Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Gaan na inhoud

Kliniese depressie

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Kliniese depressie
Klassifikasie en eksterne bronne
Vincent van Gogh, wat self 'n depressielyer was en later selfmoord gepleeg het, het hierdie werk in 1890 geskilder van ’n man se wanhoop tydens depressie.
Vincent van Gogh, wat self 'n depressielyer was en later selfmoord gepleeg het, het hierdie werk in 1890 geskilder van ’n man se wanhoop tydens depressie.
ICD-10 F32, F33
ICD-9 296.2, 296.3
OMIM 608516
DiseasesDB 3589
MedlinePlus   003213
eMedicine med/532
MeSH D003865
Mediese waarskuwing

Kliniese depressie is 'n toestand wat gepaardgaan met hartseer, swaarmoedigheid of wanhoop wat sover gaan dat dit 'n individu se deelname aan sosiale en/of daaglikse lewensaktiwiteite ontwrig. Alhoewel 'n slegte gemoedstoestand of 'n gevoel van neerslagtigheid wat nie 'n mens se daaglikse deelname aan aktiwiteite beïnvloed nie, dikwels na verwys word as depressie, is kliniese depressie 'n mediese diagnose wat onderskei kan word van die alledaagse gebruik wat verwys na terneergedruktheid.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Die Ebers-papirus (ca. 1550 v.C.) bevat 'n kort beskrywing van kliniese depressie. Alhoewel dit vol allerhande towerspreuke en slegte middels is – wat bedoel is om bose geeste en ander bygelowe te besweer, is dit ook tekenend van die lang tradisie van empiriese beoefening en waarneming.

Die moderne begrip van depressie het baie in gemeen met die veel ouer begrip van melancholie (swaarmoedigheid).

Kliniese depressie is aanvanklik beskou as 'n chemiese wanbalans by senders in die brein, 'n teorie wat sy oorsprong vind in die waarnemings wat in die dekade na 1950 gemaak is oor die uitwerking van reserpien en isoniasied in die mono-amienvlakke in neurosenders wat 'n invloed het op depressiesimptome.[1] Sedertdien is verskeie ander oorsake vir kliniese depressie voorgestel. Verskeie wetenskaplike studies [2][3][4][5][6][7] bevind statistiese korrelasies tussen depressie en enkele landbouplaagdoders.

Voorkoms

[wysig | wysig bron]
Ongeskiktheids-aangepaste lewensjaar vir unipolêre depressiewe versteurings per 100 000 inwoners in 2004: [8]

   Geen data

   <700

   700–775

   775–850

   850–925

   925–1000

   1000–1075

   1075–1150

   1150–1225

   1225–1300

   1300–1375

   1375–1450

   >1450

Kliniese depressie tas ongeveer 16%[9] van die bevolking ten minste een maal in hulle lewe aan. In sommige lande, soos Australië, is bevind dat soveel as een uit elke vier vroue en een uit elke ses mans op 'n stadium aan depressie sal ly. Die gemiddelde ouderdom waarop dit voorkom, uit 'n aantal ondersoeke, is in die laat twintigerjare. Ongeveer twee keer meer vroue as mans ontvang behandeling vir kliniese depressie, alhoewel die wanbalans toenemend in die afgelope tyd afneem; hierdie verskil blyk dat dit na die ouderdom van 50 tot 55 geheel en al verdwyn, ná die meeste vroue die einde van menopouse bereik het. Kliniese depressie is tans die grootste oorsaak van ongeskiktheid in die VSA asook ander lande en daar word verwag dat dit naas hartkwale, die tweede grootste oorsaak wêreldwyd sal word teen 2020, volgens die WGO.[10]

Diagnose

[wysig | wysig bron]

Die diagnose kan toegepas word wanneer 'n individu aan 'n voldoende aantal simptomatiese kriteria vir die depressiespektrum voldoen, soos voorgestel word in die DSM-IV-TR of ICD-9/ICD-10. 'n Persoon word dikwels met "kliniese depressie" gediagnoseer, sonder dat hy of sy aan al die kriteria voldoen wat aangedui word vir 'n spesifieke diagnose op die depressiespektrum. 'n Debat duur voort aangaande die relatiewe belangrikheid van genetiese en omgewingsfaktore of ernstige breinprobleme teenoor psigososiale werking.

