Download and Read online, DOWNLOAD EBOOK, [PDF EBOOK EPUB ], Ebooks

download, Read Ebook EPUB/KINDE, Download Book Format PDF

Financing the New Space Industry: Breaking Free of

Gravity and Government Support Howard E. Mccurdy

OR CLICK LINK
https://textbookfull.com/product/financing-the-
new-space-industry-breaking-free-of-gravity-and-
government-support-howard-e-mccurdy/

Read with Our Free App Audiobook Free Format PFD EBook, Ebooks dowload PDF
with Andible trial, Real book, online, KINDLE , Download[PDF] and Read and Read
Read book Format PDF Ebook, Dowload online, Read book Format PDF Ebook,
[PDF] and Real ONLINE Dowload [PDF] and Real ONLINE
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

The Horror Stories of Robert E Howard 5th Edition

Howard

https://textbookfull.com/product/the-horror-stories-of-robert-e-
howard-5th-edition-howard/

American Constitutionalism Volume I Structures of

Government Howard Gillman

https://textbookfull.com/product/american-constitutionalism-
volume-i-structures-of-government-howard-gillman/

Free Space Optical Communication Jain

https://textbookfull.com/product/free-space-optical-
communication-jain/

Mining Taxation: Reconciling the Interests of

Government and Industry Eric Lilford

https://textbookfull.com/product/mining-taxation-reconciling-the-
interests-of-government-and-industry-eric-lilford/
Larkin’s Travelling Spirit: The Place, Space and
Journeys of Philip Larkin Alex Howard

https://textbookfull.com/product/larkins-travelling-spirit-the-
place-space-and-journeys-of-philip-larkin-alex-howard/

The factory-free economy : outsourcing, servitization,

and the future of industry 1st Edition Fontagné

https://textbookfull.com/product/the-factory-free-economy-
outsourcing-servitization-and-the-future-of-industry-1st-edition-
fontagne/

Medical Ethics: Accounts of Ground-Breaking Cases

Gregory E. Pence

https://textbookfull.com/product/medical-ethics-accounts-of-
ground-breaking-cases-gregory-e-pence/

Free Space Optical Communication 1st Edition Hemani

Kaushal

https://textbookfull.com/product/free-space-optical-
communication-1st-edition-hemani-kaushal/

Wildcat Women Narratives of Women Breaking Ground in

Alaska s Oil and Gas Industry Carla Williams

https://textbookfull.com/product/wildcat-women-narratives-of-
women-breaking-ground-in-alaska-s-oil-and-gas-industry-carla-
williams/
Financing the
New Space Industry
Breaking Free of
Gravity and
Government Support
Howard E. McCurdy
Palgrave Studies in the History of Science
and Technology

Series Editors
James Rodger Fleming
Colby College
Waterville, ME, USA

Roger D. Launius
Auburn, AL, USA
Designed to bridge the gap between the history of science and the history of
technology, this series publishes the best new work by promising and accom-
plished authors in both areas. In particular, it offers historical perspectives on
issues of current and ongoing concern, provides international and global
perspectives on scientific issues, and encourages productive communication
between historians and practicing scientists.

More information about this series at

http://www.palgrave.com/gp/series/14581
 Howard E. McCurdy

Financing the New

Space Industry
Breaking Free of Gravity and Government Support
Howard E. McCurdy
American University
Washington, DC, USA

Palgrave Studies in the History of Science and Technology

ISBN 978-3-030-32291-5    ISBN 978-3-030-32292-2 (eBook)
https://doi.org/10.1007/978-3-030-32292-2

© The Editor(s) (if applicable) and The Author(s), under exclusive licence to Springer Nature
Switzerland AG 2019
This work is subject to copyright. All rights are solely and exclusively licensed by the
Publisher, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights of
translation, reprinting, reuse of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on
microfilms or in any other physical way, and transmission or information storage and retrieval,
electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar methodology now
known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are
exempt from the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors and the editors are safe to assume that the advice and information
in this book are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the
­publisher nor the authors or the editors give a warranty, expressed or implied, with respect to
the material contained herein or for any errors or omissions that may have been made. The
publisher remains neutral with regard to jurisdictional claims in published maps and
­institutional affiliations.

Cover illustration: Blue Origin / Alamy Stock Photo

This Palgrave Pivot imprint is published by the registered company Springer Nature
Switzerland AG.
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
This publication was supported by a NASA cooperative agreement number
NNX16AH52G during the 2016–2017 academic year, part of a five-year
solicitation by NASA’s Emerging Space Office to support research on the
rapidly evolving commercial space sector and the public-private
partnerships it entails.
In preparing the original report, the author was assisted by Kristen Truong,
Jack Kiraly and Robert B. Collom, all graduate research assistants in the
School of Public Affairs at American University in Washington, DC.
 Contents

1 Introduction: The View from the Mezzanine in Kent,

Washington  1

2 The Dream of Commercial Space Flight   9

3 Financing Privately Developed Transportation Schemes:

Precedents from the First Transcontinental Railroad  13

4 How Corporate Executives Approach Business Decisions:

Financial Planning for the Boeing 707 Jetliner  27

5 Five Case Studies  33

6 Boeing: Pairing Commercial Work with Government

Contracts to Reduce Risk  37

7 SpaceX: Leveraging Government Support to Raise Private

Capital  45

8 Blue Origin: The Entrepreneur as Philanthropist  57

9 Virgin Galactic: Promoters and Prizes  73

vii
viii Contents

10 Orbital Sciences: The Challenge of Breaking Away from

Government Contracts as a Source of Revenue Flow  85

11 Other Methods of Government Support  97

12 Reflections and Summary 107

Index 117
 List of Figures

Fig. 6.1 Boeing engineers designed a reusable CST-100 Starliner space

capsule with room for up to seven passengers, capable of
reaching the International Space Station. (Source: NASA
Image Collection/Alamy Stock Photo) 38
Fig. 7.1 SpaceX settled on a cone-shaped Dragon spacecraft, reusable
and capable of carrying either cargo or seven passengers to
space. (Source: SpaceX/Alamy Stock Photo) 46
Fig. 8.1 Blue Origin concentrated its efforts on creating a reusable
New Shepard rocket and accompanying six-seat space capsule,
the latter designed to give tourists extraordinary views of the
heaven and the Earth through six large windows as the
booster propelled customers on a suborbital flight past the
Karman line. (Source: Blue Origin/Alamy Stock Photo) 61
Fig. 9.1 The most ingenious design fell to Burt Rutan. Beginning with
his aviation company Scaled Composites, Rutan developed a
unique folding-wing design that won the Ansari X Prize with
the air-launched SpaceShipOne. (Source: UPI/Alamy Stock
Photo)78
Fig. 10.1 Orbital Sciences produced a single-use Cygnus carrier capable
of delivering cargo with a mass of more than 7500 pounds to
the International Space Station. The company unsuccessfully
applied for government help in developing a shuttle-shaped
crew delivery vehicle named Prometheus. (Source: NASA
Photo/Alamy Stock Photo) 87

ix
x List of Figures

Fig. 10.2 Sierra Nevada kept hopes alive for a shuttle-shaped orbital
vehicle through three rounds of NASA’s crew delivery award
competition. The company’s 30-foot-long Dream Chaser,
originally designed to carry up to seven individuals, lost in the
final round. (Source: NASA Image Collection/Alamy Stock
Photo)88
 CHAPTER 1

Introduction: The View from the Mezzanine

in Kent, Washington

Abstract The book opens with a description of the Blue Origin assembly
bay and a description of the work that its founder, Jeff Bezos, is attempt-
ing to achieve. McCurdy identifies the central challenges faced by business
firms like Blue Origin trying to establish a foothold in the space transpor-
tation field. Can such firms raise the funds needed to cover the high cost
of space flight? Do they need government help to do it? Leaders of the
new space movement want to be sufficiently free of government control to
carry out their ideas, but typically need financial support from sources
beyond traditional private investment channels. Those other sources
include the government agencies from whose control the creators seek to
break away.

Keywords New space movement • Space industry • Space

commercialization • National Aeronautics and Space Administration
• Private ownership of space vehicles • Government support

On first entering the headquarters of the Blue Origin Company in Kent,

Washington, south of Seattle, a visitor in the latter part of the second
decade of the twenty-first century would have encountered a modern
reception desk in what appeared from the outside to be an undistinguished
industrial building. An upstairs lobby housed various models and memo-
rabilia. Casually dressed employees carried out various tasks in an open

