ULO 1-3 Weeks Fil 214
ULO 1-3 Weeks Fil 214
ULO 1-3 Weeks Fil 214
Talaan ng Nilalaman
Part I
Course Outline 4
Course Outline Policy 4
Part I 8
ULO for Week 1-2
ULO 1 8
Metalanguage 8
Essential Knowledge 8
Self- Help 19
Let’s Check 20
Let’s Analyze 22
In a Nutshell 23
Q & A List 24
Keyword Index 24
ULO 2 25
Metalanguage 25
Essential Knowledge 25
Self- Help 35
Let’s Check 36
Let’s Analyze 37
In a Nutshell 38
Q & A List 39
Keyword Index 39
Course Outline: FIL 214 – Panitikan ng Rehiyon
Simulan na natin!
Big Picture
Week 1-2: Unit Learning Outcomes (ULO): Pagkatapos ng yunit na ito, ikaw ay
inaasahang:
Metalanguage
Kahulugan ng Panitikan
▪ Sa kahulugang pangwika, ang salitang panitikan ay nagmula sa salitang titik na
ginamitan ng paglalaping pang- at -an, at siyang katapat ng “literatura” sa Kastila at
“literature” sa Ingles.
pang + titik + an = pangtitikan → panitikan
▪ Ang panitikan ay talaan ng buhay. (Arrogante, 1991)
▪ Ang panitikan ay lakas na nagpapakilos sa alinmang uri ng lipunan. (Salazar)
o Uncle Tom’s Cabin (Harriet Beecher Stowe)
o Social Contract (Jean Jacques Rousseau)
o Noli Me Tangere at El Filibusterismo (Jose Rizal)
▪ Ang panitikan ay pagpapahayag ng mga damdamin ng tao sa iba’t ibang bagay sa
daigdig, sa pamumuhay, sa pamahalaan, sa lipunan at sa kaugnayan ng kaluluwa sa
Dakilang Lumikha. (Azarias)
▪ Salamin ng kultura ang panitikan, nakalarawan dito ang kahapon, ngayon at maging
ang bukas ng isang bansa. (Rubin)
Uri ng Literatura
b. Batay sa Anyo
1. Tuluyan o Prosa – nasusulat sa karaniwang takbo ng pangungusap at sa
patalatang paraan.
2. Patula – nasusulat sa taludturan at saknungan (maaaring may sukat at tugma o
malayang taludturan na nangangahulugang walang sukat at tugma).
Impluwensiya ng Literatura
- mga akda sa iba’t ibang panig ng mundo na naghatid ng malaking impluwensiya sa
kultura, tradisyon, paniniwala, pamumuhay at kabihasnan ng tao.
a) Banal na Kasulatan o Bibliya – pinakabatayan ng pananampalatayang
Kristiyano sa buong daigdig (Palestina at Gresya).
b) Koran – ang pinakabibliya ng mga Muslim (Arabia).
c) Iliad at Odyssey ni Homer – kinatutuhan ng mga mitolohiya at alamat
(Gresya).
d) Mahabharata – tumatalakay sa kasaysayan ng pananampalataya (Indiya).
e) Canterbury Tales ni Geoffrey Chaucer – naglalarawan sa pananampalataya
at pag-uugali ng mga Ingles noong unang panahon.
f) Uncle Tom’s Cabin ni Harriet Beecher Stowe – nagbukas sa mga mata ng
Amerikano sa kaapihan ng mga lahing itim at naging simula ng paglaganap
ng demokrasya sa buong daigdig.
g) Divina Comedia ni Dante Alighieri– nagpapahayag ng moralidad,
pananampalataya at pag-uugali (Italya).
h) El Cid Compeador – naglalarawan sa katangiang panlipi at kasaysayan ng
mga Kastila (Espanya).
i) Isang Libo at Isang Gabi – naglalarawan ng pamahalaan, kabuhayan at
lipunan ng mga Arabo at Persyano (Arabya at Persya).
j) Aklat ng mga Araw ni Confucius – naging batayan ng mga
pananampalataya ng mga Intsik (Tsina).
k) Aklat ng mga Patay – naglalarawan ng mga kulto ni Osiris at tumatalakay sa
mitolohiya at teolohiya ng Ehipto.
l) Awit ni Rolando – kinapapalooban ng Doce Pares at Roncesvalles ng
Pransya, isinasalaysay dito ang gintong panahon ng Kristyanismo sa
Pransya.
▪ Ang mga Indonesyo naman ay nandayuhan sa Pilipinas mga 8,000 taon na ang
nakalipas. Ang unang pangkat ay mapuputi at balingkinitan ang katawan. Ang
ikalawang pangkat ay maiitim, makakapal ang labi at pangahan. Sila ay mayroong
pamahalaan at may dalang alamat, epiko, mga pamahiin at mga bulong.
▪ Sumunod ang mga Intsik na lahing Hakka na tinawag ding manggugusi dahil
nilalagay nila sa gusi ang bangkay ng kanilang mahal sa buhay at ibinabaon sa
kanilang looban.
▪ Sa pagitan ng 200 BC at 100 AD, dumating ang unang pangkat ng mga Malay na
ninuno ng mga Igorot at Bontok sa Hilagang Luzon, ang ikalawang pangkat naman
ay ninuno ng mga Bisaya, Bikolano, Kapampangan, Panggalatok at Ilokano. Sila ang
may dala ng Alibata.
▪ Dumating naman ang mga Bumbay noong ika-12 at ika-13 dantaon na may dlaang
epiko, awiting-bayan at mga tula.
5. Konklusyon – ang buod ang mga pangunahing punto na iyong ginawa, na may-
katuturang komento tungkol sa teksto na iyong pinag-aaralan
Kahalagahan ng Panitikan:
Malaki ang naitutulong ng pantikan sa ating mga indibidwal na buhay, at sa buhay ng ating
lipunan.
Ikatlo, ang panitikan ay nagsasalamin sa kulturang pinagmulan nito. Dahil dito, nagiging
isang magandang kasangkapan ang panitikan upang masalamin ang kultura at pamumuhay
ng pangkasalukuyang lipunan upang mas maitindihan ito ng mga susunod na henerasyon.
Isa itong uri ng mahalagang panlunas na tumutulong sa mga tao upang makapagplano ng
sari-sariling mga buhay, upang matugunan ang kanilang mga suliranin, at upang
maunawaan ang diwa ng kalikasan ng pagiging makatao.
(Karagdagang Detalye)
• Sa pagsusuri, kinakailangan ang lubos na kaalaman sa kathang sinusuri tulad ng
buong nilalaman ng akda, paraan ng pagkakabuo nito at ang ginamit ng awtor na
pamamaraan o istilo.
• Kinakailangan ding ang manunuri ay may opinyong bunga ng obhektibong pananaw
laban man o katig sa katha, kaya mahalagang siya ay maging matapat.
• Ang pagpapaliwanag o panunuligsa sa isang akda upang ihatid ang kahalagahan
nito ay pamumuna.
• Isa sa mga aspektong lumilikha ng mga akdang pampanitikan kasama ang iba’t
ibang sangkap ng kalikasan at mga kaugnay ay kapaligiran.
• Dalawa ang layunin ng panitikan: magbigay aliw at magbigay-aral kaya mahalaga din
sa mga akda ang magkaroon ng bias sa Kaasalan.
• Mula rito, maraming napupulot na pangyayari, sitwasyon at banghay na maaaring
gamiting paksa sapagkat batay ito sa sariling pagmamasid o Karanasan.
• Ang kalipunan ng mga pinagyamang sinulat o nilimbag sa isang tanging wika ng tao
ay Panitikan.
• Ang pinakamahalagang salik na nagturo sa atin kung paano lumikha ng mahuhusay
na panitikan ay Karanasan.
• Pinakamahalagang bisang taglay ng panitikan; hindi malikhain ang akda kung
walang bias sa Kaasalan.
• Nag-uudyok ito na umunlad at yumaman ang diwa ng mga mambabasa kaya
tinawag itong bisa sa Kaisipan.
Ang Panunuring Pampanitikan ay isang malalim na paghimay sa mga akdang
pampanitikan sa pamamagitan ng paglalapat ng ibat’t ibang dulog ng kritisismo para sa
mabisang pag-unawa sa mga malikhaing manunulat at katha.
Teoryang Pampanitikan
Teoryang Klasismo/Klasisismo
Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba
ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng mga pangyayari,
matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang may kaayusan.
Teoryang Humanismo
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyang-tuon
ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.
Teoryang Imahismo
Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit na maghahayag sa mga
damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may-adka na higit na
madaling maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip na
paglalarawan at tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad ang totoong
kaisipan ng pahayag sa loob ng panitikan.
Teoryang Realismo
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksisan ng may-akda sa
kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi
tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaefektibo ng
kanyang sinulat.
Teoryang Feminismo
Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga kalakasan at kakayahang pambabae at
iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan. Madaling matukoy kung ang isang
panitikan ay feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang pangunahing tauhan ay
ipimayagpag ang mabubuti at magagandang katangian ng tauhan.
Teoryang Arkitaypal
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa
pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa
akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan
sapagkat ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang lahat
ng simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala ng may-akda sa mga
mambabasa.
Teoryang Formalismo/Formalistiko
Ang layunin ng panitikan ay iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang
kanyang tuwirang panitikan. Samakatuwid, kung ano ang sinasabi ng may-akda sa kanyang
panitikan ang siyang nais niyang ipaabot sa mambabasa – walang labis at walang kulang.
Walang simbolismo at hindi humihingi ng higit na malalimang pagsusuri’t pang-unawa.
Teoryang Saykolohikal/Sikolohikal
Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig
(factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa
isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon
ng panibagong behavior dahil may nag-udyok na mabago o mabuo ito.
Teoryang Eksistensyalismo
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para
sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo (human
existence).
Teoryang Romantisismo
Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang iba’t ibang paraan ng tao o sumasagisag sa
tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong kinalakhan. Ipinakikita
rin sa akda na gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat upang maipaalam lamang
ang kanyang pag-ibig sa tao o bayang napupusuan.
Teoryang Markismo/Marxismo
Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na ang tao o sumasagisag sa tao ay may sariling
kakayahan na umangat buhat sa pagdurusang dulot ng pang-ekononiyang kahirapan at
suliraning panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng pag-ahon mula sa kalugmukan sa
adka ay nagsisilbing modelo para sa mga mambabasa.
Teoryang Sosyolohikal
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang kalagayan at suliraning panlipunan ng lipunang
kinabibilangan ng may-akda. Naipakikita rito ang pamaraan ng mga tauhan sa pagsugpo sa
suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing gabay sa mga mambabasa sa magpuksa
sa mga katulad na suliranin.
Teoryang Moralistiko
Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t ibang pamantayang sumusukat sa moralidad
ng isang tao – ang pamantayan ng tama at mali. Inilalahad din nito ang mga pilosopiya o
proposisyong nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa
pamantayang itinakda ng lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay napagkakasunduan
ayon na rin sa kaantasan nito.
Teoryang Bayograpikal
Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang karanasan o kasagsagan sa buhay ng may-akda.
Ipinahihiwatig sa mga akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay ng may-akda na siya
niyang pinakamasaya, pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat ng mga “pinaka” na
inaasahang magsilbing katuwang ng mambabasa sa kanyang karanasan sa mundo.
Teoryang Queer
Ang layunin ng panitikan ay iangat at pagpantayin sa paningin ng lipunan sa mga
homosexual. Kung ang mga babae ay may feminismo ang mga homosexual naman ay
queer.
Teoryang Historikal
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na siyang
masasalamin sa kasaysayan au bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na
ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.
Teoryang Kultural
Ang layunin ng panitikan ay ipakilala ang kultura ng may-akda sa mga hindi nakakaalam.
Ibinabahagi ng may-akda ang mga kaugalian, paniniwala at tradisyon minana at ipasa sa
mga sunod na salinlahi. Ipinakikita rin dito na bawat lipi ay natatangi.
Teoryang Feminismo-Markismo
Ang layunin ng panitikan ay ilantad ang iba’t ibang paraan ng kababaihan sa pagtugon sa
suliraning kanyang kinakaharap. Isang halimbawa nito ay ang pagkilala sa prostitusyon
bilang tuwirang tugon sa suliraning dinaranas sa halip na ito’y kasamaan at suliranin ng
lipunan.
Teoryang Dekonstraksyon
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t ibang aspekto na bumubuo sa tao at mundo.
Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at manunulat na walang iisang pananaw ang
nag-udyok sa may-akda na sumulat kundi ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais
iparating ay ang kabuuan ng pagtao at mundo.
Self-Help: You can also refer to the sources below to help you further
understand the lesson:
*Bernales, R. (2018). Panitikan ng mga rehiyon sa Pilipinas. Mutya Publishing House Inc.,
Malabon City
*Menoy, J. Z.(2014), Philippine literature for today's generation: a thematic approach,
Mandaluyong City: Book atbp. Pub.