Simptome

[wysig | wysig bron]

Volgens die DSM-IV-TR-kriteria vir die diagnose van 'n Major Depressiewe Versteuring moet een of albei van die volgende twee elemente teenwoordig wees vir 'n tydperk van ten minste twee weke:

  • Neerslagtigheid (dit sluit in 'n oorweldigende gevoel van hartseer, of die onvermoë om emosie te ervaar) of
  • Anhedonie ('n afname in die hoeveelheid belangstelling of plesier in alle, of bykans alle, aktiwiteite van die dag, byna elke dag).

Daarby, om die diagnose te kan maak, moet een van bogenoemde simptome tesame met vier ander simptome vanuit die lys hieronder of albei die bogenoemde simptome tesame met drie ander simptome vanuit die lys hieronder, ten minste twee weke lank voorkom. Dit sluit in:

  • Veranderde eetlus met merkbare gewigstoename of -verlies.
  • Afwykende slaappatrone, soos slaaploosheid, verlies aan diep slaap of oormatige slaperigheid (hipersomnie).
  • Psigomotoriese opwekking of psigomotoriese vertraging op 'n daaglikse basis.
  • Moegheid, geestelik of liggaamlik, ook 'n verlies aan energie.
  • Intense gevoelens van skuld; hulpeloosheid; wanhoop; nutteloosheid; of 'n gevoel van verwerping deur mense na aan die persoon.
  • Onvermoë om te konsentreer of besluite te maak of 'n algemene vertraging en afstomping van redenasievermoë, insluitend die geheue.
  • Herhalende gedagtes oor die dood (nie bloot die vrees vir die dood nie); herhaalde selfmoordgedagtes sonder 'n spesifieke plan; of 'n selfmoordpoging; of 'n spesifieke plan vir selfmoord.

Ander simptome wat aanduidend kan wees, maar nie gewoonlik in ag geneem word in 'n diagnose nie, sluit in:

  • 'n Gebrekkige selfbeeld.
  • Afskeep van persoonlike higiëne.
  • Sensitiwiteit vir klank.
  • Liggaamlike pyn en die vrees dat dit dui op 'n ernstige siekte.
  • Vrees om kranksinnig te word.
  • Verandering in waarneming van tyd.
  • Huilerigheid.
  • Moontlike gedragsveranderinge, soos aggressie en/of prikkelbaarheid.

Depressie by kinders is nie altyd so ooglopend as by volwassenes nie. Hier is 'n paar simptome wat kinders kan toon:

  • Verlies aan eetlus.
  • Prikkelbaarheid.
  • Slaapprobleme soos herhaalde nagmerries.
  • Leer- of geheueprobleme; soos onttrekking, sosiale afsondering en aggressie.

'n Bykomende aanduiding kan die oormatige gebruik van dwelms of alkoholiese drank wees. Depressiewe tieners is veral vatbaar vir verdere destruktiewe gedrag, soos eetafwykings en selfbeskadiging aandoen.

Een van die mees gebruikte instrumente vir die meet van die graad van depressie is die Beck Depressie-Inventaris, 'n 21-vraag-veelkeuse-opname.

Dit is moeilik vir mense wat nie kliniese depressie ervaar het nie, hetsy persoonlik of deur gereelde kontak met lyers, om die emosionele impak en erns daarvan te verstaan en hulle is geneig om dit te vertolk as iets soortgelyk aan 'n gevoel van neerslagtigheid.

Soos die lys simptome aandui, is kliniese depressie 'n ernstige, moontlik dodelike sistemiese afwyking wat gekenmerk word deur die wisselwerking van fisiese, aantasbare en verstandelike simptome wat gevolge inhou vir die funksionering en oorlewing van die indiwidu, wat veel verder strek as hartseer of pynlike gevoelens.

Soorte depressie

[wysig | wysig bron]

Die diagnostiese kategorie groot depressiewe afwyking (Engels: Major depressive disorder) verskyn in die Diagnostiese en Statistiese Handleiding van Geestesafwykings van die Amerikaanse sielkundige vereniging. Die begrip word nie algemeen gebruik in lande wat die ICD-10 stelsel gebruik nie, maar die diagnose depressiewe episode is soortgelyk aan die van groot depressie. Kliniese depressie verwys ook gewoonlik na akute of kroniese depressie wat ernstig genoeg is om behandeling te regverdig. Mindere depressie is 'n minder algemene begrip vir subkliniese depressie, wat nie aan die kriteria vir groot depressie voldoen nie, maar waar twee simptome ten minste twee weke lank teenwoordig is.

