ROCZNIK POLSKIEGO TOWARZYSTWA DENDROLOGICZNEGO Vol.

65 2017 7397

Bruniccy w Podhorcach koo Stryja

Brunicki family in Podhorce near Stryj

Jakub Dolatowski1, Mykola Zakusov2,

Andrj Prokopv3
1
Arboretum i Zakad Fizjografii w Bolestraszycach
Arboretum and Department of Physiography in Bolestraszyce
Bolestraszyce 130, PL-37-700 Przemyl, skr. poczt. 471, Poland
E-mail: kubadola@gmail.com
2

Strijska starovina, Public Association
. 10, , 82400 /Ukraine

3
.
Botanic Garden of the Ivan Franko National University of Lviv
. . 44, , 79014 /Ukraine

Received: 31 May 2017, Accepted: 20 June 2017

Abstract: This study provides a summary and supplementary material to the existing body of work on the tree
and shrub collections and nurseries in Podhorce near Stryj, an estate which, from the start of the 19th century
through to WWII belonged to the neophyte Brunicki family whose founder was Izaak Brunstein (vel Ignacy
Brunicki). The landlords at Podhorce, passing from father to son, were in succession Jzef Brunicki, Jzef
Leopold Ignacy Brunicki, Julian Jan Karol Brunicki, Julian Marian Brunicki and Julian Jakub Brunicki. In
the mid 1880s, Julian Marian Brunicki took over, initially focusing on growing potatoes and oats; his interest
in trees came later. In the sphere of natural sciences Julian M. Brunicki was at first known as an outstanding
collector and amateur-expert in butterflies and birds. Only with time did he become an authority on pomology
and dendrology and his collection of trees, shrubs and perennials grew to be the largest in this part of the
AustroHungarian empire. The nurseries operated from 1892, first in Strzakw and after several years moved
to Podhorce. At his model agricultural estate Julian M. Brunicki also had vast fish ponds in the Stryj river valley,
a distillery and mills. He also kept dairy cattle, sheep and pigs. He was involved with numerous organisations
and expert societies, was active in Galician politics, was a philanthropist and benefactor funding, for example,
the construction and fit-out of an agricultural college on his estate in nearby Berenica.
The historical research supplements the results of the dendrological cataloguing which was conducted at the
park in Podhorce in 2016. In the wooded part of the park grow exceptionally large native trees larch, oak and
limes, and in the park area grow i.e. mighty old Abies nordmanniana, Acer platanoides Reitenbachii, Cer-
cidiphyllum japonicum, Fagus sylvatica, Pinus peuce, Platanus hispanica, Sorbus latifolia. At Berenica lies
another park, of equal value, but completely forgotten, founded by the Brunickis, full of great old trees.

Key words: Berenica, dendrology, Izaak Brunstein, Jzef Brunicki, Julian Marian Brunicki, Julian Jakub Brunicki,
lepidopterology, ornithology, Polish Dendrology Society, Strzakw, Wierczany
74 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Wstp klucza dbr podhoreckich mg dokupi po kilku latach, za

dziesitki tysicy zotych w 1747 r., Strzakw, a w roku
Kolekcje dendrologiczne i szkki drzew rodziny Brunic- 1749 Tatarskie, otatniki i Berenic. Ksi Jabonow-
kich w Strzakowie i Podhorcach koo Stryja byy ju przed- ski nie zagoci jednak zapewne w Podhorcach, wznoszc
miotem kilku opracowa czy notat, dalekich jednak od wy- rycho kolejny paac, w Lachowcach, dokd poleci prze-
czerpania tematu, a obecnie czsto, choby ze wzgldu na wie cae wyposaenie podhoreckiej siedziby, ktr odda
kilkudziesicioletni brak opieki nad parkiem, zdezaktualizo- w zarzdzanie Antoniemu Barnabie Jabonowskiemu (Be-
wanych (Brzeziski 1932, 1954, Dolatowski 1997, tlej 2010). Jzef Aleksander Jabonowski zmar w Lipsku,
Dolatowski 1999). Wyniki najnowszych, zarwno szerszych 1 marca 1777 r., nigdy nie odwiedziwszy Podhorcw, swej
jak pomniejszych poszukiwa archiwalnych i terenowych niedoszej rezydencji.
( i in. 2008, o 2012, i in. 2015, ,
2015, Dolatowski 2016, i in. 2016 oraz Po- Podhorce Brunickich
znaski 2017), oraz podejmowane w samych Podhorcach
w ostatnich latach usilne starania, by park, a zwaszcza paac, Paac w Podhorcach dugo pozostawa bez gospodarza, do
podda pieczoowitej restauracji i odbudowie, day asumpt do czasu, gdy majtek kupia rodzina Brunsteinw. Spolonizo-
zebrania w jedn cao szeregu nowych ustale i sprostowa- wany yd z Pokucia, syn Eliasza i Estery, Izaak Brunstein
nia wczeniej publikowanych niepenych czy bdnych infor- (17521824) naby w roku 1792 Uhrykowce koo Zalesz-
macji, z uzupenieniem w postaci przeprowadzonej na wiosn czyk, same Zaleszczyki i kilka jeszcze posiadoci (Mieses
2016 r. czciowej inwentaryzacji dendrologicznej. 1991, Lenczewski 1996). Pierwsz umow kupna klucza
dbr zaleszczyckich uniewania cesarska administracja,
Wprowadzenie w dzieje Podhorcw jako e naleay one do funduszu kocielnego i ydowi na-
by ich nie byo wolno. Izaak Bernstein omin t przeszko-
Pierwsze udokumentowane wzmianki o wsi Podhorce d 1 czerwca 1808 r. przyj, majc ju pidziesitk na
pod Stryjem pochodz z lat 1467/1468. Informacje o tym, karku, chrzest, na ktrym we lwowskim kociele w. Marii
e przemyski stolnik, Andrzej Krzeczowski, ze sw on, Magdaleny otrzyma imi Ignacy (
Ann Kazanowsk, erygowali tu w 1637 r. koci katolicki . . ,
i zbudowali zamek, podaje Sownik geograficzny Krlestwa , o 141, . , . . 30, . 45). Krl Ba-
Polskiego; ju wczeniej mia tu sta zamek warowny warii Maksymilian I nada mu tytu barona, wraz z herbem,
(Sulimierski 1887). Roman Aftanazy (19142004), uro- i Brunsteinowie stali si Brunickimi (nazwisko Bruniccy
dzony zreszt w niedalekim Morszynie, odnotowa lokalne nosili wczeniej przedstawiciele wygasego ju podwczas
przekazy, wice z podhoreckim zamkiem posta Jana So- rodu z Sandomierszczyzny; Biaynia Choodecki 1920).
bieskiego, ktry jako starosta stryjski mia si tu zatrzymy- Warto nadmieni, e ona Ignacego, crka poznaskiego ra-
wa na czas polowa (Aftanazy 1996). bina, Rachela Falkenfeld (?1820), nie wyrzeka si wiary
Pierwszym bliej znanym wacicielem majtku w Pod- ojcw i zostaa pochowana na cmentarzu ydowskim, w Za-
horcach by wojewoda nowogrdzki, ksi Jzef Aleksan- leszczykach a moe w Czerniowcach.
der Jabonowski (17111777), mecenas sztuki i heraldyk, Ignacy i Rachela Bruniccy mieli picioro dzieci: Herma-
zaoyciel lipskiego Societas Jablonoviana (Aftanazy l.c.). na, Jzefa, Maurycego, Piotra i Rozali. W kluczu podhorec-
Odziedziczy Podhorce w 1732 r. po ojcu, Aleksandrze Ja- kim osiedli si Jzef Brunicki (17881835; ryc. 1). Najstar-
nie. Prace budowlane przy wznoszeniu w Podhorcach pa- sze znane dokumenty majtkowe zwizane z Podhorcami,
acu rozpoczto 4 lutego 1734 roku, o czym zawiadcza
odnaleziony odpis inskrypcji ciennej, znane jest take
imi budowniczego Bernard (Betlej 2010). Miejsce na re-
zydencj byo wspaniae, z panoram pobliskich Karpat na
poudniowym horyzoncie i rozlegym widokiem na zachd,
na dolin rzeki Stryj. Rezydencja odpowiadaa modnemu
wwczas, francuskiemu stylowi maison de plaisance, rezy-
dencji wznoszonych zwykle poza miastem, zapewniajcych
komfort, waciwy przyzwyczajeniom sfer wyszych, po-
czony przy tym z miym odosobnieniem; pierwszy opis tej
rezydencji odnajdujemy u Skopa (1754). W paacu znalaza
miejsce bogata biblioteka i galeria portretw hetmaskich;
w ssiedztwie wzniesiono murowane budynki folwarczne
i stajnie, a ogrd zdobiy fontanny, kaskady (sprzyja temu
wybitnie rzeba terenu, Podhorce le na samym skraju wy-
soczyzny, stromo opadajcej ku dolinie rzeki Stryj) i rze-
by (postacie Filomeli, Diany, Lukrecji, Dafne w ucieczce Ryc. 1. Tablica z nagrobka Jzefa Brunickiego na wiejskim cmentarzu
przed Apollinem, i Atlasa). Jzef Aleksander Jabonowski w Podhorcach (fot. Lidia Ozimkowska, 2016 r.).
oeni si bogato, pojmujc 1 maja 1740 r. za on wdow Fig. 1. Jzef Brunickis gravestone in the village cemetery in Podhorce
po Kazimierzu Sapiesze, Karolin de domo Radziwi, i do (photo Lidia Ozimkowska, 2016).
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 75

nalecymi wwczas ju do Jzefa Brunickiego, pochodz nagradza zdolnych uczniw. Akt tej fundacji nie doczeka
z roku 1812 ( jednak rozpatrzenia w Krajowej Radzie Szkolnej i po roku
. . , , o 141, baron Brunicki postanowi samemu podzieli pomidzy
. , . . 85, . 11). Lemberger Zeitung z 28 czerw- czterech najlepszych uczniw sum 100 zotych. Wyrnia-
ca 1815 r., w anonimowej notce (Anonim 1815) odnotowaa jc w czasie stosownej uroczystoci najlepszych uczniw,
patriotyczny postpek Ignacego Brunickiego, ktry ufundo- Jzef Leopold zwrci si do dzieci szkolnych po ukraisku,
wa cao niezbdnego wyposaenia dla oddziau uanw zachcajc je, by byy pilne w naukach. Jzef Leopold ba-
na Bukowinie: Generalna komendantura wojskowa uwaa ron Brunicki zmar w listopadzie 1889 r., pozostawiajc po
za sw powinno poda do publicznej wiadomoci ten do- sobie dobr pami wrd okolicznych chopw.
wd patriotyzmu i uczu dla miociwie nam panujcego Dwu braci Jzefa Leopolda wybrao karier wojskow.
Monarchy(tum. JD). Emil Brunicki, ktry mia majtek w Greczku nieopodal
Wedug dokumentw Drugiego katastru gruntowego Ga- Bolestraszyc, wstpi do IV Galicyjskiego Puku Uanw
licji, tzw. Metryki Franciszkaskiej, z 15 marca 1820 r., do (IV Ulanen Regiment); zmar 3 marca 1878 r. w Wiedniu,
waciciela wsi Podhorce nalea murowany paac, zapisany a pochowany jest na Cmentarzu yczakowskim we Lwowie.
jako budynek No 1, a take budynek No 16 (dawne mieszkanie Jego brat, kadet Julian Jan Karol Brunicki, zosta z kolei,
parocha, z ogrodem o powierzchni 3136 sni) i karczma we w 1847 r., podporucznikiem VI Puku Uanw. Dziesi lat
wsi, a ponadto, przy paacu, dwa ogrody, jeden o powierzch- pniej, 2 maja 1857 roku polubi we Lwowie Juli Paulin
ni 5 morgw i 308 sni, i drugi, nad stawem i potokiem Wolask (18311895), ktrej rodzina posiadaa m.in. So-
w wilgotnym wwozie, majcy 842 snie ( bdk w powiecie stryjskim. Julian Jan zmar w dwa lata po
, o 20, . 16, Emilu, a w maju 1881 r. umara modsza z ich sistr Albi-
. 173, . 1 , 2, 45 , 46). na Brunicka. Z szeciorga rodzestwa najduej ya zapewne
Biorc wzr z yciowej ostronoci i przezornoci ojca, Helena, ktra mieszkaa we Lwowie, gdzie zmara w kwietniu
rwnie i Jzef Brunicki wspiera finansowo wojsko au- 1912 r., o czym doniosy gazety wiedeskie.
striackie, o czym take donosiy wczesne gazety lwowskie
i wiedeskie. Niedugo po zakoczeniu dziaa wojennych, Czasy Juliana Mariana Brunickiego
po kongresie wiedeskim, 3 kwietnia 1816 r. Jzef eni si
z Teres Karolin Joann Schmidt (ur. w Jzefowie, 3 kwiet- W sobot, 10 grudnia 1864 r., emerytowanemu oberlejtnan-
nia 1797 r., zm. w styczniu 1887 r.), crk Jzefiny z domu towi Julianowi Janowi Karolowi baronowi Brunickiemu
Toepfer i lwowskiego radcy gubernialnego, Leopolda Frie- i jego onie, Julii Paulinie, urodzi si dugo wyczekiwany
dricha von Schmidta (ten pi si po szczeblach kariery, pra- potomek, Julian Marian. Rodzina przeniosa si wkrtce po-
cujc w urzdach coraz to istotniejszych miast Jzefowa, tem do Podhorcw, gdzie baron mia (wedug stanu z kwiet-
Zoczowa, Stryja, by w kocu osi w stoecznym Lwo- nia 1879 r.), co dokumentuje wczesna Komisja Krajowa
wie). Jzef i Teresa wzili lub we Lwowie, u bernardynw. Podatku Gruntowego, kilkanacie budynkw oraz 737 mor-
Ju na wiosn 1817 r. rodzi si im pierworodny syn, Albert. gw i 1533 snie ziemi, a to pod budynkami, ogrodami,
Potem przychodz na wiat kolejne dzieci (Jzef Leopold kami sianokonymi i pastwiskami, rol, lasem i drogami
Ignacy 18 X 1817, Emil 13 II 1821, Helena 8 XI 1823, ( ,
Albina 28 V 1825, Julian Jan Karol 16 V 1827), wszyst- o 186, . 1, . 6940; ryc. 2).
kie chrzczone w kociele w ulinie. Zachoway si do dzisiaj W latach 18751883 Julian Marian uczy si w lwow-
ich metryki chrztu; nieodnaleziona pozostaje jedynie metry- skim gimnazjum im. Franciszka Jzefa, w tej samej szko-
ka pierworodnego Alberta. W roku 1858 nastpuje podzia le, do ktrej chodzili i inni modzi Bruniccy, jego krewni
majtku Jzef Leopold otrzymuje Berenic, Albertowi Adolf w latach 18701874, a w latach 18751877 Kon-
przypada Strzakw, a Podhorce, Tatarskie (wspczenie to stanty. Na zdolnego ucznia zwrci uwag jego gimnazjal-
wie Piszczany/Pani) i Wierczany, warte w sumie 105 000 ny nauczyciel, zoolog, wykadowca lwowskiej politechni-
zotych reskich, dziedzicz Emil i Julian. Siostry, Albina ki i dziaacz dopiero co powstaego we Lwowie Polskiego
i Helena, zostay przez braci spacone sum po 19 500 re- Towarzystwa Przyrodnikw im. Kopernika, Ignacy Leonard
skich kada ( Petelenz (18501911), pniejszy autor wielu podrcznikw
. . , , o 141, zoologii dla szk rednich. Impulsem, dla ktrego zwrci
. , . . 30, . 4042). na tego gimnazjalist uwag, bya lektura uczniowskiego
Jzef Leopold mieszka w swoim majtku samotnie, ogoszenia, zamieszczonego w jednej z gazet, z ofert sprze-
majc tu za towarzystwo jedynie lenika, Wasyla Martyno- day gobi kilku ras (Brunicki 1881). Petelenza przyjemnie
wycza i jego on, pochodzc z niemieckiej kolonii pod zaskoczyo w dalszych kontaktach z Julianem Brunickim to,
Kauszem, Magorzat z domu Zieberbacher. Od czasu do e zainteresowany przyrodoznawstwem modzieniec tak do-
czasu posta barona pojawia w owych latach w lokalnej brze zna wiat owadw. Entomologia i ornitologia byy to
historii w lipcu 1873 r. wybrano go na prezesa komitetu najwczeniejsze i gbokie! pasje przyrodnicze Juliana
wyborczego okrgu stryjskiego i przewodniczcego rady Mariana.
powiatu, a 1 stycznia 1885 r., jako waciciel Berenicy, ob- Lasocki (1937) w powiconym Brunickiemu hale
chodzi pidziesiciolecie swego gospodarstwa rolniczego. w Polskim Sowniku Biograficznym pisze, e nauczycielem
Ufundowa wtedy 500 zotych na rzecz tamtejszej szkoy Brunickiego by przyszy profesor Uniwersytetu Jagiello-
ludowej, z t myl, by z procentw od tego kapitau co rok skiego, znany fizyk, astronom oraz historyk nauki, Ludwik
76 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Ryc. 2. Podhorce na mapie katastralnej z poowy XIX w.

Fig. 2. Podhorce on a cadastral map from the mid 19th century.
( , o 186 Komisja Krajowa Podatku Gruntowego, O. 12, nr 447; Podhorce,
mapa katastralna z 1850 r.).

Antoni Birkenmajer (18551929). Jednake trzeba zauwa- W 1891 r. zosta, wraz ze swym krewnym, Adolfem Brunic-
y, e sam Birkenmajer w 1873 r. dopiero skoczy gim- kim, czonkiem tej Komisji, skupiajcej najznamienitszych
nazjum i zacz studia na Uniwersytecie Lwowskim uczy uczonych. Lektura wykazw ptakw (a po latach i motyli)
Juliana mg wic raczej tylko prywatnie? Moe Lasocki z okolic Stryja, jakie publikowa Brunicki w sprawozdaniach
myli Juliana Mariana z jego synem, Julianem Jakubem? Po Komisji Fizjograficznej krakowskiej Akademii Umiejtno-
skoczeniu, jako ekstern (prywatysta), szkoy redniej, ci (Brunicki 1889, 1908 i 19101913), stanowi obraz jego
Brunicki studiowa przez pewien czas prawo na lwowskim pierwszych namitnoci na polu nauk przyrodniczych i niesie
uniwersytecie, ale studiw nie ukoczy (Lasocki 1937, poza oczywistymi wartociami dla ornitologii (pniej i le-
Hayto 1987). pidopterologii) poruszajce obrazy stron domowych autora
Pierwsz dziedzin zainteresowa Juliana Mariana Bru- oraz okolicznoci oww, zbiorw i poszukiwa. Brunicki co
nickiego (ryc. 3) bya ornitologia, ale warto podkreli, e i rusz przytacza szczegy terenowe, pisze o wioskach, ogro-
jego zainteresowania obejmoway i odlege od przyrodo- dach, lasach i kach, ktre przemierza w poszukiwaniu oka-
znawstwa dziedziny, na przykad na wystaw krajow w Kra- zw do swych kolekcji, na przykad wspomina ki w dolinie
kowie w 1887 r. wysa wiele wyrobw huculskiego rzemiosa rzeki Stryj, przecite [] siwkami (mae, bagniste i szuwarem
i sztuki, m.in. tkane pasy i rczniki, haftowane koszule, torby zarose strugi). Po z gr stu latach s to sowa oddajce wiat
i prochownice z jeleniego rogu (Anonim 1887). W 1889 r. zupenie ju odlegy.
Brunicki opublikowa pierwsz prac z dziedziny przyro- Ptaki obserwowa i strzela w okolicy Tatarskiego,
doznawstwa, mianowicie wykaz ptakw jakie obserwowa Wierczan, Sobdki (w dolinie Stryja) oraz na tamtejszej
(i strzela) w okolicach Stryja. Praca ta wysza nie byle gdzie, wysoczynie w rejonie Podhorzec, Strzakowa i Bere-
bo w tomie sprawozda i materiaw krakowskiej Komisji nicy (Brunicki 1889). Lektura krtkich przecie i z natury
Fizjograficznej przy Akademii Umiejtnoci (Brunicki 1889). skpych sprawozda nadal budzi emocje, moe nawet po
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 77

szkk drzew i krzeww owocowych, a w znacznie mniej-

szym pocztkowo stopniu drzew i krzeww ozdobnych
oraz bylin. Zachowao si 11 katalogw, wydanych w latach
18961938; szczegy o asortymencie i produkcji podaje
Dolatowski (1997, 1999 i 2016), ygaa i in. (2011) oraz
Dolatowski i Dudek-Klimiuk (2013). W przyszoci szkka
bdzie zajmowa powierzchni 55 ha i produkowa rocznie
prawie 200.000 drzew i krzeww, zawsze ze znaczn przewa-
g drzew owocowych (Brzeziski 1932, Dolatowski 1997).
W 1845 r. Leon Sapieha zaoy Galicyjskie Towarzy-
stwo Gospodarskie. Po kilku latach wrd czonkw znale-
li si i Bruniccy Jakub i Jan. W lutym 1860 r., doczyli do
nich Albert, Jzef, Emil i Julian; wszyscy byli czonkami od-
dziau stryjsko-drohobyckiego. Prezesem oddziau by Ka-
rol Dzieduszycki, a jego zastpc Julian Brunicki senior.
Na wystawie krajowej, jak od 6 wrzenia do 4 padziernika
1877 r. Towarzystwo zorganizowao we Lwowie, uczestni-
czyli ju i Bruniccy. Konstanty przywiz chmiel i par pro-
sit rasy Suffolk, a Julian warzywa z Wierczan i wyroby
tamtejszych nowoczesnych amerykaskich mynw wod-
nych (Katalog 1877). Entuzjazm czonkw stryjsko-dro-
hobyckiego oddziau szybko jednak przygas i w roku 1882
oddzia trzeba byo reaktywowa, m.in. dziki zaangaowa-
niu Jzefa Brunickiego; zapisao si pocztkowo 24 czon-
kw. Prezes oddziau, Juliusz Bielski, zainicjowa kupno
pugw i pukw do ziemniakw, rozpropagowa hodowl
wi rasy Yorkshire itp. (
. . , ,
o 125, . . 155). W tym okresie do Towarzystwa
wstpuje osiemnastoletni bratanek Jzefa, Julian Marian
Brunicki, ktry coraz staranniej, m.in. wedle wskaza dar-
mowego dla czonkw Towarzystwa czasopisma Rolnik,
zaczyna prowadzi wasne gospodarstwo. Gdy po roku pre-
zesowania ustpuje z funkcji J. Bielski, a nowym prezesem
oddziau zostaje dopiero co przybyy do Stryja Wodzimierz
Ryc. 3. Julian Brunicki jako jednoroczny ochotnik austriackiego puku Puzyna (18251896), Julian Marian Brunicki zostaje jego
piechoty w mundurze paradnym, lata osiemdziesite XIX w. zastpc i prowadzi dokumentacj dziaalnoci. Jego ener-
(zbiory M. Zakusova). gia i serce do pracy nie pozostaje niezauwaone i wkrtce to
Fig. 3. Julian Brunicki as a one year volunteer of an Austrian infantry on przejmuje kierownictwo oddziau, ktry obejmuje teraz
regiment in a dress uniform, the 1880s powiaty stryjski, drohobycki i ydaczowski.
(from the collection of M. Zakusov).
Najblisze lata to pasmo sukcesw i powodzenia Juliana
Mariana Brunickiego, zarwno jako gospodarza jak i dzia-
acza Towarzystwa Gospodarskiego (ryc. 4). Na kolejnym
upywie wielu lat tym wiksze, e w rodowisku naturalnym walnym zebraniu Towarzystwa, 28 stycznia 1889 r., Bru-
i sposobach gospodarowania zaszy tak wielkie zmiany. nicki przedstawia szkki w Podhorcach i mwi o nowych
Czytamy na przykad, e okoo roku 1870 zabka si jeden odmianach owsa i ziemniakw, potem na lwowskiej wy-
[sp kasztanowaty] w nasze strony; burz snad zapdzony stawie (od 3 do 15 wrzenia 1889 r.) eksponuje owce swej
siad w ogrodzie, tu koo domu w Podhorcach na wierku hodowli (Anonim 1889) i, zaraz po zamkniciu wystawy
wysokim, i tam go . p. ojciec mj ubi posiadam lotki i ste- pisze, 24 wrzenia 1889 r., obszerne memorandum do wadz
rwki po nim, [sowa pomykwka trafia do kolekcji barona] Towarzystwa, w kwestii stanu gospodarki rolnej w powiecie
znaleziona w szopie na folwarku w Wierczanach, [krto- stryjskim i pilnej potrzeby zaprowadzenia suby weteryna-
gw] gniedzi si raz w ogrodzie w Podhorcach, w dziupli ryjnej; podnosi wreszcie kwestie zwizane z redagowaniem
starej gruszy, [a pluszcz] tylko w zimie nad rzek Stryjem i wydawaniem Rolnika (Anonim 1889 i 1889a). Wkrtce
widziany, z ustaniem mrozw znika. energiczny i wiaty dziaacz Towarzystwa wchodzi do jego
zarzdu i kieruje pracami sekcji sadowniczo-ogrodniczej.
Julian Marian Brunicki, zainteresowawszy si najnow- U schyku XIX w. baron zakada pierwsz lini telefoniczn
szymi metodami agrotechnicznymi, zacz przeksztaca w powiecie, ktra poczya myny w Wierczanach z paacem
swj majtek we wzorcowe gospodarstwo rolne; pierwsz w Podhorcach, przeduon pniej do Berenicy, Strza-
upraw byy ziemniaki. W 1892 r. zakada w Strzakowie kowa i na Sobdk (Anonim 1896). Gdy w maju 1896 r.
78 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Ryc. 4. List Juliana Brunickiego w sprawie uczestnictwa w wystawie podw rolnych Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego w Dublanach w 1897 r.
Fig. 4. A letter from Julian Brunicki concerning his participation in Galician Farming Society crop exhibition in Dublany in 1897.
( . . , , 125
Archiwum Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarczego).
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 79

w Krakowie odbyo si zebranie Krajowego Towarzystwa duszyckich i Towarzystwem Przyrodnikw im. Kopernika,
Rybackiego, Julian Marian Brunicki, jako delegat ze Stryja, wniosek o zakaz wywozu za granic okazw przyrodni-
zapocztkowa dyskusj o zym stanie gospodarstw stawo- czych, ktre posiadaj warto dla nauki; promuje w Sejmie
wych w regionie, spowodowanym m.in. brakiem znajomo- badania fizjograficzne, dziaalno wydawnicz i muzealn
ci przepisw i niedostatkami opieki nad stawami i hodowl. (Brunicki 1910, Hayto 1987).
Na przeomie wiekw Julian M. Brunicki jest ju osob Wielkim sukcesem bya dla Brunickiego, we wrzeniu
powszechnie znan, szanowan i zapraszan do wielu or- 1894 r., lwowska Wystawa Krajowa; 11 wrzenia wizyto-
ganizacji i inicjatyw lokalnych. W marcu 1890 r. wybrano wa j cesarz Franciszek Jzef, ktry, zwiedzajc ekspozycj
go do stryjskiej Rady Powiatu, jest te prezesem Kasy Cho- Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, by askaw za-
rych, zastpc prezesa filii Galicyjskiego Towarzystwa Go- trzyma swe cesarskie spojrzenie wanie na podach z ma-
spodarskiego i Towarzystwa Czerwonego Krzya (, jtku Juliana Brunickiego. Barona nagrodzono wwczas
2015). 29 stycznia 1892 r. Brunickiemu wrczo- dyplomem honorowym za okopowe, brzowym medalem
no dyplom czonka honorowego filii towarzystwa Sok za produkcj rur drenarskich, a srebrnymi medalami za pro-
w Stryju i wybrano do Rady Szkolnej Okrgowej. W latach dukty mynarskie, szkki drzew owocowych i owoce. Po
18921894 lwowski architekt Julian Zachariewicz projek- trzech latach, w padzierniku 1897 r., na krakowskiej wy-
tuje witrae dla kocioa Narodzenia Najwitszej Marii stawie w Towarzystwie Strzeleckim, obejmujcej sadownic-
Panny w Stryju; zamwione w innsbruckiej firmie Tiroler two, warzywnictwo, kwiaciarstwo, nasiennictwo i pszcze-
Glasmalerei und Mosaik Anstalt witrae dla prezbiterium larstwo, Julian M. Brunicki dosta medal wielki srebrny
i nawy gwnej funduj Tarnawscy, Romaszkanowie i Bru- i srebrny (Anonim 1897).
nicki. W okna nawy gwnej trafiaj witrae z inicjaami Dziki staraniom Galicyjskiego Towarzystwa Ogrod-
JB. W roku 1894 Julian M. Brunicki zosta doywotnim niczo-pszczelniczego od 24 wrzenia do 2 padziernika
czonkiem Towarzystwa Przyjaci Sztuk Piknych (Ano- 1898 r., w parku Kiliskiego, w piknych pawilonach Wy-
nim 1894). Ukoronowaniem wszechstronnej dziaalnoci stawy Krajowej sprzed czterech lat, odbya si jubileuszowa
barona byo odznaczenie go przez cesarza Franciszka Jze- wystawa ogrodniczo-pszczelarska. Brunicki za kolekcj 130
fa, we wrzeniu 1896 r., Orderem Korony elaznej III klasy odmian dalii dosta medal srebrny; medalem uhonorowano
(Anonim 1896a). rwnie ogrodnika Podhoreckich dbr, a warzywa, owoce
Poniej kilka przykadw wszechstronnej aktywnoci za- (szczeglnie jabka), nasiona i szkki nagrodzono dyplo-
wodowej i spoecznej barona na przeomie wiekw (ryc. 5). mami honorowymi (Konczewski 1898). Take i wystawa
We wrzeniu i padzierniku 1891 r. Galicyjskie Towarzy- w Czerniowcach w 1898 r. przyniosa Brunickiemu dyplom
stwo Gospodarskie wsplnie z Towarzystwem Ogrodniczo- honorowy (Anonim 1898), a w dwa lata pniej, na wy-
-pszczelniczym zorganizowao wystaw, na ktrej Brunicki stawie sadowniczej we Lwowie, Brunickiego nagrodzono
dosta srebrny medal za owoce i dyplom honorowy za wa- maym zotym medalem za warzywa. Srebrny medal Gali-
rzywa (Anonim 1891). Dwa lata pniej, 9 lipca 1893 r., cyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego za warzywa baron
w lwowskim Ogrodzie Botanicznym miaa z kolei miejsce dosta na wystawie ogrodniczo-pszczelarskiej w 1903 r. Na
wystawa r i kwiatw; baron eksponowa orchidee, gloksy- wystawie ogrodniczej w Krakowie, 2 padziernika 1904 r.,
nie i duy asortyment r. Brunicki dosta dyplom honorowy Galicyjskiego Towa-
W dniach 4 i 5 padziernika 1901 r. uczestniczy w kon- rzystwa Gospodarskiego, ex aequo z prof. Leonem Mar-
gresie pomologicznym w Wiedniu. W styczniu 1903 r. wyst- chlewskim oraz szko ogrodnicz w Tarnowie. Wystawa
pi na wiecu w Stryju w kwestii wociaskiej, pod koniec ogrodniczo-pszczelarska 1906 r. we Lwowie zgromadzia
tego roku, na kursach gospodarstwa domowego dla kobiet m.in. kilku wacicieli szkek; Brunickiego nagrodzono za
we Lwowie, w gmachu uniwersyteckiego instytutu chemii, drzewka i winogrona (Anonim 1906). Majtki Brunickich,
da odczyty o zakadaniu ogrodw, doborze odmian i ga- rolniczy i ogrodniczy w Strzakowie i Podhorcach, oraz go-
tunkw i szczepieniu drzew. W maju 1907 r. uczestniczy, spodarstwo rybne w Lubiniu, czsto stawiano jako wzr do
jako zaproszony go, w Miedzynarodowym Kongresie Rol- naladowania (Schayer 1912).
niczym. W czerwcu 1894 r., na lwowskiej wystawie owiec
i byda szczeglnie wyrniay si zwierzta hodowli Julia- Z pocztkiem roku 1889, wraz ze swym wujem, Jzefem,
na i Seweryna Brunickich (ryc. 6). W sierpniu 1898 r. bra Julian Brunicki wstpi do Galicyjskiego Towarzystwa Le-
udzia w zawizaniu, we Lwowie, Towarzystwa Producentw nego we Lwowie, zaoonego w 1882 r. (liczyo ju ww-
Spirytusu. Z kolei w sierpniu 1900 r. w Skolem powstao to- czas setki czonkw, wydawao galicyjsk mutacj Syl-
warzystwo Beskid, ktrego celem miaa by popularyzacja wana i organizowao liczne wycieczki i odczyty). Jedno
wypoczynku w grach; skarbnikiem zosta Brunicki, ktry z zebra miao miejsce w Stryju, co planowano ju w roku
tworzy fili towarzystwa w Stryju (Anonim 1900). 1884, ale zrealizowano dopiero w sierpniu 1891 r. w ramach
Aktywno barona nie omija polityki. Od 1908 r. jest po- walnego zjazdu czonkw Towarzystwa. Po prezesie, Roma-
sem galicyjskiego Sejmu Krajowego (chcia kandydowa nie Potockim, gos zabra wtedy baron Brunicki, witajc go-
ju w roku 1901, ale wycofa sw kandydatur), gdzie dziaa ci zjazdu, take w imieniu Towarzystwa Gospodarskiego,
w Krajowej Komisji Wodnej i Komisji Gospodarstwa Kra- jako kierujcy jego stryjskim oddziaem (Anonim 1891a).
jowego. Jest w sejmie galicyjskim ordownikiem ochrony Po dziesiciu latach ponownie powita w Stryju, na jed-
przyrody, stawiajc w 1910 r., w porozumieniu z Akademi nym z kolejnych walnych zjazdw Galicyjskiego Towarzy-
Umiejtnoci w Krakowie oraz lwowskimi Muzeum Dzie- stwa Lenego jego czonkw. Zaprosi wwczas, jeszcze
80 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Ryc. 5. Z korespondencji Juliana Brunickiego z przeomu XIX i XX w