© The Author(s) 2019 1

H. E. McCurdy, Financing the New Space Industry,
Palgrave Studies in the History of Science and Technology,
https://doi.org/10.1007/978-3-030-32292-2_1
2 H. E. MCCURDY

office environment. A modern kitchen served healthy snack food and

beverages. Adjacent to the kitchen, a mezzanine allowed visitors to gaze
out over a large assembly bay. The assembly room floor revealed the pur-
pose of the firm. This was no ordinary manufacturing plant. A visitor at
that time would have seen spaceships and rocket engines in various stages
of production. This company was reaching for the stars.1
Jeffrey P. Bezos founded Blue Origin in 2000 in an attempt to over-
come two huge challenges. First, there was gravity, the force that binds
humans to the surface of the Earth. Bezos wanted to lift humans into
space. Second, he wanted to do so, at least initially, without significant
government help. Using the multi-billion-dollar fortune he had acquired
as founder of Amazon.com, he financed his own spaceship firm.
Bezos was part of the new space movement, an effort undertaken in the
decades surrounding the start of twenty-first century. The movement
aimed to develop a commercial space industry led by private entrepre-
neurs. The entrepreneurs wanted to develop new technologies that would
place humans and their machines in space more rapidly and creatively than
the government agencies that had dominated space travel in the previ-
ous decades.
In their traditional role, aerospace giants worked under contract for
government agencies carrying out assignments specified by public offi-
cials. The Rockwell International Corporation, for example, built five
space shuttle orbiters for the National Aeronautics and Space Administration
(NASA). North American Aviation built the second stage of the mam-
moth Saturn V rocket, and the Grumman Aerospace Corporation fabri-
cated the lunar module that landed the first astronauts on the Moon.
Opinion both within the government and the aerospace agency held
that government agencies like NASA had grown conservative, averse to
risk, inflexible, increasingly bureaucratic and more protective of existing
installations.2 Many believed that the grand goals of space, including even-
tual settlement of the social system, required new forms of organization
led by private entrepreneurs who had learned how to innovate in the com-
puter industry and allied fields.
The Blue Origin experience exposed two fundamental questions rela-
tive to this vision. First, could private entrepreneurs accomplish what here-
tofore only public officials, with their access to substantial tax revenues,
had been able to do? That is, could entrepreneurs raise enough money to
launch privately owned space transportation companies? The ability of
business firms to build rockets was not in dispute. They had done so
 1 INTRODUCTION: THE VIEW FROM THE MEZZANINE IN KENT… 3

s­uccessfully under government aerospace contracts. Their ability to raise

sufficient funds from private sources was.
Second, if they could raise sufficient capital to get started, to what
extent would they need government help to keep going? The earliest busi-
ness firms to build rockets and spacecraft depended wholly upon govern-
ment funding to stay afloat, in the form of government contracts, from
start to finish. The new space movement that Bezos represented was dif-
ferent. At the least, it presumed that privately financed spacecraft compa-
nies could sustain themselves by forming partnerships with a variety of
entities. For some, that included government agencies. For others, such as
Bezos’ Blue Origin, it meant proceeding (at least in the beginning) with-
out significant government help.
Bezos and many other space entrepreneurs viewed themselves as part of
a movement committed to the commercialization of space. Commercialization
is the process of taking new technologies (and sometimes processes) and
making them widely available in the marketplace. It is the business equiva-
lent of moving something new out of laboratories where it has been under-
going research and development and into production and sales.
The idea had broad support within the government as a whole.
Beginning in 2006, public officials advanced $2.2 billion through NASA
to qualifying industries to help them develop spacecraft that could deliver
cargo and people to the International Space Station (ISS). Public officials
added another $10.3 billion that they pledged to pay the winning com-
petitors, taking the form of agreements to buy space on the cargo and
crew carriers the competitors produced.3 Qualifying firms were required
to raise private capital as a condition of participation.
Interest in the commercialization of space activities dates back to the
beginnings of space flight. It commenced with the Communications
Satellite Act of 1962, proceeded through the White House national space
policy directive of 1988 and continued through a series of space policy
directives initiated in 2017.4 Interest in activities with commercial poten-
tial such as micro-gravity manufacturing provided much of the rationale
leading to approval of what became the International Space Station. The
1988 policy directed all government agencies with an active interest in
space to do nothing to deter the commercial space sector and, in fact, to
promote it by purchasing commercially available space goods and services.
By the mid-1990s, many officials believed that operation of the NASA
space shuttle had matured to the point that private industries could o
­ perate
4 H. E. MCCURDY

it, thereby freeing NASA to concentrate on work further beyond.

Concurrently, when NASA executives initiated plans to replace the aging
fleet of space shuttles, agency leaders toyed with the idea of paying private
companies to help them develop new spacecraft. Negotiations proceeded
with the understanding that qualifying firms would raise through private
markets much of the money needed to finance the finished vehicles. In
2004, when President George W. Bush directed NASA to prepare plans to
send humans back to the Moon and onto Mars, the administration incor-
porated policies that encouraged commercial participation in transporting
cargo to the International Space Station and support for missions beyond.5
Commercialization advocates foresaw space as the next business frontier
and viewed U.S. policies as the way to place the United States at the front
of the movement.6 They endorsed the idea that a wide number of private
companies competing to develop new rocket ships would be more creative
than public servants working at government installations producing one—
especially a spacecraft that had to perform many missions. Concurrently,
commercialization promised to save money. In the 12 years beginning in
1972, NASA officials had spent $10.1 billion to design and produce the
space shuttle, largely through contracts to aerospace firms. That was the
equivalent of $40 billion in the purchasing power of aerospace dollars in
2010.7 By passing on a substantial portion of that sum to aerospace com-
petitors raising money in private markets, public officials hoped to accom-
plish the same result for a new space transportation system with a much
smaller outlay of tax dollars—on the order of the $2.2 billion for develop-
ment noted above. The advice commercialization advocates provided to
public officials seeking access to space resurrected an old maxim of American
aviation. If you want to fly somewhere, buy a ticket, not an airline.
In the United States, the transportation needs of public officials
coalesced with hopes of space entrepreneurs. The twin forces helped foster
the new space movement. This book examines the experiences of five busi-
ness firms in their initial stages of development as they struggled to raise
enough capital to commercialize space travel. The firms are Blue Origin,
SpaceX, Virgin Galactic, Orbital Sciences and the Boeing Company.
Boeing, it should be noted, was a quintessential “old space” firm. It oper-
ated under new space conditions after winning one of NASA’s space trans-
portation awards, but its approach to capitalization was traditional. Each
firm took a different approach to the challenges of raising sufficient funds.
Early experience from the initial stages of corporate capitalization sug-
gests straightforward answers to the basic issues involved. Could private
 1 INTRODUCTION: THE VIEW FROM THE MEZZANINE IN KENT… 5

sector firms raise enough money to create a commercial market for space
transportation? Yes, some could—not all, but some. Did they need help
outside of conventional capital markets to do this? Yes, in all cases they
did. One Boeing executive noted that the market for space transportation
was simply too immature for the companies to raise all the money they
needed from conventional sources.8 Did that outside support need to
come from governmental bodies? No, it did not. In some cases, the help
came from philanthropists motivated by the vision of space exploration
and enthusiasts motivated to support prizes. Outside help of some sort
was essential, but government support was not.
Space travel, like aviation and various other forms of terrestrial trans-
portation before it, is enormously expensive. The technical term is capital
intensive. To build a spaceship firm, a dreamer needs billions of dollars—
money that the firm must spend long in advance of the profits that may (or
many not) repay initial investors. It is hard to make a purely business case
for such an ambitious transportation undertaking. Entrepreneurs must lit-
erally bet the company—or someone’s fortune—on the hope that their
product will succeed.9
Similar challenges confronted previous transportation tycoons, notably
nineteenth-century railroad owners and twentieth-century aviation pio-
neers. Without outside help, their ambitious transportation schemes
proved very hard to organize. This observation encouraged government
support for a variety of undertakings aimed at the construction of roads,
canals, railway lines and other forms of transportation.
Before the experience of the five new space firms appears, this book
reexamines the history of two previous undertakings: construction of the
first transcontinental railway, specifically by the Central Pacific Railroad
Company, and the development of the Boeing 707, the aircraft that estab-
lished the modern age of jetliner transport. Both raised issues of invest-
ment and capitalization. The first development established the philosophy
of governmental assistance that would support the commercialization of
future transportation initiatives. The second illustrates how corporate
executives establish business plans—and how the presence of government
support alters the risk equations involved. These histories reinforce a cen-
tral theme of the new space story—that transportation initiatives like space
travel inevitably prompt private entrepreneurs to seek out and accept
­outside support from individuals or entities not entirely preoccupied with
return on investment.
6 H. E. MCCURDY

Most of the new space entrepreneurs sought to avoid the worst features of
government support: the paperwork, the odd procurement regulations, the
insistent oversight, the detailed specifications and the more-than-­occasional
tendency to avoid risk. Yet breaking free proved hard to do. New space entre-
preneurs needed the infusion of outside help that government—or some
lesser entity—could provide. Without it, commercial success proved elusive.
The space transportation companies examined here and others like
them have embarked upon a great experiment. Some may succeed; others
will certainly fail. The outcome will determine the degree to which private
entrepreneurs can accomplish the long-held dream of making space flight
as commercially viable as movement by ships, trains and cars. Significantly,
the outcome also will determine the degree to which such entrepreneurs
needed government help to do so.

Notes
1. See Eric Berger, “Behind the curtain: Ars goes inside Blue Origin’s secretive
rocket factory,” Ars Technica (March 9, 2016) <arstechnica.com> (accessed
April 20, 2017). The author wishes to acknowledge the assistance of Roger
D. Launius and Kristi A. Morgansen in reviewing the manuscript and mak-
ing valuable suggestions.
2. See Howard E. McCurdy, Inside NASA: High Technology and Organizational
Change in the U.S. Space Program. Baltimore: Johns Hopkins University
Press, 1993; Thor Hogan, Mars Wars: The Rise and Fall of the Space
Exploration Initiative. Washington, DC: NASA, 2007.
3. NASA originally planned to allocate $485 million to firms chosen to develop
commercial resupply spacecraft, to assist with vehicle development—$500
million less 3 percent for program management. Agency officials called the
initiative COTS (Commercial Orbital Transportation Services). In FY 2011,
Congress augmented this amount by $288 million, producing a total available
amount of $788 million. NASA allocated 7 percent for program manage-
ment, leaving $733 million. Agency officials calculated that the participating
industries invested $1 billion of their own funds. NASA, Commercial Orbiter
Transportation Services: A New Era in Spaceflight, NASA/SP-2014-617,
2014: 36–37, 92, 95. In 2008, NASA officials awarded $3.5 billion for 20
resupply missions to the International Space Station to the prevailing finalists
(Orbital Sciences Corporation and SpaceX). This program was called CRS
(Commercial Resupply Services). NASA, Johnson Space Center, Press
Release, NASA Seeks Proposals for Crew and Cargo Transportation to Orbit
(January 18, 2006); NASA Contract Release C08-069, NASA Awards Space
Station Commercial Resupply Services Contracts (December 23, 2008). To
 1 INTRODUCTION: THE VIEW FROM THE MEZZANINE IN KENT… 7

encourage commercial development of crewed spacecraft, NASA officials

made a succession of awards. The first set of awards (CCDev 1, CCDev 2,
CCiCap and CPC) distributed $1461 million, plus supplemental awards of
$101 million not counted as original figures. These funds were spent on
spacecraft development. In the second phase of the initiative (called CCtCap
or Commercial Crew Transportation Capability), NASA officials promised to
pay $6.8 billion to Boeing and SpaceX for up to 14 flights to the International
Space Station, including at least one test flight. NASA, Commercial Crew
Program – The Essentials, February 25, 2016 <www.nasa.gov/content/com-
mercial-crew-program-the-essentials/> (accessed July 2, 2019); NASA,
release 14-256, NASA Chooses American Companies to Transport
U.S. Astronauts to International Space Station, September 16, 2014.
4. Additionally, the list of policies would include the Commercial Space Launch
Act of 1984, amendments to the Act in 1988 and 2004, the Commercial
Space Launch Competitiveness Act of 2015, and White House Space Policy
Directives 1 (2017), 2 (2018) and 3 (2018).
5. Howard E. McCurdy, The Space Station Decision. Baltimore: Johns Hopkins
University Press, 1990; The White House, Presidential Directive on
National Space Policy, February 11, 1988; Report of the Space Shuttle
Management Independent Review Team, Christopher Kraft, chair, February
1995; McCurdy, “Partnerships for Innovation – The X-33 VentureStar;” in
NASA Spaceflight: A History of Innovation, Roger D. Launius and Howard
E. McCurdy (coeditors). New York: Palgrave Macmillan, 2018; The White
House, President George W. Bush, President Bush Announces New Vision
for Space Exploration Program, remarks by the President on U.S. Space
Policy, January 14, 2004.
6. See Lou Dobbs with H. P. Newquist, Space: The Next Business Frontier.
Pocket Books, 2001.
7. Seth Borenstein, Space Shuttle Program Total Budget 1971–2012, March
11, 2010, spreadsheet in possession of author. The $10.1 billion develop-
ment sum does not include the operational cost of the first four orbital test
flights.
8. Irene Klotz, “Profile. John Mulholland, Vice President and Program
Manager for Commercial Programs, Boeing Space Exploration,” SpaceNews
(November 21, 2012).
9. See John Newhouse, The Sporty Game: The High Risk Competitive Business
of Making and Selling Commercial Airliners. New York: Alfred A. Knopf,
1982.
 CHAPTER 2

The Dream of Commercial Space Flight

Abstract In this chapter, McCurdy briefly sketches the vision supporting

commercial space flight as found in leading works of science fiction. Unlike
the historical narrative that favored government control, works of imagi-
nation envisioned a leading role for business firms in the unfolding of
space travel.

Keywords Science fiction • Corporations in space

Since the beginnings of modern rocketry, visionaries of space flight have

anticipated the possibility of making space travel commercially viable.
When Robert A. Heinlein envisioned the first trip to the Moon for his
1947 novel Rocket Ship Galileo, he assigned the task to a private entrepre-
neur. Doctor Donald Cargraves, a nuclear physicist, quits his job with the
fictional North American Atomics Company to build an atom-powered
rocket that can travel to the Moon. Cargraves is interested in applying
nuclear power to space flight, but North American Atomics wants to limit
atomic technology to ships and trains. Commenting on the possible com-
mercial returns from a lunar expedition, Cargraves explains to his young
helpers, “When the Queen staked Columbus, nobody dreamed that he
would come back with the Empire State Building in his pocket.” The
novel formed the basis for the classic 1950 film Destination Moon. In that

© The Author(s) 2019 9

H. E. McCurdy, Financing the New Space Industry,
Palgrave Studies in the History of Science and Technology,
https://doi.org/10.1007/978-3-030-32292-2_2
10 H. E. MCCURDY

story, patriotic industrialists agree to bankroll the first lunar voyage after
government agents decline to participate.1
Heinlein followed Rocket Ship Galileo with The Man Who Sold the Moon
(1951). In that story, financier Delos David Harriman sells shares of the
Moon as a means of financing a trip to the Earth’s nearest celestial body.
With the funds, he builds a single-passenger spacecraft that flies to the
Moon and returns with diamonds gathered from the lunar dust.
Heinlein’s expectation reinforced an earlier narrative created by the
famous German film-maker Fritz Lang in 1929. With help from members
of the German Rocket Society, Lang produced Frau im Mond (English
title Woman in the Moon), generally considered the first film to realistically
portray an extraterrestrial voyage. Industrialists finance the lunar expedi-
tion and are rewarded when crewmembers discover a lunar cave full of gold.2
In the novel revealing the technical details for the influential movie
2001: A Space Odyssey, screenwriter Arthur C. Clarke did not explain who
operated the large rotating space station in Earth orbit and the winged
space shuttle that transports humans thereto. Film producer Stanley
Kubrick corrected that omission. For the winged spaceship Orion III,
Kubrick’s model builders attached the logo of Pan American World
Airways, a private corporation. To the large space station, they attached
signage indicating that Hilton Hotels provided accommodations.3 In that
film, private entrepreneurs participate in humankind’s most visible sym-
bols of Earth-orbiting activity.
When saboteurs blow up the travel machine imagined by Carl Sagan in
the novel Contact (1985), a wealthy entrepreneur rescues the mission by
building another one. The entrepreneur, S. R. Hadden, made his fortune
in the computer business through a firm called Hadden Cybernetics. The
United States can barely afford to build another machine (estimated to cost
$2 trillion), but Hadden has no difficulty financing a spare. Ellie Arroway
(the character played by Jodie Foster in the cinematic version of the story)
enters the machine, which transports her through a series of wormholes to
a location near the center of the Milky Way and back home again.4
While acknowledging a leading role for corporate giants in space travel,
science fiction writers do not always portray them in benevolent terms.
Many writers impute nefarious intentions to corporate participants. In the
classic 1972 movie Silent Running, American Airline executives maintain
a fleet of space freighters containing biospheres that preserve plants and
animals no longer found on the Earth. The spacecraft botanist (played by
 2 THE DREAM OF COMMERCIAL SPACE FLIGHT 11

Bruce Dern) resists the corporation after its executives issue an order to
destroy the biospheres and refuses to return the privately owned spacecraft
to their more profitable use as transport vehicles.5
In the 1979 film Alien, executives at the multi-planetary corporate
giant Weylan-Yutani intentionally infect a member of the space freighter
Nostromo with a nasty extraterrestrial parasite. Corporate executives hope
to sell the resulting creature to military forces looking for biological enti-
ties possessing superior fighting skills.6
Kim Stanley Robinson imagined a grand conflict between settlers loyal
to the United Nations Organization of Mars Affairs and a collection of
privately owned transnational firms in his trilogy on the settlement of Mars
(1993–1996). The corporations are more powerful than nation-states.7
In Moon (2009), a Lunar Industries firm utilizes human clones as a
means of reducing operational costs at a lunar mining station collecting
Helium-3 for transport to energy-producing factories on the Earth. The
human workers (who succeed each other as their bodies disintegrate) are
not told that they are subhuman life forms cloned to work in lonely and
hostile conditions.8
In an ultimate expression of corporate greed, executives from the non-­
governmental Resources Development Administration (RDA) maintain
the spaceships that transport personnel between the Earth and Andora, a
moon in the Alpha Centauri system where corporate employees mine a
precious superconducting material. With assistance from a few environ-
mentally conscious humans, the local inhabitants in the visually stunning
Avatar (2009) successfully rebel.9
This is all fiction, of course. Yet fiction played a leading role in shaping
the central vision of space travel. Modern space flight drew much of its early
inspiration from individuals gathered into privately organized rocket clubs,
including the German Rocket Society (1927), American Interplanetary
Society (1930) and British Interplanetary Society (1933).10 Science fiction
inspired those individuals; the American society grew out of a group of sci-
ence fiction writers. When club leaders began to think about real space
flight, they turned to governmental agencies for the necessary funds.
Concurrently, they and their successors retained the idea that cosmic activi-
ties might someday attract private entrepreneurs.11 In that regard, they
anticipated the possibility that the history of past transportation activities
on the Earth (particularly aviation) would be repeated in space. Governments
would help, but private entrepreneurs would do much of the heavy lifting.
12 H. E. MCCURDY

Notes
1. Robert A. Heinlein, Rocket Ship Galileo. New York: ACE Books, 1947;
George Pal, Destination Moon. Eagle-Lion, 1950.
2. Fritz Lang, Frau im Mond (The Woman in the Moon). UFA, 1929.
3. Arthur C. Clarke, 2001: A Space Odyssey. New American Library, 1968;
Stanley Kubrick, 2001: A Space Odyssey. Metro-Goldwyn-Mayer, 1968.
4. Carl Sagan, Contact: A Novel. New York: Simon and Schuster, 1985.
Robert Zemeckis, Contact. Warner Bros., 1997. Sagan mistakenly charac-
terizes the transit tunnels as black holes.
5. Douglas Trumbull, Silent Running, Universal Pictures, 1972.
6. Ridley Scott, Alien, 20th Century Fox, 1979.
7. Kim Stanley Robinson, Red Mars, Random House, 1992, Green Mars,
Spectra, 1993, Blue Mars, Spectra, 1996.
8. Duncan Jones, Moon, Stage 6 Films, 2009.
9. James Cameron, Avatar, 20th Century Fox, 2009.
10. Frank H. Winter, Prelude to the Space Age: The Rocket Societies, 1924–1940.
Washington, DC: Smithsonian Institution Press, 1983.
11. See National Commission on Space (Thomas O. Paine, chair), Pioneering
the Space Frontier. Bantam Books, 1986; John S. Lewis, Mining the Sky.
Addison-Wesley, 1996; John L. McLucas, Space Commerce. Harvard
University Press, 1991; Jonathan N. Goodrich, The Commercialization of
Outer Space. Quorum Books, 1989.
 CHAPTER 3

Financing Privately Developed

Transportation Schemes: Precedents
from the First Transcontinental Railroad

Abstract McCurdy steps back one hundred years to examine the transcon-
tinental railroad and the precedents it established for American transporta-
tion initiatives. Public officials decided to “do enough and just enough” to
encourage private entrepreneurs to complete the railway line. Following the
main chapter, McCurdy presents a short section that inspects the evidence
supporting the claim that railroad entrepreneurs needed government help
(in the form of land grants) to expedite the raising of private capital.

Keywords Transcontinental railroad • Land grants • Government

bonds • Public-private partnerships • Central Pacific Railroad
• Return on investment

The effort to construct the American transcontinental railroad in the mid-­

nineteenth century established important precedents later extended to
more advanced transportation initiatives. The undertaking established the
precedent that private entrepreneurs should build and operate the rail-
road. The government, in turn, provided sufficient support—no more
than necessary—to assure railway executives that their companies could
raise funds sufficient to complete the task.
To early-nineteenth-century travelers, the west coast of the United
States was as far away from the east as twenty-first-century earthly travelers
were from Mars. Settlers traversing the Oregon Trail commonly took six

© The Author(s) 2019 13

H. E. McCurdy, Financing the New Space Industry,
Palgrave Studies in the History of Science and Technology,
https://doi.org/10.1007/978-3-030-32292-2_3
14 H. E. MCCURDY

months to reach their destination. A railroad line that crossed the conti-
nent would permit travelers to journey from the American Midwest to the
Pacific coast in as little as three days. Drawing on prior precedents, the
U.S. Congress developed a set of policies famously designed to “do
enough and just enough” to encourage private entrepreneurs to build a
series of transcontinental railway lines. The lines had public value, which
led to public support.
In principle, public officials in eighteenth- and nineteenth-century
America favored private financing of roads and canals. Private entrepreneurs
built turnpikes and river crossings and waterways linking seaport cities with
rivers further inland. In practice, transportation advocates often required
government help. When private entrepreneurs failed to obtain sufficient
financing to construct a 363-mile-long canal from Lake Erie to the Hudson
River, the New York State legislature established a mechanism with the
authority to raise and spend funds. Further south, the U.S. Congress pro-
vided financing for a National Road that ran from Cumberland, Maryland,
to Illinois. The funding mechanisms legislators established were often as
innovative as the construction methods involved.1
America’s first transcontinental railroad firmly reinforced prior practices
favoring public support as a supplement to private undertakings. The first
transcontinental railroad stretched from Council Bluffs, Iowa, to San
Francisco Bay along what became known as the overland route. The story
of its creation has a popular and historical telling, the popular tale being as
prophetic as the story of Queen Isabella and the financing of the Columbus
voyage. In its popular form, the story exalts the importance of using gov-
ernment assets to encourage private initiative. We begin with the popu-
lar version.
For nearly 20 years, advocates of a transcontinental railroad sought
financial support for the building of a line uniting the continent. The most
devoted advocates could not generate sufficient funding for the line. In
the popular retelling, no sensible banker in San Francisco would invest
money in a venture that proposed to link railway lines in Iowa with San
Francisco Bay. The risks were too great, the returns too small. So the
advocates of a transcontinental railway line went to Sacramento. There
they advanced an intriguing tale. If local entrepreneurs who had made
money in the gold rush business would advance funds necessary to start
construction, the federal government would provide a subsidy, primarily
in the form of land. For every mile of railroad track the investors financed,
the federal government would cede alternative sections of public land
stretching ten miles outward from both sides of the line. Sale of the
 3 FINANCING PRIVATELY DEVELOPED TRANSPORTATION SCHEMES… 15

previously vacant lands made valuable by the presence of the railroad

would boost returns and reduce the risk to potential investors.
Four investors agreed to participate. They were Leland Stanford, a
Sacramento department store owner; Collis Huntington, a purveyor of
hardware and miner’s supplies; Mark Hopkins, with Huntington similarly
employed; and Charles Crocker, another mining store owner. They agreed
to create the Central Pacific Railroad Company and finance a section of
track that moved east from Sacramento to meet a second section con-
structed by the Union Pacific Railroad moving west from Iowa. Workers
completed the line in 1869, the two crews meeting at Promontory
Summit, Utah. The four investors became fabulously rich. Leland Stanford
used his wealth to found Stanford University.
The historic retelling presents much the same story, but with important
details. No group of private individuals in mid-nineteenth-century America
was willing to risk the funds needed to construct a transcontinental rail-
road through purely private means. In theory, the federal government
possessed adequate resources, but officials in that realm had other priori-
ties that prevented them from taking responsibility for the line. Instead,
public officials adopted a series of government policies that encouraged
private individuals to raise the necessary capital and complete the task
through business companies. Land grants were one of those policies. They
were important, but not the most significant mechanism.
The detailed story as related here is told from the perspective of the
Central Pacific Railroad Company and its founders. Though not fully
known in advance, the scale of the challenge facing them was enormous.
Entrepreneurs of relatively modest means had to raise slightly more than
$50 million to construct 690 miles of railroad track through the Sierra
Nevada Mountains, across Nevada and into Utah, where the construction
crews would meet line builders moving west from Iowa. A similar sum
confronted Union Pacific owners moving west. The construction cost for
a transcontinental line thus could exceed $100 million, the sum to be
expended by two companies moving east and west toward a common
meeting point.2
The expenditure pattern of the federal government provides a sense of
the overall scale of the proposed undertaking. During the last half of the
nineteenth century, the U.S. federal government spent on the average
$309 million per year; various sources suggest that this sum temporarily
doubled during the Civil War.3 Roughly speaking, the $100 million sum
needed by railroad enthusiasts amounted to one-third of the average
annual federal budget for following peacetime years and at least one-sixth
16 H. E. MCCURDY

of wartime expenditures (Union government). In 1961, space exploration

advocates put in motion an Apollo moon race that would cost between
$21 and $25 billion (first landing versus whole program), set against fed-
eral outlays of $98 billion that year. Compared to government spending,
the proposed cost of the first transcontinental railroad was the equivalent
of the Apollo moon shot 100 years later. No wonder Union legislators,
hard pressed to find funds and material to prosecute the Civil War, were
reluctant to concurrently pay for a transcontinental railroad.
Advocates of a transcontinental line had agitated for private and public
support for nearly 20 years and before that for railroads in general. As a
candidate for the Illinois state legislature in 1832, a 23-year-old store
owner named Abraham Lincoln spoke out in favor of government support
for a local railroad. He lost the election, but remained an ardent supporter
of railway construction throughout his career.4 Two issues retarded gov-
ernment support for a transcontinental line. Politicians could not agree on
the location of a route, an issue partially resolved in 1859 when Lincoln
(then a private citizen) traveled to Council Bluffs and announced his sup-
port for the overland course.5 Southern interests opposed the overland
route, fearing that the railroad would open territory above the legislated
slavery line, leading to the admission of non-slave states and upsetting the
political balance in place since the Missouri Compromise of 1820. That
objection disappeared from the halls of Congress when southern legisla-
tors walked out of the U.S. Capitol in 1861. While their withdrawal cre-
ated a political majority in support of a transcontinental line, the resulting
Civil War concurrently guaranteed that the U.S. government would have
neither the financial resources nor the material to build the line on its own.
Private construction—encouraged by government support—became the
favored avenue of development.
In 1856, a group of railroad enthusiasts meeting as the Pacific Railroad
Convention chose Theodore Judah to lobby on behalf of their cause. Judah
met with politicians, surveyed routes through the Sierra Nevada Mountains
and solicited support from local business owners. He approached various
business interests to plead for money to construct a railway line from
Sacramento through the mining communities in the Sierra Nevada
Mountains to the eastern boundary of California near Truckee. (A separate
line constructed by the Western Pacific Railroad Company would connect
Sacramento with ship wharfs in Oakland on San Francisco Bay.)
Judah estimated that a line reaching from Sacramento some 140 miles
to the state’s eastern boundary would cost $12.4 million to build or
roughly $88,000 per mile. His figures were fairly accurate. He further
Another random document with
no related content on Scribd:
 Toen 't varkentje genoeg gedronken had, zette de vrouw het weer
in de mand en dekte er den zak weer overheen.

En weldra was Steven nu ook te bed gebracht en lag hij gerust te

slapen.

"'t Bevalt me van onzen jongen, dat hij zoo'n dierenvriend is," zei
De Laat, toen zijn vrouw naast hem was komen zitten. "Hoe aardig
van hem, om dat kuikentje in zijn zak te warmen!"

"O ja," zei de moeder met trots. "Hij is vrij wat vlugger en
verstandiger dan andere kinderen van zijn leeftijd."

De glimlach die, toen ze dit zeide, haar gelaat verhelderde,

verhoogde haar schoonheid zoo zeer, dat haar man er zich over
verwonderen moest en zich gelukkig achtte dat hij uit de donkerheid,
de guurheid, de drukkende eenzaamheid en de onveiligheid daar
buiten, na een afwezigheid van zooveel moeilijke dagen, in den zoo
vriendelijken huiselijken kring was teruggekeerd.

II.
De kennismaking wordt voortgezet.
 Steven de Laat, — de vader, — was handelaar in tuinzaden. Hij
was een goedaardig, in zichzelf gekeerd man, middelmatig groot en
gezet van postuur.

Zijn kennissen zeiden schertsend van hem, dat hij op e e n

g r o o t e n v o e t leefde. Zij hadden geen ongelijk, in zoover zijn
voeten buitengewoon groot waren, even alsof hij ze door 't vele
loopen uiteen getrapt had en ze daardoor langzamerhand zoo breed
geworden waren.

Door de vele voetreizen en 't geregelde verkeer in de buitenlucht

was hij tegen wind en weder gehard.

Alle wegen en paden daar in de streek kende hij en kon hij zelfs bij
duisteren nacht passeeren, zonder gevaar van te verdwalen. Overal
voelde hij zich thuis en op zijn gemak.

Gelijk veel menschen, die vaak alleen zijn, was hij gewoon om nu
en dan half luid in zichzelf te spreken, of wel hardop te loopen
denken, zooals men zegt.

Steunend op een dikken, eikenhouten stok met een looden knop,

welk wapen hem nog daarenboven diende om er zich de
kwaadaardige wachthonden op de eenzaam gelegen boerenhoeven
mee van 't lijf te houden, en met een groenen reiszak op den rug,
zagen de lieden die nevens den weg woonden hem op vaste tijden
voorbijkomen.

Hij was een voor zijn tijd vrij ontwikkeld man en deed alle werk met
overleg.

De grond in zijn woonplaats was bijzonder geschikt om er groenten

op te verbouwen en zaden te telen. De laatste behoefde hij voor zijn
handel. Hij kocht ze bij hoeveelheden van de boeren en verkocht ze
met groote winst weer in 't klein.
 Vrouw De Laat leek, voor zoover haar kleeding en spraak betrof,
vrijwel op de boerinnen daar in de streek. Doch heur hagelwitte
neepjesmuts was mooier en van een kostbaarder stof; de
gebloemde borstdoek, het jak en de rok van donkere kleur en de
blauwe boezelaar met gebloemden rand kleedden haar bijzonder
goed. Ze was een wakkere vrouw, een voorbeeld van rustige
werkzaamheid, met een vriendelijk open gelaat, groote, sprekende
oogen en een zachte, aangename stem.

Beleefd en vriendelijk was ze ook jegens de armsten en zoo kreeg

ze daardoor zelden andere dan vriendelijke gezichten te zien. In dit
opzicht gelijkt de wereld een spiegel, die 't gelaat te zien geeft, dat
men hem toekeert. Iedereen komt onder de bekoring van een
vriendelijke verschijning.

Steven, het zoontje, was hun éénig kind. Hij was gezond, vlug en
vrij schrander. Maar, — zooals dit vooral toentertijd bij tal van
jongeluitjes op 't platteland het geval was, — hij speelde veel liever
buiten met zijn makkers of met de met hem bevriende huisdieren
dan naar school te gaan, te leeren en

"Te zitten op die harde banken;

Te kijken naar die zwarte planken
En zoet te zijn als domme Jool."

Zijn vader meende, dat hij geregeld de school bezocht. De goede

man was in de week maar zelden thuis. Zijn vrouw wist echter wel,
dat haar zoontje, van wien ze zulke groote verwachtingen had, een
sterken afkeer had van 't schoolgaan en ze had hem zelf herhaalde
malen gebracht naar 't onoogelijk gebouw, bezijden de kerk, dat voor
school dienst deed, maar veel meer geschikt ware geweest voor
pakhuis. Voor een levenslustig ventje als Steven was 't werkelijk een
erge straf, om daarin dag op dag vijf uur achtereen opgesloten te
zitten, terwijl daar buiten de vogels lustig floten, de bloemen fleurden
en geurden en de dieren in veld en weide zich in hun vrijheid
verlustigden.
 Op eens scheen de knaap echter zijn tegenzin in 't naar school
gaan overwonnen te hebben. Hij klaagde 's morgens niet meer als
vroeger over hoofdpijn of buikpijn, maar verliet tijdig de ouderlijke
woning en ging gewillig heen. De moeder verwonderde zich over dit
veranderde gedrag van haar jongen en toen hij op een morgen weer
heel parmantig de deur uitging, volgde zij hem ongemerkt. Ze zag
hem het huisje van een buurman binnengaan en volgde hem. De
oude moeder Teunissen zat ijverig te spinnen, maar Steven was niet
te zien.

"Zeg eens, buurvrouw, waar is onze jongen?" vroeg ze.

't Oude mensch hield bijzonder veel van Steven en daar ze zelf
lezen noch schrijven kon, begreep zij ook volstrekt niet, welk belang
er iemand bij hebben kon, om zich zoo jong al in die nuttige kunsten
te oefenen. Ze beantwoordde de vraag dan ook vrij bits met de
wedervraag: "Hoe kan ik dat weten?"

"Wel, ik zag hem zoo pas hier binnengaan. De jongen moet hier
zijn en voor den dag komen ook."

"Dan moet je maar zoeken, tot je hem vindt!" zei de oude vrouw.
"Je wilt hem zeker weer naar die nare school sturen."

"Wel wis en zeker!" was 't antwoord. "De jongen m o e t en z a l

leeren! Wat zou er anders van hem terecht komen?"

"Je plaagt jou jongen met dat naar school gaan en dat leeren! En 't
is toch zoo'n aardig kereltje! 'k Begrijp heusch niet, hoe je 't over je
hart kunt verkrijgen om hem heele dagen in zoo'n akelige
gevangenis op te sluiten! En al dat leeren dient nergens voor.
Gingen de boerenmenschen vroeger ook naar school? De meesten
dachten er niet aan, het te doen. En ze zijn er ook buitendien wel
gekomen, hoor!"

Zoo ging 't oude, goedhartige moedertje voort haar buurvrouw te

bekijven. Deze keek intusschen het heele vertrek rond. De kleine, in
lood gevatte ruitjes van 't éénige raam verlichtten maar flauw het
armoedig woonvertrek en lieten de hoeken in een schemerig donker.

Het haardvuur, van wat turf en schadelen opgebouwd, gloeide in

den ijzeren pot zonder ooren, die, tot aan den rand in den grond
gegraven, voor stookplaats diende. Een gedeukte, met een dikke
roetkorst bedekte waterketel hing er boven aan den berookten
"haolketting" en zong zulke eentonige, vreemde deunen, dat men er
droefgeestig van worden moest.

Over den vloer, bestaande uit vierkante vakken van keisteentjes,

door een band van op den kant gezette roode metselsteenen omlijst,
dribbelde taterend een bedrijvige kip rond en zocht er naar
broodkruimels. Maar van Steven was geen spoor te ontdekken.

"Waar zou de jongen toch zitten?" dacht de moeder.

Daar zag ze opeens achter de rokken der oude vrouw heen een
kinderklomp te voorschijn komen. Steven, die zijn moeder had zien
aankomen, had daarachter een schuilplaats gezocht. Nu was hij
ontdekt en werd, ondanks het gekijf van vrouw Teunissen, door zijn
zorgzame moeder aan school afgeleverd. "'t is mijn jongen en ik ben
voor hem aansprakelijk!" zeide ze.

Ook na dien tijd werd Steven nog herhaalde malen in school

gemist. Maar op Vrijdagnamiddag zag men hem toch geregeld in de
lange bank naast zijn makkers plaats nemen. En 't liedje, dat dan bij
't begin wel eens werd aangeheven, zong hij uit volle borst mee:

"Komt, makkers, 't schooluur heeft geslagen,

Waarnaar elk kind om 't zeerst verlangt." enz.

Hij hield dan ook veel van zingen en had een goede stem. Maar de
grootste aantrekkelijkheid voor de jeugd hadden dan toch de
vertellingen van den onderwijzer, waarin men reizen maakte te land
en ter zee. De kale muren van 't somber en donker schoolvertrek,
waarbinnen vaak een onaangename lucht heerschte, schenen dan
plotseling voor de verbeelding der eenvoudige landjeugd te
verdwijnen. Men bezocht in gedachten vreemde landen en nog
vreemder menschen en leefde in vollen ernst met hen mede.

Ja, die Vrijdag-namiddagen waren ook toentertijd in die oude,

ondoelmatig ingerichte plattelandsscholen wel eens bij uitstek
vormend voor verstand en hart. Ook de leesboeken, schoon lang
niet zoo doelmatig als die tegenwoordig gebruikt worden, bevatten
tal van verhalen, welke spraken tot gevoel en verbeelding. Daaraan
vooral was het toe te schrijven dat Steven, toen hij eindelijk die
boeken kon lezen en begrijpen, er toe werd aangezet om de lessen
meer geregeld bij te wonen.

Vader De Laat had gelijk, toen hij zeide dat zijn zoontje een echt
dierenvriend was. De honden uit de buurt kwamen kwispelstaartend
naar hem toe. Hij deelde wel eens zijn boterham met hen en ze
waren hem daarvoor op hun wijze erkentelijk.

