Wort wird wenigstens im Baaseldütsche immer weeniger brucht und isch am verschwinde.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 S. Guggenheim, R. T. Martin: Definition of Clay and Clay Mineral: Joint Report of the AIPEA Nomenclature and CMS Nomenclature Committees. Clays and Clay Minerals. Bd. 43, Nr. 2, 1995, S. 255–256 (PDF; 168 kB)
- ↑ lueg z. B. Paul R. Pinet: Invitation to Oceanography. 5th Edition. Jones and Bartlett, 2008, ISBN 978-0-7637-5993-3, S. 94 (Tab. 4-1)
| Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Ton_(Bodenart)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |