Filipino 9 LAS Q4

9
Filipino
Ikaapat na Markahan
MGA GAWAING
PAMPAGKATUTO
1
Republic of the Philippines
Department of Education
REGION II – CAGAYAN VALLEY
COPYRIGHT PAGE
FILIPINO
Learning Activity
Sheets (Grade 9)
Copyright © 2020
DEPARTMENT OF EDUCATION
Regional Office No. 02 (Cagayan Valley)
Regional Government Center, Carig Sur, Tuguegarao City, 3500
“No copy of this material shall subsist in any work of the Government of the Philippines. However, prior
approval of the government agency or office wherein the work is created shall be necessary for
exploitation of such work for profit.”
This material has been developed for the implementation of K to 12 Curriculum through the Curriculum
and Learning Management Division (CLMD). It can be reproduced for educational purposes and the
source must be acknowledged. Derivatives of the work including creating an edited version, an
enhancement of supplementary work are permitted provided all original works are acknowledged and
the copyright is attributed. No work may be derived from this material for commercial purposes and
profit.
Consultants:
Regional Director : BENJAMIN D. PARAGAS, PhD, CESO IV, DepEd R02
Assistant Regional Director : JESSIE L. AMIN, EdD, CESO V, DepEd R02
Schools Division Superintendent : FLORDELIZA C. GECOBE PhD, CESO VI, SDO Quirino
Asst. Schools Division Superintendent : MARY JULIE A. TRUS PhD, SDO Quirino
Chief Education Supervisor, CLMD : OCTAVIO V. CABASAG PhD, DepEd R02
Chief Education Supervisor, CID : JORGE G. SADDUL, SR.
Development Team
Writers: CINDY P. DELA CRUZ, Teacher 1, Ifugao Village Integrated School
RODOLFO E. REVOLLEDO, JR., Teacher III, Victoria High School
MILDRED M. TORRES, Teacher III, Nagtipunan National High School
SHERYLL P. BARCIBAL, Teacher III, Maddela Comprehensive High School
EDRALIN A. FERRER, Teacher III, Quirino General High School
ODESSA T. DELOS SANTOS, Teacher III, San Isidro Integrated School
RENALYN A. ROMBAOA, Teacher I, Nagtipunan National High School
FE CRIS FELICIANO, Teacher III, Saguday National High School
KAREN E. PASCUAL, Teacher III, Dipintin High School
Content Editor: ARIEL O. SAET, Master Teacher I, Maddela Comprehensive High School, ROMANO C.
SALAZAR, JUN R. RAMOS, RENROSE S. RODRIGUEZ, NORALIE B. CABANG,
NOEL A. ESTRADA
Language Editor: SHERLY C. CAINGUITAN PhD, Education Program Supervisor - English, SDO Quirino
FE G. BUCCAHAN PhD, Education Program Supervisor -Filipino, SDO Quirino,
ROMANO C. SALAZAR, JUN R. RAMOS, RENROSE S. RODRIGUEZ, NORALIE B.
CABANG, NOEL A. ESTRADA
Illustrator: JULIOUS A. PERUCHO, Teacher I/T.I.C., Agta Community Primary School
Focal Persons: DENIS M. AGBAYANI, Education Program Supervisor–MAPEH, CLMD, DepEd R02
RIZALINO G. CARONAN, Education Program Supervisor–LRMDS, CLMD, DepEd R02
FELIMENDO M. FELIPE, SEPS-HRD, OIC LR Supervisor-SDO Quirino
RONALD T. BERGADO, PDO II-LRMS, SDO Quirino
ROZEN D. BERNALES, Librarian II, SDO Quirino
Printed by: Curriculum and Learning Management
Division DepEd, Carig Sur, Tuguegarao
City
Talaan ng
Nilalaman
Compentency Pahina
Batay sa napakinggan, natitiyak ang kaligirang
pangkasaysayan ng akda sa pamamagitan ng:
- pagtukoy sa layunin ng may- akda sa pagsulat nito
- pag-isa-isa sa mga kondisyon ng lipunan sa panahong
isinulat ito
pagpapatunay sa pag-iral pa ng mga kondisyong ito sa
kasalukuyang panahon sa lipunang
Pilipino
..................... 1
Nailalarawan ang mga kondisyong panlipunan bago at
matapos isinulat ang akda
..................... 9
Natutukoy ang mga kontekstuwal na pahiwatig sa pagbibigay-
kahulugan
..................... 16
Nabibigyang-patunay na may pagkakatulad / pagkakaiba ang
binasang akda sa ilang
napanood na telenobela*
..................... 25
Nailalahad ang sariling pananaw, kongklusyon, at bisa ng akda
sa sarili at sa nakararami
..................... 32
Naitatala ang nalikom na datos sa pananaliksik
..................... 38
Nagagamit ang mga angkop na salita / ekspresyon sa:
- paglalarawan
- paglalahad ng sariling pananaw
- pag-iisa-isa
pagpapatunay
..................... 42
Natutukoy ang kahalagahan ng bawat tauhan sa nobela
..................... 47
Naisusulat ang isang makahulugan at masining na iskrip ng
isang monologo tungkol sa isang
piling tauhan
..................... 53
Nagagamit ang tamang pang-uri sa pagbibigay- katangian
..................... 58
Naibabahagi ang sariling damdamin sa tinalakay na mga
pangyayaring naganap sa buhay ng
tauhan ..................... 64
Nailalahad ang sariling pananaw sa kapangyarihan ng pag-ibig
sa magulang, sa kasintahan,
sa kapwa at sa bayan
..................... 68
Napapangkat ang mga salita ayon sa antas ng pormalidad ng
gamit nito (level of formality)
..................... 73
Nakasusulat ng iskrip ng Mock Trial tungkol sa tunggalian ng
mga tauhan sa akda*
..................... 81
Nagagamit ang mga angkop na ekspresyon sa pagpapahayag
ng:
- damdamin
- matibay na paninindigan
..................... 92
Natitiyak ang pagkamakatotohanan ng akdang napakinggan sa
pamamagitan ng paguugnay sa ilang pangyayari sa
kasalukuyan
..................... 100
Naipaliliwanag ang mga kaugaliang binanggit sa kabanata na
nakatutulong sa
pagpapayaman ng kulturang Asyano
..................... 107
Naipaliliwanag ang iba’t ibang paraan ng pagbibigay-pahiwatig
sa kahulugan
..................... 113
Naipaliliwanag ang mga kaisipang nakapaloob sa aralin gaya
ng:
• pamamalakad ng pamahalaan; paniniwala sa Diyos
• kalupitan sa kapuwa at kayamanan
• kahirapan at iba pa
..................... 120
Naihahambing ang mga katangian ng isang ina noon at sa
kasalukuyan batay sa napanood
na dulang pantelebisyon o pampelikula
..................... 126
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagtupad sa tungkulin ng
ina at ng anak
..................... 131
Nagagamit ang mga angkop na ekspresyon sa:
• pagpapaliwanag
• paghahambing
• pagbibigay ng opinyon
..................... 136
Nasusuri ang pinanood na dulang panteatro na naka-video
clip batay sa pamantayan ..................... 140
FILIPINO 9
Ikaapat na Markahan – MELC 1
Batay sa napakinggan, natitiyak ang kaligirang pangkasaysayan ng akda sa
pamamagitan ng:
- pagtukoy sa layunin ng may- akda sa pagsulat nito
- pag-isa-isa sa mga kondisyon ng lipunan sa panahong isinulat ito
pagpapatunay sa pag-iral pa ng mga kondisyong ito sa kasalukuyang panahon
sa lipunang Pilipino
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING
PAGKATUTO
K
aligira
ng
Pangka
saysay
an ng
akdang
Noli
Me
Tanger
e
Panim
ula (
Susing
Konsep
to)
Kilala mo ba
kung sino ang ating
pambansang bayani?
Ano sa tingin mo ang
napakahagang naiambag
niya sa ating bansa?
Sa araling ito ay
magkakaroon ka ng
malalim na kaalaman
kung paano nabuo o
nasulat ang nobelang
Noli Me Tangere.
Malalaman mo rin mula
sa araling ito ang tunay
na mga dahilan kung
bakit naisatitik ang nag-
1
aapoy na damdamin ni Rizal na gumising sa
damdamin ng mga mamayang Pilipino sa matagal na
pagkakahimlay nito sa mga pang-aaping ginagawa
ng mga Espanyol sa bansa. Matutunghayan din sa
araling ito ang mga pinagdaanan ni Rizal, maging sa
kaniyang pamilya bago niya ganap na naipalimbag
ang nobela. Tatalakayin din dito ang mga hakbang na
ginawa ng pamahalaang Espanyol upang hadlangan
ang pagpapakalat at paglimbag sa akdang ito nang sa
gayon ay hindi ito mabasa ng mga Pilipino.
Kasanayang Pampagkatuto at Koda
Batay sa napakinggan, natitiyak ang
kaligirang pangkasaysayan ng akda sa pamamagitan
ng: Pagtukoy sa layunin ng may-akda sa pagsulat
nito; Pag-iisa-isa sa mga kondisyon ng lipunan sa
panahong naisulat ito; Pagpapatunay sa pag-iral pa
ng mga kondisyong ito sa kasalukuyang panahon sa
lipunang Pilipino. F9PN-Iva-b-56
Gawain 1: Madalas nating marinig ang katagang
“Ang pluma ay higit na makapangyarihan kaysa
tabak.” Mula sa iyong pagkabata, marahil ay hindi
mabilang na pluma o panulat ang iyong nagamit.
PANUTO: Bilang panimulang gawain, iyong isa-
isahin o ipaliwanag ang mabubuting bagay na
naidudulot ng wastong paggamit nito sa iyong buhay
sa pamamagitan ng pagbuo ng akrostik ng salitang
PLUMA. Isulat ang iyong mga sagot sa espasyong
makikita sa ibaba. Ganoon din, sagutin ang tanong na
makikita sa ilalim nito at isulat ang iyong sagot sa
patlang.
P
2
Sa kasaysayan ng Pilipinas, ano ang alam mong patunay
na ang pluma ay naging instrumento ng pagbabago?
Gawain 2:
Alam mo ba...
Kaligirang pangkasaysayan ng Noli Me Tangere
Ang Noli Me Tangere ay ang kauna-unahang nobelang isinulat ni Rizal.

Magdadalawampu’t apat na taon pa lamang siya nang isulat niya ito. Ang nobelang ito ang
maituturing na walang kamatayan kung paanong walang kamatayan ang kabayaniahan ni
Jose Rizal. Ayon kay Dr. Blumentritt, ang Noli Me Tangere ay “Isinulat sa dugo ng puso”.
Ngunit ano nga ba ang layunin ni Rizal sa pagsulat niya ng nobelang ito? Narito ang
kaniyang paliwanag:
“ Ang mga salitang Noli Me Tangere, na sinipi sa Ebanghelyo ni San Lucas (na
dapat ay Ebanghelyo ni San Juan 20:13-17), ay nangangahulugang “huwag mo akong
salingin.” Ang aklat ay naglalaman ng mga bagay na hanggang sa kasalukuyan ay
walang sinumang makapangahas na bumanggit. Ang mga bagay na iyon ay napakaselan
kaya’t walang makasaling man lamang. Pinangahasan kong gawin ang di-
mapangahasang gawin ng sinuman. Sinagot ko ang mga paninirang-loob ng daan-daang
taon na ikinulapol sa amin at sa aming bayan. Inilarawan ko ang kalagayan ng lipunan at
ang ayos ng pamumuhay roon, ang aming mga paniniwala, mga pag-asa, mga hangarin,
mga karaingan, mga pagdadalamhati. Itinambad ko ang mga pagpapaimbabaw na sa
balatkayong relehiyon ay siyang nagpahirap at nagmalupit sa amin. Ipinakilala ko ang
kaibahan ng tunay sa di-tunay na relehiyon sa relihiyong ang kinakalakal ay ang Banal na
Kasulatan upang mapagsalapi, upang kami’y papaniwalain sa mga kaululang sukat
ikahiya ng Katolisismo kung kaniya lamang malalaman. Inangat ko ang tabing upang
ipakita kung ano yaong nasa likod ng mga madaya at nakasisilaw na pangako ng aming
pamahalaan. Sinabi ko sa aming mga kababayan kung ano-ano ang aming mga
kapintasan, ang aming mga bisyo, ang aming pagwawalang-bahala sa mga pagdaralita
roon na nagpapakilala ng karuwagan at tunay na masisisi sa atin. Saanman ako makakita
ng kabaitan, ito’y aking ipinagbabansag at pinag-uukulan ng karampatang paggalang.
Ang mga pangyayaring aking isinalaysay ay pawang katotohanan at tunay na nangyari;
ang mga iyon ay maaari kong patunayan. Maaaring ang aklat ko ay may mga kapintasan
kung sining at ganda ang pag-uusapan; iyan ay hindi ko itatanggi; datapwa’t ang hindi
matutulan ay ang kawalan ng pagkiling ng aking pagsasalaysay.”
Bakit kaya naisip at nawika ng ating pambansang bayani ang lahat ng ito? Musmos
pa lamang siya ay nasaksihan na niya ang kalunos-lunos na kondisyon ng Pilipinas dahil
sa pang-aalipin ng mga Espanyol. Sa sarili niyang bayan, sa Calamba, unti-unting namulat
ang kaniyang mata sa kaawa-awang kalagayan ng mga Pilipino. Naligalig siya sa pang-
araw-araw na kalupitan ng mga Espanyol. Nasaksihan niya kung paanong ang matatandang
lalaki ay hinahagupit ng mga guardia civil kung hindi wasto ang pagsaludo sa kanila, kung
hindi nag-aalis ng sombrero kung sila’y mapapadaan sa harapan nila; ang pagmamalupit
sa mga babae at maging sa mga bata. Naging biktima rin ng kalupitan at kawalang-
katarungan ang pinakamamahal niyang ina, si Donya Teodora. Ibinilanggo siya sa maling
paratang na kasabwat ng kapatid na si Jose Alberto sa tangkang paglason sa asawa nitong
huli. Hindi pa napapawi ang kalungkutan sa pamilyang Rizal dahil sa pagkabilanggo ni
Donya Teodora ay nagkaroon ng pag-aalsa sa Cavite na ibinintang kina Padre Burgos,
Gomez, at Zamora, kasama ang ibang lider na Pilipino. Ang tatlong paring martir ay
binitay sa pamamagitan ng garote sa Bagumbayan.
Ang mga pangyayaring ito’y nagpakilala kay Rizal na nangangailangan ng
malaking pagbabago ang kaniyang bayan- pagbabagong sa pamamagitan lamang ng
karunugan at ng edukasyon matatamo. Kaya nang mabasa niya ang aklat na The wandering
Jew (Ang Hudyong Lagalag) ay nabuo sa kaniyang puso na sumulat ng isang nobelang
gigising sa natutulog na damdamin ng mga Pilipino at magsisiwalat sa kabuktutan at
pagmamalupit ng mga Espanyol. Kaya bago matapos ang taong 1884 ay sinimulan niya
itong isulat sa Madrid at doo’y natapos niya ang kalahati ng nobela. Ipinagpatuloy niya
ang pagsulat nito sa Paris noong 1885 at natapos ang sangkapat. Natapos naman niyang
sulatin ang huling ikaapat na bahagi ng nobela sa Alemanya noong Pebrero 21, 1887.
Mula nang simulan niyang isulat ang Noli Me Tangere ay nagsimula nang
magtipid si Rizal. May pagkakataong dalawang beses lamang siyang kumain sa maghapon
sa maliit lamang na restawran. Ito ay ginawa niya sa paglalayong makaipon ng salaping
magugugol para sa pagpapalimbag ng nasabing nobela. Natapos niya ang Noli Me Tangere
ngunit wala siyang sapat na halaga upang maipalimbag ito. Mabuti na lamang at dumalaw
sa kaniya si Maximo Viola na nagpahiram sa kaniya ng salapi na naging daan upang
makapagpalimbag ng 2,000 sipi nito sa Imprenta Lette sa Berlin, Albanya noong Marso 29,
1887.
Maraming humanga sa katalinuhang ipinamalas ni Rizal sa pagsulat niya ng Noli
Me Tangere ngunit marami rin ang nagalit sa kaniya lalo na ang mga Espanyol. Gayon na
lamang ang pangamba at takot ng kaniyang mga kababayan, lalo na ng kaniyang buong
pamilya, dahil sa ibinunga ng kaniyang Noli nang ang mga sipi nito ay makarating sa
Pilipinas. Nabalitaan nila ang balak na pag-uwi ni Rizal sa Pilipinas dahil dito’y lalo silang
nangamba na baka siya ay mapahamak sa kamay ng mga taong nagagalit sa kaniya. Ngunit
dahil sa kaniyang matitibay at mahahalagang dahilan ay inibig niyang makabalik sa
Pilipinas. Una, nais niyang bumalik sa Pilipinas dahil sa hangarin niyang maoperahan ang
kaniyang ina dahil sa lumalalang panlalabo ng kaniyang mata; pangalawa ay upang
mabatid niya ang dahilan kung bakit hindi tinugon ni Leonor Rivera ang kaniyang mga
sulat mula taong 1884 hanggang 1887; at panghuli, ibig niyang malaman kung ano ang
naging bisa ng kaniyang nobela sa kaniyang bayan at mga kababayan.
Nang magbalik siya sa Pilipinas sa unang pagkakataon noong Agosto 6, 1887, si
Rizal ay agad na nagtuloy sa Calamba upang maoperahan ang kaniyang ina. Samantala
habang siya ay nasa Pilipinas, ang kaniyang Noli Me Tangere ay isinailalim sa masusing
pagsusuri ng kaniyang mga kaaway. Ito ay ipinasuri sa isang sadyang Komisyon, na
matapos magsuri ay nagpasyang dapat ipagbawal ang pag-aangkat, pagpapalimbag, at
pagpapakalat ng mapanganib na aklat na iyon sa Pilipinas. Bilang hakbang sa pag-iingat, si
Rizal ay pinabantayan ni Gobernador-Heneral Terrero kay Tenyente Jose Taviel de
Andrade upang maligtas siya sa mga tangka ng kaniyang mga kaaway. Hindi nagtagal ay
pinayuhan siya ng nasabi ring gobernador na umalis na muli sa Pilipinas alang-alang sa
kaniyang pamilya at buong bayan. Umalis siya sa Maynila noong ika-3 ng Pebrero, 1888.
Sa kaniyang pag-alis ay nagpunta siya sa Hong Kong, Hapon, San Francisco at New York
sa Estados Unidos, at London sa United Kingdom.
Habang siya ay nasa ibang bansa ay iniukol ni Rizal ang kaniyang panahon sa
pagsulat ng mga tugon sa mga tuligsa sa kaniya. Ang una’y tinugon niya ang mga polyeto
ni Fray Rodriguez ( ang kahulugan ng Fray o prayle ay paring Kastila) laban sa kaniyang
Noli Me Tangere. Inilagay niya sa katawa-tawang anyo ang naturang pari sa sinulat niyang
La Vision de Fray Rodriguez. Ang kaniya namang Por Telefono ay laban kay Fray
Salvador Font na nanguna sa lupong nagsiyasat at gumawa ng ulat upang ipagbawal na
basahin ang Noli ng sinumang Pilipino.
Pag-unawa sa binasa: Sagutin ng buong husay ang mga tanong na nasa kahon at isulat ang
kasagutan sa espasyo na nakalaan para sa iyo sa ibaba.
1.Bakit pinamagatang Noli Me 2. Bakit itinuturing na walang 3. Ano-ano ang mga pangunahing
Tangere ang nobela? Naangkop kamatayan ang nobelang Noli layunin ni Rizal sa pagsusulat niya
kaya ang pamagat na ito sa Me Tangere? Sumasang-ayon ka ng nobelang ito? Masasabi mo bang
nilalaman ng nobela? Ipaliwanag? ba rito? Bakit? nagtagumpay siya sa mga layuning
ito batay sa kalagayan ng bansa at
mga Pilipino sa ngayon?
4. Ano-anong mga pagtitiis at paghihirap 5. Ano-ano ang ginawa ng pamahalaang Espanyol