Onder den maaltijd zat de groote, zwartbonte poes gewoonlijk op

een stoel naast hem te spinnen en telde hem, zoo te zeggen, de
brokken in den mond. Van tijd tot tijd tikte ze hem met haar poot op
den arm, om hem een stukje af te bedelen. En ze bereikte daarmee
gewoonlijk haar doel. En als dit niet spoedig genoeg 't geval was,
begon ze heel vlijtig te spinnen, als wilde ze zich op die manier voor
de huishouding verdienstelijk maken.

Daar zijn vader maar zelden thuis was, hechtte de knaap zich meer
aan zijn moeder. Deze vond in zijn gezelschap een zeer gewenschte
afwisseling in haar overigens vrij eentonig leven. Ze vermaakte zich
met zijn gekeuvel en zijn spelen met de huisdieren. Vooral het
speenvarkentje speelde een belangrijke rol in de kleine huishouding.
Steven rolde met het zindelijk diertje gedurende de donkere
winterdagen om en om in 't hooi, dat Bles stond te verorberen. Het
groot, goedaardig beest zag de twee luidruchtige worstelaars, van
wie de één door geschater en de ander door geknor zijn pret te
kennen gaf, zwijgend aan met een gezicht, als wou ze zeggen: "Ja,
ja, spelen jelui maar! Je weet er nog niemendal van, wat er al zoo in
de wereld te koop is, maar zult het spoedig genoeg leeren!"

Als de jongen naar school was, vond de moeder 't erg leeg en stil
in huis. De hangklok aan den wand, waarvan de wijzerplaat met
roode rozen beschilderd was, tikte dan buitengewoon hard, vond ze;
de waterketel boven 't vuur zong dan zulke zwaarmoedige deunen,
dat ze wel eens de deur uit ging, om zich wat te verzetten. En als de
school uitging, stond zij haar jongen aan de straat op te wachten; ze
vermaakte zich met zijn gekeuvel en vond, dat hij al bijzonder
verstandig praten kon, haast net als een groot mensch. Ze vertelde
op een keer aan buurvrouw Teunissen, hoe knap haar jongen al was
en hoe wijs hij praten kon, maar de goede oude schudde bezorgd
het hoofd. "'t Ventje wordt niet oud!" zei ze treurig. "Dat stil zitten in
school en dat gestadig leeren deugt volstrekt niet voor hem."

"Gekheid!" antwoordde de moeder. "Andere kinderen leeren

immers ook en blijven toch gezond en in leven; waarom zou onze
jongen juist daarvan ziek worden?"

Maar toch bleef die herhaalde verzekering van 't oude mensch haar
onaangenaam stemmen. Ze vond het noodzakelijk, dat Steven
geregeld onderwijs kreeg en wilde toch voor de heele wereld niet,
dat zijn gezondheid schade leed. Zij gaf hem daarom aan tafel de
lekkerste beetjes en kocht hem allerlei speelgoed. Bovendien stond
ze toe, dat hij zijn halven spaarpot in een mooi beursje in den zak
had, om er gekleurde griffels of andere benoodigdheden voor aan te
schaffen. En daar hij de waarde van 't geld niet kende en niet bij
ondervinding wist, hoeveel moeite 't vaak kost om enkele stuivers te
verdienen, was hij er ook volstrekt niet zuinig op.

Hij was goedhartig en mededeelzaam, zoodat zijn makkers veel

van hem hielden.

Op een morgen kwam Tonia, het dochtertje van den nachtwacht

Jansen, schreiend naar school.
 Steven hield veel van 't aardige meisje. Hij staakte daarom zijn
spel, ging op haar toe en vroeg wat haar scheelde.

"'k Heb mijn schoolgeld verloren en moeder heeft ook geen centen
meer in huis, dat weet ik wel," zei ze snikkend.

"O, is 't anders niet!" sprak hij geruststellend. "Hier heb je vijf
centen, geef die maar aan meester." Tonia stond een oogenblik
verbaasd te kijken. Vijf centen, waren voor 't arme kind een heele
schat. Haar mooie kijkers werden verwonderlijk groot. Ze staarde
naar de toegestoken hand met de centen er in, als wilde ze vragen:
"Voor mij?" Ze draalde met het aannemen van den zoo bereidwillig
geboden schat, uit vrees dat de jongen gekscheerde en de hand met
het geld lachend zou terugtrekken, als zij die wilde aannemen.

"Wil je ze niet hebben?" vroeg Steven verwonderd.

"O, heel gaarne," zei ze, terwijl zij ze aannam. "Ik denk, dat ik ze
Maandag wel weer kan teruggeven."

"Dat hoeft niet!" verzekerde de knaap. "'k Heb nog centen genoeg
in mijn spaarpot en daar komen er iedere week nog wat bij. Vertel
maar niet in huis, dat je 't geld verloren hebt, want dan zou je nog
knorren krijgen."

"Wat ben je toch goed! Dank je!" zei het meisje en spitst de lippen,
alsof ze hem een zoen wou geven, maar niet durfde. Haar schoone,
donkere oogen schitterden van dankbaarheid en vreugde tevens,
omdat ze nu uit die groote moeilijkheid gered was. Met haar blauw
boezelaartje droogde ze haar tranen en ging met de anderen
opgeruimd het schoolgebouw binnen.

Steven zag haar na en onwillekeurig richtten zijn blikken zich naar

de plaats, waar zij zat, toen ook hij zijn plaats op de schoolbank had
ingenomen.

Hoe vriendelijk werd ze door den meester toegesproken! En hoe

deed ze haar best met leeren!
 "Ik moet ook mijn best doen!" dacht de knaap. En hij was dien
morgen met leeren al zijn makkers de baas.

* *
*

Het huis, waarin De Laat met vrouw en kind woonde, verschilde

weinig van een gewoon boerenhuis daar in de streek. Evenals deze
stond het ook met de achterzijde naar de straat gekeerd. Het ruime
achterhuis met den leemen dorschvloer had hier grootendeels
gemist kunnen worden. In den grooten stal, die eertijds een viertal
koeien tot verblijf had gestrekt, stond nu alleen Bles en 't ruime
varkenshok herbergde nu 't speenvarkentje.

Door de tusschendeur kwam men in de keuken, die ook hier tot

woon- en tevens tot slaapvertrek diende. Twee paar groene
gordijnen aan weerszijden van den haard verborgen de hooge, met
ganzeveeren gevulde bedden in de ruime slaapsteden.

Aan den Zuidkant leidde een trap over den keldermond naar de
zoogenaamde opkamer.

Het raam dezer laatste bood een heerlijk uitzicht over de schoone
streek met haar graan- en aardappelvelden, weiden,
kreupelbosschen en boomen. Op den achtergrond verhief zich 't
bosch van het kasteel Heiterloo.

Op menigen zonnigen winterdag, als de boomen kaal stonden, kon

men de vergulde windvaan op den toren van 't kasteel zien
glinsteren en blinken. De kleine Steven kon er soms lang naar zitten
staren en als hij zoo vertrouwelijk zat te keuvelen met zijn vriendin
Tonia van den nachtwacht, was dat geheimzinnige schitterende
vaantje vaak het onderwerp hunner gesprekken. Het kasteel zelf
hadden ze ook al eens uit de verte gezien. Het was zoo groot, zoo
hoog en zoo mooi, dat het naar hun meening niet ter woning strekte
aan gewone menschen, maar tot verblijf moest dienen van hooger
wezens.
 III.
Het Speenvarkentje.

Het speenvarkentje groeide als kool. 't Bracht heel wat gezellige
drukte in 't kleine huishouden. In weinig dagen leerde het al, de hem
aangeboden melk zelf uit het bakje te drinken. In 't eerst was het erg
kouwelijk en moest bij den haard in de overdekte mand blijven
huizen. Doch dit werd gaandeweg beter en iederen volgenden dag
mocht het een poosje langer blijven voortscharrelen over de kleine
steentjes in 't woonvertrek. Onder een vroolijk geknor snuffelde 't
nieuwsgierig in alle hoeken en maakte telkens weer de grappigste
sprongen, zoodat Steven 't uitschaterde van plezier. En 't leukste
was wel, dat het al druk begon mee te praten over alles en nog wat.
Vooral als de moeder 't woord tot een der anderen richtte, begon 't
aardig diertje terstond heel ernstig met vriendelijk geknor te
antwoorden en stak dan tevens heel gewichtig de ooren op, alsof 't
wou zeggen: "Ja, mijn lieve mensch, als ik met mijn groot verstand
er niet was, zou 't er slecht voor jelui uitzien!"
 De winter naderde met rassche schreden. 's Morgens was
daarbuiten vaak alles met rijp overdekt. De doornhaag, die het tuintje
omsloot, was wel zijn bladertooi kwijt, maar ieder takje, met
ontelbare ijskristalletjes bezet, fonkelde allerheerlijkst in 't zonlicht.
De boomen waren even sierlijk getooid. Maar 't mooist waren toch
de dennenbosschen daar in de buurt. Als met zilveren webben
waren ze overspannen en de ontelbare dauwdroppels, die er aan
hingen, schitterden als juweelen. Iederen morgen bracht iets nieuws
en moois voor de streek. Nu eens baadden velden en bosschen in
den zonneschijn, dan weer was alles als met een zilveren nevel
omwikkeld. Het speenvarkentje lette daarop echter in 't minst niet.
Het sprong en dartelde met Steven om de woning rond en als het
moe was, werd het weer in zijn mand bij den haard getild en kroop
heelemaal weg in zijn strooleger. Aan zijn moeder, van wie hij zoo
vroeg al gescheiden was, dacht het nooit meer.