Fig. 5. From the correspondence of Julian Brunicki at the turn of the 19th and 20th centuries.
( . . , , 125 Archiwum Galicyjskiego Towarzystwa
Gospodarczego).
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 81

Ryc. 6. Rachunek wystawiony przez Juliana Brunickiego na 9 prosit rasy Yorkshire, luty 1897 r.
Fig. 6. A receipt issued by Julian Brunicki for 9 Yorkshire piglets, February 1897.
( . . , , 125 Archiwum Galicyjskiego Towarzystwa
Gospodarczego).
82 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

przed rozpoczciem samego zjazdu, wszystkich uczest- mian drzew nagozalkowych, zwaszcza jode (Brunicki
niczcych w nim lenikw do parku i swych 12-hektaro- 1901). Po I wojnie, od roku 1928 a do mierci w 1932 r.,
wych szkek w Podhorcach; zwiedzano rwnie szklarni szkkami kierowa bdzie Aleksander Suchodolski. Do-
z palmami i storczykami (Anonim 1901). Na pocztku lat kadny opis szkek, ich asortymentu i wyszczeglnienie
dziewidziesitych XIX w. piecz nad szkkami mia dy- otrzymanych przez nie nagrd podaje Dolatowski (1997,
plomowany rolnik, J. Motyka, ktry wczeniej prowadzi 1999; ryc. 711).
uprawy nasienne w Zossen na lsku austriackim (obecnie
Sosnov koo Opawy w Czechach). Od 1899 r. w szk- W kociele w Horodence, 17 sierpnia 1890 r., Julian Marian
kach zacz pracowa Franciszek Kraus, by odej po sied- polubi Iw Joann Antonin Romaszkan (ur. 23 padzier-
miu latach na samodzielne stanowisko kierownika ogro- nika 1870 r. zm. 1940 r.), crk mieszkajcych w Horo-
dw; w 1905 r. pracowa tu A. Moreou. Szkki i kolekcje dence Jakuba Romaszkana (18431922) i Heleny Pietro-
byy szczeglnie znane z wielkiej liczby gatunkw i od- wicz (18501938); miaa jeszcze starsz siostr Mimi,
Mari Romaszkan (18691961), ktra wysza za m za
Jzefa Lasockiego (18611931). Po lubie Julian i Iwa
zamieszkali w Strzakowie, gdzie przyszli na wiat dwaj
synowie, Julian Jakub Jzef (18911940) i Jzef Franci-
szek Albert (18921937). Miejsca dla caej rodziny zrobi-
o si w Strzakowie mao i wwczas Julian M. Brunicki
postanawia przebudowa i odnowi paac w Podhorcach.

Ryc. 7. Drobne anonse prasowe szkek Juliana Brunickiego sprzed I wojny. (Bukowinaer Landwirthschaftliche Bltter, Kurjer Lwowski i Kurjer
Stanisawowski).
Fig. 7. Classified advertisements for Julian Brunickis nursereries from before WWI (Bukowinaer Landwirthschaftliche Bltter, Kurjer Lwowski and
Kurjer Stanisawowski).
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja++ 83
84 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Ryc. 8. Firmowa kartka pocztowa szkek w Podhorcach sprzed I wojny (zbiory Igora Korotasza ze Stryja).
Fig. 8. A company postcard of the nurseries in Podhorce from before WWI (from the collection of Igor Korotasz from Stryj).
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 85

Ryc. 9. Oferta handlowa jaboni ze szkek w Podhorcach, 1907 r.

Fig. 9. Offert for apple trees from the Podhorce nurseries, 1907.
( . . , , 125
Archiwum Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarczego).
86 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Ryc. 10. List przewozowy na drzewa ekspediowane do Przemyla z Wierczan w marcu 1913 r.
Fig. 10. Transportation letter for trees sent to Przemyl from Wierczany in March 1913.
(Archiwum Pastwowe w Przemylu, zesp nr 129, sygn. 1742: Akta miasta Przemyla Ogrody i plantacje miejskie; s. 28).
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 87

Ryc. 11. Rachunek za 50 kulistych robinii, wystawiony przez J. Brunickiego magistratowi Przemyla w marcu 1913 r.
Fig. 11. A bill for 50 globose Black Locust trees, issued by J. Brunicki to the magistrate of Przemyl in March 1913.
(Archiwum Pastwowe w Przemylu, zesp nr 129, sygn. 1742: Akta miasta Przemyla Ogrody i plantacje miejskie; s. 20).
88 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Prace planistyczne powierzono profesorowi, a potem i dy- ryc. 12), znanemu m.in. z restaurowania zabytkw Suczawy.
rektorowi krajowej szkoy przemysowej w Czerniowcach, Romstorfer by te archeologiem wsawionym pracami wy-
architektowi Karlowi Adolfowi Romstorferowi (18541916; kopaliskowymi w Suczawie i numizmatykiem (Serban 1996).

Pierwsza kondygnacja

Druga kondygnacja

Trzecia kondygnacja

Ryc. 12. Projekt przebudowy paacu w Podhorcach autorstwa Karla Adolfa Romstorfera rzuty trzech kondygnacji
(za: Romstorfer 1896).
Fig. 12. Architectural project for the redevelopment of the palace in Podhorce, by Karl Adolf Romstorfer showing three story elevation
(after Romstorfer 1896).
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 89

Przy budowie uyto cegie z wasnej cegielni Brunic- w jego piwnicach baseny stacji zarybieniowej dla wielkich,
kiego, baron sam zarzdza wszystkimi pracami. Budynek znacjonalizowanych podhoreckich staww rybnych Brunic-
zosta zelektryfikowany, zaoono sie wodocigw. Osta- kich, czyli, by uy charakterystycznego dla tej niszczyciel-
teczny wygld przebudowanego paacu mona byo podzi- skiej epoki skrtu, Oblribokombnatu ( i in. 2008).
wia w roku 1895 (Romstorfer 1896; ryc. 13). Brya paacu
znajduje si na krawdzi wysoczyzny od strony doliny Szczeglne miejsce w dziaalnoci Brunickiego zajmu-
Stryja jest wic swobodny dojazd i dostp do pierwszej je utworzenie w Berenicy szkoy rolniczej. Poza pomoc
kondygnacji, ktra w odczuciu kierujcych si do paacu od finansow baron wygospodarowa na jej potrzeby 20 ha;
strony folwarku i parku znajduje si na poziomie piwnic, szkoa nie powstaaby bez wsparcia barona i Galicyjskiego
w ktrych urzdzono spiarnie, piwnic na wina, kuchni Towarzystwa Gospodarskiego. Brunicki jako czonek komi-
z piecem oraz pomieszczenie, ktre miecio wind, kt- tetu organizacyjnego szkoy poszed ladami swego tecia,
r dostarczano potrawy z kuchni na wysze pitra, a take Jakub Romaszkan by bowiem kilka lat wczeniej jednym
pomieszczenia gospodarcze i pokj dla suby oraz biu- z fundatorw szkoy w Horodence. Prace budowlane w Be-
ro zarzdcy majtku z archiwum i kancelari. Na parterze renicy nadzorowa inynier ze Stryja, Kotowski. Inaugu-
(patrzc od podjazdu dla goci, od strony parku) bya sie, racja miaa miejsce 15 wrzenia 1896 r. Krajowa Nisza
przedpokj, a take salon, gabinet barona z balkonem, pokj Szkoa Rolnicza miaa uczy chopskich synw teorii
dziecicy itp. Na pierwszym pitrze mieciy si m.in. trzy i praktyki rolnej. Brunicki podarowa szkole roczniki czaso-
pokoje dzienne oraz trzy pokoje gocinne, pokj dla suby pism, podrczniki i narzdzia. W uroczystoci powicenia
i guwernera. nowej szkoy wzi m.in. udzia marszaek powiatu, Karol
W ssiedztwie paacu znalazy miejsce liczne budynki Dzieduszycki, oraz Julian Brunicki (ryc. 14). Kierownikiem
gospodarcze, na przykad stajnie i obory, jako e Brunicki szkoy zosta Henryk Rozwadowski, nauczycielem przed-
przywizywa due znaczenie do hodowli krw, owiec i koni. miotw oglnych by Antoni Pawusewicz, a instruktorem
pocztkowo Micha Stadnicki, a pniej Jan Romer; ka-
Materialn zagad paacu przyniosy dopiero lata po II woj- techetami byli ks. Zdzisaw uczycki oraz o. Grygorij Ko-
nie, gdy, po pierwszym okresie wykorzystywania paacu mariaski. Szkoa bya wyposaona we wszystko, co byo
na potrzeby szkolnego internatu, postanowiono ulokowa potrzebne do prowadzenia zaj, w oborze znalazy miejsce

Ryc. 13. Kartka pocztowa z widokiem na paac, z 1907 r.

Fig. 13. A postcard with a view of the palace, 1907.
(Biblioteka Narodowa Polona; https://polona.pl/item/15315905/0/; data dostpu 30.08.2017/accessed 30 08 2017).
90 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Ryc. 14. Komitet budowy szkoy rolniczej w Berenicy, przeom XIX i XX w.; w rodku, w jasnym ubraniu Julian Brunicki,
obok niego Karol Dzieduszycki (za: Hood 1912).
Fig. 14. The agricultural college building committee in Berenica, at the turn of the 19th and 20th centuries; in the centre, in light-coloured clothes,
Julian Brunicki, next to him Karol Dzieduszycki (after Hood 1912).

krowy, byk, winie i owce. Grunt szkolny podzielono na tym w potne, stare drzewa oraz rzadkie gatunki i odmiany
dziaki pod ziemniaki, buraki, brukiew i pszenic ozim; z dawnych szkek i kolekcji Brunickich.
znalazo si te miejsce dla szkek1.
Po I wojnie, w 1926 r. szko podporzdkowano Minister- Po okresie zainteresowania ptakami Julian M. Brunicki
stwu Rolnictwa, a w 1933 roku lwowskiemu kuratorium przez wiele lat, na przeomie XIX i XX w., zajmowa si
szkolnemu; dziaaa i w czasach II wojny, potem miecia entomologi, w szczeglnoci motylami. Jako lenika za-
orodek odwykowy dla alkoholikw, a obecnie pozostaje trudni specjalist z dziedziny lepidopterologii, Fryderyka
w ruinie, wystawiona na sprzeda wraz z parkiem, boga- Schille (18501931), ktry w 1909 r. zamieszka w Strza-
kowie i towarzyszy Brunickiemu w lepidopterologicznych
poszukiwaniach i wyprawach (corocznie w porze wiosennej
i letniej robi wycieczki w okolice grskie powiatu stryjskie-
1 Na pierwszy kurs zapisao si pitnastu uczniw, ale w roku szkolnym go; Brunicki 1908). W wdrwkach stronami, w poszuki-
1911/1912, o ktrym mamy dokadne dane, w Berenicy uczyo si ich waniu motyli, szczeglnie w Beskidach Skolskich bra z re-
ju czterdziestu; w 1912 r. nauk ukoczy Jan Andrijczyn, Wojciech
Barya, Franciszek Bortnik, Jan Gromik, Wadysaw Krawiec, Stanisaw
guy udzia przyjaciel barona ze Skolego, Wilhelm Adam
Maricz, Pawe Peczar, Jan Salwach, Micha Smaczyo, Grzegorz Tur- Schmidt. Czasem towarzyszy im zarzdca tamtejszych la-
czaski, Ignacy arowski; wikszo trafia na pomocnikw do duych sw i zapalony myliwy ze Skolego, Adolf Weissbach.
gospodarstw rolnych. Gospodarstwo szkolne pod koniec 1912 r. miao 7 W trudniejszych przypadkach w oznaczaniu owadw
koni, 12 krw, 3 jawki, 4 cielta, 3 byki, 2 bawoy, 13 wi, 36 prosit,
28 owiec, 16 kur i 7 indykw. Za wypasanie byda pastuchowi Soroce Brunicki zasiga pomocy u St. Klemensiewicza z Nowe-
pacono 79 koron rocznie. Kierownikiem szkoy by w tym czasie czonek go Scza (ten odwiedza Podhorce w lipcu 1906 r. i m.in.
stryjskiego oddziau Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, Stani- przekonuje barona do opublikowania wynikw jego poszu-
saw Derbicki, przedmiotw zawodowych uczy Wincenty Krasowski, je- kiwa) i H. Rebela z Wiednia (Brunicki 1908 i 19101913);
den z nauczycieli, Ludwik Zub, by opiekunem szkolnej pasieki, a absol-
went szkoy, Stanisaw Maricz, mia piecz nad mleczarni. Instruktorem z obydwoma tymi uczonymi intensywnie wsppracowa.
by Wadysaw Staw, a po nim, gdy ten odszed do spdzielni handlowo- Z lepidopterologicznych notatek w Sprawozdaniach
-rolniczej do Stryja Jan Cuytek. Katechetami byli przed wybuchem Komisji Fizjograficznej Akademii Umiejtnoci wyania si
I wojny ks. Jzef Machowski oraz o. Iwan Bordun. W 1914 r. rodzice
pacili za proczn nauk i utrzymanie dziecka 150 koron; biedni pacili
obraz pasjonata, spdzajcego rok na spacerach, wdrw-
tylko 5 koron (wszystkie dane to inf. wasne drugiego autora). kach, lekturach i prowadzeniu korespondencji z uczonymi
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 91

i zaprzyjanionymi naturalistami-amatorami. Od pierw- wieczr zacz si do wiate lampy przedziau dobija,

szych lat XX w., od kiedy podhorecka siedziba stana ju a pasaer jaki, uwaajc go za nietoperza, wyrzuci []
w nowym ksztacie, w letnie wieczory baron owi my na pocig ze Stryja do Lwowa jadcy wanie z tymi wagonami
balkonie, na ktry wychodzio si z jego gabinetu (Arbeits- peszteskimi, przejeda w oddaleniu okoo 4 km popod dom
zimmer des Herrn na planie Romstorfera, ryc. 12), zwasz- w Podhorcach o godzinie 9 wieczr [] w Stryju wanie
cza w ciepe noce letnie przed burz lub deszczem, a to przy zapalaj w lecie lampy po przedziaach. Kolekcja motyli
pomocy silnej lampy elektrycznej, umieszczonej na wysoko barona Brunickiego bya jedn z najwikszych w tej czci
nad poziomem rwniny Stryja lecym balkonie domu (Bru- Europy, zawieraa sporo motyli wczeniej w Stryjskiem nie
nicki 1908). wiato, ktre zwabiao owady, byo tak silne, notowanych; Brunicki odkry te gatunek zupenie nowy,
e musiao by widoczne po gry mikoajowskie, bagniste opisany formalnie w 1913 r. przez Rebela, Xystophora bru-
okolice Medenic i a po Beskidy Stryjskie i Skolskie; baron nickii; to zreszt tylko jeden z kilku gatunkw, nazwanych
zastrzega wic, e okazy odawiane w Podhorcach wcale na cze barona.
nie musiay pochodzi z najbliszych okolic (Brunicki l.c.).
Niektre z kolei owady zawdroway do Podhorzec w pa- Wojna 19141918 r. tragicznie wszystko przerwaa, Julian
kach z krzewami sprowadzanymi ze szkek z pnocnych M. Brunicki wyjecha do Wiednia, a paac, niebawem przez
Niemiec lub nawet niezwyk drog z Wgier, jak podej- nich zrujnowany i pozbawiony dachu, zajli rosyjscy artyle-
rzewa Brunicki w przypadku zmrocznika oleandrowca rzyci; zniszczeniu ulegaj wszystkie kolekcje zgromadzone
(z pnocnej Afryki i poudniowo-zachodniej Azji, w Euro- przez barona i jego biblioteka naukowa (Hayto 1987). Po za-
pie imigranta), ktry trafi na rozwietlony podhorzecki przepaszczeniu caego swego dorobku i po tym, jak rozpad
balkon, najpierw burzami pdzony na Wgry, i to do wagonu si ksztat jego dotychczasowego ycia, Brunicki ju si nie
osobowego, kursujcego midzy Pesztem a Lwowem, gdzie podnis, cho jeszcze w 1922 r. kupuje kolekcj lepido-
pterologiczn Klemensiewicza, ktr, po
czciowym opracowaniu (wsplnie z zi-
ciem Fryderyka Schillego, Edwardem Nieza-
bitowskim), przekazuje dla Muzeum Komi-
sji Fizjograficznej. Uczestniczy te jeszcze,
od dawna czonek podobnych towarzystw
w Austrii i w Niemczech, wraz ze starszym
synem, w zawizaniu we Lwowie Polskiego
Towarzystwa Dendrologicznego (Hayto l.c.,
Dolatowski i in. 2009, Dolatowski 2016).
Julian baron Brunicki umar 9 kwietnia 1924
roku i zosta pochowany w Strzakowie,
gdzie na wiejskim cmentarzu stoi do dzi,
pusta ju, kapliczka nagrobna.
Synowie (ryc. 15, 16) trafili na fronty
I wojny, suc w 1 Puku Uanw Austriac-
kich, jednostce z polsk komend. Modszy,
Jzef, przeszed do rezerwy w sierpniu 1915 r.
(starszy brat w marcu 1916 r.), by w 1918 r.
wstpi do macierzystego puku, czyli do,
w ramach odrodzonego wojska polskiego,
8 Puku Uanw Ks. Jzefa Poniatowskiego;
szkicuje nawet w 1919 r. pukow odznak
(Sawicki, Wielechowski 2007). Po wojnie
mieszka w Strzakowie; ciko chory, szu-
kajcy bez powodzenia poratowania zdrowia
w uzdrowiskach Europy, umar 27 wrzenia
1937 r. w Poznaniu.