Groot depressiewe afwyking

[wysig | wysig bron]

Groot depressie afwyking word gekenmerk deur 'n ernstig bedrukte bui wat ten minste twee weke duur. Groot depressiewe afwyking word gespesifiseer as "'n enkele episode" of "herhalende episodes"; periodes van depressie kan voorkom as 'n afsonderlike gebeure of herhaaldelik oor 'n leeftyd. Episodes van groot- of kliniese depressie kan verder verdeel word in ligte, groot of ernstige depressie. Waar 'n pasiënt reeds 'n episode van manie of 'n merkbare ligte bui gehad het, word 'n diagnose van bipolêre afwyking gewoonlik gemaak, pleks van groot depressiewe afwyking; depressie sonder periodes van uitgelatenheid of manie word daarom soms unipolêre depressie genoem omdat hulle gemoedstoestand op een pool bly. Die diagnose sluit gewoonlik ook gevalle uit waar die simptome ooreenstem met die normale bedroefdheid weens die dood van 'n iemand na aan persoon.

Mediese praktisyns erken verskeie moontlike subtipes van Groot depressiewe afwyking. ICD-10 spesifiseer nie 'n melankoliese subtipe nie, maar onderskei wel ten opsigte van die aan- of afwesigheid van psigose.

  • Depressie met katatoniese kenmerke – Hierdie subtipe kan toegepas word op Groot Depressiewe episodes sowel as op maniese episodes, al kom dit selde voor en skaarser is by manie. Katatonie word gekenmerk deur motoriese bewegingsloosheid soos sigbaar by katalepsie of loomheid. Die subtipe kan ook manifesteer as onwillekeurige motoriese aktiwiteit (akathisia), uiterste negatiwiteit of stomheid en vreemde bewegings wat stereotipiese bewegings, prominente gewoontes of prominente grynsing (?) insluit. Daar kan ook tekens van eggolalie of echopraxia voorkom. Dit word selde aangetref en dien dalk nie soveel nut as 'n kategorie op sy eie nie.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Schildkraut, JJ; 1965, The catecholamine hypothesis of affective disorders: a review of supporting evidence, Am J Psychiatry, vol 122, uitgawe 5, bl. 509-22
  2. ↑ Psychiatric disorders among Egyptian pesticide applicators and formulators. By Amr MM, Halim ZS, Moussa SS. In Environ Res. 1997;73(1-2):193-9. PMID 9311547
  3. ↑ Depression and pesticide exposures among private pesticide applicators enrolled in the Agricultural Health Study. By Beseler CL, Stallones L, Hoppin JA, Alavanja MC, Blair A, Keefe T, Kamel F. In: Environ Health Perspect. 2008 Dec; 116(12):1713-9. PMID 19079725
  4. ↑ A cohort study of pesticide poisoning and depression in Colorado farm residents. By Beseler CL, Stallones L. In Ann Epidemiol. 2008 Oct; 18(10):768-74. PMID 18693039
  5. ↑ Mood disorders hospitalizations, suicide attempts, and suicide mortality among agricultural workers and residents in an area with intensive use of pesticides in Brazil. By Meyer A, Koifman S, Koifman RJ, Moreira JC, de Rezende Chrisman J, Abreu-Villaca Y. In J Toxicol Environ Health A. 2010; 73(13-14):866-77. PMID 20563920
  6. ↑ Suicide and potential occupational exposure to pesticides, Colorado 1990–1999 , By Stallones L. In J Agromedicine. 2006; 11(3-4):107-12. PMID 19274902
  7. ↑ Increased risk of suicide with exposure to pesticides in an intensive agricultural area. A 12-year retrospective study. Di Parrón T, Hernández AF, Villanueva E. In Forensic Sci Int. 1996 May 17; 79(1):53-63. PMID 8635774
  8. ↑ "WHO Disease and injury country estimates". World Health Organization. 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Februarie 2014. Besoek op 11 November 2009.
  9. ↑ "Bland, R.C.; 1997; Epidemiology of Affective Disorders: A Review; Can J Psychiatry, vol 42, bl. 367-377" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 28 September 2006. Besoek op 29 September 2006.
  10. ↑ Murray, C.J.L.; Lopez, A.D.; 1997; Alternative projections of mortality and disability by cause 1990–2020: Global Burden of Disease Study; Lancet, vol 349, bl. 1498–1504

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kliniese_depressie&oldid=2575465"