ang naranasan ni Rizal habang isinusulat niya upang mahadlangan ang pagpapalimbag at
ang Noli Me Tangere? pagpapakalat ng mga sipi ng Noli Me Tangere?
Paano ito hinarap ni Rizal?
Gawain 3:
Panuto: Tukuyin ang layunin o dahilan ng may-akda kung bakit niya isinulat ang Noli Me
Tangere batay sa pahayag na kaniyang winika. Piliin ang iyong sagot sa hanay B. Titik
lamang ang isulat sa patlang.
A B
1. Ang kaniyang layunin kung bakit a. Upang maipakilala ang karuwagan
pinangahasan niyang gawin ang di na ng mga Pilipino
napangahasang gawin ng sinuman. b. Upang sagutin ang mga paninirang
2. Dahilan kung bakit itinambad niya loob na matagal nang panahong
ang mga pagpapaimbabaw ng balatkayong ikinulapol sa mga Pilipino
relehiyon. c. Upang maipakita kung ano ang nasa
3. Dahilan ng pag-aangat ng tabing na likod ng mga madaya at makasisilaw
kumakanlong sa maling sistema ng na pangako ng pamahalaan.
pamamalakad ng mga Espanyol. d. Upang ipabatid na relehiyon ang
4. Dahilan kung bakit nais niyang nagpapahirap at nagmamalupit sa
ipaunawa sa kaniyang mga kababayan mga Pilipino.
ang kanilang mga kahinaan at kapintasan e. Upang matigil ang panggamit ng
5. Dahilan kung bakit ipinakilala Banal na Kasulatan bilang
niya ang kaibahan ng tunay at di-tunay na instrumento ng paghahasik ng
relihiyon sa kaniyang panahon kasinungalingan upang malinlang
ang mga Pilipino.
Gawain 4: Panuto: Lagyan ng Tsek ( / ) ang mga bilang na naglalahad ng mga kondisyon
noong panahong isunulat ni Jose Rizal ang akdang Noli Me Tangere. Sa patlang ay sumulat
ng isang patunay na umiral o nangyari nga ang kondisyon o sitwasyong nilagyan mo ng tsek
(/ ).
1. Makapangyarihan ang balatkayong relehiyong nagpahirap at nagmalupit sa
mga Pilipino.
Patunay:
_ _
_ _
_ _
2. Mahigpit ang sensura kaya’t hindi pinapayagang mailathala ang mga

sulating tumutuligsa sa pamahalaang Espanyol.
Patunay:
3. Umunlad at bumuti ang kalagayan ng mga Pilipino dahil sa paraan ng pamamahala

ng mga Espanyol sa Pilipinas.
Patunay:
4. Malayang nakapagpahayag ng damdamin ang mga Pilipino lalo na ng kanilang

mga hinaing laban sa mga Espnayol.
Patunay:
5. Nagsisimula nang mag-alsa at lumaban ang mga Pilipino dahil sa pagmamalupit at

pang-aabuso ng mga Espanyol.
Patunay:
Pangwakas:
Batid kong may natutuhan ka sa araling ito. Isulat ang mga ito sa ibaba.
Ang natutuhan ko araling ito ay... Ang natutuhan ko araling ito ay... Ang natutuhan ko araling ito ay...
Inihanda ni : Bb. Cindy P. dela Cruz

SANGGUNIAN:
Del Rosario, Mary Grace G., et.al (2014). Pinagyamang Pluma 9 (K to 12) Aklat 2.
Phoenix Publishing House, Inc. 927 Quezon Avenue, Quezon City.
Susi sa Pagwawasto:
Gawain 1: Maaaring magkakaiba ang sagot ng mga mag-aaral
Gawain 2: Maaaring magkakaiba ang sagot ng mga mag-aaral
Gawain 3: 1. B 2. D 3. C 4. A 5. E
Gawain 4: Maaaring magkakaiba ang sagiot ng mga mag-aaral
FILIPINO 9
Nailalarawan ang mga kondisyong panlipunan bago at matapos isinulat ang
akda
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Paglalarawan sa kondisyong Panlipunan
Panimula ( Susing Konsepto)

Tunay na maraming pinagdaanang unos at bagyo si Rizal sa pagsulat niya ng
nobelang Noli Me Tangere ngunit isa lang ang tiyak, ang nobelang ito ay tunay na walang
kamatayan- patuloy na mananatili ang diwa at mensahe nito sa puso ng mga Pilipinong tunay
na nagmamahal sa Inang Bayan.
Totoong kahanga-hanga ang katalinuhan at mga ginawa ni Dr. Jose Rizal. Sa
pamamagitan ng kaniyang talino ay napukaw niya ang damdamin ng mga Pilipino na
ipaglaban ang kalayaang ninakaw sa atin ng mga Espanyol sa napakahabang panahon. Si
Rizal ay isa sa mga katangi-tanging Pilipinong lumantad at tumanggap ng hamon at
nakahandang mamatay upang ipagtanggol ang isang dakilang simulain. Kaya nga’t hindi siya
nag-atubiling tanggapin ang pagkakataong patayin siya alang-alang sa bayan. Tunay na siya
ay isang Bayani!
Kung ikaw nasa kalagayan ni Rizal noong isinusulat niya ang akdang Noli Me
Tangere, mapagtatagumpayan mo rin kaya ang hamon na kaniyang hinarap? Bilang isang
mag-aaral, paano mo maisasabuhay o magagamit sa kasalukuyang panahon ang mga aral at
prinsipyong isinatitik ni Rizal sa Nobelang Noli Me Tangere?
Kasanayang pampagkatuto at Koda

Nailalarawan ang mga kondisyong panlipunan bago at matapos isinulat ang akda. F9PB-Iva-
b-56
GAWAIN 1: Panuto: Salungguhitan ang salita o mga salita sa loob ng pangungusap na

kasingkahulugan ng salitang nasa loob ng kahon gamit ang mga kontekstwal na pahiwatig.
1. Dahil sa pagmamahal sa bayan, nangahas si Rizal na salingin ang mga
Naglakas-loob
maling sistema ng pamamalakad ng mga Espanyol sa bansa.
kasamaan 2. Ang mga kabuktutan at pagmamalupit ng mga Espanyol ang
nagtulak sa kaniyang lumikha ng pagbabago para sa bayan.
isiniwalat 3. Itinambad niya ang totoong larawan ng relehiyong itinuro ng mga
Espanyol sa mga Pilipino.
paghihirap 4. 4. Ang pagdaralita ng mga Pilipino ay bunga ng pagpapahirap at pang-
aabuso ng mga dayuhan sa bansa.
5. Sinulat ni Rizal ang Noli Me Tangere sa paglalayong maisiwalat ang
Mailantad
kabuktutan at pagmamalupit ng mga Espanyol at gisingin ang
natutulog na damdamin ng kaniyang mga kababayan.
Kaligirang pangkasaysayan ng Noli Me Tangere
“
Ang mga salitang Noli Me Tangere, na sinipi sa Ebanghelyo ni San Lucas (na
dapat ay Ebanghelyo ni San Juan 20:13-17), ay nangangahulugang “huwag mo aking
sakong salingin.” Ang aklat ay naglalaman ng mga bagay na hanggang sa kasalukuyan ay
walang sinumang sinumang makapangahas na bumanggit. Ang mga bagay na iyon ay
napakaselan kaya’t walang makasaling man lamang. Pinangahasan kong gawin ang di
mapangahasang gawin ng sinuman. Sinagot ko ang mga paninirang-loob ng daan-daang
taon ay ikinulapol sa amin at sa aming bayan. Inilarawan ko ang kalagayan ng lipunan at
ang ayos ng pamumuhay roon, ang aming mga paniniwala, mga pag-asa, mga hangarin,
mga karaingan, mga pagdadalamhati. Itinambad ko ang mga pagpapaimbabaw na sa
balatkayong relehiyon ay siyang nagpahirap at nagmalupit sa amin. Ipinakilala ko ang
kaibahan ng tunay sa di-tunay na relehiyon sa relihiyong ang kinakalakal ay ang Banal na
Kasulatan upang mapagsalapi, upang kami’y papaniwalain sa mga kaululang sukat ikahiya
ng Katolisismo kung kanya lamang malalaman. Inangat ko ang tabing upang ipakita kung
ano yaong nasa likod ng mga madaya at nakasisilaw na pangako ng aming pamahalaan.
Sinabi ko sa aming mga kababayan kung ano-ano ang aming mga kapintasan, ang aming
mga bisyo, ang aming pagwawalang-bahala sa mga pagdaralita roon na nagpapakilala ng
karuwagan at tunay na masisisi sa atin. Saanman ako makakita ng kabaitan, ito’y aking
ipinagbabansag at pinag-uukulan ng karampatang paggalang. Ang mga pangyayaring aking
isinalaysay ay pawang katotohanan at tunay na nangyari; ang mga iyon ay maaari kong
patunayan. Maaaring ang aklat ko ay may mga kapintasan kung sining at ganda ang pag-
uusapan; iyan ay hindi ko itatanggi; datapwa’t ang hindi matutulan ay ang kawalan ng
pagkiling ng aking pagsasalaysay.”
Bakit kaya naisip at nawika ng ating pambansang bayani ang lahat ng ito? Musmos
pa lamang siya ay nasaksihan na niya ang kalunos-lunos na kondisyon ng Pilipinas dahil
sa pang-aalipin ng mga Espanyol. Sa sarili niyang bayan, sa Calamba, unti-unting namulat
ang kaniyang mata sa kaawa-awang kalagayan ng mga Pilipino. Naligalig siya sa pang-
araw-araw na kalupitan ng mga Espanyol. Nasaksihan niya kung paanong ang matatandang
lalaki ay hinahagupit ng mga guardia civil kung hindi wasto ang pagsaludo sa kanila, kung
hindi nag-aalis ng sombrero kung sila’y mapapadaan sa harapan nila; ang pagmamalupit
sa mga babae at maging sa mga bata. Naging biktima rin ng kalupitan at kawalang-
katarungan ang pinakamamahal niyang ina, si Donya Teodora. Ibinilanggo siya sa maling
paratang na kasabwat ng kapatid na si Jose Alberto sa tangkang paglason sa asawa nitong
huli. Hindi pa napapawi ang kalungkutan sa pamilyang Rizal dahil sa pagkabilanggo ni
Donya Teodora ay nagkaroon ng pag-aalsa sa Cavite na ibinintang kina Padre Burgos,
Gomez, at Zamora, kasama ang ibang lider na Pilipino. Ang tatlong paring martir ay
binitay sa pamamagitan ng garote sa Bagumbayan.
Ang mga pangyayaring ito’y nagpakilala kay Rizal na nangangailangan ay
malaking pagbabago ang kaniyang bayan- pagbabagong sa pamamagitan lamang ng
karunugan at ng edukasyon matatamo. Kaya nang mabasa niya ang aklat na The wandering
Jew (Ang Hudyong Lagalag) ay nabuo sa kaniyang puso na sumulat ng isang nobelang
gigising sa natutulog na damdamin ng mga Pilipino at magsisiwalat sa kabuktutan at
pagmamalupit ng mga Espanyol. Kaya bago matapos ang taong 1884 ay sinimulan niya
itong isulat sa Madrid at doo’y natapos niya ang kalahati ng nobela. Ipinagpatuloy niya
ang pagsulat nito sa Paris noong 1885 at natapos ang sangkapat. Natapos naman niyang
sulatin ang huling ikaapat na bahagi ng nobela sa Alemanya noong Pebrero 21, 1887.
Mula nang simulan niyang isulat ang Noli Me Tangere ay nagsimula nang
magtipid si Rizal. May pagkakataong dalawang beses lamang siyang kumakain sa
maghapon sa maliit lamang na restawran. Ito ay ginawa niya sa paglalayong makaipon sa
salaping magugugol para sa pagpapalimbag ng nasabing nobela. Natapos niya ang Noli Me
Tangere ngunit wala siyang sapat na halaga upang maipalimbag ito. Mabuti na lamang at
dumalaw sa kaniya si Maximo Viola na nagpahiram sa kaniya ng salapi na naging daan
upang makapagpalimbag ng 2,000 sipi nito sa Imprenta Lette sa Berlin, Albanya noong
Marso 29, 1887.
Maraming humanga sa katalinuhang ipinamalas ni Rizal sa pagsulat niya ng Noli
Me Tangere ngunit marami rin ang nagalit sa kaniya lalo na ang mga Espanyol. Gayon na
lamang ang pangamba at takot ng kaniyang mga kababayan, lalo na ng kaniyang buong
pamilya, dahil sa ibinunga ng kaniyang Noli nang ang mga sipi nito ay makarating sa
Pilipinas. Nabalitaan nila ang balak na pag-uwi ni Rizal sa Pilipinas dahil dito’y lalo silang
nangamba na baka siya ay mapahamak sa kamay ng mga taong nagagalit sa kaniya. Ngunit
dahil sa kaniyang matitibay at mahahalagang dahilan ay inibig niyang makabalik sa
Pilipinas. Una, nais niyang bumalik sa Pilipinas dahil sa hangarin niyang maoperahan ang
kaniyang ina dahil sa lumalalang panlalabo ng kaniyang mata; pangalawa ay upang
mabatid niya ang dahilan kung bakit hindi tinugon ni Leonor Rivera ang kaniyang mga
sulat mula taong 1884 hanggang 1887; at panghuli, ibig niyang malaman kung ano ang
naging bisa ng kaniyang nobela sa kaniyang bayan at mga kababayan.
Nang magbalik siya sa Pilipinas sa unang pagkakataon noong Agosto 6, 1887, si
Rizal ay agad na nagtuloy sa Calamba upang maoperahan ang kaniyang ina. Samantala
habang siya ay nasa Pilipinas, ang kaniyang Noli Me Tangere ay isinailalim sa masusing
pagsusuri ng kaniyang mga kaaway. Ito ay ipinasuri sa isang sadyang Komisyon, na
matapos magsuri ay nagpasyang dapat ipagbawal ang pag-aangkat, pagpapalimbag, at
pagpapakalat ng mapanganib na aklat na iyon sa Pilipinas. Bilang hakbang sa pag-iingat, si
Rizal ay pinabantayan ni Gobernador-Heneral Terrero kay Tenyente Jose Taviel de
Andrade upang maligtas siya sa mga tangka ng kaniyang mga kaaway. Hindi nagtagal ay
pinayuhan siya ng nasabi ring gobernador na umalis na muli sa Pilipinas alang-alang sa
kaniyang pamilya at buong bayan. Umalis siya sa Maynila noong ika-3 ng Pebrero, 1888.
Sa kaniyang pag-alis ay nagpunta siya sa Hong Kong, Hapon, San Francisco at New York
sa Estados Unidos, at London sa United Kingdom.
Habang siya ay nasa ibang bansa ay iniukol ni Rizal ang kaniyang panahon sa pagsulat ng
mga tugon sa mga tuligsa sa kaniya. Ang una’y tinugon niya ang mga polyeto ni Fray
Rodriguez laban sa kaniyang Noli Me Tangere. Inilagay niya sa katawa-tawang anyo ang
naturang pari sa sinulat niyang La Vision de Fray Rodriguez. Ang kanya namang Por
Telefono ay laban kay Fray Salvador Font na nanguna sa lupong nagsiyasat at gumawa ng
ulat upang ipagbawal na basahin ang Noli ng sinumang Pilipino.
GAWAIN 2:
Panuto: Gamit ang Star Chart Organizer, Isulat sa labas nito ang mga Kondisyong
panlipunan bago isulat ang Noli Me Tangere at sa loob ng bituin ang kondisyong
panlipunang pagkatapos maisulat ang akda.
1
2 3
4 5
Gawain 3: Panuto: Umisip ng bagay na maaaring sumisimbulo sa kondisyong panlipunan

