Kinderregte

Gedurende die afgelope dekade is die belangrikheid van die fundamentele regte van kinders toenemend erken, soos vervat in die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, die Kinderwet en internasionale instrumente soos die Verenigde Nasies se Konvensie oor die Regte van die Kind en die Afrika-handves oor die Regte en Welsyn van die Kind. Die Grondwet bepaal dat die kind se beste belang oorheersend is in elke aangeleentheid wat die kind raak. Artikel 28, alombekend as die kinderklousule, verleen spesiale beskerming aan kinders onder die ouderdom van 18 jaar. Daarin word ’n reeks regte uiteengesit wat voorsiening maak vir die beskerming van kinders, wat addisioneel is tot die beskerming wat die res van die Menseregtehandves bied.

Afgesien van ʼn paar spesifieke beperkinge wat op die fundamentele regte van kinders geplaas word as gevolg van hulle ouderdom (byvoorbeeld die reg om te stem, wat beperk word tot volwassenes), geniet elke kind dieselfde beskerming as enige volwassene. ʼn Mens kan nie van jou menseregte ontneem word nie, maar dit kan beperk word, omdat ander mense ook regte het wat gerespekteer moet word. Daarom sal ander mense se regte by tye met joune oorvleuel en dit sodoende beperk.

Daar is talle menseregte, soos die reg op ʼn naam; ʼn nasionaliteit; voedsel, klere en ʼn veilige woonplek; om by jou ouers te woon (tensy dit tot jou nadeel strek); om jou opinie te lewer en na geluister te word; onderrig; godsdiens; om versorg en beskerm te word ensovoorts.

Al hierdie regte word in ʼn paar baie belangrike internasionale dokumente vervat, wat spesiaal vir kinders geskryf is. Dié dokumente verduidelik die inhoud van kinders se regte wat ander kinders en volwassenes (insluitende ouers, onderwysers en die regering) moet respekteer en nakom.

Byna alle lande ter wêreld het tot hierdie regte toegestem, insluitende Suid-Afrika. Daarom moet alle mense in Suid-Afrika hierdie regte van kinders beskerm en nakom. Klik op die prentjie om meer oor dié regte uit te vind.

Toe die VN-konvensie oor die Regte van die Kind opgestel is, het Afrika besef dat die kinders van dié kontinent bykomende, spesiale sorg nodig het, omdat kinders so belangrik in die Afrika-kulture is en onder ander omstandighede as kinders elders ter wêreld leef. Daarom het die regerings van Afrikalande ʼn dokument soortgelyk aan die VN-konvensie saamgestel, maar met ekstra regte en verantwoordelikhede vir Afrika-kinders. Klik hier Geargiveer 31 Augustus 2018 op Wayback Machine vir meer inligting oor dié dokument.

Menseregte vir Suid-Afrikaners word in die Grondwet gewaarborg. Dié dokument lys al die regte waarop mense, en veral kinders, in ons land aanspraak kan maak. Dit sê ook wat mense kan doen as hulle voel dat hul regte nie gerespekteer word nie. Een van die belangrikste kinderregte wat in die Grondwet opgeneem is, is die reg om die beste belang van ʼn kind in ag te neem in elke situasie waarby ʼn kind betrek word. Daarom moet volwassenes altyd kinders se omstandighede in ag neem en seker maak dat hul aksies en besluite in die beste belang van die betrokke kinders is.

Sedert die aanvang van die konstitusionele demokrasie, kan die inwerkingtreding van die Kinderwet beskou word as die belangrikste ontwikkeling in die familie- en kinderreg oor die afgelope dekade. Die Kinderwet is geskryf nadat die regering die VN-konvensie oor die Regte van die Kind en die Afrika-handves oor die Regte en Welsyn van die Kind aanvaar het.