*Aquino, E. C.(2013), Literary treasures of the Philippines, Malabon City, Mutya Pub., House
*Cabasaan, W. J. Jr. (2014). Appreciating Philippine contemporary literature. Malabon City :
Jimczyville Public
*Alunan, M. M. (2012). Pagdakop sa bulalakaw ug uban pang mga balak. Quezon City :
Ateneo de Manila University Press
*Savellon, R. O. (2013). Mga karaang sugilanon sa Banilad =Folk tales of Banilad.Cebu City,
Philippines :University of San Carlos Press
*Pineda, M, (2013). Sa himaymay ng puso at iba pang kuwento.Quezon City :ADMU Press
Let’s Check
pangyayari
A. talambuhay
B. parabula
C. anekdota
D. alamat
14. Ito ay isa sa mga unang anyo ng tula na ginagamit sa panggagamot o pangkukulam.
A. salawikain
B. bulong
C. sawikain
D. bugtong
15. Ito ang kasaysayan ng kaluluwa ng mamamayan. Nasasalamin dito ang mga layunin,
A. elehiya
B. balad
C. oda
D. soneto
17. Napag-alaman nina Julah at Jikeh sa pamamagitan ng pagbabasa na mayroong
langit, purgatoryo at impierno, subalit nakalimutan nila kung alin sa mga akdang
pampanitikan ito maaaring basahin.
A. Divina Comedia
B. Uncle Tom’s Cabin
C. Aklat ng mga Patay
D. Aklat ng mga Araw
19. Ito ay isa sa mga akdang tuluyan na binibigkas sa harap ng madla at may layuning
hikayatin
A. sanaysay
B. nobela
C. balita
D. pabula
Let’s Analyze
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Gawain 1. Batay sa natalakay at mga gawain na iyong naisagawa, isulat mga argumento o
mga natutuhan mo tungkol sa paksa. May naisulat, maari mo itong dagdagan pa.
1. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
6. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
7. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
8. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
9. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
10. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Q&A List
Sa bahaging ito, gamit ang talahanayan maari mong isulat ang iyong mga
katanungan tungkol sa naging paksa. Ang mga tanong na iyong naisulat ay maaring itanong
sa guro sa pamamagitan ng LMS o sa iba pang paaran at isulat ang mga sagot sa iyong
mga tanong. Ang gawaing ito ay makatutulong sa iyong pagbabalik-aral.
Tanong/Isyu Sagot
1.
2.
3.
4.
5.
Keywords Index
Tandaan ang mga sumusunod na mga termino:
Metalanguage
Sa bahaging ito, inilahad kaligiran ng Cordillera at mga panitikan na nagmula sa
rehiyong ito. Sa paksang ito inaasahang magagamit mo ang iyong kakayahan sa makrong
kasanayang pagbasa at pasusuri ng panitikan.
Essential Knowledge
Para isagawa ang ULO, kinakailangan pag-aralan muna ang paksa. Tandaan, maari
kang gumamit pa ng ibang sanggunian para sa mas malawakang pagkaunawa tulad ng
aklat, mga artikulo, teksto, at iba pa na makikita at makukuha mula sa silid-aklatan ng
unibersidad tulad ng ebrary, search.proquest.com etc.
Biag ni Lam-ang
Sa lambak ng Nalbuan sa baybayin ng Ilog Naguilian sa La Union ay may mag-asawang
kilala sa pangalang Don Juan at Namongan.
Nang malapit nang magsilang ng sanggol si Namongan, nilusob ng tribo ng Igorot ang
nayon at pinatay ang maraming tauhan ni Don Juan. Sa laki ng galit, nilusob naman ni Don
Juan ang mga Igorot upang ipaghiganti ang mga tauhan niya. Hindi na nakabalik si Don
Juan sa kanyang nayon. Ang naging balita, siya ay pinugutan ng ulo ng mga Igorot.
Isinilang ni Namongan ang kanyang anak. Ang sanggol ay nagsalita agad at siya na ang
pumili ng pangalang Lam-ang at siya na rin ang pumili ng kanyang magiging ninong.
Nang malaman ni Lam-ang ang masakit na nangyari sa kanyang ama, sumumpa siyang
ipaghihiganti niya ito. Sa gulang na siyam na buwan pa lamang, ay malakas, matipuno at
malaking lalaki na siya. Ayaw man siyang payagan ng kanyang ina upang hanapin ang
bangkay ng kanyang ama, ay nagpilit din si Lam-ang na makaalis.
Kasama niya sa pagtungo sa lupain ng mga Igorot ang isang mahiwagang tandang, ang
tangabaran, at mahiwagang aso. Baon rin niya ang kanyang talisman mula sa punong
saging. Sa tulong ng kanyang talisman ay madali niyang nalakbay ang mga kabundukan at
kaparangan. Sa laki ng pagod ni Lam-ang, siya ay nakatulog. Napangarap niya ang mga
Igorot na pumatay sa kanyang ama na nagsisipagsayaw at nililigiran ang pugot na ulo ng
kanyang ama. Nagpatuloy si Lam-ang sa paglalakbay at narating ang pook ng mga Igorot.
Nakita niya ang ulo ni Don Juan na nasa sarukang, isang haliging kawayan.
Hinamon ni Lam-ang ang mga Igorot. Pinauwi ng mga Igorot si Lam-ang upang huwag
siyang matulad sa ginawa nila kay Don Juan. Sumigaw ng ubos lakas si Lam-ang at
nayanig ang mga kabundukan. Ang tinig niyang naghahamon ay narinig ng marami kaya't
dumating ang maraming Igorot at pinaulanan si Lam-ang ng kanilang mga sibat. Hindi man
lamang nasugatan si Lam-ang. Nang maubusan ng sibat ang mga Igorot ay si Lam-ang
naman ang kumilos. Hinugot niya ang mahaba niyang itak at para lamang siyang tumatabas
ng puno ng saging, na pinagpapatay niya ang mga nakalaban.
Umuwi si Lam-ang sa Nalbuan. Naligo siya sa Ilog Amburayan sa tulong ng mga dalaga ng
tribu. Dahil sa dungis na nanggaling kay Lam-ang, namatay ang mga isda sa Ilog
Amburayan at nagsiahon ang mga igat at alimasag sa pampang.
Nagpadala si Lam-ang ng dalawang barkong puno ng ginto at nasiyahan ang mga magulang
ni Ines.
Si Lam-ang ay sumisid na sa dagat. Nakain siya ng berkahan. Sinunod ni Ines ang bilin ni
Lam-ang. Ipinasisid niya ang mga buto ni Lam-ang. Tinipon ito at tinakpan ng saya ni Ines.
Inikut-ikutan ng mahiwagang tandang at mahiwagang aso. Tumilaok ang tandang at
tumahol ang aso.
Walang anu-ano'y kumilos ang mga butong may takip na saya. Nagbangon si Lam-ang na
parang bagong gising sa mahimbing na pagkakatulog.
Nagyakap si Lam-ang at si Ines. Kanilang niyakap din ang aso at tandang. At namuhay
silang maligaya sa mahabang panahon.
Dong-Dang-ay III
(Awit)
salin ni Romualdo M. Protacio
Salidommay
(Awit ng Bontoc)
Salin ni Romualdo M. Protacio
Pagsapit ng gabi, naghanda si Kabigat ng mga basi, banga, aso, manok baboy, pusa
at isang kamalig na itinali niya sa isang bahay sa Kalangitan Kinausap niya ang bahay. “O,
bahay! Bumaba sa Kalupaan at sundan rnga anak kong mahal.”
Bumaba ang bahay sa Kalupaan kung saan naroroon ang magkapatid na natutulog
sa isang kubong kanilang ginawa. Nagising ang dalawa sa tilaok ng manok at bumaba sila
sa kanilang kubo upang mag-usisa. “Paano nagkaroon ng bahay dito samantalang kahapon
ay wala ito?”, buong pagtataka ni Wigan. Pinagmasdan mabuti ng magkapatid ang bahay at
nakita nila ang ibat ibang laman nito. “Ang bahay na ito at ang lahat nang laman nito ay
galing sa Kalangitan,” wika ni Bugan.
Mga Salawikain
(Kankanay)
Adi tako bukudan din gawis. Let us not be greedy for the good things.
Laglagonnoc co, patyem pay ina Guess, kill first the mother
ta adim alan naniababalena. before you get the child
(Balat) (Banana)
Sayaw sa Kasal
Salin ng The Wedding Dance ni Amador Dagiuo
Binuksan ni Awiyao ang pintuan, nang makapasok sya, sinarudahan nya ito at nagsalita sa
dilim.
AWIYAO: Patawad ito ay nangyari. Ako’y patawad pero sino man sa atin ay maktutulong
(Nagtunugan ang mga gangsa)
(Pinuntahan ni Awiyao ang pugon upang gumawa at magpalingas ng apoy gamit ang mga
kahoy)
(Nang nagkaapoy na, lalakad si Awiyao patungo sa babaeng nasa gilid)
AWIYAO: Bat di ka lumabas at samahan sila sa pagsayaw. Samahan mo ang mga
sumasayaw. (balewala lang ang pagsasalita ni Awiyao)
(Nakasandal ang babae sa dingding at naksiksik sa gilid)
AWIYAO: (nakatingin sa babae) Lumabas ka at sumayaw, kundi mo ako kinamumuhian sa
ganitong paghihiwalay, lumabas ka at sumayaw. Isa sa mga lalaki ang makakapansin sa
maganda mong sayaw, magugustuhan nya ang iyong pagsasayaw. Pakakasalan ka niya.
Malay natin, dahil sa kanya, magiging masaya ka kaysa kung ika’y nasa akin?
LUMNAY: (galit) Hindi ko gusto ang sinumang lalake, di ko gusto ng ibang lalake.
AWIYAO: (mahinahon) Tunay mo ding alam na ayaw ko rin ng ibang babae. Alam mo yan
diba?
(hinihintay ni Awiyao ang sagot ni Lumnay)
AWIYAO: Alam mo yan, Lumnay diba? (medyo may diin nyang sabi)
LUMNAY: Oo alam ko (mahinang sagot nito)
AWIYAO: Hindi ko kasalanan, (hinga ng malalim) Hindi mo ako masisisi, Naging mabuting
asawa ako sa iyo
LUMNAY: Sinisisi mob a ako? (paiyak na sagot nito)
AWIYAO: Hindi, naging mabuti ka sa akin, naging mabuti kang asawa sa akin,. Wala akong
masasabi laban sa iyo (inayos nya ang nasusunog na kahoy sa pugon) Kung di ang lalaki ay
dapat magkaanak sa pitiong anihan at napakatagl na para maghintay. Oo, naghintay tayo
nang napakatagal. Mayroon pang ibang pagkakataon para sa atin bago mahuli ang lahat.
(inunat ni Lumnay ang binti palabas at binalot ang katawan sa kumot)
LUMNAY: Batid mo din na ginawa ko ang lahat ng makakaya kong gawin. Taimtim akong
nagdasal kay Kabunian. Nag-alay ako ng maraming manok sa aking mga panalangin.
AWIYAO: Oo, alam ko
LUMNAY: Natatandaan mo pa nang minsan kang magalit, nang dumating ka sa bahay
galing sa trabaho sa terese dahil pinatay ko ang isa sa ating mga baboy nang walang
permiso. Ginawa ko yon upang maawa si Kabunian , dahil tulad mo gusto ko ring
magkaanak. Pero ano ang magagawa ko?
AWIYAO: Nakikita ni Kabunian na di tayo magkakaanak. (muli niyang inayos ang mga kahoy
sa pugon)
(muling umingay ang gong)
(lumapit si Awiyao at umupo sa tabi niya at kumuha ng bao at sumalok sa banga na may
tubig)
AWIYAO: Umuwi ako sa bahay, dahil di kita nakita sa mga sumasayaw. Syempre, hindi kita
pinilit na pumunta kung ayaw mong sumama sa seremonya ng aking kasal. Naparito ako
upang sabihin sa iyo na si MAdulimnay, kahit pakakasakalan ko, ay di kalianma’y
makahihigit sa iyo. Hindi siya makakatakas sa pagtatanim ng mga binhi, pero mabilis sa
paglilinis ng mga banga sa tubig , di rin kasinghusay sa pagpapanatili ng kalinisan sa bahay.
Ikaw ay isa sa pinakadakilang asawa sa buong kanayunan.
LUMNAY: At wala mang kabutihang naiudlot sa akin, meron ba? (tinignan niya ang lalake na
medyo nangingiti)
(nilagay nya sa sahig ang bao at lumapit kay Lumnay, hinawakan niya ang mukha ni
Lumnay gamit ang dalawa niyang kamay pero umiwas ang mata ni Lumnay. At dahan dahan
inalis ni Awiyao ang kamay nito sa mukha ni Lumnay, yumuko si Lumnay.)
AWIYAO: Sa iyo ang bahay na ito, itinayo koi to para sa iyo. Gawin mo itong iyo, dumito ka
hanggang gusto mo. MAgtatayo ako ng bahay para kay Madulimnay.
LUMNAY: Hindi ko kailangan ng bahay (mahinahon) Uuwi ako sa sarili kong bahay.