BAGO at PAGKATAPOS isulat ang Noli Me Tangere . Halimbawa gumuhit ka ng kadena.
Isulat sa linya sa ibaba ang iyong paglalarawan kung bakit ito ang iyong iginuhit.
Bago Pagkatapos
Iginuhit ko ito dahil, Iginuhit ko ito dahil,
Gawain 4: Panuto: Ngayong nalaman mo na ang kaligirang pangkasaysayan ng obra

maestra ni Rizal na Noli Me Tangere, isagawa ang sumusunod na panutong nasa loob ng
kahon.
Ilahad ang sariling pananaw kung bakit sa kabila ng
Ilarawan gamit ang sariling pananalita ang kondisyon/
nakaambang panganib sa buhay ni Rizal ay itinuloy pa rin
kalagayan ng ating lipunan sa panahong isinulat ni Rizal
niya ang pagsulat ng Noli Me Tangere.
ang Noli Me Tangere.
( Sa aking paniniwala......)
Isa-isahin ang mga bagay na ginawa ng mga Espanyol Magbigay-patunay na hindi nga nagkamali si Rizal sa
para mahadlangan ang pagkakalimbag ng Noli Me Tangere kaniyang pagsulat at pagkakalathala sa nasabing nobela
dahil sa naging epekto nito sa mga nakababasa noon, at
magpahanggang ngayon.
( Napatunayan ko na... ) ( Maliwanag na... )
Pangwakas: Batid kong may natutuhan ka sa araling ito, Isulat ang mga ito sa ibaba.
Ang natutuhan ko araling ito ay... Ang natutuhan ko araling ito ay... Ang natutuhan ko araling ito ay...
Inihanda ni Bb. Cindy P. dela Cruz

SANGGUNIAN:
Del Rosario, Mary Grace G., et.al (2014). Pinagyamang Pluma 9 (K to 12) Aklat 2.
Phoenix Publishing House, Inc. 927 Quezon Avenue, Quezon City.
Susi sa pagwawasto
Gawain 1. 1. Nangahas 2. Kabuktutan at pagmamalupit 3. Itinambad
4. pagdaralita 5. Maisiwalat
Gawain 2. Maaaring magkakaiba ang sagot ng mga mag-aaral
FILIPINO 9
Natutukoy ang mga kontekstuwal na pahiwatig sa pagbibigay-
kahulugan
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Kontekstuwal na Pahiwatig Sa pagbibigay ng kahulugan
Panimula (Susing Konsepto)
Sa pagkuha ng kahulugan ng salita sa isang pahayag ay maaaring magamit ang

pahiwatig na kontekstwal ( context clues) sapagkat nakukuha ang kahulugan ng isang salita
sa kung paano ito nagamit sa loob ng pangungusap o pahayag . Ito ay may mga anyo: a)
kahulugan- ang kahulugan ng salita ay makukuha sa ibang bahagi ng pahayag o
pangungusap. b) karanasan- sa karanasang nabanggit sa isang pangungusap ay maaaring
matukoy ang kahulugan ng salita. c) salungatan- ang salita ay may kasingkahulugan o may
kasalungat. d) pahiwatig- sa pamamagitan ng pagpapakita ng sanhi at bunga ay nalalaman
ang kahulugan ng salita. e) tono- ang tono ng pagbigkas ay nakatutulong sa pagbibigay ng
kahulugan ng salita.
Sa araling ito, ikaw ay makatutukoy ng kontekstuwal na pahiwatig sa pagbibigay-
kahulugan ng mga pahayag o pangyayari sa akdang Noli Me Tangere, Kabanata I.

Natutukoy ang mga kontekstuwal na pahiwatig sa pagbibigay- kahulugan. F9PT-IVa-b-56
Panuto: Basahin, suriin at unawain ang mga naihandang gawain. Sagutin ito nang may
katapatan.
Gawain 1
a ay kilala sa bansag na Kapitan Tiago at higit na kilala siyang maginoo at bukas ang palad sa pagtulong sa kapwa. Halos pun
Kaaalis ko pa lamang sa bayang San Diego,

pagkatapos ng 20 taong panunungkulan.
May 6,000 mamamayan doon at ang lihim
ng bawat isa’y batid ko. At nang ako’y
umalis, sino ang naghatid sa akin? Ilang
matatandang babae at ilan ding hermano
tercero, gayong 20 taong nanirahan ako
roon. Wala pong kinalaman
iyan sa desestanco ng
tabako.
Nabigla si Padre Damaso at halos mabitawan ang hawak na kopita.
Nan
Ano? Hindi kayo nakaiintindi. Hindi ba ninyo nalalamang mali ang pagbabagong ginagawa ng mga ministro?
PADRE DAMASO
Gaya ng paniniwala ko sa Ebanghelyo. Ang mga Indio ay mapagpabaya.
Ipagpatawad ninyo ang di ko pagsang- ayon.

Ang inyong sinasabi’y pumukaw sa aking damdamin. Likas po ba sa mga taong iyan ang pagkapab
Si G. Laruja ang magpapatunay sa inyong ang mga Indio

Iyanay mangmang
ang at mapagwalang-
totoo. Wala nang hihigit pa bahala.
sa mga Indio sa k
Napagawi ang usapan ng pulutong sa paglilipat kay Padre Damaso sa ibang bayan
pagkatapos makapagsilbi sa San Diego.
Padre Damaso,
kayo’y 20 taon
sa bayan ng San
Hindi! Kung
Diego. Hindi ba
walang kalayaan
kayo nasiyahan
ang magkura ay
doon?
mapapahamak
ang bayan.
Ano ang ibig ninyong

Iyan ang sanhi ng mga
sabihin?
kapahamakan. Ang
mga ereheng kaaway
ng Diyos ay pinanigan
ng pamahalaan.
Ang tenyente’y muling nagtanong. Hinarap siya ni Padre Damaso at mariing nagsalita.
Kapag ang Kura’y nagpahukay ng isang Dapat ninyong malaman na ang heneral
bangkay ng isang erehe, kahit na ang hari’y ay kinatawan ng hari. Bawiin ninyo ang
walang karapatang makialam ni inyong sinabi, kung hindi, bukas na
magparusa. bukas di’y malalaman iyan ng Heneral.
Nagkainitan sina Padre Damaso at ang tenyente. Namagitan si Padre Sibyla sa dalawa.
Siya nga’y hindi nangungumpisal, ngunit

isang kasinungalingan ang sabihing siya’y
nagpatiwakal. Matapat siya sa kanyang
tungkulin sa Diyos at sa lipunan. May kaisa-
isang anak na nasa Europa kaya walang
dahilan upang siya’y magpatiwakal. Nang
dumating ang kura sa San Diego ay
ipinabugbog ang koahutor at ipinahukay ang
bangkay upang ibaon sa ibang pook. Nang
mabatid ito ng Heneral ay inilipat sa isang
bayan si Padre Damaso.
Pagkatapos ay lumayo ang tenyente. Unti- unting nagbalik ang katiwasayan sa bulwagan.
Dumating ang ilan pang mga bagong panauhin gaya ng mag- asawang sina Dr. De Espadaῆa at
Donya Victorina
Gawain 2:
Panuto: Ibigay ang kahulugan ng bawat salitang nasalungguhitan sa bawat pangungusap
batay sa konteksto nito. Bilugan ang letra ng tamang sagot.
1. Pagkatapos ay lumayo ang tenyente. Unti- unting nagbalik ang katiwasayan sa
bulwagan.
A. Kaginhawaan B. Kapayapaan C. Kasiguraduhan D. Kaligtasan
2. Ipagpatawad ninyo ang di ko pagsang- ayon. Ang inyong sinasabi’y pumukaw sa
aking damdamin.
A. Gumising B. Nagpatibok C. Nawawala D. Natutulog
3. Iyan ang sanhi ng mga kapahamakan. Ang mga ereheng kaaway ng Diyos
ay pinanigan ng pamahalaan.
A. Pinaniwalaan B. Pinatotohanan C. Kinampihan D. Inayawan
4. Napagawi ang usapan ng pulutong sa paglilipat kay Padre Damaso sa ibang bayan
pagkatapos makapagsilbi sa San Diego.
A. Manahan B. Magtrabaho C. Makatulong D. Maglingkod
5. Wala nang hihigit pa sa mga Indio sa kamangmangan at pagkawalang utang na loob.
A. Kagandahang loob B. Pasasalamat C. Pagkakautangan D.
Responsibilidad
Gawain 3:
Panuto: Ibigay ang ipinapahiwatig o mensahe ng pahayag ng bawat tauhan. Ilagay sa kahon
ang kasagutan.
1. Likas po ba sa mga taong iyan ang pagkapabaya o iyo’y pagtatakip lamang
sa pamamahala ng mga sumakop, na aking narinig sa isang manlalakbay?
2. Kapag ang Kura’y nagpahukay ng isang bangkay ng isang erehe, kahit na ang hari’y
walang karapatang makialam ni magparusa. – Padre Damaso
3. May 6,000 mamamayan doon at ang lihim ng bawat isa’y batid ko. At nang ako’y
umalis, sino ang naghatid sa akin? Ilang matatandang babae at ilan ding hermano
tercero, gayong 20 taong nanirahan ako roon. – Padre Damaso
4. Iyan ang sanhi ng mga kapahamakan. Ang mga ereheng kaaway ng Diyos ay
pinanigan ng pamahalaan. – Padre Damaso
5. Dapat ninyong malaman na ang heneral ay kinatawan ng hari. Bawiin ninyo

ang inyong sinabi, kung hindi, bukas na bukas di’y malalaman iyan ng Heneral.
- Tinyente Guevarra
Gawain 4
Batay sa nabasang komiks ng Noli Me Tangere, ano ang ibig ipahiwatig ni Rizal sa
ipinakitang eksena sa unang kabanata ng nobela.
Pangwakas
Ang natutuhan ko sa gawaing ito ay
Mga Sanggunian
A. Aklat
Curriculum Guide, pahina 183
B. Electroniko
Vibas, Lilian. Et.al. Noli Me Tangere C & E Publishing Inc.
Inihanda ni: Bb.ODESSA T. DELOS SANTOS
Susi sa Pagwawasto
1. B
2. A
3. C
4. D
5. B
Ikaapat na Markahan MELC 4
Nabibigyang-patunay na may pagkakatulad / pagkakaiba ang

binasang akda sa ilang
napanood na telenobela*
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Pagkakatulad/Pagkakaiba ng Binasang
Akda sa Napanood na Nobela

Ang telenobela ay isang nobelang napanonood sa telebisyon. Tulad ng mga nababasa
sa mga aklat ito ay binubuo ng mga kabanata. Sa bawat kabanata ng isang nobela ay
naiuugnay natin ito sa tunay na buhay napapanood man ito o nababasa.
Ang pagkakaiba lamang ng telenobela sa nobelang nababasa ay napapanood ito at
nakikita ang aktwal na mga pangyayari. Ito ay nangangailangan ng pokus sa panonood nang
sa gayon ay di mawala sa kuwento. Samantalang sa pagbabasa ay nakasalalay sa imahinasyon
ng nagbabasa ang mga lugar, eksena at mga pangyayaring tinutukoy sa kuwento.
Pinalalakbay nito ang ating isipan.
Napanonood o nababasa man ang isang nobela ito ay parehas ang kanilang tunguhin_
ang manlibang, magbigay- aral, magpabatid at marami pang iba. Sa tulong ng nobela ay
napauusbong ang kasanayang panonood (telenobela) at kasanayang pagbabasa.
Sa aralin ngayon, ikaw ay makapagbibigay ng patunay na may pagkakatulad o
pagkakaiba ang binasang akda sa ilang napanood na telenobela.

Nabibiyang- patunay na may pagkakatulad/ pagkakaiba ang binasang akda sa ilang napanood
na telenobela. F9PD-Iva-b-55
Panuto: Basahin, suriin at unawain ang mga naihandang gawain. Sagutin ito nang may
katapatan.
Pagbasa:
Si Crisostomo Ibarra
( Kabanata 2)
Biglang natigilan si Padre Damaso, hindi dahil sa mga magagandang dalaga hindi rin
dahil sa Kapitan Heneral at sa mga alalay nito, kundi dahil sa pagdating ni Kapitan Tiago na
hawak pa sa kamay ang isang binatang luksang-luksa ang kasuotan.
"Magandang gabi po sa inyong lahat! Magandang gabi po, Padre!" ang bati ni Kapitan
Tiago na humalik sa kamay ng alagad ng Simbahan. Inalis ng paring Dominiko ang suot na
salamin at sinipat ang binata, samantalang namumutla naman at nanlalaki ang mga mata ng
paring Pransiskano.
Ikinararangal kong ipakilala sa inyo ang anak ng yumao kong kaibigan, si Don
Crisostomo Ibarra!" patuloy ni Kapitan Tiago. "Kararating lamang niya mula sa Europa, at
siya'y aking sinalubong.
Pagkarinig sa pangalan, hindi naitago ng mga panauhin ang kanilang paghanga sa
binata. Nakalimutan tuloy ni Tenyente Guevarra na batiin si Kapitan Tiago. Nilapitan ang
binata, at sinuri mula ulo hanggang paa. Si Ibarra'y mataas kaysa karaniwan, malusog at
mukhang edukado. Bakas sa kanyang mukha ang pagiging magiliw, matapat, at masayahin.
Kayumanggi ang kulay ngunit mamula-mula ang pisngi. Kababakasan iyon ng lahing Kastila.
"Aba!" may pagtataka ngunit masayang bati ni Ibarra. "Ang kura ng aking bayan!
Padre Damaso, ang matalik na kaibigan ng aking ama! Napatingin ang lahat kay Padre
Damaso.
"Hindi ka nagkakamali!" agaw ng prayle. "Ako nga si Padre Damaso, ngunit kahit
kailan ay hindi ko naging matalik na kaibigan ang iyong ama. Danan-dahang iniurong ni
Ibarra ang iniabot niyang kamay sa pari.
Nagtatakang tinitigan ang kausap. Tumalikod siya upang harapin ang pormal na
anyo ng tenyenteng patuloy pa ring nakamasid sa kanya.
"Kayo nga ba ang anak ni Don Rafael lbarra?"
Yumukod si lbarra. Bahagyang napakislot ang Pransiskano sa kinauupuan at tinitigan
ang tenyente mula ulo hanggang paa.
"Maligayang pagdating! Sana'y higit kayong maging mapalad kaysa sa inyong ama.
Nakilala ko at nakasama ang inyong ama, at masasabi kong siya'y mabuti at marangal na
tao," wika ng tenyente na nangangatal ang tinig.
Naantig ang damdamin ni Ibarra sa narinig "Ginoo, dahil sa papuri ninyo sa aking ama
ay nawala ang aking alinlangan tungkol sa mga bagay na hindi ko pa naliliwanagan.
Napaluha ang militar tumalikod at lumakad papalayo.
Napansin ni lbarra na nag-iisa siya sa gitna ng sala. Lumapit sa mga kadalagahan at
nagwika, "lpahintulot ninyo sa akin na labagin ko ang mahigpit na tuntunin sa
pakikipagkapwa. May pitong taon akong wala sa sariling bayan at sa aking pagbabalik ay
hindi ko matiis na hindi batiin ang pinakamahalagang hiyas ng aking bayan, ang mga babae.
Nakaramdam ng kaunting pagkapahiya nang wala ni isa man sa mga kadalagahan ang
kumibo. Matapos ang sandaling pag-aalinlangan, tinungo niya ang nagkakatuwaang
kalipunan ng mga kalalakihan.
"Mga ginoo," aniya. "Ipagpatawad po ninyo kung gamitin ko ang isang kaugalian sa
Alemanya, hindi sa ibig kong dalhin ang kaugaliang iyon kundi dahil lamang sa hinihingi ng
pagkakataon na kapag dumalo ang isang tao sa pagtitipon at wala siyang kakilala ni isa man
ay siya mismo ang magpapakilala ng kanyang sarili. Nakabati na ako sa mga kababaihan at
ngayon nama'y gusto ko kayong batiin. Ako po si Juan Crisostomo Ibarra y Magsalin."
Nagpakilala rin ang iba ng kani-kanilang pangalan.
Humahangos na dumating ang isang lalaking may masayang mukna, nakabarong
tagalog na brilyante ang butones at nakangiting lumapit kay lbarra.
"Ginoong lbarra. Nais ko po kayong makilala. Kaibigan ko po si Kapitan Tiago at
nakilala ko ang iyong ama. Ako po Si Kapitan Tinong, taga-Tundo. Maaari po bang makasalo
namin kayo bukas sa isang tanghalian?
Nalugod si Ibarra sa kagandahang-loob na ipinakita ng matanda. Nakangiti niya itong
kinamayan.
"Salamat po. Ngunit bukas po ay patungo ako sa San Diego."
"Sayang! Kung gayon, hihintayin ko po ang inyong
pagbabalik."
"Nakahanda na po mesa! ang ang sabi serbidor ng Café La Campana. Sunud-sunod
na lumapit sa mesa ang mga bisita, ngunit ang mga babae ay kailangan pang piliting isa-isa,
lalo na ang mga Pilipina.
Gawain 1. Sagutin Natin: Isulat sa patlang ang kasagutan.

1. Sino si Crisostomo Ibarra? Isa- isahin ang kanyang mga katangian.
2. Makatwiran ba ang bagong paraan ng pagpapakilala ni Ibarra ng sarili? Patunayan.
Gawain 2. Sa nabasang kabanata ng Noli Me Tangere, ano- ano ang iyong mga napansing
mga kaugalian ng mga Pilipino noong panahon ng Kastila ayon sa pahiwatig ng may- akda sa
nobela? Isulat sa dahon ng halaman ang mga kaugaliang nakita. Mula sa iyong mga naitala,
pumili ng mga kaugalian na sa tingin mo ay buhay na buhay pa rin sa kasalukuyan, isulat ito
sa kahon at bigyang patunay.
Gawain 3
Panuto: Mula sa binasang kabanata magtala ng mga pangyayari sa kuwento na may
pagkakahawig sa napanood na nobela. Magtala ng ilang pangyayari sa telenobelang
napanood. Tukuyin ang pagkakatulad o pagkakaiba ng dalawa batay sa kaugalian, tradisyon
at iba pa.
Telenobela: Noli Me Tangere:
Pagkakatulad:
Pagkakaiba:
Pangwakas/ Repleksyon
Natutuhan ko sa gawaing ito ay
Mga Sanggunian
C. Aklat
Capili-Sayo Teresita P., Marquez, Cresenciano Jr. C.2001. Noli Me Tangere ni Jose
Rizal. Quezon City: National Book Store, Inc. pahina 13
Curriculum Guide, pahina 183
Inihanda ni:
ODESSA T. DELOS SANTOS
Guro sa Filipino 9
Ikaapat na Markahan- MELC 5
Nailalahad ang sariling pananaw, kongklusyon, at bisa ng akda

sa sarili at sa nakararami
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN: SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Paglalahad ng Sariling Pananaw, Kongklusyon at Bisa ng Akda sa Sarili at sa
Nakararami
Sa ating pang-araw-araw na buhay, tayo ay nabibigyan ng pagkakataon na maglahad

ng ating sariling pananaw, konklusyon at saloobin sa isang paksa. Mahalaga na sa ating
paglalahad ay mabigyan-linaw ang isang konspeto o kaisipan, bagay o paninidigan upang
lubos na maunawaan ng nakikinig o nagbabasa. Sa pamamagitan ng paglalahad nabibigyan
ng pagkakataon ang isang tao makatuklas ng isang ideya o kaisipan na makapaghahatid sa
kaniya ng kalinawan at kasiyahan sa paksang pinag-uusapan.
Nailalahad ang sariling pananaw, kongklusyon at bisa ng akda sa sarili at sa

nakararami (F9PS-Iva-b-58)
Gawain 1 Panuto: Unawain at sagutin nang buong husay at may katapatan ang
mga nailahad na katanungan sa ibaba. Isulat ang iyong sagot sa mga inilaang linya.
1. Alin sa mga katangian ni Dr. Jose P. Rizal ang nais mong tularan? Bakit?
2. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na gumawa ng kabayanihan sa iyong

kapwa, pamayanan o bansa, ano-ano ang mga ito?
2.1 Kapwa
2. 2 bayan/pamayanan
2.3. bansa
3.
Sa iyong palagay, alin sa dalawang nasa larawan ang ginamit ni Rizal na sandata sa
pagtuligsa sa mga mapang-aping dayuhan? Bakit?
Gawain 2
Minsan sa buhay ni Jose Rizal ay kanyang nawika ang mga katagang “Minsan
lamang mamamatay ang isang tao at kung hindi lamang ito magiging isang mabuting
pagkamatay, isang magandang pagkakataoan ang mawala at hindi na muling babalik”.
Ano ang iyong sariling pananaw/konklusyon sa nais ipahiwatig ni Rizal?
Gawain 3
Panuto: Ilahad ang iyong sariling pananaw o konklusyon at maaaring maging bisa ng
akdang Noli Me Tangere sa iyong sarili at maging sa buhay ng iba pang kabataang tulad mo
sa pamamagitan ng pagsagot ng mga tanong na makikita sa ibaba. Isulat ang iyong sagot sa
inilaang linya.
Batay sa iyong sariling pananaw, ano-ano kayang mga pagpapahalaga o mga gintong
aral/kaalaman ang iyong matututuhan sa akdang Noli Me Tangere?
Bakit mahalagang matutuhan ng kabataang tulad mo ang akdang Noli Me Tangere?
Sa iyong palagay, ano kaya ang maaaring maging epekto o bisa sa iyo at maging sa iba pang
kabataang Pilipinong katulad mo ang pag-aaral ng walang kamatayang nobelang ito ng ating
bansa?
Pangwakas
Ang mahalagang natutuhan ko sa aralin na ito ay
Inihanda ni: Gng. SHERYLL P. BARCIBAL
Mga Sanggunian
Aklat
Aileen G. Baisa Julian, Mary Grace G. Del Rosario, Nestor S. Lontoc (Mga
Awtor) Alma M. Dayag (Awtor-Koordineytor) Pinagyamang Pluma 9 Alinsunod sa K to 12
Curriculum Phoenix Publishing House, Inc. ph. 436
Website
https://www.bing.com/search?q=pen+ni+rizal&FORM=HDRSC1
https://www.bing.com/search?q=1800+firearms&form=PRPHEN&pc=UE07&httpsm
sn=1&msnews=1&refig=236204454de547689b52bedab9ed2524&sp=-1&pq=1800+&sc=8-
5&qs=n&sk=&cvid=236204454de547689b52bedab9ed2524
FILIPINO 9
Naitatala ang nalikom na datos sa pananaliksik
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Pagtatala ng mga Nalikom na Datos sa Pananaliksik

Kung ikaw ay aatasang magsasaliksik tungkol sa isang paksa, alam mo ba
kung saan-saan makakakuha ng mga impormasyon o datos para maisagawa ito? Mahalagang
malaman ng isang mag-aaral kung ano-ano o kung saan-saan makakakuha ng datos para
maging komprehensibo at sistematiko ang gagawing pananaliksik.
Naitatala ang nalikom na datos sa pananaliksik (F9PU-Iva-b-58)
Gawain 1
Panuto: Magbigay ng mga maaaring pagkuhanan ng mga impormasyon bukod

sa larawan na nailahad sa ibaba.
1. 4.
2. 5.
3.
Gawain 2
Ang Pakikipanayam ay isang paraan ng paglikom ng datos at pagkuha ng
impormasyon sa pamamagitan ng pakikipag-usap sa taong may sapat na kaalaman sa paksa o
mga datos na kakailanganin ng tagapanayam para sa ibat’t ibang makabuluhang layunin.
Panuto: Magtala ng mga bagay na dapat isaalang-alang sa gawaing pakikipanayam.
1.) Bago ang Panayam-
2.) Kasalukuyan-
3.) At Pagkatapos ng panayam-
Gawain 3
Panuto: Magsagawa ng pananaliksik tungkol sa mga impormasyong nailahad sa ibaba.
Maaari mong gamitin ang iyong dating kaalaman, mga libro o di kaya’y internet kung
mayroong sapat na kakayahan. Maaari ka ring magsaliksik sa mga kilala mong tao na
may sapat na kaalaman tungkol sa paksa. Pagkatapos mong malikom ang mga datos o
impormasyon ay gumawa ng maliwanag at maayos na paglalagom sa mga linyang inilaan..
Gagabayan ka ng mga pamantayan na nailahad upang maging matagumpay ang iyong
gawain.
Mga Pamantayan Laang Puntos Iyong Puntos
1. Maayos at maliwanag na mga datos 5 puntos
2. Komprehensibong paglalagom 3 puntos
3. Katapatan ng nasaliksik na datos 2 puntos
Kabuuan 10 puntos
1. Kumpletong pangalan ni Dr. Jose Rizal.
2. Ano ang salin sa wikang Filipino ng “Noli Me Tangere”?
3. Tungkol saan ang “Noli Me Tangere” na isinulat ni Dr. Jose Rizal.
4. Ano ang naging implikasyon sa buhay ng mga Pilipino ng akda ni Rizal sa panahong
isinulat niya ito?
Gawain 4. Magsaliksik tungkol sa pandemyang COVID 19. Magtala ng 10, mahahalagang

impormasyon at datos na nakalap kaugnay sa Pandemyang ito sa pamamagitan ng panonood,
pagbabasa o ng social media. Tiyaking wasto ang mga impormasyong nakalap. Isulat ang
sagot sa ibang papel.
Pangwakas/ Repleksyon
Natutunan ko sa araling ito na
Mga Sanggunian
Aklat
Aileen G. Baisa Julian, Carmela Esguera-Jose, Nestor S. Lontoc (Mga Awtor)
Alma M. Dayag (Awtor-Koordineytor) Pinagyamang Pluma 7 Alinsunod sa K to 12
Curriculum Phoenix Publishing House, Inc. ph. 48-49
Website
https://www.bing.com/search?q=radyo+at+telebisyon&form=PRPHEN&pc=UE07&h
ttpsmsn=1&msnews=1&refig=0ee73963e7b0406f9eedfe0e3087fa7c&sp=-
1&pq=radyo+at+telebisyon&sc=819&qs=n&sk=&cvid=0ee73963e7b0406f9eedfe0e3087fa7
c
Inihanda ni:
SHERYLL P. BARCIBAL
May-akda
FILIPINO 9
Nagagamit ang mga angkop na salita / ekspresyon sa:
- paglalarawan
- paglalahad ng sariling pananaw
- pag-iisa-isa
at pagpapatunay
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON: _
GAWAING PAGKATUTO
Paggamit ng mga Angkop na Salita/Ekspresyon sa Paglalarawan, Paglalahad
ng Sariling Pananaw, Pag-iisa-isa at Pagpapatunay
Mahalaga na maglahad ng sariling opinyon dahil dito mo naipapahayag ang

nararamdman mo at nakakapagbigay ka ng mga idyea na maaaring makapagbago ng pananaw
ng isang indibidwal. Mahalaga ito sapagkat mabibigyan mo ng linaw ang mga bagay-bagay.