Ryc. 15. Iwa Brunicka z synami

(ze zbiorw M. Zakusova).
Fig. 15. Iwa Brunicka with her sons
(from the collection of M. Zakusov).
92 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Ryc. 16. Julian Jakub Brunicki w czasie suby w 8. Puku Uanw ks. Jzefa Poniatowskiego; z prawej strony, spoglda w kierunku fotografa
(ze zbiorw M. Zakusova).
Fig. 16. Julian Jakub Brunicki during his service in the 8th Jzef Poniatowski Regiment of Hussars; on the right, looking at the photographer (from the
collection of M. Zakusov).

Po mierci ojca zapocztkowane przez niego prace pro- wyrzucanych z paacu wiejskie dzieci. Kilkanacie takich
wadzi w Podhorcach Julian Jakub, dyplomowany rolnik po pocztwek, w tym wysyane do matki przez synw w cza-
uniwersytecie wrocawskim, doktor filozofii Uniwersytetu sie I wojny, z Oomuca, Opatowa czy Piotrkowa, a po jej
Jagielloskiego; od 1922 r. rotmistrz kawalerii, przeniesio- zakoczeniu z Gdaska, Kopenhagi, Krakowa, Krynicy
ny do rezerwy. W podhoreckich dobrach rolnych rozwija czy Wilna, opublikowaa i in. (2015); ocalaa wrd
prace hodowlane i zachowawcze, szczeglnie nad owsa- nich jedna pocztwka z Kopenhagi, wysana w grudniu
mi doceniane w Maopolskim Towarzystwie Rolniczym, 1929 r. przez Wand Gibertwn, ktra pisaa o podho-
ktre kontynuowao dziaalno dawnego Galicyjskiego reckich owsach (patrz dalej). Iwa Brunicka, wywieziona
Towarzystwa Gospodarskiego. Swymi owsami mia okazj po 17 wrzenia 1939 r. z Podhorzec w nieznanym kierun-
chwali si, z powodzeniem, m.in. na lwowskich Targach ku (, 2015), odnalaza si na koniec we
Wschodnich we wrzeniu 1925 r. (ebrowski 1925). Lwowie, gdzie w 1940 r. zmara (Potomkowie 2017).
Julian Jakub Brunicki zajmowa si take szkkami Pochowano j na Cmentarzu yczakowskim (Czciowy
w Podhorcach. Jeszcze w lutym 1924 r. znalaz si wraz wykaz 2017).
z ojcem wrd zaoycieli Polskiego Zwizku Wytwrcw
Drzew i Krzeww, wchodzc zreszt w 1926 r. do jego za- Inwentaryzacja drzew i krzeww
rzdu.
W 1928 r. Juliana Jakuba wybrano do zawizanego we Na przeomie maja i czerwca 2016 r. pierwszy autor wyko-
Lwowie komitetu, ktry mia broni praw wacicieli dzia- na w Podhorcach czciow inwentaryzacj dendrologiczn
ek w Borysawskim zagbiu naftowym. parku, oznaczajc i po czci mierzc najciekawsze, rzadkie
Po agresji sowieckiej we wrzeniu 1939 r. rotmistrz i najwiksze drzewa i krzewy, zasadniczo jedynie w parko-
kawalerii, Julian Jakub Brunicki, trafi do Starobielska wej czci zaoenia, z pominiciem jej lenego fragmentu
i w kwietniu 1940 r. zosta zamordowany w Charkowie. nad strug w wwozie. Jest to uzupenienie i aktualizacja
W paacu w Podhorcach z pocztkiem II wojny zostaje zu- niedawnej inwentaryzacji (o 2012). Mona domnie-
penie osamotniona Iwa Brunicka, ktra doczeka tu jeszcze mywa, e park w Berenicy jest pod wzgldem bogactwa
spldrowania paacu, z ktrego wyposaenia nie pozosta- dendrologicznego lepiej nawet zachowan kopi zaoenia
nie nic; tu i wdzie trafiaj si wspczenie jakie przed- podhoreckiego?
mioty z rodowej siedziby Brunickich, na przykad poje- Park i paac w Podhorcach ley na skraju wysoczy-
dyncze, nigdy ju nie zwrcone do wypoyczalni w Stryju zny, z ktrej na zachd otwiera si, jak pisalimy, szeroka
ksiki, czy pocztwki, jakie zbieray wrd rzeczy perspektywa na dolin rzeki Stryj i na miasto Stryj, a na
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 93

poudniowy zachd na pasmo Karpat, ktre zamyka t Stawy zaczto zakada najpierw w ssiednim ma-
perspektyw. Widok, dawniej wspaniay, zakcaj wsp- jtku Strzakw, potem na znacznym obszarze k
czenie industrialne wtrty, wielkiej niestety skali potna Podhoreckich, tak, e czna przestrze zajta pod
stacja transformatorowa w dolinie rzeki i, w samym miecie, stawy wyniesie 85 ha.
budowle nieczynnej cementowni. Widok, ktry musia kie- Gwna gazi gospodarstwa w Podhorcach
dy, gdy spogldano na zachd z okien paacu, z balkonu, byo i jest szkkarstwo: produkcja drzewek owo-
na ktrym Brunicki owi my, i z wypoczynkowego plateau cowych, drzew szpilkowych, ozdobnych, r i bylin.
pod citymi grabami, olniewa i uspokaja zarazem od Jest to najstarszy zakad szkkarski w Maopolsce
dawna nie istnieje. Wsch., zaoony w 1891 r. , a jeden z najstarszych

Ryc. 17. Praca w szkkach w latach powojennych, w tle lena cz parku w Podhorcach
(fotograf nieznany, ze zbiorw M. Zakusova).
Fig. 17. Work at the nurseries post-war, in the background the wooded part of the park in Podhorce
(unknown photographer, from the collection of M. Zakusov).

Warto w tym miejscu przytoczy obszerny opis pod- w Polsce. Szkki rozporzdzaj cieplarni z ogrze-
horeckich dbr, pira Wandy Gibertwny (Gizbert 1926), waniem wodnym, o 5-ciu obszernych oddziaach, pa-
zupenie nieznany i zapomniany; dwa inne opisy dbr s kowni, lokalami administracyjnymi i mieszkaniami
znacznie atwiej dostpne i szerzej znane (Anonim 1901, dla pracownikw. W okresie wojennym szkki z po-
Brzeziski 1932): wodu toczcych si walk na terenie ogrodw, bardzo
ucierpiay [] Przestrze zajta pod upraw drze-
Grunta orne zajmujce w oglnym obszarze majt- wek i przygotowana pod szkki w r. 1927 dochodzi
ku 239 ha wykazuj rnice pod wzgldem jakoci do 35 ha. Produkcj oblicza si na 100.000 drzewek
[] Prawie wszystkie pola orne zostay zmelioro- owocowych rocznie, nie liczc tutaj produkcji in-
wane przez drenowanie. Reszt przestrzeni, licz- nych dziaw szkki. Przestrze zajta pod plantacje
cej cznie 1122 ha zajmuj lasy, ki i pastwiska drzewek i rolin rnych gatunkw zostanie znacznie
nadrzeczne, oraz stawy czciowo ju wykoczone rozszerzona i wyniesie po dojciu do penej produk-
i zarybione [] ki tutejsze [] w latach 1894 cji i normalnego turnusu minimum 100 ha rocznie.
1895 zostay osuszone sieci roww, melioracje Rozporzdzajc niewystarczajc iloci ziemi ornej
te okazay si bezskuteczne, gdy wskutek niskie- [] majtek Podhorce rozszerza swoje plantacje na
go pooenia ki bywaj corocznie kilkakrotnie teren ssiedniego folwarku Wierczany, gdzie ju w r.
zalewane przez rzek Stryj i potok Zezaw. Po- 1925 rozpoczto roboty szkkowe.
stanowiono zatem zamieni znaczn ilo wspo- Ca organizacj produkcji rolin i sprzeday ua-
mnianych k na stawy, ktre zreszt dawniej (za twia niezmiernie znakomita komunikacja. Do Stryja,
czasw krla Sobieskiego) na ich miejscu istniay. odlegego o 6 km prowadzi gociniec (wysadzany
94 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

jaboniami), a nadto blisz jeszcze stacj zaadow- krawdzi parku biegnie tu, w stron Strzakowa, polna dro-
cz s Wierczany. Szkki Podhoreckie bray udzia ga, przez dawne pola dworskie i kwatery szkek (w kpie
w licznych wystawach, urzdzanych przed wojn drzew rosn tu na przykad dwa Liriodendron tulipifera L.
w Krakowie, Lwowie, Wiedniu, Czerniowcach itd., i Quercus imbricaria Michx.), obsadzona dawniej odmia-
obecnie za w Wystawie ogrodniczej urzdzonej we nowymi gruszami, ktrych pojedyncze, wiekowe drzewa
Lwowie w jesieni r. 1925 i Poznaniu 1926. Eksporto- ostay si do naszych czasw. rodkowa cz zaoenia
wano dawniej znaczne iloci drzewek zagranic, do to waciwy park z czasw Brunickich, peen kilkudziesi-
Czech, Styrii, Rosji, Rumunii. Szkki maj obecnie cioletnich, pochodzcych z samosiewu jaworw, jesionw
odbiorcw we wszystkich wojewdztwach Rzeczypo- i lip drobnolistnych; liczne klony pospolite i jawory opano-
spolitej, a gwnym terenem zbytu jest Maopolska wane s przez jemio, zasiedlajc, co niecodzienne, take
Wschodnia, gdzie dla okolic o ostrzejszym klimacie ich pnie. Od poudniowego wschodu do paacu prowadzi,
produkuje si odporne odmiany, rozporzdzajc ma- biegnca po jego osi, dwustronna aleja prastarych lip (Tilia
tecznikami zaaklimatyzowanymi na wysokoci 320 m cordata Mill. i T. europaea L.), po czci wyprchniaych
nad poziomem morza. ju i zamierajcych, uzupeniona niestety cakiem innymi
Niemniej dostarczaj Podhorce drzewek owo- drzewami, mianowicie Quercus rubra L. Porodku parku
cowych, drzew szpilkowych ozdobnych, jako te znalazo miejsce szkolne boisko. Ku wsi, w stron zabytko-
kwiatw zimotrwaych na ca Polsk. Zaopatrzyy wej cerkwi pw. Ducha witego, wiedzie od paacu droga,
szereg pastwowych zakadw ogrodniczych w sorty- wzdu ktrej bieg niegdy szpaler grabowy. Od strony po-
menty odmian. Ten intensywny ogrodniczy kierunek udniowo-zachodniej, na granicy czci lenej, wzdu cae-
wymaga duej siy nawozowej. Rwnorzdnie wic go parku prowadzi cieka (ciekawa sama w sobie nie za-
doskonale reprezentowany jest kierunek hodowla- rasta chwastami i nawet po deszczu robi si szybko sucha),
ny, utrzymuje si znaczne iloci inwentarza, ktrego otoczona z obu stron szpalerem grabw, citych niegdy na
wyywienie zapewniaj z jednej strony ki rozlege, wysokoci okoo 6 m; oczywicie drzewa te w niczym ju
z drugiej za odpowiednio dostosowana odmiana nie przypominaj trzymanego w ryzach szpaleru i s przy-
owsa, dostarczajca w plonie take znacznej ilo- toczone przez wysokie drzewa parku i czci lenej. W po-
ci somy. Z produkcji zwierzcej wymieni tu trze- bliu paacu, na kocu owej grabowej cieki, ktra zbiega
ba obor zarodow rasy Simethal, pozostajc pod tu w d po kilku kamiennych schodkach, zaoono w ob-
kontrol Twa Gospodarskiego we Lwowie. [] nieniu, na planie wierci koa, reprezentacyjne plateau,
Gospodarstwo posiada wszelkie potrzebne narzdzia rodzaj naronego, potwartego wgbnika, z widokiem nie-
uprawne (pug motorowy), komplet maszyn do czysz- gdy otwartym na dolin Stryja i stawy; miejsce to ocieniao
czenia nasion siewnych, rozporzdza te potrzebnymi 25 strzyonych na wysokoci 46 m grabw, ktre zapewne
budynkami jak szopy, stodoy, spichlerze. tworzyy dajce cie sklepienie? Te parasolowato formo-
Pierwsze pocztki gospodarstwa nasiennego si- wane Carpinus betulus L. maj obecnie obwody piernico-
gaj r. 1892 , a ju w r. 1894 gospodarstwo zostao we do 165170 cm. Na stoku, po pnocno-zachodniej stro-
[nagrodzone] na wystawie krajowej we Lwowie. Do nie paacu dominuje wspczenie gstwina olsz czarnych,
tych lat odnie trzeba pierwsze rozmnoenia przy- jaworw i robinii biaej, czasem wielkich rozmiarw; mamy
wiezionego z Podhala owsa, ktre dostarczyy mate- tu kilka rdeek-wywierzysk.
riau do podjtej pniej pracy selekcyjnej [] pro- Cz lena, od poudniowego zachodu, ley nad brze-
wadzi si w majtku Podhorce rodowodow hodowl giem strumienia, ktry rozszerza si w staw przed zamy-
jczmienia 6-cio rzdowego, przystosowanego rw- kajc wwz grobl. W koronach drzew kolonia czapli.
nie do warunkw okolic podgrskich. Jczmie ten Drzewa s potne, rosn tu ogromne Larix decidua Mill.,
prowadzony rodowodowo od r. 1910 wejdzie z wio- Quercus robur L. i Tilia cordata Mill.; w gstwinie runa i pod-
sn 1928 na rynek targowy [] W ostatnich 2 latach szytu barwinek pospolity, bluszcz pospolity, czyciec leny,
rozpoczto rwnie prace selekcyjne nad Hordeum gwiazdnica wielkokwiatowa, kokoryczka wielokwiatowa,
nudum (orkisz). kopytnik europejski, miodunka ma, a wzdu granicy z pola-
mi ornymi, u stp tego lasu, w miejscu sonecznym i wygrza-
Park, na planie prostokta o duszej osi prostopadej do nym zarola Cornus sanguinea L. i Euonymus europaeus L.
krawdzi wysoczyzny, ktry zaoono zapewne bez udzia- W porwnaniu z ostatnimi zestawieniami drzew i krze-
u planisty, skada si obecnie z trzech wyranych czci. ww ( i in. 2008, o 2012), nie odnaleziono
Od pnocnego wschodu, od strony wioski Pdgrc, na Chamaecyparis pisifera i Fagus sylvatica L. Aureova-
terenie dawnego sadu paacowego stoi budynek szkoy riegata; wysokie drzewo tej ostatniej odmiany, o koronie
podstawowej, nowa cerkiew, poczta i kilka pomniejszych wysoko osadzonej, w gszczu innych drzew mogo jed-
domw mieszkalnych (z drzew warto tu odnotowa, od nak atwo uj uwagi w roku 2016. Poniszy wykaz obej-
strony szosy biegncej przez wie, due drzewo Catal- muje jedynie drzewa i krzewy rzadkie (krzewy, niegdy
pa speciosa (Warder ex Barney) Warder ex Engelm., dwie z pewnoci liczne i w bogatym asortymencie, niemal si
Abies alba Mill. i dwa Chamaecyparis pisifera (Siebold nie zachoway), znacznych rozmiarw (podajemy obwd
et Zucc.) Endl. Plumosa. Od poudniowego wschodu, na piernicowy w cm i wysoko w m) lub wieku, a nume-
terenie dawnego folwarku, paacowych szklarni itp. sto- ry odpowiadaj numeracji na zaczonym schematycznym
j cakiem nowe budynki zespou hotelowego; poudniow planie zaoenia (ryc. 19):
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 95

N
6
5 6
PLATEAU
7
6
23
32
30
32
30 34
26
STAW/ 22 PAAC/
POND 27 25
PALACE
14
17
5 18
28
4
29 8 31
29 2
ALEJA LIPOWA/LINDEN AVENUE
29 2
CZ LENA/ 7 33
WOODED PART 10 1

24 9
20
9 13
3 9 12 13
3 9 9 SZKOA/SCHOOL
11 19
16
SAD/ORCHARD
5
ALEJKA GRABOWA/
5 NARROW HORNBEAM PATH
15

21
TEREN CERKIEWNY/
THE CHURCH SITE

DAWNY FOLWARK/
THE FORMER FARM

DO STRZAKOWA/TO STRZAKW

Ryc. 19. Plan parku w Podhorcach; zaznaczono drzewa najstarsze, najwiksze i najciekawsze, wykaz drzew w tekcie.
Fig. 19. The plan of the park; the oldest, largest and most interesting trees are marked, the list of trees in the text below.

Nagozalkowe: 9. Pinus nigra J.F.Arnold, 5 drzew, o obwodach 230240 cm

10. Pinus nigra
1. Abies nordmanniana (Steven) Spach 11. Pinus peuce Griseb. (lub mieszaniec tego gatunku z P.
2. Abies nordmanniana lub A. equi-trojani (Asch. et Sint. strobus L.?); 285 cm/ 23 m, od wys. 11 m 4 pnie
ex Boiss.) Mattf., dwa drzewa, 27,5 m 12. Pinus strobus L., 250 cm
3. Ginkgo biloba L., dwa drzewa 13. Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco Glauca, dwa
4. Larix decidua Mill., 350 cm/ 25 m drzewa, 24 m
5. Larix decidua 14. Thuja occidentalis L., 160 cm
6. Larix marschlinsii Coaz, 3 potne drzewa 15. Thuja occidentalis Douglasii Pyramidalis; 160 cm/ 18 m
7. Picea abies (L.) H.Karst. 16. Tsuga canadensis (L.) Carrire
8. Picea abies, 29 m 17. Tsuga canadensis 265 cm/ 21,5 m
96 Jakub Dolatowski, Mykola Zakusov, Andrj Prokopv

