1.

Pacelathoan menika migunaaken cak-cakan unggah-ungguh basa…

Pejabat : “Wan, tulung ketikna surat iki! Didakekake limang lembar banjur dicopy rong puluh.”
Andhahan : “Wonten malih Pak?”
Pejabat : “Oiya, aja lali dibagi kanca sakantor.”
Andhahan : “Sendika Pak.“
B
Analisis:
- Basa ngoko lugu

A.Pejabat : “Wan, tulung ketikna surat iki! Didadekake limang lembar banjur dicopy rong puluh.”

A.Pejabat : “Oiya, aja lali dibagi kanca sekantor.”

- Basa krama andhap

B.Andhahan : “Woten malih Pak?”

B.Andhahan : “Sendika Pak.”

2. Pacelathon menika migunaaken cak-cakan unggah-ungguh basa...

Bapak : “Oh, ngono. Bapak ya bola-bali tindak rana karo kanca-kanca kantor.”
Anggara : “Kaleresan. Menawi mekaten, saderengipun kula outbond, langkung rumiyin taken
dhumateng Bapak, supados menawi outbond boten gunyak-gunyuk nglelingsemi.”
Bapak : “Apa kuwi, Le? Kowe saiki kok tambah pinter?”
Anggara : “Kula dipun-ngendikani guru Basa Jawi, bilih dados murid boten kenging gunyak-gunyuk
nglelingsemi, tegesipun boten gragapan ngisin-ngisini kados tiyang ingkang sampun sepuh sanget,
ingkang tiyang sepuh kala wau tuwas tanpa isi.”
Bapak : “Oh, mangkono karepe? Banjur kowe arep outbond kapan, Le?”
A
Analisis:
- Basa ngoko lugu
A.Bapak : “ Oh, ngono. Bapak ya bola - bali tindak rana karo kanca - kanca kantor.”
A.Bapak : “Apa kuwi, Le? Kowe saiki kok tambah pinter?
A.Bapak : “Oh mangkono karepe? Banjur kowe arep outbond kapan, Le?”
- Basa krama inggil
B.Anggara : “Kaleresan. Menawi mekaten, saderengipun kula outbond, langkung rumiyin taken
dhumateng Bapak, supados menawi outbond boten gunyak-gunyuk nglelingsemi.”
B.Anggara : “Kula dipun-ngendikani guru Basa Jawi, bilih dados murid boten kenging gunyak-
gunyuk nglelingsemi, tegesipun boten gragapan ngisin-ngisin kados tiyang ingkang sampun sepuh
sanget, ingkang tiyang sepuh kala wau tuwas tanpa isi.”

3. Unggah-ungguh basa inggih punika….

C
Analisis: Unggah-ungguh basa inggih punika = trap-trapane basa sing ngemu surasa pakurmatan

4. Mas Rudi nyampingi adhiku. Tembung ingkang kacithak kandel menika supados trep
dipunowahi dados….
C
Analisis: Mas Rudi nyampingi adhiku. Tembung ingkang kacithak kandel menika supados trep
dipunowahi dados = njariki

5. Manawi Raja dhawuh dhateng Patih ingkang sampun yuswa limrahipun ngagem basa...
B
Analisis: Manawi Raja dhawuh dhateng Patih ingkang sampun yuswa limrahipun ngagem basa =
ngoko alus

6. Panganggenipun unggah-ungguh basa adhedhasar saking...

B
Analisis: Panganggenipun unggah-ungguh basa adhedhasar saking = patrap santun pamicara lan
mitra wicara

7. Unggah-ungguh basa ragam ngoko limrahipun kagem...

C
Analisis: Unggah-ungguh basa ragam ngoko limrahipun kagem = uwong wanuh sapadha-padha

8. Kancaku mau (ngendika) manawa garapane bisa diklumpukake ana ing kantor guru. Tembung
lebet kurung supados trep unggah-ungguhipun dipungantos...
D
Analisis: Kancaku mau (ngandhani) manawa garapane bisa diklumpukake ana ing kantor guru.
Tembung lebet kurung supados trep unggah-ungguhipun dipungantos.