Nagagamit ang mga angkop na salita/ekspresyon sa paglalarawan, paglalahad ng
sariling pananaw, pag-iisa-isa at pagpapatunay (F9WG-IVab-57)
Gawain 1
Panuto: Mula sa larawan ni Dr. Jose Rizal, punan ng mahahalagang impormasyon ang
mga nailahad sa bawat kahon.
Magtala ng ilang Bakit siya itinuring Isa-isahin ang mga Magbigay ng mga
impormasyon na pambansang akda/aklat na patunay ng naging
tungkol kay Rizal bayani ng Pilipinas? kanyang isinulat. ambag ni Rizal sa
Maglahad ng isang (Magbigay lamang lipunan dahilan
dahilan ng lima) upang kilalanin
siyang pambansang
bayani ng Pilipinas
1. 1. 1. 1.
2. 2. 2. 2.
3. 3. 3. 3.
_ _ _ _
4. 4. 4. 4.
5. 5. 5. 5.
Gawain 2
Panuto: Mula sa akdang Noli Me Tangere ni Dr. Jose Rizal, punan ang mga patlang
gamit ang angkop na salita/ekspresyon upang maipahayag ang iyong pananaw/saloobin.
1. Ang nobelang Noli Me Tangere para sa akin ay
sa kasaysayan ng Pilipinas.
2. Ayon sa nabasa kong datos ang
ay akdang kasunod ng Noli Me Tangere na ipinlaimbag sa Ghent, Belgium noong 1891.
3. Para sa akin bilang isang kabataan ang akdang Noli Me Tangere ay may malaking epekto
sa aking pag-aaral dahil
4. Sa tingin ko ang pagtuligsa sa maling pamamalakad ng pamahalaan ay
5. Ang pagbaril kay Dr. Jose Rizal sa Bagumbayan para sa akin ay

_
Gawain 3 Panuto: Matapos ang iyong isinagawang pananaliksik, isagawa ang
mga panuto na nasa loob ng kahon. Isulat ang iyong sagot sa mga linyang inilaan.
Ilarawan gamit ang sariling pananalita ang kondisyon ng ating lipunan sa panahong
isinulat ni Rizal ang Noli Me Tangere.
Ilahad ang sariling pananaw kung bakit sa kabila ng nakaambang panganib sa buhay
ni Rizal ay itinuloy pa rin niya ang pagsulat ng Noli Me Tangere. ( Sa ganang akin…
sa aking paniniwala… sa tinging ko..)
Isa-isahin ang mga bagay na ginawa ng mga Espanyol para mahadlangan ang
pagkakalimbag ng Noli Me Tangere (Una… sumunod… sa huli at iba pa)
Magbigay patunay na hindi nga nagkamali si Rizal sa kanyang pagsulat at

pagkakalathala sa nasabing nobela dahil sa naging epekto nito sa mga nakababasa
noon at magpasahanggang ngayon. (Napatunayan ko…. Maliwanag na… at iba
pa)
Pangwakas / Replekson
Natutunan ko sa araling ito na
Mga Sanggunian
Aklat
Website
https://www.bing.com/search?q=jose+rizal&form=PRPHEN&pc=UE07&httpsmsn
=1&msnews=1&refig=0bded612f9f04307b2e61ee5d6e883ca&sp=-1&pq=jose+rizal&sc=8-
10&qs=n&sk=&cvid=0bded612f9f04307b2e61ee5d6e883ca
Inihanda ni:
SHERYLL P. BARCIBAL
May-akda
Susi ng
Pagwawasto
Gawain 1
1. Doktor, Manunulat, Bayani, Henyo, dalubwika
2. Dahil sa kanyang kadakilaan at di matatawarang naiambag niya sa bangsang
Pilipinas 3.Sa aking Kabata
Huling Paalam
Noli Me Tangere
El Filibusterismo
Mi Primera Inspiracion/Ang Una kong Salamisim
A La Juventud Filipino
(At iba pa)
4. Isa si Rizal sa mga nagsakripisyo para sa bansang Pilipinas. Sa tulong ng kaniyang mga
akda namulat ang mga Pilipino na ipaglaban ang kanilang karapatan at kalayaan mula sa mga
dayuhan.
Gawain 2 at Gawain 3
Sariling sagot ng mga mag-aaral

FILIPINO 9
Natutukoy ang kahalagahan ng bawat tauhan sa nobela
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Pagtukoy sa Kahalagahan ng Bawat Tauhan sa Nobela
Panimula
Ang bawat tauhan sa isang nobela ay may mahalagang papel na ginagampanan
masama man siya o mabuti. Hindi mabubuo ang isang pangyayari kung wala ang mga tauhan
dahil sila ang nagbibigay-buhay sa bawat kuwento. Sila ang mga gumaganap at nagsasalita.
Marahil sa iyong pagbabasa ng iba’t ibang kuwento o nobela, hindi mo maiwasang

matuwa o magalit sa isa sa mga ginamit na tauhan. Kung minsan parang gusto mo pang
tanggalin ang isang tauhan lalo na ang kontra bida dahil ang gusto mo ay laging
nagtatagumpay ang pangunahing tauhan. Ngunit, alam mo ba na malaki ang ginagampanang
papel ng mga tauhang kinaaayawan mo? Sila ang humuhulma sa pagkatao ng iba pang
tauhan.
Sa mga gawaing ilalahad sa modyul na ito, makikilala mo ang kahalagahan ng bawat

tauhan sa nobela. Dito rin masusukat ang iyong kakayahan sa pagtukoy sa katangian ng mga
tauhan batay sa babasahing akda.

Natutukoy ang kahalagahan ng bawat tauhan sa nobela. (F9PN-IVc-57) pahina 172
Gawain 1
Sadyang napakalaki ng impluwensiya ng guro sa mga mag-aaral. Minsan ay mas higit
na pinaniniwalaan pa ng mga bata ang kanilang guro kaysa sa kanilang mga magulang.
Panuto: Sa buong panahon ng iyong pag-aaral ay mag-isip ka ng dalawa mong guro na

masasabi mong nakaimpluwensiya ng malaki sa iyong buhay. Maaari mong isulat ang
kanilang pangalan.
Pangalan ng Guro
Malaki ang naging impluwensiya niya sa aking buhay sapagkat
Pangalan ng Guro
Malaki ang naging impluwensiya niya sa aking buhay sapagkat
GAWAIN 2 Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat pangungusap. Tukuyin ang
kahulugan ng mga salitang nasalungguhitan. Isulat ang titik ng tamang sagot sa patlang bago
ang bilang.
1. Lagi niyang sinasabi ang bagay na iyon upang A. pinipigilan sa anumang
maikintal sa isip ng mga mag-aaral ang dapat paraan
nilang gawin.
B. pagtatraidor
2. Nagmungkahi ang isang mag-aaral ng magandang
solusyon sa suliraning kinahaharap ng kanilang pangkat. C. nakaiinip
3. Nakababagot ang paghihintay ng oras ng uwian para sa D. napag-isip-isip

ibang mag-aaral.
E. mapagmataas
4. Unti-unting naglalaho ang mga kulturang ating kinagisnan.
F. iginagalang
5. Naglilimayon ka lang sa ginagawa mong hindi naman
kapaki-pakinabang. G. nagsasayang ng oras
6. Napagkuro rin niya ang kahalagahan ng edukasyon. H. maitanim sa isipan
7. Hindi pa rin niya nakakalimutan ang pagkakanulo I. nawawala

sa kaniya ng isa niyang kaibigan
J. nagbigay ng payo
8. Sinisikil niya ang kaniyang nararamdaman upang
makaiwas sa gulo. K. walang daya
9. Marami sa panahon ngayon ang palalo kahit alam ng
tao ang kanilang pinanggalingan.
10. Pinagpipitaganan sa bayan ang ating mga guro.
Basahin Mo
Karanasan ng Isang Guro
(Kabanata 19)
Kahit na dumaan ang malakas na bagyo,ang lawa ay hindi gaanong nabagabag.

Palibhasa ito ay napapaligiran ng mga bundok. Sa tabi ng lawa, nag-uusap sina Ibarra at ang
binatang guro. Itinuro ng guro kay Ibarra kung saang panig ng lawa itinapon ang labi ni Don
Rafael. Sang –ayon sa kaniya, kasama si Tenyente Guevarra noong itinapon ang bangkay.
Wala siyang tanging magawa noon kundi makipaglibing.
Malaki ang utang na loob kay Don Rafael. Noong bagong salta ito sa San Diego, ang
Don ang tumustos sa kaniyang mga pangangailangan sa pagtuturo. Sinabi ng guro kay Ibarra
na ang malaking suliranin niya at ng mga mag-aaral ay ang kakulangan ng magagastos.
Malaki ring problema aniya, ang kawalan ng pagtutulungan ng mga magulang at mga
taong nasa pamahalaan. Lumilitaw na hindi pinagtutuunan ng pansin ang mga
pangangailangan ng mga batang nag-aaral katulad ng mga libro na karaniwang nasusulat sa
wikang Kastila at ang pagmememorya lamang ng mga bata sa mga nilalaman nito kaya wala
ring pagkatutong nagaganap. Dahil din sa kakulangan ng mga bahay-paaralan, ang klase ay
ginaganap sa silong ng kumbento sa tabi ng karwahe ng kura. Nasanay ang mga bata na
bumasa nang malakas. Ito ay nakakabulabog sa kura, kaya nakatitikim ng sigaw, at mura ang
mga bata at guro. Nabanggit din ng guro kay Ibarra na dahil sa pagbabagong kaniyang
ginawa, madaling natutuhan ng mga mag-aaral ang wikang kastila. Pero siya ay nilait ni
Padre Damaso sa pagsasabing ang wikang kastila ay hindi nababagay sa katulad niyang
mangmang. Ang kailangan lamang niyang matutuhan ay Tagalog.
Ipinaris pa siya ni Pari Damaso kay Maestro Circuela, isang guro na di-marunong
bumasa ngunit nagtayo ng eskwela at nagturo ng pagbasa sa kaniyang mga estudyante. Labag
man sa kaniyang kalooban, wala siyang magawa kundi sumunod kay Pari Damaso. Pero, nag-
aral din ang guro ng wikang Kastila para sa kaniyang pansariling interes.
Sobra ang pakikialam ni Pari Damaso sa guro. Nang huminto ang guro sa paggamit
ng pamalo sa pagtuturo. Siya ay ipinatawag ng kura upang ipabalik sa kaniya ang paggamit
ng pamalo sapagkat mabisa ito sa pagtuturo. Tumututol man sa kaniyang kalooban, sumunod
din siya sapagkat mismong mga magulang ay napaniwala ni Pari Damaso na ibalik ang
pamalo sa pagtuturo. Dahil sa naging sukal sa kalooban ang pagtuturo, nagkasakit ang guro.
Nang ito ay gumaling at bumalik sa serbisyo, kakaunti na lamang sa kaniyang mga tinuturuan
ang pumapasok. Sa kaniyang pagbabalik, nagkaroon ng bagong kura. Hindi na si Pari
Damaso. Nabuhayan siya ng pag-asa. Sinikap niyang isalin sa wikang Tagalog ang mga aklat
na nasusulat sa wikang Kastila.
Bukod dito, dinagdagan niya ang mga aralin sa katesismo, pagsasaka, kagandahang
asal na hango sa Urbanidad ni Hurtensio at Felisa at sa Kasasysayan ng Pilipinas. Pero, sa
lahat ng mga araling ito dapat unahin ang pagtuturo ng relihiyon, ayon sa bagong kura nang
ipatawag niya ang guro. Nangako si Ibarra na tutulungan niya ang guro sa pamamgitan ng
pulong sa tribunal na kaniyang dadaluhan sa paanyaya ng tinyente mayor.Doon niya
isasangguni ang sitwasyon.
Gawain 3
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong mula sa akdang binasa.
1. Ano- ano ang mga suliranin sa pagtuturo na isinalaysay ng guro kay Ibarra? Bakit
niya sinabing imposibleng magkaroon ng edukasyon kung walang malakas na
impluwensiya?
2. Naniniwala ka ba sa sinabi ng guro na marerespeto lamang at pakikinggan ang guro
kung siya’y marangal, may malinis na pangalan, may kapangyarihan at may laya sa
kaniyang pagtuturo? Sa iyong palagay, taglay ba ng gurong ito ang mga binanggit na
katangian?
3. Ano-anong mga pagbabago sa paraan ng pagtuturo ang inilunsad ng guro upang higit
niyang mahimok na mag-aral at mabilis na matuto ang mga bata? Bakit hindi
nagtagumpay ang mga ito?
4. Bakit napagkuro ng guro na hindi dapat kalabanin ang isang prayle ng isang taong
kagaya niya? Paano mo ilalarawan ang guro kaugnay ng pangyayaring ito?
5. Sa iyong palagay, kanino higit na natututo ang mga mag-aaral, sa gurong gumagamit
ng diplomasya sa pagdidisiplina o sa gurong mahigpit at istrikto? Pangatwiranan.
6. Bilang isang mag-aaral, paano mo maipadarama sa iyong mga guro ang paggalang at
pagpapahalaga sa kanilang mga ginagawa?
Gawain 4 Panuto: Ilahad sa mga kahon sa ibaba ang mga tauhan sa binasang akda. Ilarawan
ang kanilang katangian at tukuyin ang kanilang kahalagahan sa nobelang binasa.
Katangian Kahalagahan
Tauhan
Pangwakas/Repleksiyon
Natutuhan ko sa aralin na ito ang
Mga Sanggunian
A. Aklat
Curriculum Phoenix Publishing House, Inc., 2015
Mga Susi sa Pagwawasto

Gawain 1 (Depende sa sagot ng mga mag-aaral)
Gawain 2 (Talasalitaan)
1. h 6. d
2. j 7. b
3. c 8. a
4. i 9. e
5. g 10.f

