Mariss Jansons

Mariss Ivars Georgs Jansons (14 Januarie 1943 – 30 November 2019) was 'n Letlandse dirigent en die seun van die dirigent Arvīds Jansons en die sanger Iraida Jansone.

Iraida Jansone, wat Joods was, het geboorte aan haar seun in Riga (Letland) gegee terwyl sy besig was om van die Riga-ghetto te ontvlug waar haar vader en broer deur die regering van die Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty vermoor is. Jansons het as jongeling aanvanklik viool saam met sy vader studeer.^[1]

In 1946 het Mariss se vader, Arvīds Jansons tweede prys tydens 'n nasionale kompetisie gewen en was hy deur Jefgeni Mrawinski as sy assistent by die Leningrad Filharmoniese Orkes gekies. Toe Jansons Snr. se gesin in 1956 by hom aangesluit het, het die jong Mariss ingeskryf by die Sint Petersburg Konservatoria (toe nog as die Leningrad Konservatoria bekend) waar hy klavier en dirigeer studeer het, alhoewel sy vader hom aangemoedig het om voort te gaan met viool. In 1969 het sy sy opleiding voortgesit in Wene onder Hans Swarowsky en in Salzburg onder Herbert von Karajan. Karajan wou vir Jansons uitnooi om sy assistent te word by die Berlynse Filharmoniese Orkes, maar die Sowjet owerhede het verhoed dat Jansons ooit van die aanbod te hore kom.^[2]

In 1971 het Jansons tweede prys tydens die "Herbert von Karajan" Internasionale Dirigeer-kompetisie gewen. In 1973 was Jansons aangestel as Assosiaat-dirigent van die Leningrad Filharmoniese Orkes (nou die Sint Petersburg Filharmoniese Orkes). In 1979 was hy aangestel as musiekdirekteur van die Oslo Filharmoniese Orkes saam met wie hy breedvoerig uitvoerings en opnames gemaak het en getoer het. Jansons het in 2000 uit sy posisie by die Oslo Filharmoniese Orkes bedank vanweë twiste met die stad oor die akoestiek van die Oslo Konsertsaal.^[3]

In 1992 was Jansons aangestel as prinsipiële gas-dirigent van die Londen Filharmoniese Orkes. Hy het ook as gas-dirigent saam met die Londen Simfonieorkes gewerk en Mahler se Simfonie No. 6 saam met die orkes vir die LSO Live plate-etiket opgeneem.^[4][5]

In 1997 het Jansons musiekdirekteur van die Pittsburgh Simfonieorkes geword. Die aanvanklike kontrak was vir drie jaar, maar sy daaropvolgende kontrakverlengings was kontrakte wat jaarlikse hernuwing vereis. In Junie 2002 het hy aangekondig dat hy die orkes in 2004 gaan verlaat.^[6]In April 1996 in Oslo het Jansons byna beswyk na 'n hartaanval terwyl hy besig was om die finale bladsye van La bohème te dirigeer.^[7] Hy het in Switserland herstel. Later het chirurge in Pittsburgh 'n defibrillasie-toestel in sy bors geplant ten einde 'n elektriese skok aan sy hart te besorg indien dit gaan staan. (Jansons se vader het tydens 'n 1984 konsert gesterf terwyl hy besig was om die Hallé Orkes te dirigeer).^[8] Jansons het vermeld dat hy aan "jet lag" ly, en dit was een rede waarom hy sy Amerikaanse posisie opgesê het.^[9]

Aan die begin van die 2003/2004 seisoen het Jansons met sy termyn as hoofdirigent van die Beiere Radio-simfonieorkes (BRSO) begin in terme van^[10] 'n aanvanklike kontrak van drie jaar^[11] Die kontrak behels dat hy tien weke per seisoen moet optree.^[12] In September 2006 het Jansons sy aanvanklike BRSO kontrak verleng tot Augustus 2009.^[13] In Julie 2007 het hy sy kontrak met die BRSO verder verleng tot Augustus 2012.^[14] In April 2011 het hy in München sy BRSO kontrak tot Augustus 2015 verleng.^[15] In Junie 2013 het die BRSO Jansons se kontrak verder verleng tot Augustus 2018.^[16] In Mei 2015 het die BRSO 'n verdere verlenging van Jansons se kontrak aangekondig met inbegrip van 2021.^[17] In Julie 2018 het die orkes weereens 'n verlenging van die maestro se kontrak aangekondig met inbegrip van 2024.^[18] Hy stuur gereeld veldtogte van stapel vir die konstruksie van 'n nuwe konsertsaal vir die orkes.^[19]

In Oktober 2002 was Jansons as die sesde hoofdirigent van die Koninklike Concertgebouw-orkes (RCO) van Amsterdam aangekondig, met ingang 1 September 2004. Sodoende volg hy vir Riccardo Chailly op.^[20] Sy aanvanklike Amsterdam kontrak was vir drie jaar,^[21] en in terme daarvan moes hy twaalf weke per seisoen in Amsterdam spandeer. In April 2014 het die orkes die geskeduleerde konklusie van Jansons se termyn as hoofdirigent van die orkes na die 2014–2015 seisoen aangekondig.^[22][23] Hy het sy finale konsert as hoofdirigent van die KCO op 20 Maart 2015 in die teenwoordigheid van Koningin Máxima van Nederland gedirigeer.^[24]

