Doc Immelman

Doc Immelman (23 April 1928 – 9 Maart 2013) was 'n Afrikaanse skrywer wat avontuurverhale geskryf het. Van sy bekendste werke is: Die bul van Kashimbo, Kurt Mauser en Die buffeljagter.

Sy noemnaam, "Doc" is te danke aan sy hoë voorkop en ooreenkoms met die karakter "Doc" in Walt Disney se rolprent, Snow White and the Seven Dwarfs.

Immelman se eerste boek is op 23-jarige ouderdom gepubliseer. Daarna het hy nog meer as 60 boeke geskryf, asook etlike artikels, kortverhale, gedigte en rubrieke.^[1] Van sy boeke is ook vir skole voorgeskryf, waarvan die bekendste waarskynlik Die Tyd van die Klippe is. Twee van sy boeke is ook na Engelse vertaal

Daniël Ferdinand Immelman is op 23 April 1928 in Vasco in Goodwood, Kaapstad, gebore as die oudste van twee seuns. Die Immelmans is oorspronklik van Duitsland en Daniël Ferdinand is die voorname van die stamvader en eerste Immelman na Suid-Afrika. Sy ouers is Willem Hendrik Immelman (wat in 1965 oorlede is) en Maria Elizabeth Barnard (oorlede in 1969). Op sy doopsertifikaat word sy name verkeerdelik as William Ferdinand aangedui, ’n fout wat eers in 1944 reggestel word toe hy vir sy eerste werk aansoek doen. Sy pa is ’n skrynwerker en sluit hom dan ten tye van die Groot Depressie in die dertigerjare by die Spoorweë aan. Sy ouers is geskei terwyl hy nog op laerskool is, in ’n tyd toe egskeidings nog ’n skande was en hy het as kind min vriende as gevolg van hierdie stigma. Sy ma trou enkele jare later met sy stiefpa, James McGregor. Hy ontvang sy skoolopleiding te Ysterplaat en die Hoërskool Maitland (waar Sarah Goldblatt vir hom Engels gee), maar moet reeds op sestienjarige leeftyd noodgedwonge die skool verlaat. In 1943 behaal hy deur middel van deeltydse studie sy eersteklas-matriek by die Gordons Institute of Learning in Kaapstad. Hy begin in 1944 werk as klerk en later telegrafis in die poskantoor in Kaapstad, waar hy spesialiseer as Morsekode operateur. In hierdie tyd besoek hy gereeld sy oom, Bonnie Schietekat, se plaas Roosboom wat grens aan die plaas De Grendel van sir De Villiers Graaff in Durbanville. Hier gaan hy dikwels saam met sy stiefbroer duikers jag.

Vroeg in 1946 kry hy dubbele longontsteking en op aanbeveling van sy dokter doen hy aansoek vir ’n verplasing na Beaufort-Wes met sy droë lug. Steeds as telegrafis by die poskantoor begin hy hier skryf, eers in Engels, maar later in Afrikaans. Hier kry hy weens sy klein postuur, bakore en vroeë pankop die bynaam Doc van sy kollegas, na aanleiding van die dwergie met dieselfde naam in die feëverhaal “Sneeuwitjie en die sewe dwergies”. In 1950 word hy weens sy kennis van Duits verplaas na Namibië (die destydse Suidwes-Afrika) en werk in Windhoek by die ingenieursafdeling van die poskantoor, veral as telegrafis en radio-operateur. Alle firmas in Suidwes het destyds kabelgramme in Duits van hul verskaffers in Duitsland ontvang en met sy vlot Duits was Doc die enigste telegrafis wat dié Morsekode-boodskappe kon transkribeer. Hy leer al die naburige stasies en prospekteerders ken en maak veral goeie vriende met die prospekteerders by Sendelingsdrif en Lorelei (vandag bekend as Rosh Pinah). In hierdie tyd koop hy sy eerste swaarkaliber-geweer en skiet sy eerste grootwild, soos gemsbok en koedoe, en gaan kuier naweke by vriende en familie op plase in die omgewing. As marconis bly hy in kontak met afgeleë dele van die land, sodat hy spoedig deur boere en ander na die uitsoek-jagplekke genooi is.