Matanda na ang aking mga magulang. Kailangan nila ng tulong sa pagtatanim ng binhin, sa
pagbabayo ng bigas.
AWIYAO: Ibibigay ko sa iyo ang lupang pinagyaman ko sa bundok nung unang taon ng
ating pagsasama. Alam mong ginawa ko yon para sayo. Tinulungan mo ako sa paggawa
para sa ating dalawa
LUMNAY: Wala akong paggagamitan sa bukid.
(tinignan niya si Lumnay at tumalikod, sandal silang tumahimik)
LUMNAY: Bumalik ka na sa sayawan. Hindi tama sa iyo na nandito ka. Magtataka sila kung
nasaan ka na at di ito maganda sa damdamin ni Madulimnay. Bumalik ka na sa sayawan
AWIYAO: Makakagaan sa loob ko kung samama ka at sasayaw sa huling pagkakataon na
tumutugtog ang mga gangsa.
LUMNAY: Batid mong di ko magagawa
AWIYAO: Lumnay, (mahina nitong sabi) Lumnay kung nagawa ko man ito ay dahil sa
pangangailangan kong magkaanak. Pagtatawanan ako ng mga kalalakihan kapag ako ay
nakatalikod, alam mo yan.
LUMNAY: Alam ko, idadalangin ko kayo kay Kabunian na pagpalain kayi ni Madulimnay.
(kinagat ni lumnay ang labi at humikbi)
(naalala ni Lumnay ang bawat araw na nagsama sila ni Awiyao bilang mag-asawa)
FLASBACKS: Nagtanan silang dalawa ni Awiyao, umakyat sila sa bundok at tumawid ng
ilog.
(Lumapit siya kay Awiyao at lumuhod)
LUMNAY: (umiiyak) Awiyao! Awiyao! Asawa ko! Ginawa ko ang lahat para magkaanak.
Tignan mo ako. Masdan mo ang katawan ko. Napupuno ng pangako. Nakasasayaw, mabilis
magtrabaho sa bukid, malikising nakakaakyat sa kabundukan. Kahit hanggang ngayon ay
matikas at matipuno. Ngunit Awiyao, hindi ako biniyayaan ni Kabunian. Awiyao maliput sa
akin si Kabunian. Awiyao, wala akong silbi! Dapat akong mamatay!
AWIYAO: (hinawakan sa braso si Lumnay) Hindi makatarungan ang mamatay!
LUMNAY: Wala akong pakialam sa bukid! Wala akong pakialam sa bahay. Wala akong
kailangan ng lahat na bagay, kundi ikaw lang. Walang ibang lalake sa akin!
AWIYAO: Dapat kang magbunga
LUMNAY: Babalik ako sa aking ama. Mamamatay ako.
AWIYAO: Kung gayon, ako ay isang kinamumuhian. Kapag namatay ka ibig sabihin hindi
mo ako mahal. Ayaw mo akong magkaanak. Ayaw mong mabuhay ang pangalan ko sa ating
tribo.
(tahimik si Lumnay)
AWIYAO: Kung hindi ko susubukan ang ikalawang pagkakataon. Nangangahulugan na
ako’y patay na. Walang makakakuha sa bukid na ginawa ko sa mga kabundukan, walang
susunod sa akin.
LUMNAY: (nagaalala) kung mabigo ka… kung mabigo ka sa ikalawang pagkakataon…
Hindi…… hindi, ayaw kong mabigo ka.
AWIYAO: kung mabigo ako… babalik ako sa’yo at doon magkasama tayong mamamatay.
Kapwa tayo mawawala mula sa buhay n gating tribo.
(nagtunugan ang mga gong sa bahay nila)
LUMNAY: Iingatan ko ang mga butil na kwintas. Awiyao, hayaan mong ingatan ko ang mga
butil
AWIYAO: Ingatan mo ang mga butil. Galing pa yan sa panahong nagdaan. Sinabi ng lola ko
na ang mga butil ay galing pa sa may kalayuang Hilaga, mula sa mga taong hapay na mata
sa ibayong dagat.
LUMNAY: iingatan ko sila dahil simbolo sila ng pag-ibig mo sa akin. MAhal kita! Minamahal
kita at wala na akong maibibigay pa
(inilayo niya ang sarili kay AWiyao)
(narinig nilang may tumatawag sa labas)
Tao 1: Awiyao! O Awiyao! Hinahanap ka nila sa sayawan!