9. Menawi mekaten, saderengipun kula outbond, langkung rumiyin nyuwun pirsa dhateng Bapak,
supados menawi outbond boten gunyak-gunyuk nglelingsemi.”. Tembung ingkang kacithak kandel
kuwi manawi dipundadosaken ngoko tegesipun...
D
Analisis: Menawi mekaten, saderengipun kula outbond, langkung rumiyin nyuwun pirsa dhateng
Bapak, supados menawi outbond boten gunyak-gunyuk nglelingsemi.”. Tembung ingkang kacithak
kandel kuwi manawi dipundadosaken ngoko tegesipun = ngisin-ngisini

10. Kula (dipuncaosi) wajik kaliyan pisang. Tembung lebet kurung supados trep unggah-
ungguhipun dipungantos...
E
Analisis: Kula (dipunparingi) wajik kaliyan pisang. Tembung lebet kurung supados trep unggah-
ungguhipun dipungantos

11. Inggih, katranganipun Bapak jangkep sanget. Ukara kasebut dipunewahi dados basa ngoko!
D. iya, katrangane Bapak pepak banget)

12. Mbok kowe nyare kene wae. Tembung ingkang kirang trep manawi kangge lare alit inggih
punika...
B. nyare

13. Pacelathon menika ngangge basa punapa?

Mbah Jinem : “Samang jeng kesah teng pundi?”
Lik Patono : “Kula jeng nedhi soto ten wande.”
D. basa madya krama

14. Dhek jaman biyen ing salah sijining desa, ing desa kasebut ana Mbok Randha sing urip dhewe
ora ana putra utawa sedulur. Amarga urip dhewe Mbok Randha mau kepengin kagungan putra.
Saben dina Mbok Randha donga awan bengi ing ngarsane Gusti Allah supaya diparingi putra.
Dheweke yakin menawa penjaluke bakal dikabulake dening Gusti Hyang Widhi Wasa. Mbok
Randha, anggone donga awan bengi ing omahe kuwi mau keprungu buta sing kebeneran liwat
sacedhake kono. Buta Ijo banjur nyeluk Mbok Randha supaya metu saka omahe. Mbok Randha
kaget ngerteni sana Buta Ijo ing ngarep omahe. Cariyos kasebut ngangge basa punapa?
D. krama alus

15. Paklik ... Bapak kula amargi sampun ... dhateng Bantul boten pamit Simbah.
D. dipundukani, tindak

16. Ukara ingkang kalebet basa Krama Inggil punika ingkang pundi ingkang paling trep!

B. sumangga mundhut legmara ing griya kula!

17. Yani nalika ajeng bidhal dhateng sekolah mesthi nyetrika rasukanipun rumiyin supados rapi.
Tegesipun, Yani punika lare ingkang…
B. rukti

18. Adhikula ... kipo amargi kalawau enjing ..., kipo dening Simbah.

B. nedha, dipunparingi

19. Ukara menika ingkang pundi ingkang ngetrepaken (aplikasi) unggah-ungguh dhahar
migunaaken undha-usuk ingkang trep?

C. simbah dhahar growol boten kepres saha boten kecap

20. Gambar punika nedhahaken ngengingi tiyang ingkang remen mbiyantu tiyang sanes kanthi
ngaturi palenggahan kursi dhateng tiyang mbobot ing salebetipun bis, ing ngelmu budi pekerti
winastan

A. rukti

21. Gambar tiyang ingkang mikukuhi/ndhepani bantala/siti/tanah air/bumi pertiwi, ugi

wanodya/semah/putri ingkang dados hak-ipun supados boten dipundhusta/dipunjajah dening
asanes ngantos wutahing ludira ing ajaran moral Jawa tembung entar winastan

D
Analisis: nyangkut tanah air, bilih diganggu mila ajeng dibela utawi diperjuangkan sapisana
nyawa dados bayaranipun, dados wangsulan ingkang leres inggih punika Sadumuk bathuk
sanyari bumi.

22. Ora ilok lungguh neng ndhuwur bantal, mengko wudunen” ancasipun ora ilok punika ...
E
Analisis: artosipun kados kita kedah ngurmati tiyang ingkang langkung sepuh, becike sing
apik lan sopan.