Vir ’n jaar lank vanaf 1953 bring hy tyd as plaasarbeider op die afgeleë plaas Garoab-Oost van Jan Verster naby Tsintsabis in die distrik Tsumeb deur, waar hy die Santaal aanleer. Hy bly hier op die Rooilyn, die gebied wat op kaarte aangedui was met ’n dik rooi lyn waar blankes nie toegelaat is nie. Wit persone kon slegs met ’n werkpermit of op uitnodiging ingaan. Sy vernaamste taak hier is om wild te skiet vir die San- en Himba-plaaswerkers en jag word hierna sy groot liefde. Hierdie ervaring dien later as agtergrond vir sy roman “Die buffeljagter”. Hierna keer hy terug na die poskantoor in Windhoek as klerk en word later hoof-personeelbeampte, ’n betrekking wat hy beklee tot met sy aftrede op 30 April 1988. Hy beskryf sy loopbaan as dié van plaasarbeider, jagter, skrywer, fotograaf, swerwer en boemelaar. Hy is agt tale magtig, wat insluit Afrikaans, Engels, Duits (’n skoolvak), Spaans (wat hy op skool aanleer om hom verstaanbaar te maak vir sy Mexikaanse meisie Carmen se ouers), Portugees (wat hy in Angola aanleer), Frans en ook inheemse San en Ovambo tale en dialekte (wat hy in Namibië aanleer terwyl hy op ’n plaas werk).

In 1958 trou hy met Rya Senekal, dogter van Piet en Fienie Senekal van Windhoek, wat ook in die poskantoor gewerk het. Die egpaar het twee dogters, Lorraine en Yvette. Hulle wittebroodsreis is na die Etosha-pan en die jaar later besoek hulle Angola. Hy reis gereeld na die naby geleë Afrika-lande (Zimbabwe, Zambië, Angola, Mosambiek, Botswana en Suid-Afrika) en bring ook in die negentigerjare vier besoeke aan Spanje en Portugal. Die gesin bly in Windhoek en besit ook vanaf 1971 ’n vakansiehuis op Hentiesbaai, wat hy in 2002 verkoop.

Doc Immelman is op 9 Maart 2013 in die Rooms-Katolieke Hospitaal in Windhoek oorlede.^[2]

As skoolkind word van sy stories en rympies in Die Kleinspan en Die Jongspan opgeneem.^[3] Hy begin ernstig skryf wanneer hy in Beaufort-Wes by die poskantoor werk, eers in Engels maar later in Afrikaans. Sy eerste gepubliseerde kortverhaal is Ses dooie beeste langs die grensdraad wat in 1954 in Die Huisgenoot verskyn. Hy begin hierna meer ernstig skryf en vertel veral aan die begin die verhale wat hy gehoor het by die nasate van die Dorslandtrekkers in Humpata in Angola, wat vertel het van olifantjag. Sy boeke gaan hoofsaaklik oor oorlog, jag en misdaad, altyd met ’n tikkie romanse in ’n ruwe manswêreld en meestal gesitueer teen ’n Namibiese agtergrond. Ongeveer twintig van sy boeke word op skool voorgeskryf en verskeie word ook gereeld herdruk. Hoewel sy boeke nie soseer hoë letterkundige waarde het nie, munt hy uit as ontspanningverhaalskrywer en maak hy gebruik van ’n onderhoudende, direkte vertelstyl sonder fieterjasies of onnodige vertoon. Hierdeur vermy hy dan ook grotendeels die slaggat van sentimentaliteit. Sy werke is verder van belang vir die goed nagevorste historiese agtergrond en die akkurate tekening van die natuurlewe, die gebruike en gewoontes van plaaslike inwoners en die wêreld van veral die ou Namibië en Angola. Die verhale speel feitlik almal af in die tyd toe Namibië nog Suidwes-Afrika was en voor die vryheidstryd en grensoorlog plaasgevind het, sodat die leser hier nog met ’n geromantiseerde uitbeelding te doen kry. Daar verskyn bykans vierhonderd kortverhale, sketse, artikels, vervolgverhale en gedigte van hom in verskeie tydskrifte en koerante, terwyl hy ook meer as tweeduisend weeklikse rubrieke skryf vir Windhoekse koerante soos Die Suidwes-Afrikaner, Die Suidwester en Die Republikein.^[3]

Sy debuut is ’n kortverhaalbundel, Verhale uit Suidwes (1959), wat meestal jagverhale bevat, afgewissel met moord en liefde. Hierna publiseer hy nog ’n aantal kortverhaalbundels. In die titelverhaal in Shondoro (1965) maak ’n seun ’n koedoe hans groot, maar ’n vellekoper skiet die koedoe onder die indruk dat hy daardeur aan die gesin vleis kan verskaf.