Okrytozalkowe: Anonim 1894. W paacu sztuki Wystawy Krajowej. Kur-

jer Lwowski 325 [23.11.1894]: 5.
18. Acer platanoides L. Reitenbachii, 310 cm/ 20 m Anonim 1896. Ze Stryja. Gazeta Lwowska 69 [24.03.1896]: 3.
19. Cercidiphyllum japonicum Siebold et Zucc. ex J.J.Hoffm. Anonim 1896a. Amtliches. Das Vaterland 264 [25.09.1896]: 4.
et J.H.Schult.bis, zapewne drzewo mskie, z licznymi Anonim 1897. Otwarcie Wystawy warzywno-owocowej.
odrostami w nasadowej czci pnia; 370 cm/ 24 m Kurjer Lwowski 287 [16.10.1897]: 3.
20. Cercidiphyllum japonicum, drzewo eskie, 300 cm/ Anonim 1898. Kleine Mitteilungen. Bukowinaer Land-
20,5 m, dwupniowe od wysokoci 130 cm wirtschaftliche Bltter 21 [02.11.1898]: 175.
21. Fagus sylvatica L. Anonim 1901. Wycieczka czonkw galicyjskiego Towarzys-
22. Fagus sylvatica, z mocno uszkodzon korona, rozamany twa lenego do Podhorzec pod Stryjem. Sylwan 19(1): 1117.
23. Fagus sylvatica, wielki, pochylony; pie wyprchniay Anonim 1906. Wystawa ogrodniczo-pszczelnicza. Kurjer
24. Fagus sylvatica Purpurea, dwupniowy, wyprchniay, Lwowski 269 [03.10.1906]: 23.
280+440 cm Betlej A. 2010. Sibi, Deo, posteritati [:] Jabonowscy
25. Fraxinus excelsior L. 570 cm/ 29,5 m a sztuka w XVIII wieku. Wydawnictwo Towarzystwa Nau-
26. Fraxinus excelsior kowego Societas Vistulana, Krakw.
27. Juglans regia L. Biaynia Choodecki J. 1920. Epizody z dziejw
28. Platanus hispanica Mill. ex Muenchh. Acerifolia, pi- Maopolski w XIX stuleciu. Nakadem autora, druk. Pil-
ciopniowy bukiet 255+250+285+300+310 cm/ 27 m lera i Neumanna, Lww.
29. Pterocarya fraxinifolia (Poir.) Spach, 3 drzewa, dwa Brunicki J. 1881. Fr Vogelfreude. Welt Blatt (Neuig-
z nich o obwodach pnia 180 i 200 cm keit) 244 [25.10.1881]: 8.
30. Quercus robur L. Brunicki J. 1889. Ptaki spostrzegane w okolicy Stryja.
31. Sorbus latifolia (Lam.) Pers., 180 cm Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej obejmujce
32. Tilia cordata Mill., 2 wielkie drzewa, jedno z pniem pogld na czynnoci dokonane w cigu roku 1888, oraz
w odziomku wyprchniaym, 410 cm Materyjay do fizyjografii krajowej 23, cz. 2: 119128.
33. Tilia tomentosa Moench Pendula, drzewo wyprchnia- Brunicki J. 1901. Drzewa szpilkowe w Galicyi
e i zniszczone i ociennych polskich ziemiach zim wytrzymujce.
34. Ulmus minor Mill. Ogrodnictwo 4(2): 5154, 4(3): 7981, 4(4): 113118,
4(5): 144148, 4(6): 173175, 4(7): 211214, 4(8): 246
Podzikowania 251 i 4(9): 273279.
Brunicki J. 1908 i 19101913. Spis motyli zebranych
Podzikowania zechc przyj wszyscy, ktrzy dokadaj sta- w powiecie stryjskim, 15. Sprawozdanie Komisyi Fizy-
ra o odtworzenie paacu i restauracj parku w Podhorcach jograficznej obejmujce pogld na czynnoci dokonane
Rada wioski Pdgrc, ukraiskie Stowarzyszenie spoeczne w cigu roku 1907 [& 1909, 1910, 1911 i 1912] oraz
Centrum Rozwoju Kraju oraz zaangaowane w to dzieo Materyjay do fizyjografii krajowej, 42, cz. 2: 2659; 44,
rodziny Gerga i Onikevi, a take uczestnicy studialnego cz. 2: 330; 45, dzia 2: 6698; 46, dzia 2: 139176 oraz 47,
wyjazdu do Podhorcw w roku 2016 Pastwo Lidia Ozim- dzia 2: 5290.
kowska, Wodzimierz Winiarski i Jerzy Wojtatowicz. Brunicki J. 1910. Mowa posa Juliana Brunickiego na po-
siedzeniu Sejmu dnia 15. listopada 1910: sprawy podatkowe
Literatura i szkolne, ochrona przyrody kraju, wnioski w sprawie och-
rony przyrody kraju. [b.n.] druk. Polonia, Lww.
Aftanazy R. 1996. Dzieje rezydencji na dawnych kre- Brzeziski K. 1932. Podhorce. Przegld Ogrodniczy
sach Rzeczypospolitej, 8 [:] Wojewdztwo ruskie [:] Zie- 15(912): 344349.
mia Przemyska i Sanocka. Wyd. 2, popr. i uzup. Ossoli- Czciowy wykaz osb pochowanych na Cmentarzu
neum, WrocawWarszawaKrakw. yczakowskim we Lwowie nazwiska aciskie. http://
Anonim 1815. Innlandische Nachrichten. Lemberger Zei- pamiecbliskich.com/index.php/pl/materialy/cmentarz-
tung (28. Juni 1815): 361. lyczakowski-lacinskie. [data dostpu 3.08.2017].
Anonim 1887. Wystawa krajowa w Krakowie. Kurjer Dolatowski J. 1997. Kolekcje dendrologiczne w Pod-
Lwowski 258 [17.09.1887]: 23. horcach koo Stryja (18961938). Arboretum Bolestra-
Anonim 1889. Wystawa targowa. Gazeta Lwowska 79 szyce 5: 2141.
[06.04.1889]: 5. Dolatowski J. 1999. Szkki w latach 17991999. W:
Anonim 1889a. Sprawozdanie z posiedzenia XXIV Rady Szkkarstwo polskie [:] 17991999. Dolatowski J. (red.).
Oglnej Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego. Zwizek Szkkarzy Polskich & Stowarzyszenie Produ-
Rolnik 22(12): 8991. centw Wysokiej Jakoci Materiau Szkkarskiego,
Anonim 1900. Beskid. Kurjer Lwowski 218 [08.08.1900]: 6. Warszawa, ss. 23113.
Anonim 1891. Wystawa pszczelniczo-ogrodnicza. Kurjer Dolatowski J 2016. Dawne szkki drzew w Galicji
Lwowski 268 [27.09.1891]: 1. Wschodniej. W: Drzewa, parki i ogrody [:] Materiay
Anonim 1891a. Sprawozdanie z posiedze galicyjskiego VIII zjazdu Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego
Towarzystwa lenego odbytych w Stryju w dniach 17 i 19 (Dolatowski J., Dolatowska A., Dudek-Klimiuk J. red.),
sierpnia 1891. Sylwan 9(9): 288306. Bolestraszyce i Lww, 2325.09.2016, ss. 3746.
Bruniccy w Podhorcach koo Stryja 97

Dolatowski J., Dudek-Klimiuk J. 2013. The tree nurs- . Dolatowski

eries of old Galicia and neighbouring regions the source J., Prokopiv A. (red.). AiZF, Bolestraszyce, ss. 782.
of plants introduced to the parks of western Ukraine. W:
- .., .., ..,
[:] IV .., ., .. 2015.
o 225- . [b.n.], .
, 1. ( .. . ., ., . 2016.
.), 2325.09.2013, ss. 181185.
Dolatowski J., Prokopiv A., Szmit B.J. 2009. Ok- ( a-
ruchy historii Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego. ). W: -
Rocznik Polskiego Tow. Dendrologicznego 57: 4974. [etc.] 15. -
Gizbert [Gibertwna] W. [1926]. Owies Rychlik a ( .., o ..,
Tatrzaski hodowli Juljana Br. Brunickiego w Podhor- .. red.), , 24.06.2016, ss. 7173.
cach. [b.n.] Drukarnia Akademicka, Lww. .., .. 2015. .
Hayto L. 1987. Brunicki Julian Marian. W: Sownik , .
biologw polskich. Feliksiak S. (red.). Pastwowe .., .., ..,
Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, ss. 8990. .. 2008. -
Hood E. (red.) 1912. Ilustrowany Kalendarz Stryjski .
dla spraw miasta i powiatu, Rocznik I. Redakcja Kurjera 18.5: 1924.
Stryjskiego, Stryj. O .. 2012.
Konczewski J. 1898. Jubileuszowa wystawa Ogrodniczo- (
Pszczelnicza we Lwowie. Ogrodnik Polski (20)22: 524527. ). W: ,
Katalog krajowej wystawy rolniczej i przemysowej we 110-
Lwowie 1877. [b.n.], Lww. ,
Lasocki Z. 1937. Brunicki Julian Marian. Polski Sownik [:] , 15
Biograficzny 3 [:] Broek Jan Chwalczewski Franciszek. 18.05.2012, ss. 442446.
Konopczyski W. (red.). Polska Akademia Umiejtnoci, .. 1954. P
Krakw, ss. 2223. .
Lenczewski T. 1996. Genealogie rodw utytuowanych . -
w Polsce, 1. Oficyna Wydawnicza Adiutor, Warszawa. : . . 26(7): 105112.
Mieses M. 1991. Z rodu ydowskiego. Zasuone rodziny
polskie krwi niegdy ydowskiej. Wema, Warszawa. Materiay archiwalne
Potomkowie Piotra Romaszkana. http://www.ormianie.pl/
files/drzewa_gen/romaszkan2/aqwg12.html. [data dostpu Archiwum Pastwowe w Przemylu, zesp nr 129, sygn. 1742
5.08.2017]. [Akta miasta Przemyla Ogrody i plantacje miejskie].
Poznaski G. 2017. Akacjowe ulice. Nasz Przemyl
2(148): 3234. .
Romstorfer C. 1896. Herrenhaus in Podhorce. Wiener . , , 125, . . 155
Landwirtschaftliche Zeitung 80 [3.10.1896]: 655. [Archiwum Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarczego].
Sawicki Z., Wielechowski A. 2007. Odznaki Wojska . .
Polskiego 19181945: katalog zbioru falerystycznego: , , 141, . , . .
Wojsko Polskie 19181939: Polskie Siy Zbrojne na 85, . 11 [Zbir Aleksandra Czoowskiego, materiay
Zachodzie. Pantera Books, Warszawa. rodzinno-majtkowe Jzefa Brunstein-Brunickiego].
Schayer E. 1912. Ryby i raki. Kurjer Stanisawowski
1393 [19.05.1912]: 2. . . , , 141, . ,
Serban C. 1996. Karl Adolf Romstorfer(18541917). Co- . . 30, . 4042 [Zbir Aleksandra Czoowskiego,
drul Cosminului 2(12): 511519. materiay rodzinno-majtkowe Brunickich].
Skop Georgius Carolus 1754. Podhorecensia seu . .
fragmenta varia composita et lecta, selecta, impressa , , 141, . , . .
[etc.]. Trinitari, Leopoli. 30, . 45 [Zbir Aleksandra Czoowskiego, materiay
Sulimierski F. 1887. Sownik geograficzny Krlestwa rodzinno-majtkowe Brunickich].
Polskiego i innych krajw sowiaskich, 8 (Chlebowski ,
B., Walewski W. red.). Wadysaw Walewski, Warszawa. 20, . 16, . 173, . 1v, 2, 45v, 46 [Metryka
ebrowski K. 1925. Dzia nasienny na Targach Wschod- Franciszkaska].
nich. Gazeta Rolnicza 39 [25.09.1925]: 1107-1109. ,
ygaa E., Antoniewska E., Lib D., Pirecki N. 186, . 1, . 6940 [Obrachunek wartoci ziemi].
2011. Inwentaryzacja i zachowanie starych odmian drzew ,
owocowych w dawnej Galicji Wschodniej. W: Stare od- 186 Komisja Krajowa Podatku Gruntowego,
miany jaboni w dawnej Galicji Wschodniej [:] O. 12, nr 447 [Podhorce, mapa katastralna z 1850 r.].