Statebondspele

Die Statebondspele of Gemenebesspele (Engels: Commonwealth Games) is 'n sporttoernooi wat al om die vier jaar, twee jaar na elke Olimpiese Somerspele, vir lidlande van die Britse Statebond aangebied word. Ongeveer 4 500 tot 5 000 atlete neem hieraan deel, wat dit na die Olimpiese Somerspele die grootste sportbyeenkoms ter wêreld maak.

Alhoewel die Britse Statebond 56 lidlande het, is daar 74 deelnemende spanne by die Statebondspele, omdat 'n aantal Britse oorsese gebiede onder hul eie vlae meeding. Die vier lande van die Verenigde Koninkryk – Engeland, Skotland, Wallis en Noord-Ierland – stuur ook aparte spanne.

Net ses lande het aan elke Statebondspele deelgeneem: Australië, Kanada, Engeland, Nieu-Seeland, Skotland en Wallis. Suid-Afrika neem tans, na hulle hertoetrede in 1994, aan hierdie Statebondspele deel. Die volgende Statebondspele sal in 2026 in die Australiese deelstaat Victoria aangebied word.

Die idee vir 'n kompetisie tussen die lande van die Britse Ryk is vir die eerste keer in 1891 deur ds. Astley Cooper voorgestel. Die eerste Britse Rykspele is daarna is 1930 aangebied. Die geleentheid se naam in 1954 na die Britse Ryk en Statebondspele verander. Daarna verander die naam na die Britse Statebondspele in 1970 en na die huidige naam van Statebondspele in 1978.

Nege nasies het die Statebondspele tot dusver aangebied. 19 stede in sewe lande het die geleentheid aangebied. Australië het vyf Statebondspele (1938, 1962, 1982, 2006 en 2018) aangebied. Kanada het vier Statebondspele (1930, 1954, 1978 en 1994) aangebied. Twee stede het die Statebondspele meer as een keer aangebied: Auckland (1950, 1990) en Edinburg (1970, 1986).

Die Statebondspele is twee keer aan Suid-Afrikaanse stede toegeken (1934 aan Johannesburg en 2022 aan Durban), maar albei geleenthede is gekanselleer, in 1934 weens die diskriminasie teen Swart en Asiatiese Atlete deur die Suid-Afrikaanse regering en in 2022 weens die gebreek aan finansiële middels deur die gasheer. Hierdie Statebondspele is aan Londen (1934) en Birmingham (2022) toegewys.

Twee uitgawes van die Statebondspele is deur verskeie lande geboikot. Nigerië het die Statebondspele van 1978 in Edmonton in protes teen Nieu-Seeland se sportkontakte met apartheid-Suid-Afrika geboikot. Uganda het ook nie aan hierdie spele deelgeneem nie in protes teen beweerde Kanadese vyandigheid teen die regering onder Idi Amin. In 1986 het 32 van die 50 kwalifiserende lande die Statebondspele in Edinburg geboikot in protes teen die sportkontakte van die Verenigde Koninkryk onder Margaret Thatcher met apartheid-Suid-Afrika.

Uitgawe	Jaar	Gasheer	Geopen deur	Begin	Einde	Sporte	Gebeure	Nasies	Deelnemers	Beste nasie
Inter-Ryk Kampioenskappe
–	1911	Londen, Engeland	George V	12 Mei	1 Junie	4	9	4	Onbekend	Kanada
Britse Rykspele
I	1930	Hamilton, Kanada	Lord Willingdon	16 Augustus	23 Augustus	6	59	11	400	Engeland
II	1934	Londen, Engeland[1]		4 Augustus	11 Augustus	6	68	16	500	Engeland
III	1938	Sydney, Australië	Lord Wakehurst	5 Februarie	12 Februarie	7	71	15	464	Australië
–	1942	Montreal, Kanada	Gekanselleer as gevolg van die Tweede Wêreldoorlog[2]
–	1946	Cardiff, Wallis
IV	1950	Auckland, Nieu-Seeland	Bernard Freyberg	4 Februarie	11 Februarie	9	88	12	590	Australië
Britse Ryk en Statebondspele
V	1954	Vancouver, Kanada	Harold Alexander	30 Julie	7 Augustus	9	91	24	662	Engeland
VI	1958	Cardiff, Wallis	Philip, Hertog van Edinburg	18 Julie	26 Julie	9	94	36	1122	Engeland
VII	1962	Perth, Australië		22 November	1 Desember	9	104	35	863	Australië
VIII	1966	Kingston, Jamaika		4 Augustus	13 Augustus	9	110	34	1050	Engeland
Britse Statebondspele
IX	1970	Edinburg, Skotland	Philip, Hertog van Edinburg	16 Julie	25 Julie	9	121	42	1383	Australië
X	1974	Christchurch, Nieu-Seeland		24 Januarie	2 Februarie	9	121	38	1276	Australië
Statebondspele
XI	1978	Edmonton, Kanada	Elizabeth II	3 Augustus	12 Augustus	10	128	46	1474	Kanada
XII	1982	Brisbane, Australië	Philip, Hertog van Edinburg	30 September	9 Oktober	10	142	46	1583	Australië
XIII	1986	Edinburg, Skotland	Elizabeth II	24 Julie	2 Augustus	10	163	26	1662	Engeland
XIV	1990	Auckland, Nieu-Seeland	Edward, Graaf van Wessex	24 Januarie	3 Februarie	10	204	55	2073	Australië
XV	1994	Victoria, Kanada	Elizabeth II	18 Augustus	28 Augustus	10	217	63	2557	Australië
XVI	1998	Kuala Lumpur, Maleisië	Mahathir Mohamad	11 September	21 September	15	213	70	3633	Australië
XVII	2002	Manchester, Engeland	Elizabeth II	25 Julie	4 Augustus	17	281	72	3679	Australië
XVIII	2006	Melbourne, Australië		15 Maart	26 Maart	16	245	71	4049	Australië
XIX	2010	Delhi, Indië	Pratibha Patil	3 Oktober	14 Oktober	17	272	71	6081	Australië
XX	2014	Glasgow, Skotland	Elizabeth II	23 Julie	3 Augustus	17	261	71	4947	Engeland
XXI	2018	Goudkus, Australië	Charles, Prins van Wallis	4 April	15 April	19	275	71	4426	Australië
XXII	2022	Birmingham, Engeland[3]		28 Julie	8 Augustus	20	280	72	5054	Australië
XXIII	2026	Victoria		17 Maart	29 Maart	16		75

Nota: Die Inter-Ryk Kampioenskappe van 1911 in Londen word as 'n voorloper vir die moderne Statebondspele beskou, maar word gewoonlik nie as 'n amptelike uitgawe van die Spele self beskou nie.^[4]

No.	Land	Vasteland	Getal	Jaar(e) aangebied
1	Australië	Oseanië	6	1938, 1962, 1982, 2006, 2018, 2026
2	Kanada	Amerikas	4	1930, 1954, 1978, 1994
3	Engeland	Europa	4	(1911), 1934, 2002, 2022
4	Nieu-Seeland	Oseanië	3	1950, 1974, 1990
	Skotland	Europa	3	1970, 1986, 2014
6	Indië	Asië	1	2010
	Maleisië	Asië	1	1998
	Jamaika	Amerikas	1	1966
	Wallis	Europa	1	1958

Wikimedia Commons bevat media in verband met Statebondspele.

• (en) Amptelike webwerf van die Statebondspele
• (en) "Commonwealth Games". Encyclopædia Britannica. Besoek op 24 Augustus 2022.