Vlamme in die Namib (1974) en Die hart van ’n man (1975) is bundels eg Namibiese kortverhale oor jag, avontuur en romanse.

Kurt Mauser (1975) is ’n bundel aaneengeskakelde kortverhale oor ’n stereotipiese held wat aan die begin van die twintigste eeu soos ’n Namibiese Robin Hood veg vir die verontregtes en die skelms se moses is.^[4]

Wind oor die Khomas Hochland (1976) en Die jagstewels (1979) is bundels kortverhale met jag en avontuur as hooftemas.

Kersfees in Carmona (1985) is ’n bundel kortverhale waar die titelverhaal ’n romantiese verhaal is en die res hoofsaaklik avontuurverhale.

Die tier en ander verhale (1990) bevat drie kortverhale oor Namibië, met jag, romanse en avontuur weer die hooftemas.

Die beste van Doc Immelman (1994) bevat sestien van sy kortverhale wat hy self uitgesoek het.

Die groot sand en ander stories is ’n keur uit sy kortverhale wat tussen 1955 en 2000 in publikasies soos Huisgenoot, Sarie Marais, Die Republikein, Ster en Die Brandwag verskyn het. Die titelverhaal het aanvanklik in 1955 in Die Huisgenoot verskyn. Die verhaal speel af in die Namib-woestyn met sy onvoorspelbare sandstorms wat sy geheime (soos diamante) onder die sand versteek, met die hoofkarakter Willem Els wat vergeefs probeer om kragte te meet met die woestyn se krag. In Belofte aan ’n kameraad kry die verteller en Oom Jan by hulle besoek aan Tsumeb die nuus dat George Kitching dood is en daardie middag begrawe sal word. Oom Jan besluit dat hy wil bly vir die begrafnis, al is hy nie reg aangetrek nie. Dit is vreemd, want hy en George was nie eintlik vriende nie. Soos die dag aanloop, vertel Oom Jan die storie en hoe dit gekom het dat ’n gebeurtenis tydens die Eerste Wêreldoorlog daartoe gelei het dat hy en George mekaar belowe het dat hulle die ander een se begrafnis sal bywoon, om seker te maak dat die regte mens begrawe word. Die vul wat treine gejaag het verskyn aanvanklik eers in Die Brandwag van 13 April 1962. Dit is ’n verhaal vertel uit die vermenslikte perspektief van die perde, met Sonop en Elisabet wie se vul Kolbooi die treine jaag. In stede van ’n normale karperd, word hy ’n resiesperd. So vind Sonop uit dat Kolbooi nie sy seun is nie, maar die resiesperd Lightning s’n. Kenmerkend van die verhale is die Namibiese landskap en die jagtema, met talle verhale wat wilddiewe en onwettige jagtogte behandel.^[5][6]

Immelman se kortverhale word ook in versamelbundels opgeneem, waaronder Allegaartjie onder redaksie van Johan de Jager, Steekbaard van Abraham H. de Vries en Kleinbegin in die prosa onder redaksie van Charles Malan.

Uit sy rubrieke wat in koerante soos Die Suidwes-Afrikaner en Die Suidwester verskyn het, word ’n keur onder die titel Van Ruacana tot Rosh Pinah gebundel.^[7] Tipiese Namibiese onderwerpe word hier behandel, soos Cuca-bier wat kinien bevat, legendariese figure uit die omgewing en wat hulle gedoen het en die Windhoek van meer as 35 jaar gelede. ’n Tweede keur uit sy pretensielose maar goed geskrewe rubrieke word gebundel as Baarde, briewe en barmhartigheid.^[8][9][10] Dit bevat onder andere die aangrypende vertelling oor die dood van ’n hond in “Eros” en ’n bietjie spot oor die menslike toestand in Raaisels. Die rubrieke is hoofsaaklik gebou rondom die ervarings en oordenkings van die storieverteller en jagter, waarin hy hom ook uitlaat oor die funksie en betekenis van dagboeke, wat die ervarings jare later betekenisvol maak. Die rubrieke belig hoofsaaklik ’n tyd wat onherroeplik verby is, met ’n nostalgiese terugblik op dinge soos baarde, groot motors, kaartspel, kinderspeletjies soos kennetjie en outydse gebruike en waardes.

