Buechdruck

Dr Buechdruck isch e mechanische Brozäss, wo mit em Gschribnigs und Bilder uf ebeni Flechene, mäistens us Babbiir, reproduziert wärde. D Wärk, won e so entstöön, chönne in groosse Mängene verbräitet wärde. Bis dass dr Buechdruck erfunde worde isch, häi weenigi Spezialiste e Monopol ghaa uf s Mache vo Dokumänt und Büecher und uf deren iiri handschriftligi Vervilfältigung (Manuskript). In Öiropa si das bsundrigs gebildeti Mönch in de Skriptorie vo de Chlöster gsi.

In Ostasie het mä dr Buechdruck scho im 8. Joorhundert kennt. Dr modärn Buechdruck mit Lettere, wo chönne usgwäggslet wärde, in ere Druckerbrässi (Tüpedruck), wo s mööglig gmacht het, relativ billig und schnäll gröösseri Uflaage häärzstelle, isch im 15. Joorhundert vom Johannes Gutenberg erfunde und dank gröössere Inwestizioone zum e wirtschaftlige Erfolg gmacht worde. Mit em Buechdruck isch s liichter worde, schriftligi Informazioone au under Lüt z verbräite, wo nid stäiriich gsi si. Nid nume Wüsse het eso massehaft chönne verbräitet wärde, sondern au Noochrichte und Mäinige, und daas meer oder weeniger, ooni dass d Chille und d Obrigkäit es hätte genau chönne kontrolliere. Im Lauf vo dr Zit isch s wäge dere Mäinigsfreihäit zu massiven gsellschaftlige Verändrige choo. Dr Buechdruck isch äini vo de Driibchreft für d Epoche vo dr Rönessans und dr Ufkläärig gsi, und het e wichdigi Rolle drbii gspiilt, ass s Bürgerdum ufgstiige isch und schliesslig d Gsellschaft wirtschaftlig und politisch het afo aafüere. Si Erfindig gältet dorum as e fundamentale gschichtlige Iischnitt mit Uswirkige, wo gsellschaftlig und kulturell dief gange si. Zum d Freihäit, won eso gwunne worde isch, z beschniide, häi d Obrigkäite bald die staatligi Zensur vo Druckerzüügniss iigfüert und umbekweemi Publiziste und Drucker si vom Staat immer wider verfolgt worde. In modärne Demokratie wird s as Grundsatz vo dr Freihäit vo dr Bräss (d Druckerbräss isch doo gmäint) gfiirt, ass mä die staatligi Iimischig het chönne abschaffe.