Inihanda ni:Gng. EDRALIN A. FERRER

Guro sa Filipino 9
FILIPINO 9
Naisusulat ang isang makahulugan at masining na iskrip ng
isang monologo tungkol sa
isang piling tauhan
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Pagsulat ng Isang Makahulugan at Masining na Iskrip ng Isang Monologo
Tungkol sa Isang Piling Tauhan
Ang nobelang Noli Me Tangere na isinulat ni Dr. Jose Rizal ay sumasalamin sa

kalagayan ng lipunan noong panahon ng Kastila. Inilalarawan dito ang ayos ng pamumuhay,
paniniwala, pag-asa, hangarin, karaingan at pagdadalamhati ng mga Pilipino sa panahon ng
pananakop.
Upang higit na mapalutang ang kalagayan ng lipunan noon, gumamit si Rizal ng mga
tauhang may iba’t ibang katangian, pag-uugali, paniniwala at pananaw sa buhay. Sila ang
nagbigay-buhay sa mga pangyayaring nais ilarawan ng ating pambansang bayani upang
maimulat ang mga Pilipino sa mga kabuktutang ginagawa ng mga Kastila.
Marami ka nang nabasang kabanata ng Noli Me Tangere. Nakilala mo na rin ang mga
tauhan. Maaaring ang ilan sa kanila ay iyong hinangaan at kinagiliwan.
Sa mga gawaing ilalahad sa modyul na ito, masusubukan mong sumulat ng isang

makahulugan at masining na iskrip ng monologo tungkol sa isang piling tauhan sa nobela.
Naisusulat ang isang makahulugan at masining na iskrip ng isang monologo tungkol sa isang
piling tauhan. (F9PU-IVc-59)
Gawain 1
Panuto: : Tukuyin ang tauhang inilalarawan sa mga sumusunod na pahayag. Piliin sa loob ng
kahon ang tamang sagot at isulat sa patlang bago ang bilang.
Crisostomo Ibarra Don Rafael Ibarra Crispin

Sisa Basilio Padre Damaso
Kapitan Tiago Pilosopo Tasyo Maria Clara
1. Isang mayamang mangangalakal na taga Binondo na asawa ni Pia
Alba Ama ni Maria Clara. Siya ay isang taong mapagpanggap at
laging masunurin sa nakatataas sa kaniya ngunit sakim at walang
pinapanginoon kundi ang salapi.
2. Ang binatang nag-aral sa Europa na nangarap makapagpatayo ng

paaralan upang matiyak ang magandang kinabukasan ng kabataan ng
San Diego.
Siya ay kababata at kasintahan ni Maria Clara. Siya ay sagisag ng mga
Pilipinong nakapag-aral na maituturing na may maunlad at makabagong
kaisipan.
3. Isang kurang Pransiskano na dating kura ng San Diego na siya ring

nagpahukay at nagpalipat sa bangkay ni Don Rafael Ibarra sa libingan
ng mga Intsik. Halimbawa siya ng isang taong madaling matuto at
marupok
ang kalooban sa mga papering hindi sadyang nagmumula sa puso ng
nagpaparangal.
4. Siya ang kasintahan ni Crisostomo Ibarra na kumakatawan sa isang uri

ng Pilipinang lumaki sa kumbento at nagkaroon ng edukasyong
nakasalig sa doktrina ng isang relihiyon. Siya ay maganda, relihiyosa,
masunurin, matapat, mapagpakasakit ngunit may metatag na kalooban.
5. Ama ni Crisostomo Ibarra na namatay sa bilangguan. Siya ay labis na

kinainggitan ni Padre Damaso dahilan sa yaman na kaniyang tinataglay.
Ito ang dahilan kung bakit siya ay pinaratangang erehe ng pamahalaan.
Kinakatawan niya ang taong naghahangad ng katarungan para sa kapwa.
Kahanga-hanga ang kaniyang paggalang at pagtitiwala sa batas at ang
pagkamuhi sa mga paglabag dito.
6. Ang mapagmahal na ina nina Basilio at Crispin na may asawang pabaya

at malupit. Isang inang walang nalalaman kundi ang umibig at umiyak
na lamang. Pinopoon niya ang asawa at nagpapakasakit alang-alang sa
mga minamahal na anak.
7. Nakatatandang anak ni Sisa na isang sacristan at tagatugtog ng

kampana sa kumbento. Sinasagisag niya ang mga walang malay at
inosente sa lipunan.
8. Bunsong kapatid ni Basilio na isa ring sacristan at kasamang tumutugtog

ng kampana sa simbahan ng San Diego.
9. Siya ay isang iskolar na nagsisilbing tagapayo ng marurunong na
mamamayan ng San Diego. Taglay niya ang katangian ni Rizal na
mapagpuna sa mga pangyayari sa paligid. May mga kaisipan siyang
una kaysa sa kaniyang panahon kaya’t hindi siya maunawaan ng
marami.
Gawain 2
Panuto: Pumili ng isa sa mga binanggit na tauhan sa Noli Me Tangere na iyong hinangaan.
Ilarawan siya at sabihin ang dahilan kung bakit siya ang iyong napili.
Pangalan ng Tauhan
Alamin
Bilang paghahanda sa pagsulat mo ng monologo, basahin mo muna ang

mahahalagang impormasyong makikita sa ibaba na may kinalaman sa masining na pagsulat
ng isang monologo.
Pagsulat ng Monologo
Isa sa mga tanyag na anyo ng dulaang madalas gamitin sa mga silid-aralan at paaralan
ay ang monologo. Isa itong anyo ng kontemporaryong dulaang nagtatampok sa isang actor na
sumasambit at umaarte ng kaniyang mga damdamin at kaisipan bilang pangunahing tauhan
ng dula o nobela.
Narito ang ilang bagay na dapat isaalang-alang sa pagbuo ng monologo.
1. Basahin at unawaing mabuti ang panggagalingan ng iyong monologo. Kung ito ay

orihinal, dapat malawak ang kaalaman ng susulat tungkol sa paksang gagawan ng
monologo.
2. Magkaroon ng sapat na kaalaman sa katangian o karakter ng tauhang iyong gagawan

ng monologo. Makatutulong kung gagawan muna ng Character Profile upang higit na
maging malalim ang iyong pagkakilala sa tauhang iyong gagawan ng iskrip.
3. Simulang sulatin ang iyong burador. Sa bahaging ito mahalagang matukoy ang
magiging simula, gitna at wakas ng monologo. Sa pagsulat ng burador, itala lahat ng
mga kaisipang maaari mong isama sa iyong iskrip.
4. Tandaan na ang iyong gagawing iskrip ay kailangang nakasulat sa tinig o pananaw ng
karakter na iyong gagawan ng monologo. Mahalaga ring ang mga pahayag ay
nakasulat sa pangkasalukuyang aspekto ng pandiwa.
5. Gawin ang pinal na sipi ng iskrip. Maaaring ipabasa ito sa ibang tao na
makapagbibigay ng opinyon o makatutulong upang higit pang mapaghusay ang
monologo.
6. I-edit ito kung kinakailangan upang matiyak ang kaayusan nito.
7. Tiyaking ang inihandang monologo ay angkop sa oras na ibinigay. Ang karaniwang
haba ng isang monologo ay mula isa hanggang tatlong minuto.
Gawain 3
Panuto: Sumulat ng isang makahulugan at masining na iskrip ng monologo tungkol sa piling
tauhan ng Noli Me Tangere.
Gagabayan ka ng Pamantayan sa pagsulat ng monologo.
Mga Pamantayan Laang Puntos Laang puntos

makatotohanan at angkop sa karakter ng ginawan ng 5
monologo.
Nailahad nang malinaw, masining at nakakukuha 5
ng atensiyon ng babasa nito.
Nagtataglay ng mga element ng isang mahusay 5
na monologo.
Malinaw at wasto ang balarila/gramatika 5
Kabuoang Puntos 20
5- Napakahusay 2- Di-gaanong mahusay
4- Mahusay 1- maraming kakulangan
3- Katamtaman
Pangwakas/Repleksiyon
Natutuhan ko sa mga gawaing ito ang
Inihanda ni:Gng. EDRALIN A. FERRER

FILIPINO 9
Ikaapat na Markahan- MELC 10
Nagagamit ang tamang pang-uri sa pagbibigay- katangian
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Paggamit ng tamang pang-uri sa pagbibigay-katangian

Bilang mag-aaral sa Ikasiyam na Baitang, ikaw ay inaasahang marami na ring
naipong mga kaalaman mula sa mga nakaraang taon ng iyong pag-aaral.
Ang mga sumusunod na mga aralin ay sadyang ginawa upang maipagpatuloy ang
iyong pag-aaral at lalo pang mapaunlad ang iyong kaalaman at kaalaman ukol sa panitikan.
Maaaring humingi ng gabay at tulong sa inyong mga magulang at kapatid.
Kasanayang Pampagkatuto
Nagagamit ang tamang pang-uri sa pagbibigay katangian F9WG-IVc-59
Basahin mo.
PANG-URI
Ang pang-uri ay bahagi ng pananalitang naglalarawan sa pangngalan o panghalip.
Halimbawa: mataba, payat, dilaw, mahaba, matamis, malinis, bughaw, itim, bata, tunay at iba
pa
May tatlong Antas ang Pang-uri
1. Lantay – kung saan ang isa o mahigit pang pangngalan o panghalip ay nagtataglay
ng iisang katangian. Hal: 1. Si Dave ay mataba.
2. Mahaba ang buhok ni Ate.
3. Matamis ang mangga.
2. Pahambing – kung saan dalawang pangngalan o panghalip o dalawang pangkat ang
pinaghahambing.
May dalawang uri ng paghahambing
1. Pahambing na Magkatulad: Ginagamit ito kung ang dalawang pinaghahambing ay
may patas na katangian. Ginagamitan ito ng mga panlaping ka-, magka-, kasing-, magkasing-
, at iba pa.
Halimbawa:
Magkasingganda ang India at Singapore.
Kasimbilis ng kidlat ang pagsulong ng bansang Japan sapagkat sila ang sentro ng
teknolohiya
2. Pahambing na di-magkatulad: Nagsasaad ito ng diwa ng di- magkatulad na
paglalarawan o katangian
a. pasahol- may mahigit na katangian ang pinaghahambingan
Halimbawa: Mas mataba si David kaysa kay Maria.
b. palamang- may higit na katangian ang inihahambing sa pinaghahambingan
Halimbawa: Di-gaanong mahaba ang buhok ni Nanay kaysa kay Ate.
3. Pasukdol -ang pangngalan o panghalip na pinag-uusapan ay inihahambing sa
dalawa o mahigit pang pangngalan/ panghalip
Halimbawa: 1. Pinakamataba si Zimo sa kanilang tatlo.
2. Pinakamaiksi ang buhok ni Diosa sa kanilang magkakapatid.
Gawain 1:
Tukuyin ang kaantasan ng pang-uring may salungguhit sa pangungusap. Isulat ang lantay,
pahambing o pasukdol sa patlang nakalaan sa iyo bago ang bilang.
1. Pinakadakilang pag-ibig ang pag-aalay sa sariling buhay para sa bayan.
2. Masagana ang ani ng palay sa taong ito.
3. Di-gaanong matamis ang manga rito na gaya sa Guimaras.
4. Si Lucy ay mas malikhain kaysa sa nakatatanda niyang kapatid.
5. Sintanda ng aking ate ang guro namin sa panitikan.
6. Mas malambot ang espongha kaysa sa puso niya.
Basahin mo:
Kabanata 20:
Ang Pulong sa Tribunal
(Ang Buod ng “Noli Me Tangere”)
Ang tribunal ay isang malaking bulwagan na siyang pinagtitipunan at lugar na

pulungan ng mga may kapangyarihang mga tao sa bayan. Nang dumating sina Ibarra at
ang guro, nagsisimula na ang pagpupulong. May dalawang pangkat na nakapaligid sa
mesa. Ito ay binuo ng dalawang lapian sa bayan. Ang conserbador ay pangkat ng mga
matatanda. Ang isa naman ay pangkat ng mga liberal na binubuo ng mga kabataan. Ito
ay pinamumunuan ni Don Felipo. Pinagtatalunan nila ang tungkol sa pagdaraos
ng pista ng San Diego. May labing -isang araw na lamang ang nalalabi
at pista na. Tinuligsa ni Don Filipo ang Tinyente Mayor at Kapitan dahil malabo pa ang
mga paghahanda sa piyesta.
Kung saan-saan napunta ang kanilang pulong. Nagsalita pa si Kapitan Basilyo, isang
mayaman na nakalaban ni Don Rafael. Walang binasa at walang kawawaan ang
talumpati niya. Dahil dito, isinahapag ni Don Filipo ang isang mungkahi at talaan ng
mga gastos. Ang mungkahi niya ay magtayo ng isang malaking tanghalan sa liwasang
bayan at magtanghal ng komedya sa loob ng isang linggong singkad. Ang dulaan ay
nagkakahalaga ng P160.00 samantalang ang komedya ay P1,400 na tig-P200 bawat
gabi. Kailangan din ang mga paputok na paglalaanan ng P1,000. Binatikos si Don Filipo
sa kaniyang mga mungkahi, kung kaya’t iniatras niya ang mga ito.
Sumunod na nagpananukala naman ay ang Kabesa na siyang puno ng mga
matatanda. Ang kaniyang mungkahi (1) tipirin ang pagdiriwang (2) walang paputok (3)
ang magpapalabas ng komedya ay taga-San Diego at ang paksa ay sariling ugali upang
maalis ang mga masamang ugali at kapintasan.
Nawalang saysay din ang panukala ng Kabesa sapagkat ipinahayag ng Kapitan na

tapos na ang pasya ng Kura na tungkol sa pista. Ang pasya ng Kura ay ang pagdaraos ng
anim na prusisyon, tatlong sermon, tatlong misa mayor at komedya sa Tundo. Ito ang
gusto ng Kura, kaya sumang-ayon na lamang ang dalawang pangkat.
Nagpaalam si Ibarra sa guro at ipinaalam na siya’y pupunta sa ulumbayan ng
lalawigan upang lakarin ang isang mahalagang bagay.
Gawain 2.
Panuto: Ayusin ang mga nakatalang pahayag ayon sa mga naganap na pangyayari sa akdang
binasa. Isulat sa patlang ang bilang 1 hanggang 7.
Tumayo si Don Filipo at iniharap ang mungkahing badyet sa plenaryo.
Ipinaliwanag ng Kapitan na dapat ang gusto ng kura ang masunod sa programang
gagawin sa araw ng pista.
Pumasok si Ibarra at ang guro sa tribunal.
Tumindig at humingi ng pahintulot sa Kapitan Basilio na siya ang unang magsalita.
Tumayo ang kabisa at iminungkahi sa pulong na magpalabas ng hing
pangkaraniwang napanonood araw-araw.
Gawain 3:
Panuto: Pumili ng isa sa mga pangunahing tauhan sa kabanatang binasa at suriin ang
kaniyang katangian at pag-uugali batay sa SWS Chart na makikita sa ibaba gamit ang mga
angkop na pang-uri sa pagbibigay-katangian.
Pangalan ng Tauhan:
So What
Strenghts Weaknesses (Paano magagamit sa iyong
(Kalakasan) (Kahinaan) buhay ang natutuhan sa ugali
at pagkatao ng tauhang
sinuri)
Pamantayan sa Pagbibigay ng Marka
Pamantayan Kabuuang Marka na
marka ibinigay ng
Guro
Naibibigay ang kalakasan at kahinaan ng napiling tauhan at 5
angkop ang mga ginamit na pang-uri sa pagbibigay-
katangian
Naiisa-isa ang kalakasan at katangian ng napiling tauhan 5
Nailalarawan ang tauhan ayon sa pag-uugali nito 5
KABUUAN 15
5-Napakahusay 4- Mahusay
3- Katamtaman ang husay 2-di- gaanong mahusay
1-Maraning kulang sa sagot
Pangwakas/Repleksyon: Ang natutunan ko sa araling ito ay
Sanggunian:
https://www.google.com/search?q=Pinagyamang+pluma+9+Noli+Me+Tangere+pdf&sa=X&
ved=2ahUKEwiN2d_wkIbrAhWGfd4KHXanAAcQ1QIwFnoECAwQCA&biw=765&bih=6
72
https://www.slideshare.net/ReeHca/paggamit-nang-wasto-ng-antas-ng-pang-uri-sa-paglalarawan-
sa?qid=c5618e94-e4c5-4077-8fa0-2d8d889de120&v=&b=&from_search=1
Susi sa Pagwawasto
Gawain 1 Gawain 2
1. Pasukdol 3
2. Lantay 5
3. Pahambing 1
4. Pahambing 2
5. Pahambing 4
6. Pahambing
Inihanda ni:
MILDRED M. TORRES
Guro sa Filipino 9
FILIPINO 9
Naibabahagi ang sariling damdamin sa tinalakay na mga
pangyayaring naganap sa buhay ng
tauhan
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Pagbabahagi ng sariling damdamin tungkol sa tinalakay na mga pangyayaring
naganap sa buhay ng tauhan.