Sy vernaamste produksie is avontuurverhale vir volwassenes. In Die safari na Omukwai (1961) neem die safarileier ’n rolprentspan na die noorde van Suidwes om ’n rolprent te maak oor die Heikumboesmans, maar die drie jong vroue in die geselskap sorg vir konflik en intrige.

Vlamme in die Namib (1963) is die verhaal van ’n noodlanding in die Namib en die ontbering van twee mense in die skroeiende woestyn.

Seevaart van verraad (1965) skryf hy onder die skuilnaam Rya Avenant.^[11] Alba Roodt is lid van die Geheime Diens en vaar saam met die luukse plesierboot vanaf Kaapstad na Lourenço Marques sodat sy die geheime lys wat aan een van die passasiers oorhandig gaan word, kan onderskep.

’n Seisoen vir romanse (1966) is ’n kontemporêre roman waar ’n jong veldwagter se afgesonderde lewe in die veld deurmekaar gekrap word deur twee jong vroue.

Skatte van goddeloosheid (1966) speel af in die (destydse) hede teen die Namib-kus en in die woestyn. ’n Vrou se man is dood en sy word daarna deur afpersers lastig geval. ’n Jeugvriend kom besoek haar en saam los hulle die probleme op en herontdek hulle liefde vir mekaar.

Die wit hings van die Namib (1966) bestaan uit ’n roman en ’n novelle. Die roman handel oor ’n safarileier wat ’n wetenskaplike en sy twee dogters na die woestyn moet neem op soek na ’n rotstekening van ’n wit perd wat voorheen deur ’n reisiger gevind en beskryf is. Die novelle, Die tuiskoms van Zack Becker handel oor ’n jong voorman wat vir ’n moeilike boer werk maar eindelik genoeg geld bymekaar kry om met sy dogter te kan trou.

Vyf waens na San Pedro (1966) speel af aan die begin van die twintigste eeu. ’n Kaapse vrou se man verdwyn in Angola en hulle vind uit dat hy deur ’n skurk aangehou word. Saam met ’n safarileier vind sy hom in die boewe-nes op San Pedro.

In Die leeu van Okurasewa (1967) word die jagter Tom Maartens deur die boer Wolf Stroebel ingeroep om ’n skelm leeumannetjie te kom skiet. Die grootste probleem is egter die jarelange onmin tussen die bure.

In Die voortvlugtiges (1967) gebruik kommuniste en saboteurs die afgeleë Namibiese dorpie Doringpan as deurkom- en afspringplek. Die safarileier Petrus Senekal, wat die omgewing soos sy handpalm ken, word deur die polisie ingeroep om te help. Die kort novelle Die krokodille van Manyondo word ook in hierdie band ingesluit.

Die tyd van die klippe (1968) beskryf die wedervaringe van die grootwildjagter uit Angola Markus Dreyer, wat in die winter van 1903 uit Okuamatiland trek nadat sy ouers vermoor is. Hy land eindelik op Avondster, Lukas Opperman se plaas in die Humpata-distrik, waar sy paaie met Lukas se dogter, Anna, kruis. Lukas wil egter nie hê dat sy dogter met ’n brandarm man moet trou nie en die arrogante Barend Prinsloo vry boonop ook by haar.^[12]

Die wilde perde van Jakkalsgraf (1969) speel in 1905 in die Kuisebrivier en Namibwoestyn af. ’n Sirkusarties tree in diens van ’n boer om vir hom wilde perde te vang wat hy aan die Duitse regering kan verkoop. Hy raak verlief op die boer se dogter.

Nege grafte tot Otjihonge (1970) handel oor die 1904 Herero opstand teen die Duitse regering. ’n Boerseun word as gids gehuur vir ’n Duitse peloton wat geld en ammunisie na ’n afgeleë gebied moet neem, maar hulle word oorval.