In 2006 het Jansons die Weense Filharmoniese Orkes se Nuwejaarskonsert vir die eerste keer gedirigeer. In Januarie 2006 was die MIDEM Kunstenaar van die Jaar-prys in Cannes aan hom toegeken. In Oktober 2007 het Jansons (wat Luthers is)^[25] Beethoven se Simfonie No. 9 saam met die Beiere Radio-simfonieorkes voor Pous Benedictus XVI en 7000 ander luisteraars in die pouslike oudiënsiesaal (Auditorio Paul VI) gedirigeer. Jansons het vir die tweede keer in 2012 die Weense Nuwejaarskonsert gedirigeer. Die konsert was wêreldwyd in drie-en-sewentig lande op televisie uitgesaai. Hy het die Weense Filharmoniese Orkes se Nuwejaarskonsert vir die derde keer in 2016 gedirigeer. Die 2016 konsert was in meer as negentig lande van regoor die wêreld uitgesaai en was deur 50 miljoen televisiekykers gesien.

Jansons het reeds verskeie pryse gewen en internasionale eerbewyse ontvang vir sy prestasies, insluitende Kommandeur van die Koninklike Noorweegse Orde van Verdienstelikheid van Koning Harald V van Noorweë, lidmaatskap van die Koninklike Akademie van Musiek in Londen, asook die Gesellschaft der Musikfreunde (Geselskap van Musiekvriende) in Wene. In 1986 was die St. Hallvard Medalje aan hom toegeken.^[26] In Mei 2006 was die Order van die Drie Sterre (2de klas Groot Kommandeur), te wete Litaue se hoogste eerbewys van die staat, aan hom toegeken. Die Beierse Orde van Verdienstelikheid was in 2007 aan hom toegeken, en in 2010 die Beierse Maximiliaanse Orde vir Wetenskap en Kuns. In 2008 het Jansons die Oostenrykse Kruis van Eer vir Wetenskap en Kuns ontvang.^[27]

Jansons se opname van Sjostakowitsj se Simfonie No. 13 met Sergey Aleksashkin (bas) en die Beiere Radio-simfonieorkes en Koor het ook pryse gewen. In Januarie 2006 was 'n Midem, naamlik 'n Cannes Klassieke toekenning as Kunstenaar van die Jaar, aan hom toegeken. In 2007 was hy deur die Duitse Phono Akademie vereer met die Echo Klassik-prys as Dirigent van die Jaar. In 2011 was dieselfde titel aan hom toegeken deur die Duitse joernaal Opernwelt.^[28]Jansons het die Ernst von Siemens Musiek-prys in 2013 gewen.^[29] Op 31 Maart 2013 was die eremedalje "Vir Verdienstelikheid voor Sint Petersburg" aan hom toegeken. Op 4 Oktober 2013 het Jansons die Groot Kruis van Verdienstelikheid met Ster van die Federale Republiek van Duitsland ontvang.^[30]

On 1 November 2013 was die Ridder van die Orde van die Nederlandse Leeu aan Jansons toegeken, welke hy van die Nederlandse Minister van Opvoeding, Kultuur en Wetenskap (Jet Bussemaker) ontvang het.^[31]

In 'n persvrystelling van 23 November 2017^[32] – het die Koninklike Filharmoniese Genootskap aangekondig dat Mariss Jansons met die RPS Gouemedalje – een van die hoogste eerbewyse in die wêreld van klassieke musiek-bekroon is. Die Medalje was aan Jansons oorhandig deur die wêreldbekende pianis Mitsuko Uchida gedurende 'n konsert met die Beiere Radio-simfonieorkes (Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks) op 24 November 2017 in Londen se Barbican Hall.^[33] Mariss Jansons is die 104de ontvanger van die RPS Gouemedalje. In 2018 was Erelidmaatskap van die Berliner Philharmoniker aan hom toegeken.^[34]Op 14 April 2019 het hy die Herbert von Karajan-prys tydens die Salzburg Paas-fees ontvang.^[35] In 2019 het hy die Opus Klassik [de] in die kategorie "Lewenslange Prestasie” gewen.^[36]

• Anton Bruckner: Simfonie No. 7 – Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 403571900100)
• Gustav Mahler: Simfonie No. 7 – Beire Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 403571900101)
• Richard Strauss: Vier Laaste Liedere/Vier letzte Lieder, Rosenkavalier-Suite, Till Eulenspiegel se Prettige Poetse/Till Eulenspiegels lustige Streiche – Anja Harteros, Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900707)
• Benjamin Britten: Oorlog-mis – Emily Magee, Mark Padmore, Christian Gerhaher, Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900120)
• Ludwig van Beethoven: Die Simfonieë en Refleksies – Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900119)
• Hector Berlioz: Symphonie fantastique – Bavarian Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900121)
• Antonín Dvořák: Stabat Mater – Erin Wall, Mihoko Fujimura, Christian Elsner, Liang Li, Chor des Bayerischen Rundfunks en die Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900142)
• Richard Strauss: Eine Alpensinfonie/Tod und Verklärung – Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900148)
• Gustav Mahler: Simfonie No. 9 – Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900151)
• Gustav Mahler: Simfonie No. 5 – Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900150)
• Pjotr Tsjaikofski: The Queen of Spades (opera) – Beiere Radio-simfonieorkes (BR-KLASSIK 900129)

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mariss Jansons.
• Gilbert Kaplan, "Mad About Music: Mariss Jansons". WNYC-FM radio onderhoud, 3 Desember 2006
• Mariss Jansons by AllMusic
• Onderhoud met Mariss Jansons, 2 November 1987