Het was een paar maand later.

Toen Steven op een morgen ontwaakte en tusschen de

bedgordijnen door in 't woonvertrek gluurde, zag hij daar zijn
zorgzame moeder al ijverig bezig met den vloer aan te vegen.

En op den haard brandde 't vuur zoo lustig, als wou 't het groote
vertrek geheel een zomersche warmte meedeelen en nog bovendien
't water in den ketel, die er boven hing, aan den kook brengen. Het
water zong nu zoo droefgeestig, alsof het er een voorgevoel van
had, dat het welhaast als thee zou verhuizen naar een
menschenmaag. Een gedeelte er van wist nog bijtijds in den vorm
van stoom door de tuit te ontsnappen en zich zoo in vrijheid te
stellen. Het vuur bleef intusschen lustig door branden en deed de
tinnen en koperen borden en schotels, welke langs de wanden
achter houten richels waren te pronk gezet, blinken met een
verwonderlijken gloed.

Steven vond het er nu zoo gezellig, dat hij aanstalten maakte om

op te staan. Zijn moeder, die dit merkte, zei echter: "Blijf nog maar
wat in bed, mijn jongen! Je ligt er zoo lekker warm en 't is buiten
koud. Ook hier in de keuken is 't nog ver van warm."

"Neen, 'k moet nu opstaan," antwoordde Steven.

"Waarvoor zoo vroeg al?" vraagde de moeder.

"'k Moet naar mijn speenvarkentje!" antwoordde hij. "'t Ligt in zijn
hok zoo erg alleen. 'k Zal 't in de keuken bij 't vuur brengen en eten
geven. Gisteravond heb ik nog een grooten bos stroo in zijn hok
gebracht. O, hij was er zoo blij mee! Hij gilde 't uit van pleizier,
maakte een groot gat en kroop er met prettig geknor heelemaal in.
Maar als 't nu 's nachts zoo bitter koud wordt, was 't misschien beter
dat ik 't maar bij mij in bed nam. Wat dunkt u er van, moeder?"

"Gekheid!" zei deze. "Een varkentje hoort te slapen in een bed van
stroo; dat is voor 't beestje warm genoeg, hoor!"

"U moet niet meenen, dat hij onzindelijk is," — pleitte Steven. "Als
hij iets doen moet, wat zijn leger vuil zou maken, gaat hij altijd naar
dezelfde plaats in den hoek."

"'k Weet het," antwoordde de moeder. "Als de hokken maar goed

droog worden gehouden, zijn de varkentjes gewoonlijk heel zindelijk.
Maar we kunnen ze daarom nog niet bij ons in 't bed nemen."

Bles deed juist haar morgenmaal met geurig hooi. En toen ze nu

moeder en zoon in 't woonvertrek zoo gezellig hoorde keuvelen,
wilde ze blijkbaar ook een duit in 't zakje gooien, want ze begon zoo
echt goedaardig te brommen: "Hammm! hmmm!" Want klinkers
gebruikte Bles alleen, als ze heel hard moest roepen. Dan zei ze:
"Boe!" en de heele buurt kon 't hooren.

"Bles roept mij al," zei Steven. "'t Is hoog tijd, dat ik er uit kom."

Vrouw De Laat hield haar jongen niet langer tegen en welhaast

was hij 't bed uit en in de kleeren. En 't eerste wat hij deed, was, zoo
vlug mogelijk naar de deel te loopen en de koe, die hem in blijde
verrassing brommend en snuivend een goeden morgen wenschte,
bij den gehoornden kop te pakken en er zijn gezicht tegen aan te
drukken. Het goede dier likte hem met haar stekelige tong, wat voor
Steven alles behalve een genot moest zijn, maar hij was niet
kleinzeerig en wist, dat de bedoeling goed was.

Toch kon hij soms onmogelijk een pijnlijken gil onderdrukken.

Daardoor werd in 't aangrenzende hok het speenvarkentje gewekt.
Blij gillend kroop het uit den bos stroo, die hem tot nachtleger
gediend had en sprong driftig knorrend en gillend tegen de deur op.
't Was duidelijk, dat hij daarmee zeggen wou: "'k Wil er uit! Laat mij
er uit! 'k Wil ook van de partij zijn!" Steven, aldus op de
aanwezigheid van zijn speelmakker opmerkzaam gemaakt, — hoe
had hij hem, al stoeiend met Bles, kunnen vergeten? — haastte zich,
de deur te openen. Het beestje liep hem knorrend en gillend zoo
uitgelaten mogelijk om de beenen en bewoog blij zijn sierlijken
krulstaart heen en weer. Steven pakte 't beet en ging er mee aan 't
rollen en wentelen in 't hooi, dat Bles tot morgenmaal diende. 't
Goedaardig beest lekte de twee pretmakers, waar ze die maar kon
vatten en nam ondertusschen zoo nu en dan een hap hooi, ze zette
daarbij zoo'n vriendelijk, ernstig gezicht, als ware ze de eigen
moeder van 't stoeiende tweetal en moest ze dit onder haar
bescherming nemen. Doch opeens uitte de jongen een smartkreet,
die 't varkentje hevig deed schrikken. Bles had met een plok hooi
ook een bosje van zijn hoofdhaar gepakt. Op zijn kreet liet ze
oogenblikkelijk den heelen hap vallen en pakte een anderen van een
meer verwijderde plaats. Daarbij schudde ze nadenkend haar ruigen
kop, als wou ze zeggen: "Ja, ja! voor wie met dat jonge goedje moet
omgaan, is oppassen de boodschap. Maar met dat al is 't hier toch
een recht gezellig huishouden."
 IV.
Op visite bij De Laat.

De Laat en zijn vrouw werden door de boeren, die de tuinzaden

leveren en, ondanks de schaarschte van 't geld in dien tijd, toch
steeds in klinkende munt betaald werden, zoo nu en dan op visite
genoodigd.

De Laat zelf bewees men daardoor geen dienst. Aangezien hij

vaak 't grootste gedeelte van de week op reis was, zou hij, eenmaal
thuis zijnde, er ook liever in den kring van zijn gezin zijn gebleven.
Dat hij niettemin geregeld aan die uitnoodigingen voldeed,
geschiedde alleen ter wille van zijn vrouw, die anders maar zeer
weinig afwisseling had in haar leven.

Maar wie ter visite gaat, moet op zijn beurt ook weer gasten
ontvangen. En zoo had onze zaadhandelaar op zekeren avond in
Januari de met hem bevriende boeren en hun vrouwen ten zijnent
genoodigd. En hij was wel zeker, dat niemand hunner buiten
noodzaak zou wegblijven, omdat hij bij zulk een gelegenheid elk der
gasten betaalde, wat ze voor de door hen geleverde zaden te
vorderen hadden.

Het was een sombere, donkere avond. De lindeboomen, die bij

wijze van zonnescherm voor de gevels van sommige huizen waren
heengeleid, de vruchtboomen op de erven en de kastanjeboomen
langs de straat, ze stonden daar alle recht spokerig, terwijl hun
knoestige takken dropen van water. Geen tochtje bewoog ze en zoo
stonden ze daar als dood.

De lucht was dik bewolkt en op de dorpsstraat, die nog door geen

enkele lantaren verlicht werd, heerschte een drukkende stilte, alsof
het heele dorp was uitgestorven.

Op eens verbrak de oude torenklok het algemeen zwijgen door zes

brommende slagen, die nog eenige oogenblikken erg vreemd in de
donkere ruimte nagalmden. Die klokslagen schenen op de omgeving
een tooverachtige uitwerking te hebben uitgeoefend want in 't
volgend oogenblik hieven de wachthonden op de naburige erven
een echt nijdig, schor geblaf aan en op de modderige landwegen bij
het dorp werd een plassend gedruisch vernomen. Spoedig daarop
klonk er een geratel van belang op de straatkeien en verschillende
huisdeuren werden in groote haast geopend, terwijl tal van gezichten
nieuwsgierig naar buiten gluurden en tal van stemmen vroegen:
"Wat is er toch te doen?"

De nieuwsgierigen merkten al ras, dat die opschudding werd

veroorzaakt door een zestal boeren-kleedwagens, die achter elkaar
het dorp kwamen inratelen. In elk daarvan zaten een boer en zijn
vrouw.

Spoedig waren de paarden in den ruimen schuurstal der

voornaamste dorpsherberg tegenover de kerk onder dak gebracht
en de boeren en boerinnen begroetten elkaar op de gewone,
luidruchtige manier van menschen, die meestal in de buitenlucht
verkeeren en hun stemmen moeten uitzetten om met elkander of
tegen hun paarden te praten.

De Laat stond in de deur zijner woning hen op te wachten en

heette hen hartelijk welkom.

Een weldadigen indruk maakte het door een petroleumlamp helder

verlichte, ruime woonvertrek op de bezoekers. Het haardvuur
brandde zoo lustig en in 't vertrek heerschte zulk een aangename
warmte. 't Was hier vrij wat genoegelijker dan in de nauwe,
schokkende wagens, waarin ze een geruimen tijd in 't kille duister
door modder en slijk waren voortgetrokken, telkens gevaar loopend
om door de hevige schokken in de "knijpgaten" uit het voertuig te
worden geslingerd.

Na den gastheer en zijn vrouw als oude kennissen gulhartig te

hebben begroet, namen de boeren plaats bij den haard en de
vrouwen om de ronde tafel, waar de stoelen voor hen waren gereed
gezet. De boerinnen waren ieder nog voorzien van een warme stoof.

