Magnet

E Magnet (altgriech. λίθος μάγνης líthos magnes ‚Stäi us Magnesia‘, vgl. s Mineral Magnetit) isch e Körper, wo bestimmti anderi Körper magnetisch aaziet oder abstoosst. Die magnetische Aaziejig oder Abstoossig isch e grundlegends Naturfenomeen.

Iisespöön uf Babbiir, wo sich noch em Fäld vom ene Staabmagnet undedraa usgrichdet häi.

Grundlaage

D Richdig und Sterki vo de magnetische Chreft cha mä mit Fäldlinie aaschaulig daarstelle. E Magnet verursacht e Magnetfäld, wo au dur in duureströömt. D Oberflecheberiich, wo s mäiste vom Magnetfäld duurefliesst, häisse d Pol vom Magnet; d Konvenzion hüte isch, ass d Fäldlinie am „Südpol“ (mäistens grüen daargstellt) in dr Magnet iineströöme und am „Nordpol“ (rot) uusechömme. D Richdig vom Magnetfäld isch dur d Chraftwirkig uf e Broobmagnet definiert.

Magnetischi Monopol, also äinzelni Nordpol ooni Südpol oder Südpol ooni Nordpol, si spekulativ und mä het sä bis jetz experimentell nid chönne noochwiise. Zwar het mä in nöijere Experimänt^[1]^[2] Strukture, wo äänlig wie Monopol si, in bestimmte Festkörper noochgwiise; si chömme aber nume in Bäärli vor und mä cha sä zwar als Kwelle vo dr Magnetisierig aaluege, aber nit vom Magnetfäld sälber.

Magnetmineral in ere russische Messingfassig. 18. Joorhundert. Focke-Museum, Breme

Au e Hufe Gstäi häi magnetischi Äigeschafte. S Magnetfäld vo dr Ärde, wo sich d Kompassnoodle noch em usrichde, entstoot aber nume zum ene chliine Däil dur sonigi magnetisierti Gstäi in dr Ärdchruste, sondern dur Ströömige vo Materie wo elektrisch läitet, also konkreti, makroskopischi Strööm, witer im Innere vom Blaneet.

Mä underschäidet die Arte vom Magnetismus:

Diamagnetismus: Diamagnet magnetisiere sich im ene extärne Magnetfäld eso, dass s Magnetfäld in iirem Innere proporzional zur Sterki vom üssere Magnetfäld schwecher wird.
Paramagnetismus: Paramagnete häi nume so lang e Magnetisierig, wo vo Null verschiide isch, wie si sich im ene extärne Magnetfäld befinde.
Ferromagnetismus: Ferromagnete verursache äntwääder sälber e statischs Magnetfäld oder si wärde vom ene Pol, sig s e Nord- oder e Südpol, vom ene üssere Magnetfäld aazoge.
Antiferromagnetismus: Bi Antiferromagnete kompensiere sich die magnetische Momänt vo de Atom über dr ganz Kristall exakt.
Ferrimagnetismus: Bi Ferrimagnete kompensiere sich die magnetische Momänt vo de Atom über dr ganz Kristall nume zum Däil.

Litratuur

Klaus D. Linsmeier, Achim Greis: Elektromagnetische Aktoren. Physikalische Grundlagen, Bauarten, Anwendungen. In: Die Bibliothek der Technik, Band 197. Verlag Moderne Industrie, ISBN 3-478-93224-6
Hans Fischer: Werkstoffe in der Elektrotechnik. 2. Uflaag, Carl Hanser Verlag, München Wien, 1982, ISBN 3-446-13553-7
Horst Stöcker: Taschenbuch der Physik. 4. Uflaag, Verlag Harry Deutsch, Frankfurt am Main, 2000, ISBN 3-8171-1628-4
Das grosse Buch der Technik. Verlag für Wissen und Bildung, Verlagsgruppe Bertelsmann GmbH, Gütersloh, 1972
Günter Springer: Fachkunde Elektrotechnik. 18. Uflaag, Verlag – Europa – Lehrmittel, Wuppertal, 1989, ISBN 3-8085-3018-9
Horst Kuchling: Taschenbuch der Physik. 4. Uflaag, Verlag Harry Deutsch, Frankfurt am Main, 1982
Johannes Crüger: Schule der Physik: als Anleitung zur Anstellung einfacher Versuche (Buch von 1870) Google Books onläin

Weblingg

Commons: Magnete – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnoote

↑ D. J. P. Morris et al: Dirac Strings and Magnetic Monopoles in Spin Ice (änglisch)
↑ Spiegel Online: Forscher entdecken lang gesuchte Magnetismus-Exoten, 4. Septämber 2009.

[1] D. J. P. Morris et al: Dirac Strings and Magnetic Monopoles in Spin Ice (änglisch)

[2] Spiegel Online: Forscher entdecken lang gesuchte Magnetismus-Exoten, 4. Septämber 2009.

[1]

[2]