Die wrak van die Adolf K. Freimut (1972) is ’n kontemporêre roman wat aan die Kus van die Dood afspeel. ’n Veldgeoloog dien as gids vir ’n soekgeselskap na die wrak van ’n skip wat aan hierdie kus vergaan het, met ’n vrag staafgoud aan boord.

Die bul van Kashimbo (1973) vertel van ’n jagtog na ’n befaamde olifantbul in die berge van Kashimbo in Angola, waar die safari deur guerrillas aangeval word.^[13]

’n Kwartmiljoen Mauserpatrone (1973) verskyn oorspronklik as vervolgverhaal in Die Huisgenoot. ’n Groep boere skuil reeds geruime tyd in ’n afgeleë gebied van die Kalahari, waar hulle ’n eie republiek stig, steeds met ossewaens en perde ry en leef van jag en boerdery. ’n Joernalis raak agterdogtig wanneer die verkope van ’n groot aantal Mauserpatrone nie verklaar kan word nie en die boere word eindelik onderwerp aan die gesag van die regering, met verlies van hulle eiesoortige leefstyl.

In Die vallei van die heilige vuur (1974) word ’n ingenieur na die Erongoberge gestuur om ondersoek in te stel na die moontlikheid om ’n dam daar te bou. Snaakse dinge gebeur egter in die vallei.

In Huurvlug 14 van Windhoek (1978) word ’n passasiersvliegtuig gekaap en gedwing om in Angola te land, waar die aanloopbaan te klein is vir die vliegtuig en dit verongeluk met die landing. Die oorlewendes durf ’n gevaarlike staptog terug na Namibië aan.

In Die vloek van Kupferthal (1978) soek ’n lid van die Geheime Diens na twee van sy kollegas wat in Windhoek verdwyn het. Hy word uitgenooi na ’n jagplaas, maar alles is nie pluis daar nie.

Onseker liefde (1980) is ’n liefdesverhaal wat hy onder die skuilnaam Rya Avenant uitgee, maar die boek word later onder sy eie naam herdruk.^[11]

Onheil in die Kuiseb (1983) se agtergrond is die stryd tussen die Duitse maghebbers en die Topnaar-Hottentotte naby Walvisbaai in 1905, waar die hoofkarakter die polisie help om die opstandelinge vas te trek.

In Lategan se goud (1988) roep ’n Angolese Portugees die hulp van ’n Namibiese toergids en safarileier in om in die oorlog geteisterde Angola na versteekte goud te gaan soek.

In Die krokodille van Manyondo (1993) stel die ontdekkingsreisiger Ken Burger ondersoek in na die geheimsinnige krokodilmense van Manyondo, iewers langs die Okavangorivier. Die novelles Die affêre op Okasino en Die tuiskoms van Zack Becker word ook in hierdie boek opgeneem.

Die wrede somer (2002) het die 1927 rebellie in Suidwes-Afrika van die Snelloper-Namas as tema. Lukas Baartman is die outokratiese boer van Fahlplatz aan die groot-Karasberge, waar hy sy werkers onderdruk. Die Snellopers bly langsaan in ’n reservaat en onder aanvoering van John Maartens, oudste seun van hulle kaptein, eis hulle ’n stuk grond wat volgens oorlewering aan hulle behoort. Baartman beskou die grond as sy weiding en die geskil lei tot ’n skermutseling tussen die Snellopers en die polisie en reserviste.^[14]

Doc skryf etlike jeugverhale, terwyl baie van sy avontuurverhale ook toeganklik is vir die jeug.

Die groot maroelas (1963) vertel van ’n leeu wat ’n man beseer. Hans Wagner skiet ’n leeu wat in ’n slagyster gevang is, maar onverwags het daar ’n jong leeutjie verskyn en Hans se been lelik seergemaak. Petrus, Hans se veertienjarige seun, sweer wraak op die boosdoener, en van nou af sou hy elke skoolvakansie na die eenoor-leeu soek. Dit is ’n soektog wat baie lank duur en in daardie tyd word nie net die leeu groot nie, maar ook Petrus groei op tot ’n jong man.

In Wraak in die wildernis (1964) raak die pa weg en twee seuns gaan soek hom, maar word deur die aggressiewe inheemse Hambukushu-stam in hulle soektog gehinder.

