Kodeks Gigas

Die Kodeks Gigas (Latynː Codex Gigas), ook bekend as die Bybel van Satan of die Duiwelsbybel, is 'n Middeleeuse manuskrip wat uit omstreeks 1230 dateer. Die mees onlangse inskrywing in die kodeks self verwys na gebeure in die jaar 1229. Die boek het sy byname te danke aan 'n beeld van die duiwel wat op een van die bladsye voorkom.

Die kodeks is in Latyn geskryf en bevat onder andere die volledige Bybel (in 'n pre-vulgate weergawe, Vetus Latina), Die Etymologiae van Isidore van Sevilla, die Oudheid van die Jode van Flavius Josephus, 'n necrologium (Middeleeuse dodeboek), sommige traktaatjies, towerkunsformules, plaaslike rekords en 'n lys met die name van monnike in die Podlažice-klooster.

Die boek weeg 75 kilogram en is die dikste steeds bestaande boek uit die Middeleeue. Die boek is 92 sentimeter lank, 50 sentimeter breed en 22 sentimeter dik. Die boek het 'n houtomslag. Altesaam 624 bladsye van die oorspronklike 640 bladsye is goed bewaar. Die bladsye is verdeel in 320 velle gemaak van beesvelperkament - donkievelperkament volgens ander bronne - van 160 verskillende diere. Baie gekleurde prente is by die kodeks ingesluit. Agt van hierdie 320 velle wat 16 bladsye teks bevat, is weens onbekende redes verwyder. Hierdie ontbrekende bladsye bevat waarskynlik die Regula Benedicti, die kloosterreëls van die Benediktyne.

Volgens legende word daar gesê dat 'n Benediktynse monnik 'n vreeslike sonde begaan het, so erg dat dit nie genoem is nie. Sy straf was in Latyn inclusus, wat kan beteken 'om lewend begrawe te word'. Die monnik smeek sy meerderes om hom een laaste kans te gee. As hy daarin slaag om in een nag 'n boek te skryf wat al die kennis bevat, sal sy straf verval. Sy meerderes stem saam, en die monnik begin skryf. Maar hy is ver van klaar teen middernag en hy besef dat hy nooit die boek betyds sal voltooi nie. Dan verskyn die duiwel en onderneem om teen die volgende dag die volledige boek te skryf, maar in ruil daarvoor sal die monnik se siel aan die duiwel behoort. Die desperate monnik gaan die ooreenkoms aan, en die volgende dag word die boek inderdaad deur die duiwel geskryf. Maar daarvoor moet die monnik vir ewig in die hel brand.

Zdenek Uhlir, 'n kenner van manuskripte uit die Middeleeue, is van mening dat die kodeks inderdaad deur 'n Benediktynse monnik geskryf is in 'n klooster in Podlažice ('n stad ongeveer 100 kilometer van Praag) gedurende die dertiende eeu, maar dat die werk eintlik tien tot twaalf jaar geneem het om te voltooi^[1], maar volgens ander bronne het die kodeks Gigas, 25 tot 35 jaar geneem om geskryf en versier te word. Wat opvallend is, is dat die skryfstyl altyd dieselfde is en dat die kodeks in sy geheel deur een persoon geskryf word. Die samestelling van die ink is ook feitlik konstant gedurende die boek.^[2]

Die mite van die monnik wat met die duiwel 'n ooreenkoms sluit, is waarskynlik gebaseer op 'n verkeerde interpretasie. Die Latynse woord inclusus kan vertaal word as 'lewend begrawe', maar kan ook 'n selfstandige naamwoord wees, wat 'kluisenaar' beteken. Dit is waarskynlik 'n monnik wat in die klooster teruggetrek woon en 'n groot deel van sy lewe spandeer het om hierdie een boek te skryf: die Kodeks Gigas. Die beeld van die duiwel is op die regterbladsy, terwyl die linkerbladsy die hemel langsaan wys. Op hierdie manier is daar 'n soort simboliek in die boek wat tot sy reg kom wanneer die boek gesluit word: goed en kwaad is mekaar se teenoorgesteldes (die twee bladsye staan teenoor mekaar), maar is ook gekoppel (die twee bladsye is saam).

Na die skepping daarvan het die kodeks waarskynlik 'n geruime tyd in die Podlažice-klooster gebly, totdat die klooster in die 15de eeu verwoes is. Van 1477 tot 1593 was die kodeks deel van die biblioteek van die klooster in Broumov, waarna dit in 1594 na Praag verskuif is om deel te word van die versameling van keiser Rudolf II. In 1648 is die boek deur die Sweedse troepe as oorlogsbuit van die kasteel van Praag geneem. Vanaf 1649 is die boek opgeneem in die Sweedse Koninklike Biblioteek in Stockholm.

Ondanks die duiwellegende, is die kodeks nooit deur die Inkwisisie verbied nie. In 2007 is die kodeks tydelik deur Swede aan die Tsjeggiese Republiek geleen vir 'n uitstalling in die Nasionale Biblioteek van Praag, waar dit tot 6 Januarie 2008 te sien was.^[1]

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Kodeks Gigas.
• Die Kodeks Gigas op die webwerf van die Sweedse Koninklike Biblioteek
• Die volledige Kodeks Gigas aanlyn

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Nederlandse Wikipedia vertaal.