Blaasinstrument

Blaasinstrumente behoort saam met slaginstrumente tot die oudste middele waarmee die mens musiek maak. Hulle is gewoonlik van hout of van metaal gemaak en die speler blaas in die buis deur middel van 'n mondstuk, wat vas is of afgehaal kan word.

'n Blaasinstrument se klank word voortgebring wanneer die lugkolom in die instrument deur blasing in trillings omgesit word wanneer die lugkolom oor die een of ander obstruksie gestuur word. Deur middel van gleuwe en kleppe kan slegs 'n gedeelte van die lugkolom in trillings omgesit word, waardeur daar, benewens die grondtoon, ander tone voortgebring kan word.

By 'n aantal instrumente, veral by koperblaasinstrumente, vind die verandering in tone plaas deur 'n wysiging van die lipspanning (embouchure) of deur 'n verlenging van die lugkolom. Die verlenging geskied deur die buise uit te skuif of deur aansluitings (verlengstukke) deur middel van ventiele aan die buis te verbind.

In die Wes-Europese musiek het die blaasinstrumente wat tans in simfonieorkeste gebruik word, eintlik uit die volksmusiek en die militêre lewe ontwikkel.

Die indeling van hout- en koperblaasinstrumente kan histories of volgens speeltegniek verklaar word. So byvoorbeeld word die metaaldwarsfluit as 'n houtblaasinstrument gereken omdat sy voorganger uit vorige eeue van hout gemaak was.

Blaasinstrumente word in twee families verdeel:

• Houtblaasinstrumente
• Koperblaasinstrumente

Houtblaasinstrumente bestaan uit 'n silindries of keëlvormig geboorde buis van 'n bepaalde lengte. Dit is meestal reguit, maar by sommige van die groter instrumente kan dit ook geboë wees. Die toon wat voortgebring word wanneer die lugkolom in die totale lengte van die buis oor of deur 'n obstruksie in trillings omgesit word, word die grondtoon genoem. Deur die vingergate óf regstreeks óf met behulp van kleppe oop te maak of te bedek, kan ander tone as die grondtoon voortgebring word. (By houtblaasinstrumente is die grondtoon die laagste toon, maar nie noodwendig by koperblaasinstrumente nie.) Deur die houding van die mond en lippe te verander, ontstaan 'n situasie wat óórblaas genoem word. Oorblaas veroorsaak dat die lugkolom in die instrument teen 'n hoër frekwensie tril. Só kan tone uit 'n hoër oktaaf gespeel word.

Voorbeelde van houtblaasinstrumente: fluit, altfluit, piccolo, blokfluit, engelse horing, klarinet, fagot, saxofoon, doedelsak

Die koperblaasinstrumente bestaan uit metaalbuise van bepaalde lengtes, wat die onderskeie grondtone bepaal. So 'n buis, wat uitloop in 'n wye beker, is, namate die buis langer word, enkel- of meervoudig gebuig, hetsy sirkelvormig of ovaalvormig. Die natuurtone (sekere tone wat ook die tone van die harmoniese reeks genoem word) word deur gewysigde oorblasing verkry en chromatiese tone word verkry deur sekere dele waaruit die buis bestaan, te verskuif, of deur afsonderlike buise aan die hoofbuis toe te voeg. Die mondstuk by koperblaasinstrumente is altyd koppie- of bekervormig. Hierdie koppie of beker word teen die mond van die speler vasgedruk en die vibrasie van die lugkolom word teweeggebring deurdat die speler die lug deur die spleet tussen sy lippe forseer. Die lippe is dus die obstruksie in die pad van die lugvloei en bewerkstellig vibrasie.

Voorbeelde van koperblaasinstrumente: horing, trompet, tromboon, tuba, eufonium

• Wêreldspektrum, Vol. 3, 91-98, ISBN 0 908409 44 3