Tweehonderd gewere (1965) speel in 1904 in Suidwes af, in die tyd van Hendrik Witbooi se rebellie teen die regeringsmagte. Die hoofkarakter is ’n Afrikanerseun wie se ouers deur die Witkams vermoor word en wat daarna wraak sweer.

Blits (1970) gaan oor ’n rifrughond en sy baas se wedervaringe in die ruwe Duits-Suidwes van 1906. Hierdie boek word in Engels vertaal as The long road home.^[3]

In Die beestrek (1974) moet twee sestienjarige seuns, Bennie Bronkhorst en sy Engelse vriend Charles Wilson, die trop beeste na ’n noodweidingsgebied in Namibië, naby die grens met Botswana, bring. Saam met hulle is die werkers, drie Damaras en die Herero kok, Zamue. Onderweg moet hierdie groepie die aanslae van veediewe, wildehonde en leeus afslaan. Hoewel die karakterisering gebrekkig is, word op onopvallende wyse die geaardheid van Namibië en die leefwyse en kulture van sy inwoners aan die leser oorgedra.^[15][16]

In Die soektog (1985) is ’n Ovamboseun en sy suster die hoofkarakters. Hulle soek tot teen die Angola-grens na hulle pa wat spoorloos verdwyn het. Hierdie boek word in Engels as The search vertaal.

Die buffeljagter (2003) is ’n avontuurverhaal wat afspeel in Duits-Suidwes-Afrika in die tydperk net na die Anglo-Boereoorlog. Bill Abraham skiet buffels om vleis te verskaf aan die Tsumebmyn. Sy geweerdraer word egter doodgetrap deur ’n buffel wat hy net gekwes het en Bill verloor sy moed. Hy versin ’n seer been en laat sy seun Chris kom om die buffels te skiet. Deur die seun se dapperheid oorkom hy sy vrees.^[17][18]

Hy skryf ook gedigte wat opgeneem word in die versamelbundels Ik heb het woord gezocht en Land van sonlig en van sterre.

In Julie 1984 ontvang hy ’n prys van die Afdeling Kultuurbevordering van die Administrasie vir Blankes van Suidwes-Afrika vir ’n groep van tien gedigte. Hierdie prys gaan gepaard met ’n handgeskrewe nota van die eerste Suid-Afrikaanse president, C.R. Swart, asook ’n getekende eerstedagkoevert met die datum 13 November 1978 daarop.

Piet van Rooyen skryf ’n M.A.-verhandeling oor sy werk, naamlik Doc Immelman in die Namibies-Afrikaanse literatuur.

In Oktober 1998 ontvang hy ’n ATKV Pluimpie-toekenning van die Windhoekse Gesinstak vir sy lirieke vir Boesmankrale van Tsumkwe.

• Rya Avenant

• De Jager, Johan “Allegaartjie” De Jager-HAUM Pretoria Eerste uitgawe Vierde druk 1982
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Malan, Charles “Kleinbegin in die prosa” De Jager-HAUM Uitgewers Pretoria Tweede uitgawe Sewentiende druk 1994
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) “Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom” Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005

• Anoniem “Bekende skrywer tree af” “Die Transvaler” 20 Mei 1988
• Hurter, Errol “Een van Namibië se bekendste skrywers vier 75 jaar” “Die Republikein” 24 April 2003
• La Vita, Murray “Hemingway van Namibië” “Keur” 19 Augustus 1994
• Rousseau, Leon “Lewende legende” “By” 8 Augustus 2009
• Rousseau, Leon “Nooit weer iemand soos Doc” “By” 16 Maart 2013
• Smith, Charles “Eensame avonturier” “Plus” 11 Desember 2002

• Rousseau, Leon Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2009/08/08/BJ/13/Copy%20(2)%20of%20BJNews008-StoryA-BY-368.html
• Smith, Charles Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2002/12/11/7/1.html^{[dooie skakel]}
• Smith, Charles Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2002/12/09/DB/6LDN/01.html
• Smith, Charles Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2002/12/12/11/1.html^{[dooie skakel]}

• Immelman, Doc Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein

• Doc Immelman: http://www.docimmelman.com/ Geargiveer 30 Mei 2013 op Wayback Machine