AWIYAO: Hindi ako nagmamafali
LUMNAY; Pagagalitan ka ng mga nakakatanda. Mabuti pa ay umalis ka na
AWIYAO: Hindi ako aalis hangga’t hindi mo sinasabi na tanggap mo ito.
LUMNAY: Tatanggapin ko, ayos lang ako.
(naghawak sila ng kamay)
AWIYAO: Ginawa koi to sa kapakanan ng tribo
LUMNAY: alam ko
Tao 1: Awiyao!
(pumunta si Awiyao sa pintuan)
(lumingon siya kay LUMNAY, mababakas ang sakit sa mata nito)
LUMNAY: Awiyao, ang mga butil
(pumunta si Awiyao sa gilid, sa may baul, nagkakalkal siya)
(kinuha niya ang mga butil at lumapit kay Lumnay at isinuot ito.
(niyakap niya si lumnay ng mahigpit)
LUMNAY: Awiyao! Awiyao! Mahirap ito!
(narinig nila ang tawag sa labas)
(lumuwag ang yakap ni Awiyao kay Lumnay at lumabas)
(napaupo si Lumnay sa dilim)
(binuksan niya ang pintuan, nakita niya ang liwanag mula sa nagsasayawan)
LUMNAY: Hindi ito matuwid! Hindi ito matuwid! Paano niya nalaman! Paano ito nalaman ng
sinuman? Hindi ito matuwid!
(NAgtunugan ang gangsa, patuloy silang nagsayawan)
(humakbang palayo si Lumnay, tumakbo..)
(pumunta siya sa gubat, naupo sa bato)
(naalala ang unang pagkikita nila ni Awiyao)
Pagbabalik: Nasalubong niya ang binate nang minsan syang nagiigib. Tumigil sa may bukal
at uminom kung saan naroon siya. Pinainom niya ang binata sa bao at pagkatapos ng
pangyayaring iyon inihagis ni Awiyao ang palaso sa tapat ng bahay nila Lumnay bilang
palatandaan na gusto niya itong pakasalan.
Self-Help: You can also refer to the sources below to help you further
understand the lesson:
*Bernales, R. (2018). Panitikan ng mga rehiyon sa Pilipinas. Mutya Publishing House Inc.,
Malabon City
*Menoy, J. Z.(2014), Philippine literature for today's generation: a thematic approach,
Mandaluyong City: Book atbp. Pub.
*Aquino, E. C.(2013), Literary treasures of the Philippines, Malabon City, Mutya Pub., House
*Cabasaan, W. J. Jr. (2014). Appreciating Philippine contemporary literature. Malabon City :
Jimczyville Public
*Alunan, M. M. (2012). Pagdakop sa bulalakaw ug uban pang mga balak. Quezon City :
Ateneo de Manila University Press
*Savellon, R. O. (2013). Mga karaang sugilanon sa Banilad =Folk tales of Banilad.Cebu City,
Philippines :University of San Carlos Press
*Pineda, M, (2013). Sa himaymay ng puso at iba pang kuwento.Quezon City :ADMU Press
Let’s Check
Gawain 1. Isulat ang T sa patlang kung ang diwa ng kasunod na pahayag ay TAMA. M
naman ang isulat kung ang diwa ay MALI.
10. May mga banal na katangian ang mga mito at may mga takdaan kung saan at
kailan lamang ito maaaring itanghal.
Let’s Analyze
2. Pumili ng isang akda at suriin ito. Suriin ang akdang napili alinsunod sa
pamamaraan ng panunuring pampanitikan. Ilahad ang iyong pagsusuri batay
sa bahagi ng panunuring pampanitikan.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
In a Nutshell
Gawain 1. Batay sa natalakay at mga gawain na iyong naisagawa, isulat mga argumento o
mga natutuhan mo tungkol sa paksa. May naisulat, maari mo itong dagdagan pa.
1. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
6. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
7. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
8. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
9. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
10. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Q&A List
Sa bahaging ito, gamit ang talahanayan maari mong isulat ang iyong mga
katanungan tungkol sa naging paksa. Ang mga tanong na iyong naisulat ay maaring itanong
sa guro sa pamamagitan ng LMS o sa iba pang paaran at isulat ang mga sagot sa iyong
mga tanong. Ang gawaing ito ay makatutulong sa iyong pagbabalik-aral.
Tanong/Isyu Sagot
1.
2.
3.
4.
5.
Keywords Index
Tandaan ang mga sumusunod na mga termino:
Cordillera