De gastheer had zijn gewone plaats in 't hoekje van den haard
ingenomen en zat daar recht genoegelijk zijn pijp te rooken. Hij liet
zijn goed voorziene zilveren tabaksdoos de rondte doen en welhaast
zaten de mannelijke leden van 't gezelschap te dampen, dat het een
aard had.

De vrouwen hadden daarvan geen hinder, omdat de rook door den

schoorsteen ontsnapte.

't Was er recht gezellig.

De koperen-, tinnen- en porseleinen schotels en borden, langs de

wanden overeind gezet, blonken verwonderlijk mooi en de bijbelsche
tafereelen, die met bonte kleuren op de witte haardtegels
geschilderd stonden, schenen door 't hoog opvlammend vuur als
bezield.

En hoe gezellig tikte de groote, staande klok in den hoek, die niet
alleen den stand der maan, maar tevens den naam van maand en
dag op de sierlijk beschilderde wijzerplaat te zien gaf.

De stil heen en weer spoedende, altoos bedrijvige huismoeder had

de koffie al gezet en was nu bezig die in te schenken. Ze legde
bovendien in ieder schoteltje een stuk kandij, anders gezegd een
klontje.

Gezelliger dan hier kon 't wel nergens zijn. En dit alles was nog
maar 't begin van 't feestelijk onthaal.
 Allen verkeerden dan ook in een opgeruimde stemming.

De vrouwen begonnen den gezelligen kout. Gewoonlijk waren ze

over dag druk met de huishouding en avond op avond ijverig met het
spinnen van vlas in de weer, om 't benoodigde garen voor een
goeden voorraad "eigengereid" linnen te bekomen, zoodat er dan
geen tijd tot praten overbleef. Nu toonden ze al dadelijk, door tegelijk
te spreken, een geducht pak nieuws op 't hart te hebben en zielsblij
te wezen, dat ze hun gemoed eens konden ontlasten. Ze vertelden
allerlei merkwaardigs van haar kinderen, haar huishouding en haar
buren.

Vrouw De Laat, die nu ook in den kring had plaats genomen,

verhaalde allerlei merkwaardigs van haar Steven. Gelukkig dat deze
zelf in de naburige bedstede rustig lag te slapen en alzoo van de
loftuitingen zijner moeder niets hoorde.

De tongen van de boeren raakten nu ook los. En ook zij begonnen

allemaal tegelijk te praten. De gastheer alleen zat zwijgend, met een
glimlach op 't gelaat toe te luisteren.

De anderen begrepen echter al gauw, dat men wel allen tegelijk het
woord kan voeren, maar dan ook geen de minste kans heeft om
verstaan of begrepen te worden. Daardoor kwam er een oogenblik
stilte, waarvan De Laat gebruik maakte om zelf het woord te nemen.

"Oost, West, thuis best!" dus begon hij. "Maar met altijd thuis te
blijven, komt men niet ver. Als er één te voet verre tochten gedaan
heeft, dan was 't wel mijn vader, dien sommigen van jelui nog wel
gekend hebben, want het zal met Februari a.s. juist twintig jaar
geleden zijn, dat hij, tachtig jaar oud zijnde, gestorven is.

Als die van zijn ontmoetingen op zijn vele, verre tochten te voet
vertelde, luisterden we met mond en ooren en als dan de
geschiedenis uit was, waren we soms te bang om naar bed te gaan.
Zoo vertelde hij op een avond het volgende:
 "'t Was de 13de October 1830, een mooie, zonnige dag, uitstekend
weer om een verre wandeling te doen, zonder last te hebben van
vermoeienis. 't Was heerlijk buiten. De spurrie stond te bloeien en te
geuren op de landen nevens de akkers met frisch knolgroen. Langs
wegen en paden bloeiden de gele en blauwe wildebloemen, die 't
najaar kenmerken, echt lieve bloemen, schoon door haar eenvoud.
Ook het heidekruid prijkte nog met tal van bloemtrossen en daar
tusschen wiegden de klokjes gentiaan. De dennen, hier verspreid en
daar dicht bijeen gegroept, waren mooi groen en daar tusschen
verhieven zich de witte, met donkere vlekken bezette
berkenstammen, wier sierlijke loofslingers al begonnen te gelen.

De boomgaarden bij de verspreid liggende boerenhoeven waren

echter 't allermooist. Haast iedere appelboom leek een reusachtig
groote bloemruiker, waarvan de rijpe appels met hun gele en roode
wangen de bloemen vormden. De zon deed ze glanzen als de
paarlen in het tooverslot van Aladin uit het bekende Arabische
wondersprookje.

Verwonderlijk stil was 't in de bosschen, waar de herfsttinten

glansden en de zilveren herfstdraden zweefden.

Toen mijn vader over de hem zoo welbekende paden en wegen

voortstapte, maakten zijn schreden in 't dorre loof zulk een groot
gerucht, dat hazen en konijnen er door werden opgejaagd en
wegvluchtten, dieper het hout in. Eekhorens wipten kwetterend rond
door toppen en takken en zochten in de struiken en boomen naar
hazelnooten of beukenoten.

Maar geen vogel zong er. De plechtige stilte van den

"Kranenzomer" heerschte alom, slechts nu en dan afgebroken door 't
geroep van groote zwermen trekvogels, die hoog in 't blauwe ruim
voortspoedden naar 't warme Zuiden.

Mijn vader wisselde van tijd tot tijd een groet met een landman, die
op een akker nevens den weg, of een vrouw of meisje, die voor haar
huisdeur aan 't werk was. Intusschen stapte hij, zonder zich op te
houden, doch ook zonder zich te haasten, geregeld voort, zooals
menschen doen, die gewoon zijn om te voet groote afstanden af te
leggen.

Het dorp Markelo, dat tusschen een kring van hoogten als
verstoppertje speelt, had hij een kwartier geleden verlaten en op den
straatweg over Holten naar Deventer het punt bereikt, waar die weg
meer dan een half uur gaans pijlrecht door de heidevelden
voortloopt, met op eenigen afstand links de lage broekweiden.

't Was ongeveer drie uur in den namiddag. Hij zag nu vóór zich uit
een vijftal wagens, ieder met één paard bespannen, zonder
zijplanken of ladders, met vrij groote tusschenruimten achter
elkander stapvoets voortrijden. Op 't voorstel zat de voerman en op 't
achterstel waren gevulde zakken vastgebonden, die hooi of haver
voor de paarden schenen te bevatten.

Een reizend koopman in zeisen, zichten, scharen en messen,

zekere Jozeph Kersting uit Pruisen, een goede kennis van mijn
vader, daar ze elkander op hun reizen meermalen ontmoetten, was
dezen een paar honderd meter vooruit. Hij steunde zwaar op zijn
stok en liep gebogen onder zijn vracht, maar repte zich toch zooveel
mogelijk, om den achtersten wagen in te halen, in de hoop van te
mogen meerijden.

Dit gelukte hem dan ook. De wagen hield stil en de koopman zette
zich neer op één der zakken op 't achterstel.

Toen reed men weer verder.

Mijn vader was intusschen vlug doorgestapt. Hij hoopte, ook te

mogen meerijden en verlangde eveneens naar 't gezelschap van de
menschen, met wie hij een praatje zou kunnen maken. Nu zag hij
hoe de koopman, vermoeid van de reis, zich eens recht op zijn
gemak had gezet en zijn tabakspijp uit den zak haalde, om wat te
rooken. Na die pijp gestopt te hebben, kreeg hij staal, vuursteen en
tonderdoos en begon al "ketsende" vuur te slaan. De voerman keek
verschrikt naar hem om.

Men denke zich vaders ontzetting!

Al ketsende sloeg de koopman uit den steen een vonk, die omlaag
schoot; de vonk werd een oplaaiende vlam; het dampte, siste,
bruiste; een allerverschrikkelijkste slag volgde, die den grond deed
schudden, zoodat vader als dronken heen en weer waggelde. Toen
rook en smook weer waren opgetrokken, waren het voertuig en de
twee menschen, die er op gezeten hadden, als spoorloos
verdwenen. Het paard lag er nog, met afgeschroeid haar en manen,
dood. De hoepels, zeisen en zichten van den koopman vond men op
een afstand; ze waren als kurketrekkers ineen gedraaid; de wagen
en de twee menschen waren in stukken weggeslingerd; een groot,
diep gat was in de straat geslagen.

De zakken waren gevuld met buskruit, dat gesmokkeld werd; het

kruit had vuur gevat en zoo was alles in de lucht gevlogen.

De vier andere wagens, vermoedelijk ook met buskruit geladen,

draafden daarop terstond het wijde veld in naar de Holter-Borkelt,
waar zij ontkwamen."

"Als dat ongeluk in 't dorp zelf gebeurd was, zou er misschien geen
enkel huis zijn blijven staan," zei nu boer Scholte. "Hier was dus ook
weer een geluk bij een ongeluk."

"Ja," — dus begon daarop boer Jansen, "een mensch kan rare
ontmoetingen hebben. Als ik bij onzen baron de pacht kom betalen
en de mevrouw of één van de jonkers bevindt zich in dezelfde kamer
als wij, dan praten ze Fransch tegen elkaar, zoodat ik er geen woord
van verstaan kan. Ik vind, dat dit niet te pas komt, want het heeft dan
den schijn, of ik niet weten mag wat ze zeggen. Ik kan er evenwel
niets aan doen. Maar een ander geval overkwam me verleden
Woensdag in de stad. Ik kocht er in de apotheek voor een kwartje
koortspillen, want mijn vrouw heeft ieder voor- en najaar van die
koortsachtige aandoeningen, zal ik maar zeggen.