Die Kinderwet stel ‘n omvattende wet ter beskerming van kinders daar deur verskeie wette wat oor kinders handel, soos die Wet op Kindersorg 74 van 1983, die Wet op die Meerderjarigheidsouderdom 57 van 1972, die Wet op die Status van Kinders 82 van 1987, die Wet op Voogdy 192 van 1993, en die Wet op Natuurlike Vaders van Buite-egtelike Kinders 86 van 1997 te konsolideer, verbeter en vervang.

Die Kinderwet is daarop gerig om uitvoering te gee aan sekere regte van kinders, om beginsels met betrekking tot die versorging en beskerming van kinders uiteen te sit, en om kinders onder andere te beskerm teen mishandeling, misbruik, verwaarlosing en uitbuiting. Verder is die Kinderwet daarop gerig om kinderhowe daar te stel wat toeganklik is, en voorsiening te maak vir die uitreiking van bydraersbevele (Engels: contribution orders).

Algemene bepalings word ook in die Kinderwet uiteengesit. Dit reguleer wetgewing, prosedures, optrede en besluite aangaande kinders, asook bepalings wat handel oor ouerlike regte en verantwoordelikhede, surrogaatouerskap, aanneming van kinders, internasionale aanneming, bepalings wat kinderontvoering verbied, bepalings wat handel oor die gedeeltelike versorging van kinders, kleinkinderopvoeding en die kinderbeskermingstelsel, voorkomings- en vroeë ingrypingsdienste, kinders in alternatiewe sorg, kinders in pleegsorg, kinder- en jeugsorgsentrums, instapsentrums, nuwe oortredinge teen kinders, en aangeleenthede wat daarmee verband hou.

Afgesien daarvan dat die Kinderwet regte aan kinders verleen, bepaal dit ook dat elke kind verantwoordelikhede teenoor sy of haar familie, gemeenskap en die staat het ooreenkomstig sy of haar ouderdom en vermoë. Die bepalings van die Kinderwet is van toepassing op kinders onder die ouderdom van 18 jaar, maar nie op ongebore kinders nie.

Die Wet heg waarde aan die familie en probeer verseker dat dié instelling beskerm en ondersteun word. Soms is ouers nie daartoe in staat om behoorlik na hul kinders om te sien nie en dan sal die Wet hulle probeer help deur middel van programme wat hulle leer hoe om beter ouers te wees. As ouers steeds nie mooi na hul kinders kan omsien nie, selfs nadat hulle ʼn program gevolg het, sal die Wet help om vir die kinders ʼn ander familie te vind by wie hulle kan woon. Die Wet stel ook reëls vir naskoolsentrums, kleuterskole, versorgingsentrums en vir kinders om toestemming vir hul eie aanneming te gee. Daar is nog heelwat kwessies rakende kinders waarvoor die Wet voorsiening maak. Klik gerus op die skakels hieronder om nog meer daaroor te lees.

ʼn Kind het die reg om teen enige vorm van mishandeling beskerm te word, van enige iemand wat jou dalk fisies of emosioneel kan seermaak. Dit sluit in om van uitbuiting beskerm te word, byvoorbeeld wanneer jy gedwing word om vir min of geen geld te werk. Kinders word ook teen enige vorm van seksuele mishandeling beskerm, soos om na pornografiese materiaal te kyk, gedwing te word om aan seksuele aksies deel te neem (soos as iemand aan dele van jou lyf vat waaraan jy nie wil hê hulle moet vat nie of jou dwing om aan dele van iemand anders se lyf te vat); gedwing word om seks met iemand anders te hê of selfs gedwing word om ʼn prostituut te word. Kinders word soms deur iemand wat hulle baie goed ken mishandel. Daarom is dit belangrik vir kinders om te onthou dat hulle nee mag sê en dat hulle so gou as moontlik vir iemand wat hulle vertrou daarvan moet vertel.

• Celliers, C., 2012, ‘Die beskerming van kinderregte in die Suid-Afrikaanse reg in die lig van die Kinderwet 38 van 2005’, meestersgraadverhandeling, Unisa.
• Centre for Child Law, op 30 Oktober 2018 besigtig: http://www.centreforchildlaw.co.za