Nederlandse gulden
Die Nederlandse gulden (simbool fl of ƒ vir floryn) was vanaf 1816 tot 2002 die Nederlandse geldeenheid en wettige betaalmiddel.
In die 14de en 15de eeue is na goue munte algemeen as gulden verwys. Vanaf die einde van die 17de eeu was die gulden 'n silwermuntstuk wat in verskeie Nederlandse provinsies in omloop was, saam met ander munteenhede soos die dukaat en die rijksdaalder.
In 1816 is 'n desimale geldstelsel in Nederland ingevoer met die gulden as hoofeenheid. Tussen 1789 en 1965 was die waarde van die gulden ongeveer twee sjieling of R 0,20. Volgens van Gelder was daar in die laaste jare van die 18de eeu 11 1⁄2 gulden in die Britse pond, en volgens die wisselkoerse wat in 1965 deur die Amerikaanse regering gepubliseer is, was daar 9,8 gulden in die Britse pond (R1 = fl 4,90)[1][2]
Op 1 Januarie 2002 is die gulden met die Europese Unie se Euro vervang. Die waarde van die gulden is op 0,453780216 Euro vasgestel. Toe was daar 3,61 gulden in die Britse pond (R1 = fl 0,207).[3]
Vroeë geskiedenis
[wysig | wysig bron]
Onder die invloed van die Engelse noble (6,87 g), die Franse ecu d'or (4,46 g) en die Florentynse gulden (3,48 g) is die eerste goue munte in Vlaandere in 1330 geslaan. Hierdie muntstuk aard na die Florentiense gulder waarvandan die naam "gulden" gekom het en ook die afkorting "fl" (of "ƒ") vir "floryn".[4]
Na die Tagtigjarige Oorlog (1568–1648) het die Nederlandse provinsies hul onafhanklikheid van die Heilige Romeinse Ryk verwerf en die Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande is gestig. Die Republiek was eintlik 'n federasie van sewe provinsies. Daar was geen sistematiese muntsisteem in die Republiek nie. Baie verskillende muntesoorte was in omloop – die muntsisteem is op 'n stedelike of provinsiale basis georganiseer. In 1606 het die Staats-Generaal 'n plakkaat gepubliseer om handel en munte te reguleer. Die plakkaat verklaar dat, onder andere, die Nederlandse rijksadaalder is 47 stuivers werd, die Friese florijnis 28 stuivers werd en die gulden is 20 stuivers werd, maar die munte in die verskillende stede en provinsies was nog steeds onafhanklik. Tien stuivers was gelyk aan een Engelse sjieling. 'n Sisteem van rekeningkunde is ontwikkel met gulden, stuivers en pennings as geldeenhede. (Een stuiver was vier pennings werd, dus was een penning 1,2 Engelse oortjies werd).[4] Al was die gulden 20 stuivers in Nederland, was dit 16 stuivers in die Kaap.[5]
In 1696 het die Staats-Generall 'n nuwe plakkaat gepubliseer om al die munte in die sewe provinsies (en ook die van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie) onder 'n sentrale beheer te neem.[4][1]
Desimale geldstelel
[wysig | wysig bron]
Vanaf 1807 tot 1813 is Nederland by die Franse Keiserryk onder Napoléon Bonaparte ingelyf. Ná die Kongres van Wene is die Koninkryk van Nederland gestig. Die nuwe koninkryk het besluit om 'n desimale geldstelsel in te voer met die gulden as hoofeenheid.[1] Die nuwe gulden het dieselfde grootte en waarde soos die gulden van die vroeëre Nederlandse Republiek gehad.
Gedurende die Duitse besetting (1941–1944) is sommige munte uit sink geslaan. In 1948 is albei die Nederlandse gulden en die Britse pond met dertig persent gedevalueer. Nuwe Nederlandse munte wat nikkel in plaas van silwer is vanuit die Verenigde State ingevoer en die halwe sent was onttrek.
Die volgende munte is in die munt te Utrecht tussen 1816 en 2001 en die munt te Brussel tussen 1816 en 1830 geslaan:[1]
| Nederlandse munte 1816–2002 | |||
|---|---|---|---|
| Waarde | Geslaan | Bynaam | Opmerking |
| ƒ 50 | 1982–1998 | Silwer, Spesiale uitgawe | |
| ƒ 10 | 1818–1933 | Tientje | Goud |
| 1970–1999 | Silwer, Spesiale uitgawe | ||
| ƒ 5 | 1826–1912 | Vijfje | Goud |
| 1988–2001 | Brons | ||
| ƒ 3 | 1817–1832 | Silwer | |
| ƒ 21⁄2 | 1840–2001 | Rijksdaalder | Silwer tot 1966, daarna nikkel |
| ƒ 1 | 1818–2001 | Silwer tot 1967, daarna nikkel | |
| 50c | 1818–1930 | Silwer | |
| 25c | 1817–2001 | Kwartje | Silwer tot 1948, daarna nikkel |
| 10c | 1818–2001 | Dubbeltje | Silwer tot 1948, daarna nikkel |
| 5c | 1818–2001 | Stuiver | Silwer tot 1907, daarna nikkel tot 1940. Vanaf 1948 koper |
| 21⁄2c | 1877–1942 | Koper. Ontmunt 1948 | |
| 1c | 1817–1980 | Koper. Ontmunt 1983 | |
| 1⁄2c | 1818–1940 | Koper. Ontmunt 1948 | |
Euro
[wysig | wysig bron]In 1956 was Nederland een van die stigters van die Europese Unie. Een van die doelwitte van die Europese Unie was "handel sonder grense" wat deur die vorming van die Ekonomiese en Monetêre Unie verwesenlik is. Op 1 Januarie 1999 is die Euro as bankgeld ingevoer. Op dié dag is die wisselkoers tussen die verskillende geldeenhede vasgestel. In die geval van die gulden was dit 0,453780216 Euro. Op 1 Januarie 2002 is die gulden-muntstukke en banknote deur Euromunte en -papiergeld vervang.
Nederlandse munte, soos "dubbeltjes", "kwartjes" en "stuivers", kon tot op 1 Januarie 2007 by banke ingeruil word, maar het daarna hulle waarde verloor. Papiergeld in guldens kan nog tot die jaar 2032 vir Euro's gewissel word. Eén Euro is gelyk aan 2,20371 gulden.
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 van Gelder, Hendrik Enno (1970). De Nederlandse Munten (in Nederlands). Utrecht/Antwerpen: Aula.
- ↑ "Treasury Reporting Rates of Exchange as of March 31, 1965" (PDF) (in Engels). United States: Treasury Department, Fiscal Service, Bureau of Accounts. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 1 Julie 2018. Besoek op 16 Mei 2014.
- ↑ "Current and Historical Rate Tables" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Mei 2020. Besoek op 16 Mei 2014.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 van Beek, Bert; Jacobi, Hans; Scharloo, Marjen (1984). Geld door de eeuwen heen – Geschiedenis van het geld in de lage landen (in Nederlands). Amsterdam: Pampus Associates. ISBN 90-9000677-X.
- ↑ GJ Schutte (red), red. (2003). Groot Constantia en die/and the VOC 1778–1799 (in Engels en Afrikaans). Van-Riebeeck-Vereeninging/Society. p. 309. ISBN 0-9584522-1-0.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Gulden. |