Proet
| Proet | |
|---|---|
 | |
 Die stroomgebied van die Proet. | |
| Oorsprong | naby Howerla, Iwano-Frankifsk-oblast, Oekraïne Karpate (Woudkarpate) |
| Monding | tussen Galați (Roemenië) en Giurgiulești (Moldowa) Donau |
| Stroomgebied | Oekraïne, Roemenië, Moldowa |
| Lengte | 953 km (592 myl) |
| Gemiddelde afloop | 110 m³/s (3 900 vt/s³) |
| Stroomgebiedopp. | 27 500 km² (10 600 myl²) |
Die Proet (Duits: Pruth; Roemeens: Prut, [prut], Oekraïens: Прут) is 'n groot suid-vloeiende rivier in Oos-Europa. Die rivier, met 'n lengte van 953 km, vorm die derde grootste sytak van die Donau na die Tisza en die Sava. Die Proet is die laaste groot sytak van die Donau voor sy monding in die Swartsee en is veral as grensrivier tussen verskeie voormalige lande en ryke van historiese belang.
Die Proet ontspring naby die berg Howerla, Iwano-Frankifsk-oblast, Oekraïne, in die Karpate, net noord van die grens tot Roemenië. Net wes ontspring die Tisza, 'n ander groot sytak van die Donau. Aansluitend maak die Proet 'n skerp boog in 'n noordelike rigting, voordat hy in 'n suidoostelike rigting begin vloei en na sowat 100 km Tsjerniftsi, hoofstad van die gelyknamige oblast en historiese sentrum van die Boekowina, bereik. Na 'n verdere 100 km vloei die Proet in 'n suidelike rigting en vorm vir die res van sy loop die grens tussen Moldowa en Roemenië, parallel tot die Siret verder wes. Net oos van Galați, Roemenië, mond die Proet naby Giurgiulești, Moldowa, in die Donau uit, net oos van die Siret se monding in die Donau en voordat die Donau sy mondingsdelta in die Swartsee bereik.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]
Tydens die bestaan van die Romeinse Ryk het die Proet, wat deur die Romeine Pyretus genoem is, sedert die verowering deur Trajanus in 101 die oostelike grens van die Romeinse provinsie Dacië gevorm. Ander benamings in die oudheid was in antieke Grieks Πυρετός, of Skities Porata (moontlik),[1] Hierasus (Ιερασός) of Gerasius.[2]
Van historiese belang is die Vrede van Proet, wat Pieter I van Rusland na die Proet-veldtog op 23 Julie 1711 moes sluit, nadat sy leër naby die dorp Huși deur die Ottomane omsingel is.
Een eeu later is op 28 Mei 1812 in Boekarest die Vrede van Boekarest tussen Aleksander I van Rusland en Mahmoed II onderteken, waarmee die Agte Russies-Turkse Oorlog (1806–1812) beëindig is. Vervolgens het die Russiese Ryk die oostelike gedeelte – oos van die Proet – van die Prinsdom Moldawië ontvang, later Bessarabië genoem. Dus het die Dnister vanaf 1812 nie meer die grens tussen die Ottomaanse en die Russiese Ryk gevorm nie, maar die Proet sowat 200 km verder wes. In omruiling vir hierdie territoriale wins het Rusland afstand gedoen van sy aansprake op die Donauprinsdome onder Ottomaanse gesag, Moldawië (wes van die Proet) en Walachye.
Tussen 1918 en 1939 was die rivier deels in Pole en deels in Groter Roemenië (Roemeens: România Mare) geleë. Voor die Eerste Wêreldoorlog het die rivier die grens tussen Roemenië en die Russiese Ryk gevorm. Ná die Tweede Wêreldoorlog het die Proet die grens tussen Roemenië en die Sowjetunie afgebaken. Deesdae vorm die river op 'n lengte van 695 km die grens tussen Roemenië en Moldowa.
Verwysings
[wysig | wysig bron]Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Proet.
- (en) "Prut River". Encyclopædia Britannica. Besoek op 10 Maart 2019.