iyong pag-aaral at lalo pang mapaunlad ang iyong kaalaman at kaalaman ukol sa panitikan
ng. Maaaring humingi ng gabay at tulong sa inyong mga magulang at kapatid.
Naibabahagi ang sariling damdamin sa tinalakay na mga pangyayaring naganap sa
buhay ng tauhan. F9PN-IV-58
KABANATA 25: Elias at Salome
(Buod)
Kung hindi nag-iba ng landasin ang mga guwardiya sibil, maaaring natagpuan nila
ang taong kanilang hinahanap, sa isang dampang nakalagak sa mataas na pook sa may
baybayin ng isang lawa. Naroon sa batalan ng kubo si Salome, ang dalagang nanahi.
Dumating si Elias, ang piloto ng bangkang hanap ng mga Kastilang guwardiya sibil. Sa
buong akala ni Salome, lilitaw si Elias mula sa lawa, subalit hindi ito ang nangyari dahil sa
nakakilala kay Elias. Napag-usapan ng dalawang nagsusuyuan sina Crisostomo Ibarra at si
Maria Clara na anak ni Kapitan Tiago. Nagkaroon ng pamamaalam. Lilisanin ni Elias ang
pook, at ibig ding umalis ni Salome upang manirahang kapiling ng mga kamag-anak sa
Mindoro. Kung hindi lamang sa kanilang mga kapalaran, maaaring matagal nang nagpakasal
ang dalawang magkaibigan sa puso. Ibig sanang makapiling ni Salome si Elias, na samahan
siya nito sa paglipat sa Mindoro, subalit walang kalayaan si Elias na gawin ito dahil sa mga
kaganapan noong araw na iyon bago sila muling magkita. Hiniling ni Elias na pahalagahan ni
Salome ang ari pa nitong kabataan at kagandahan upang makakita ng kapalit ni Elias para
maging kaisang-dibdib. Hinikayat naman ni Salome, na sa kaniyang paglayo, na gamitin ni
Elias ang tahanan ni Salome bilang kaniyang tirahan at tulugan, bilang pagaalala nila sa isa’t
isa habang magkalayo. Isang gawaing maituturing ni Salome sapat na upang maituring na
magkasama pa silang dalawa sa kabila ng kanilang magiging pagkakalayo sa isa’t isa. Sa
halip, kumalas si Elias sa pagkakayakap kay Salome. Mabilis siyang lumuwas at naglaho sa
mga anino ng mga puno. Sinundan lamang ni Salome ng tanaw ang papalayong si Elias,
nakikinig sa mga humihina nang mga yabag ng lalaking kaibigan.
Gawain 1:
Bukod sa mga sundalo at kapulisan , sino-sino pa para sa iyo ang maituturing na mga
Elias ng makabagong panahon sa ating lipunan? Sila ang mga taong handang isakripisyo ang
sariling kaligayahan at kapakanan alang-alang sa kabutihan ng mga nakararami. Itala ang
iyong sagot sa graphic organizer na makikita sa ibaba. Gawin mo na ring gabay sa pagsagot
ang rubric na sadyang inilaan para sa gawaing ito.
Mga Elias ng Makabagong panahon sa Ating Lipunan
Mga Nagawa
Mga Nagawa
Mga nagawa
1. Bakit mo sila itinuturing na mga Elias ng makabagong panahon? Ano-ano sa kanilang

mga katangian ang nais mong tularan at ipamuhay?
2. Paano mo maipapakita ang iyong mataas na paggalang at pagkilala sa kanila?
Pamantayan sa Pabibigay ng Puntos
Mga Pamantayan Puntos
Nakapagtala ng mga karapat-dapat na taong maituturing na Elias ng

makabagong panahon
Nailalahad ang mga nagawa ng mga taong kanyang napili bilang elias
ng bagong Panahon
Nasago nang tama ang lahat ng mga nakatalang tanong
5- napakahusay 2- di-gaanong mahusay

4- mahusay 1- maraming kakulangan
3- katamtaman
Gawain 2: Bilang kabataan , paano mo maisasabuhay ang mga katangian ni Elias?
Kakayanin mo rin bang magsakripisyo para sa iyong minamahal o para sa ating bayan?
Sa paanong Paraan?
Mga Pamantayan Puntos

Nakapagtala ng mga paraan kung paano maisasabuhay ang katangian ni
Elias.
Nailalahad ang mga sakripisyong magagawa para sa bayan.
Nasagot ang tanong.
5- napakahusay 3- katamtaman 2- di- gaanong mahusay
4- mahusay 1- maraming kakulangan
Pangwakas
Ang natutunan ko sa araling ito ay
Inihanda ni: Gng. MILDRED M. TORRES

FILIPINO 9
Nailalahad ang sariling pananaw sa kapangyarihan ng pag-ibig sa
magulang, sa kasintahan,
sa kapwa at sa bayan
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Paglalahad ng sariling pananaw sa kapangyarihan ng pag-ibig sa magulang, sa
kasintahan , sa kapwa at sa bayan.

iyong pag-aaral at lalo pang mapaunlad ang iyong kaalaman at kaalaman ukol sa panitikan ng
Asya kung saan kabilang ang ating bansa. Maaaring humingi ng gabay at tulong sa inyong
mga magulang at kapatid.
Nailalahad ang sariling pananaw sa kapangyarihan ng pagibig sa magulang, sa
kasintahan , sa kapwa at sa bayan.F9PB-IVd-58
Nagpaliwanag si Padre Damaso, Noche Buena at ang Katapusan
(Mga Kabanata LXII, LXIV at LXV
(Buod)
“Mamamatay akong hindi
mamamalas ang pagsikat ng araw sa
aking bayan
Kayong makakakita sa pagbubukang-
liwayway, malugod ninyo siyang tanggapin,
at inyong gunitain ang mga nabuwal sa dilim ng gabi”
-Elias sa Noli Me Tangere
Nalaman ni Maria Clara sa mga ulat sa pahayagan na nalunod daw si Ibarra. Dahil
dito’y ninais na niyang umurong sa kasal kay Linares. Sinabi niya ang planong ito kay Padre
Damaso na labis na ikinabalisa ng huli. Humingi ng patawad si Padre Damaso sa ginawa
niyang panghihimasik sap ag-iibigan nina Maria Clara at Ibarra. Sinabi niyang iniisip lang
niya ang kinabukasan ni Maria Clara at ayaw niyang Makita itong namimighati dahil sa pag-
aasawa ng isang Pilipino at maging isang sawimpalad na ina. Subalit paninindigan ni Maria
Clara ang kagustuhang umurong sa kasal at magmomongha kung hindi , siya
magpapatiwakal. Walang nagawa ang nababalisang pari kundi sumunod sa kagustuhan ng
dalaga.
Sa kabilang dako, isang pamilya sa bundok ang nakatagpo at tumulong kay Basilio.
Isang araw bago mag noche Buena ay nagpaalam ang bata upang puntahan ang kanyang ina
at ibigay ang pinakamahalagang regalo-ang pagbabalik ng kanyang anak. Ayaw pa sana
siyang payagan subalit naunawaan ng matanda ang kagustuhan ng bata. Pagdating sa bayan
ay nalaman ni Basilio na nabaliw ang kanyang ina. Hinanap niya ito subalit nang magkita sila
ay hindi naman siya nakilala ng ina. Tumakbo si Sisa at napunta sa mahiwagang gubat ng
mga Ibarra. Sinundan siya ni Basilio subalit hindi pinagbuksan ni Sisa ang anak kaya’t
napilitan itong umakyat sa bakod at tumalon. Sa pagkakita sa duguang anak ay nagbalik ang
katinuan ni Sisa at pinaghahagkan ang anak subalit iyon na pala ang huling pag-uulayaw ng
mag-ina sapagkat nang magising si Baasilio ay patay na ang ina.Isang di-kilalang lalaking
sugatan at malapit na ring mamatay ang nakita niya at naghabilin ng gagawin kapag siya’y
namatay. Sa pagwawakas ng nobela , ang lahat halos ng tauhan ay naiwang sawimpalad
maliban sa alperes na ankabalik sa Espanya aat nataas ang ranggo at kay Padre Salvi na
nagkaroon ng bagong posisyon. Napabalitang si Maaria Clara ay patay na subalit ang mga
balitang tulad nito patungkol sa kanya ay hindi makompirma. Ang kaawa-awang kuwento
tungkol sa sawimpalad na si Maria Clara sa kanyang pagmomongah ay itinago na lamang ng
makakapal na bakod ng monastery hanggang saw ala nang nabalitaan tungkol sa kanya.
Unawain Mo:
Sa araling ito’y patapos na ang ating pagtalakay sa Noli Me Tangere. Hindi

maikakailang ang isang damdaming labis na lumutang ay ang PAG-IBIG. Katunayan, hindi
lang isang uri ng pag-ibig, kundi maraming uri ang namayani sa kabuoan ng nobela tulad ng:
 Pag-ibig ng magulang sa anak, tulad ng ipinakita ni Sisa para sa mga anak na sina
Crispin at Basilio.
 Pag-ibig ng anak sa magulang, tulad ng ipinakita ni Basilio para sa ina at gayundin
ang ginawang sakripisyo ni Maria Clara para mapanatili ang lihim ng ina at ng tunay
na amang si Padre Damaso.
 Pag-ibig sa isang pinakamamahal, tulad ng wagas na pag-ibig na ipinakita ni Ibarra
para kay Maria Clara.
 Pag-ibig sa bayan at sa isang kaibigan, tulad ng ipinakita ni Elias nang tumanggi
siya sa alok ni Ibarra na sila’y mangibang-bayan at magturingang magkapatid
gayundin nang iligtas niya si Ibarra sa iba’t ibang pagkakataon.
Gawain 1: Baon ang kaisipang ito, ilahad mo naman ang iyong sariling pananaw ukol
sa pag-ibig sa pamamagitan ng pagsagot sa sumusunod na katanungan.
 Base sa mga halimbawa ng pag-ibig na nakalahad sa itaas, ano ang tunay na
kahulugan ng pag-ibig?
 Sinasabi sa Biblia sa 1Corinto 13:13 na, “Kaya’t ang tatlong ito ang mananatili; ang
pananampalataya, pag-asa at pag-ibig, ngunit ang pinakadakila sa mga ito ay pag-
ibig.”
Totoo nga bang dakila ang pag-ibig?
Ano-anong bagay ang nagagwa ng tao na nagpapakitang dakila ang pag-ibig?
Magbigay ng mga halimbawa.
 Nakadama ka narin ab ng pag-ibig? Kanino o kani-kanino?
Ano-anong sakripisyo ang kaya mong gawin para sa taong iyong iniibig?
Pamantayan sa Pagbibigay ng Puntos
Pamantayan Kabuuang Puntos na

puntos ibinigay ng
Guro
Nasasagot ng tama ang tanong at nakapagbibigay 4 na 5
makatotohanang mga halimbawa
Maayos na nailalahad ang mga halimbawa at opinyon 5
Naipaliliwanag ng maayos ang mga sagot 5
KABUUAN 15
5-Napakahusay 4- Mahusay
3- Katamtaman 2-di- gaanong
mahusay 1- Maraming kulang sa sagot
Gawain 2: Ibahagi ang iyong sariling damdamin sa sinapit ng ilan sa mahahalagang

tauhan ng nobela. Magbigay ka ng iyong komento o payo kung sakaling makakausap mo
sila para maipakita mo ang pag-unawa sa damdamin ng tauhan.
Para kay…. Ang naging damdamin ko Ang masasabi o
para sa iyong naging maipapayo ko para sa iyo
kapalaran…. ay…..
Ibarra
Maria Clara
Elias
Sisa
Basilio
Kapitan Tiago
Padre Damaso
Padre Salvi
Pamantayan sa Pagbibigay ng Marka
Pamantayan Kabuuang Puntos na

puntos ibinigay ng
Guro
Nailalahad ng maayos ang damdaming angkot sa sitwasyon 5
ng bawat tauhan.
Naibabahagi ang sariling payo o suhestiyon sa bawat tauhan 5
KABUUAN
5-Napakahusay 4- Mahusay 3- Katamtaman 2-di- gaanong mahusay
1-Maraming kulang sa sagot
Pangwakas/ Repleksiyon:
Upang hindi masayang ang sakripisyo ng ating mga bayani para sa paglaya ng ating
bayan sa mga manlulupig, bilang mabuting kabataang Pilipino ay gagawin kong
Inihanda ni:Gng. MILDRED M. TORRES

FILIPINO 9
Ikaaapat na Markahan – MELC 13
Napapangkat ang mga salita ayon sa antas ng pormalidad ng gamit
nito (level of formality)
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Antas ng Pormalidad ng Salita
Panimula (Susing Konsepto


Napapangkat ang mga salita ayon sa antas ng pormalidad ng gamit nito (level of formality)
F9PT-IVd-58
Gawain 1
Panuto: Basahin ang Kabanatang ito ng Noli Me Tangere. Sagutin ang mga inihandang
gawain kaugnay nito matapos mong basahin.
Labis na nababalisa ang mahiyaing si Linares sapagkat nakatanggap siya ng liham mula
kay Donya Victorina na nagsasaad ng ganito:
Mahal kong pinsan,

Sa loob ng tatlong araw ay gusto kong malaman sa iyo kung napatay ka na ng
tenyente o napatay mo siya. Ayaw kong lumipas pa ang isang araw nang hindi lumalasap
ng parusa ang hayop na iyon. Kapag hindi mo siya hinamon ng duwelo ay ipagtatapat ko
kay Don Santiago na hindi ka naging pansariling kalihim ng punomg ministro o kabiruan
niya, o nakikihalubilo sa gobernador-heneral. Ipagtatapat ko rin kay Clarita na pulos ka
kayabangan at hindi kita bibigyan kahit isang sentimo. Pero kapag hinamon mo ng duwelo
ang tenyente ay ipinangangako kong ibibigay ko ang lahat mong hihilingin. Umaasa
akong nahamon mo na siya. Ayaw ko ng kung ano-anong pagdadahilan.
Ang nagmamahal mong pinsan,