23. Ukara ingkang kalebet basa Krama punika ingkang pundi ingkang paling trep
A

Analisis: mbak = pakde kangge krama inggil amargi wicanten kalih tiyang ingkang langkung
sepuh.
24. Ukara ingkang kalebet basa Krama punika ingkang pundi ingkang paling trep!
A
Analisis: adik = kula kalih wong enem (ngoko lugu:nangis), kula=simbah (krama
inggil:tindak) kalih wong sing luwih tua

25. Simbah ... gethuk, adhik ... gethuk ... Simbah, lajeng Simbah ... gethuk ... adhik
E

Analisis: Simbah (krama inggil) gethuk, adhik (ngoko lugu) gethuk (krama inggil)
Simbah,lajeng Simbah (krama lugu) gethuk (krama lugu) adhik.

26. Ukara ingkang kalebet basa Krama punika ingkang pundi ingkang paling trep!

Analisis: budhe = kula (ngoko lugu: tumbas) kalih wong enem, pakdhe=kula (krama inggil:
mundhut, tindak) kalih wong tua

27. Ukara menika ingkang pundi ingkang ngetrepaken (aplikasi) mlampah migunaaken undha-usuk
ingkang trep?
B

Analisis: undha usuk menika sikap santun ingkang wonten ing dhiri pembicara kalih lawan
matur lan ingkang dipun-ginemaken

28. Ukara ingkang kalebet basa Krama punika ingkang pundi ingkang paling trep?
C
Analisis: simbah=pakdhe (ngoko lugu: nyuwun) kalih wong enem, kula=budhe (krama
inggil: gerah) kalih wong sing luwih tua

29. Ukara ingkang kalebet basa Krama punika ingkang pundi ingkang paling trep?
B

Analisis: Bu lik=adhik (ngoko lugu: numbaskaken) kalih wong enem, ibu=kula (krama
inggil: kagungan, mundhut) kalih wong sing luwih tua

30. Gambar Tiyang ingkang remen tetulung bau, tenaga tanpa nyuwun opah dhateng tiyang sanes
punika ing ajaran moral mretapa cara Jawa winastan....

A
Analisis: Tapa ngrame inggih punika salah satunggaling bentuk pajeng prihatos tiyang jawi.
ingkang dipunmaksudaken inggih punika salah setunggaling tiyang terjun wonten tengahing
masyarakat lan nglampahaken pelayanan total ingkang tanpa pamrih.

31. Pakdhe ... Bapak kula bakmi lethek amargi Bapak kula ... , ... bakmi lethek.
A. mundhutaken, remen, dhahar.

Analisis: Wonten ukanten menika dipunserataken menawi pakdhe mundhutaken bapak bakmi
lethek, dados kita kedah ngagem krama inggil.

32. Ing andhap menika cirinipun pemimpin ingkang ambapa, kajawi ...
D. Ngatonake kapinterane

Analisis: Cirinipun pemimpin ingkang ambapa inggih menika gedhe pangapurane, basane patitis,
alus, kaliyan manis, solah bawa merbawani kaliyan welas asih dhateng andhahan. Ngatonake
kapinteran mboten kelebet ciri pemimpin ingkang ambapa.

33. Gambar punika nedahaken tiyang ingkang remen nyaosi rejeki dhaharan kagem tangginipun
D. Ngatonake kapinterane

Analisis: Cirinipun pemimpin ingkang ambapa inggih menika gedhe pangapurane, basane patitis,
alus, kaliyan manis, solah bawa merbawani kaliyan welas asih dhateng andhahan. Ngatonake
kapinteran mboten kelebet ciri pemimpin ingkang ambapa.

34. Gambar punika nedhahaken tiyang ingkang remen nyikara utawi milara tiyang sanes ing filosofi
Jawa kasebut...

A. Entheng Tangane

Analisis: Entheng tangane tegesipun remen nyikara utawi milara tiyang sanes

35. Gambar tiyang bakulan ingkang remen dana arta tiyang ingkang nembe kekirangan arta. Boten
mbatheni amargi kepingin tetulung dhateng tiyang sanes lan sapanunggilanipun ing filosofi Jawa
winastan…

A. Tuna sathak bathi sanak

Analisis: Tuna sathak bathi sanak tegesipun rugi bandha, nanging bathi paseduluran.
36. Gambar tiyang ing remen guyub rukun sesrawungan kampung kanthi kagiyatan sae reresik
kampung ing ajaran moral Jawa winastan…

A. Gugur gunung

Analisis: Gugur gunung tegesipun gotong royong kagem kawigatosan sareng.

37. Pak RW ... kula buku tulis ... nyatheti lomba 17-an.
E. numbasaken, kangge

Analisis: Kita mboten angsal mbahasakaken dhiri piyambak.

38. Kawangsulana kanthi ngiseni titik-titik ing ngandhap menika!

Bu Nur : “Bu Triwik kagungan bausastra basa jawa.”
Bu Triwik : “(...) Bu Nur, badhe ngersaaken ngampil, menika kula (...) kersa dipunsasta rumiyin,
sumangga.”
B. Gadhah,beta

Analisis: Kita mboten angsal mbahasakaken dhiri piyambak.

39. Kawangsulana kanthi ngiseni titik-titik ing ngandhap menika!

Bu Indah : “Bu Triwik, mangga kondur!”
Bu Triwik : “...”
Bu Indah : “Manawi makaten nyuwun pangapunten kula ngrumiyini wangsul.”
B. Sakedhap malih Bu, menika nembe ngisi buku jurnal, sakedhap malih kula wangsul.

Analisis: Kita mboten angsal mbahasakaken dhiri piyambak.

40. Kawangsulana kanthi ngiseni titik-titik ing ngandhap menika!

Pak Andre : “Hai Le... mandheg dhisik, iki Bapak direwangi dhisik nggawa bal-bal basket. Yen wis
teka lapangan... Pak Bhe, ya? Mengko yen kepanggih Pak Bhe... menika saking Pak Andre.”
Siswa : “Nggih Pak Andre.”
C. kowe, paringna, ngendika

41. Pratelan menika ngrembag ngengingi ancas/tujuan matur ngangge ...

a. Kanggo micara marang uwong sing statuse padha, ananging kanthi rasa urmat.
b. Kanggo micara marang uwong sing statuse luwih dhuwur, ananging nduweni sesambungan sing
rumaket.
c. Kanggo micara marang uwong sing statuse saperangan luwih dhuwur, ananging saperangan
luwih asor.
d. Kanggo ngrasani utawa ngomongake liyane sing statuse luwih dhuwur.
c. madya

42. Ukara punika ingkang pundi ingkang ngetrepaken (aplikasi) unggah-ungguh matur migunaaken
undha-usuk ingkang trep?
D. pak gadhing

43. Ukara-ukara basa krama punika kapilih ingkang paling trep!

A. bu sekar

44. Kula mboten saged nyaosi angsal-angsal bathik cakrik geblek renteng saking
Kulonprogo.Amargi ingkang Kula tumbas bathik cakrik Parijatha Sleman.Punika kalebet undha-
usuk basa....
E. ngoko andhapbasa antya

45. Manawi sampeyan dolan wonten ing pundi kemawon kedah pamitan kaliyan tiyang ing nggriya
supados mboten dipunpadosi tiyang ing nggriya.
C. kramantara

46. Boya, naming tuwi besaos, amargi rumaos kangen, sampun lami boya kepanggih. Ing undha-
usuk basa kalebet basa....
A. basa bagongan

47. Sowan adalem ing ngarsa panjenengan-dalem perlu nyadhong dhawuh panjenengan-dalem.
Ing undha usuk basa kalebet basa....
A. krama inggil
48. Boganipun dereng tuwuh ing Wanasantun, dhekemanipun kados sepeken engkas sampun
sepah. Ing undha usuk basa winastan basa....
A. krama desa

49. Manawi rencang-rencang sedanten mboten purun dugi ing dalem kula, mangke sampeyan gela
lhe, amargi ngriki nembe kathah dhaharan eca-eca?
A. ngoko lugu
Analisis: Ngoko lugu jangge wicanten lare marang lare seumuran

50. Sliramu apa ora nedha dhisik sadurunge bidhal makarya esuk iki? Ing undha usuk basa kalebet
basa....
A. ngoko andhap antya basa