Victorina de los Reyes Espadaňa
Sampaloc, Lunes, Ika-7 ng gabi
Nagiging grabe ang sitwasyon. Kilala ni Linares ang ugali ni Donya Victorina at kayang
gawin nito ang banta. Ang pakiusapan siya ay para nang pinakiusapan ang isang inspector ng
customs na desididong magbintang na may ipinupuslit kang kalakal. Sayang lamang ang
pakiusap … lalo namang masamang magsinungaling sa kaniya. Wala ng ibang paraan kundi
hamunin ng duwelo ang tenyente.
“Pero paano?” usal niya sa sarili habang palakad-lakad at bumaba at umakyat . “Sakaling
mainit ang ulo ng tenyente pag pinuntahan ko? E, kung ang ginang niya ang maratnan ko? At
sino ang papayag na maging alalay ko sa duwelo? Ang kura paroko? Si kapitan Tiago? Bakit
ba ako nakinig sa hayop na babaing ‘yon! Kanino bang ideya itong napasok-pasukan kong
ito? Ang magyabang . . . magpanggap? Ano na ang sasabihin sa akin ni Binibining Clarita?
Ito ang napala ko sa pagkukunwari at paghahambog na pansariling kalihim ng lahat ng
miyembro ng gabinete!”
Nasa ganitong balisang pag-iisip si Linares nang dumating si Padre Salvi. Payat ngayon at
putlain ang pari, ngunit may kislap ang kaniyang mga mata at may mahiwagang ngiti sa
kanyang labi.
“Nag-iisa ka, Ginoong Linares?” bati niya sa kastilang Binata at lumakad na palapit sa
salas na kariringgan ng tugtugin sa piyano.
Sinikap ni Linares na ngumiti.
Si Don Santiago?” dugtong na tanong ng kura paroko.
Lalapit naman si Kapitan Tiago. Lumapit sa pari at humalik sa kamay nito. Kinuha ang
baston at sombrero ng pari at ngumiti matapos basbasan.
“Making kayo,” wika ng pari habang pumapasok sa salas na sinisundan nina Linares at
Kapitan Tiago. May magandang balita ako sainyong lahat.
Tumanggap ako ng sulat mula Maynila na nagpapatunay sa sulat na ipinabasa sa akin
kahapon ni Ginoong Ibarra. Samakatwid, Don Santiago, ay hindi na ekskumulgado si
Ginoong Ibarra at wala nang sagabal sa kasal.”
Si Maria Clara na nakaupo sa harap ng piyano sa pagitan ng dalawa niyang kaibigan
ay bahagyang napatayo, subalit dahil sa panghihina ay muling napaupo. Namutla si Linares at
napatingin kay Kapitan Tiago na nagbaba naman ng tingin.
“Patuloy ang pagkakaroon ko ng simpatya sa binatang Ibarra,” wika ng kura paroko.
“Noong una ay mali ang palagay ko sa kaniya. Mainit ang kaniyang ulo pero pagkatapos ay
marunong naman siyang kumilala sa kaniyang pagkakamali kaya’t imposibleng magtanim ng
galit sa kanya. Kung hindi lang kay Padre Damaso!”
Sinulyapan ng prayle si Maria Clara na nakikinig ngunit hindi nag-aalis ng tingin sa
piyesa ng tugtugin kahit palihim siyang kinukurot ni Sinang. Halatang tuwang-tuwa si Sinang
at kung nag-iisa lamang ito noon ay baka naglulundag sa labis na kagalakan.
“Si Padre Damaso?” tanong ni Linares.
“Oo. Sinabi ni Padre Damaso,” patuloy ni Padre Salving hindi inaalis ang tingin kay
Maria Clara , “na bilang ninong ni Maria Clara ay hindi siya makakapayag na . . . ngunit sa
palagay ko, kung hihingi lamang ng tawad sa kaniya si Ginoong Ibarra ay maaayos ang
lahat.”
Tumayo si Maria Clara at nagpaalam upang pumasok sa kaniyang silid na kasama si
Victorina.
“Kung hindi siya patawarin ni Padre Damaso?” tanong ni Kapitan Tiago.
“Kung magkakagayon. . . maiintindihan naman ni Maria Clara. Tutal ninong at
kompesor niya si Padre Damaso. Pero sa palagay ko ay maaayos naman ang lahat.”
Walang ano-ano ay may narinig na mga yabag. Pumasok si Ibarra na kasunod si Tiya
Isabel. Ang pagdating niya ay nagbunga ng iba’t ibang epekto sa mga dinatnan. Magiliw
niyang binata si Kapitan Tiago na ang anyo ay alangang mangiti-ngiti o maluha-luha.
Magalang siyang yumukod kay Linares. Tumayo naman si Padre Salvi at buong galang at
lugod na iniabot ang kamay kay Ibarra na kinapansinan ng pagtataka.
Huwag kang magtaka,” wika ni Padre Salvi. “Ang totoo ay labis kitang pinupuri sa
kanila.”
Nagpasalamat si Ibarra at nilapitan si Sinang.
“Saan ka ba nagsuot maghapon?” tanong na may kapilyahan ng babae.
“ Tanong kami nang tanong sa sarili namin kung saan napasuot ang kaluluwang kahahango
pa lamang sa purgatoryo. At siyempre naman may iba’t iba kaming palagay.”
“Pwede bang malaman kung ano-ano ang mga iyon?”
“Hindi pwede! Sekreto ‘yon. Pero sasabihin ko sa iyo kung tayong dalawa na lamang.
O, ngayon . . . sabihin mo nga kung saan ka nagsuot maghapon para naman malaman namin
kung sino ang tama sa amin.”
“Hindi pwede sekreto din iyon. Pero ipagtatapat ko sa iyo kung pagpapaumanhinan
tayo ng mga ginoong naririto.
“Siyempre! Siyempre!” salo ni Padre Salvi. “ Talagang dapat lang ang ganiyan.
Inaasahan na namin iyan!”
Niyaya ni Sinang si Crisostomo sa kabilang dulo ng salas. Sabik na sabik siyang malaman
ang lihim na sinabi ng binata.
“T apatin mo nga ako. Galit ba sa akin si Maria?
“Ewan ko. Pero lagi’t lagi niyang sinasabi na makabubuti pa sa iyong limutin mo na
siya, at pagkatapos ay bibirahan ng iyak. Gusto siyang ipakasal ni Kapitan Tiago sa binatang
iyon . Pati si Padre Damaso. Pero wala pa namang isinasagot si Maria Clara na oo o hindi.
Kaninang umaga, nang pinag-uusapan ka namin . . . at nang sabihin kong baka may iba ka
nang nililigawan ay sinabi niyang ‘sana nga . . . pagkatapos ay binirahan ng iyak.
Naging seryoso ang anyo ni Ibarra.
“Pakisabi kay Maria na gusto ko siyang makausap nang sarilinan.”
“Sarilinan? Kunot ang noo at may pagtataka ang tingin ni Sinang.
“Kaming dalawa lamang. Ngunit ayokong kaharap ang binatang iyon.”
“Mukhang mahirap. Pero huwag kang mag-alala. Sasabihin ko.”
“At kailan ko malalaman ang sagot?”tanong ng binate.
“Bukas. Pumunta ka sa bahay namin bukas. Ayaw ni Maria nang nag-iisa. Lagi namin siyang
sinasamahan. Isang gabi ay si Victoria ang kasama niyang matulog. Kinabukasan naman
nang gabi ay ako. Bukas ay toka ko. Hintay nga pla . . ano ba ang lihim na ipagtatapat mo?
Baka makaalis ka nang hindi mo naihahayag ang pinakamahalagang bagay na iyan?”
“Siya nga pala! Nagpunta ako sa Los Baños. Magtatayo ako ng pabrika ng langis ng
niyog. Magiging kasosyo ko ang ama mo,”sagot ni Ibarra
“Iyon lang ba? Pambihira namang lihim yan!” bulalas ni Sinang na sa tono ng salita
ay para bang isang nagpapautang ng five-six na nasuba. “ akala ko pa naman ay. . .”
“Konting ingat lang sa pagsasalita. Ayaw kong ipamalita mo iyan. . .”
“Para que pa?” nakaungos ang labing agaw ni Sinang. “ kung mahalaga sana ang
sikreto mo . . . baka maidaldal ko agad sa mga kaibigan ko. Pero pabrika ng langis ng niyog!
Sus! Niyog? Sinong magiging interesado sa niyog?”
At binirahan ng alis upang tunguhin ang mga kaibigan.
Di nagtagal at nagpaalam na si Ibarra. Nang umalis siya ay naiwang masayang-maasim ang
mukaha ni Kapitan Tiago. Mamata-mata lamang at walang kibo si Linares. Ang kura paroko
naman ay kuwento nang kuwento at wala isa sa mga babae ang muling lumabas.
Gawain 1
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan batay sa tekstong binasa. Gumamit ng
ibang papel para sa sagot.
1. Bakit nabalisa si Linares pagkatapos mabasa ang liham ni Donya Victorina?
2. Ano sa palagay mo ang magiging hakbang ni Linares upang hindi magalit
si Donya Victorina?
3. Ano ang dalang balita ni Padre Salvi na pumigil sa pag-iisip ni Linares?
4. Ano ang kapansin-pansin kay Padre Salvi nang araw na iyon?
5. Ano ang naging reaksiyon ni Ibarra at Kapitan Tiago sa pagbabagong kilos
ni Padre Salvi?
6. Ano sa palagay mo ang dahilan ng kaniyang pagbabago?
7. Ano naman ang pagbabagong mapapansin kay Maria Clara?
8. Sa iyong palagay, tunay bang ayaw na ni Maria Clarang umibig kay Ibarra?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
Gawain 2
Panuto: Sa bawat bilang ay may tatlong salita, gamit ang bilang 1 hanggang 3 ay iantas ang
mga ito sa tamang hanay ayon sa antas ng pormalidad ng gamit nito. Ang bilang na tatlo ang
may pinakamataas na antas.
asawa namasukan pagbibigay alam
misis nagtrabaho pagsasabi
maybahay nanilbihan pagtsismis
magbintang katuwaan
magparatang kagalakan
maghinala kaligayahan
Gawain 3
Panuto: Ano sa tingin mo a ng nararamdaman ng mga tauhan sa bawat sitwasyon? Bilugan
ang letra ng iyong sagot.
1. Ito ang mga sinambit at kinilos ni Linares matapos niyang mabasa ang sulat ni Donya
Victorina: “Pero paano?” usal niya sa sarili habang palakad-lakad at bumaba-
umakyat. “Sakaling mainit ang ulo ng tenyente pag pinuntahan ko? E, kung ang
ginang niya ang maratnan ko? At sino ang papayag na maging alalay ko sa duwelo?
Ano kaya ang nararamdaman ni Linares sa pagkakataong ito?
a. Matinding galit kay Donya Victorina
b. Matinding takot kay Donya Victorina
2. “Kanino bang ideya itong napasok-pasukan kong ito? Ang magyabang . . .

magpanggap? Ano na ang sasabihin sa akin ni Binibining Clarita? Ito ang napala
ko sa paghahambog na pansariling kalihim ng lahat ng miyembro ng gabinete!”
Anong damdamin naman ang naghari nang sabihin niya ang pahayag na ito?
a. pagkamangha
b. pagsisisi
3. “Makinig kayo” wika ni Padre Salvi habang pumapasok sa salas na sinisundan nina
Linares at Kapitan Tiago. “May magandang balita ako sainyong lahat.
Tumanggap ako ng sulat mula Maynila na nagpapatunay sa sulat na ipinabasa sa akin
kahapon ni Ginoong Ibarra. Samakatwid, Don Santiago, ay hindi na ekskumulgado si
Ginoong Ibarra at wala nang sagabal sa kasal.”
Ang tinurang ito ni Padre Salvi ay ikinagulat ng mga tao sa bahay ni Kapitan Tiyago,
ano kaya ang nararamdaman ng kura nang winika niya ito?
a. Masaya b. natatakot
4. Ibarra: “Tapatin mo nga ako. Galit ba sa akin si Maria?”
Sinang: Ewan ko. Pero lagi’t lagi niyang sinasabi na makabubuti pa sa iyong limutin
mo na siya, at pagkatapos ay binirahan ng iyak”
Batay sa usapang ito, ano ba talaga ang totoong damdamin ni Maria Clara kay
Ibarra?
a. Nais niya talagang limutin na siya ni Ibarra dahil galit siya rito.
b. Ayaw niyang limutin siya ni Ibarra dahil mahal niya ito.
5. “Iyon lang ba? Pambihira namang lihim yan!” bulalas ni Sinang na sa tono ng salita
ay para bang isang nagpapautang ng five-six na nasuba. “ akala ko pa naman ay. . .”
Ano ang nararamdaman ni Sinang pagkasambit nito?
a. pagkadismaya
b. pagkalungkot
Gawain 4
Panuto: Umisip ng mga salitang magkakasingkahulugan. Pangkatin ang mga ito sa lima.
Gawing apat hanggang limang salita sa bawat pangkat. Ihanay ang mga ito ayon sa antas ng
pormalidad ng kahulugan.
Halimbawa: 4. Humagulgol
3. tumangis
2. umiyak
1. lumuha
Pangwakas
Ang natutunan ko sa araling ito ay
Inihanda ni:Bb. RENALYN ROMBAOA

FILIPINO 9
Nakasusulat ng iskrip ng Mock Trial tungkol sa tunggalian ng mga
tauhan sa akda
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Pagsulat ng iskrip ng isang Mock Trial
May pagkakataon bang narinig mo ang salitang SABWATAN? Ano-anong mga

ideyang pumapasok sa iyong isip nang marinig mo ang salitang ito? Isulat ito sa graphic
organizer sa ibaba.
Sa iyong palagay, madali bang patunayan ang isang sabwatan? OO, Bakit o HINDI, Bakit?
Kasanayang Pampagakatuto at Koda

Nakasusulat ng iskrip ng Mock Trial tungkol sa tunggalian ng mga tauhan sa
akda* F9PU-IVd-60
Panuto: Basahin ang kabanatang ito ng nobelang Noli Me Tangere at pagkatapos ay
sagutin ang mga sumusunod na tanong.
Ang Sabwatan
Inihuhudyat ng mga kampana ang orasyon, at ang bawat makarinig ay huminto sa
anumang ginagawa. Pinahinto ng magsasakang papauwi mula sa bukid ang paglakad ng
kalabaw at umusal siya ng panalangin. Ang mga babae sa lansangan ay nagsipagkurus at sa
pagkimbot ng kanilang mga labi hindi mapag-aalinlanganan ang kanilang kabanalan.
Huminto sa paghimas ng sasabungin ang manunugal at nag-orasyon para suwertihin sa sugal.
Malakas naman ang pagdarasal ng "Aba Ginoong Maria" sa loob ng mga tahanan kaya't hindi
marinig ang iba pang ingay.
Subalit ang nakasumbrerong kura ay patuloy sa paglalakad sa gitna ng daan kaya't
gayon na lamang ang pagtataka ng matatandang babae, lalo na nang makita nilang patungo
iyon sa bahay ng komandante. Ni hindi pinansin ni Padre Salvi ang mga banal na babaeng
tumigil sa pagdarasal at nagtangkang humalik sa kaniyang kamay. Ngayon ay wala siyang
matamong kasiyahan sa kinaugaliang pagdiriit ng kaniyang butuhang kamay sa ilong ng ilang
Kristiyano at sa lihim na pagpapadausdos nito (ayon sa pagmamasid ni Donya Consolacion)
sa dibdib ng ilang kaakit-akit na dalagang yumuyukod upang kaniyang mabasbasan.
Malamang na may mas mahalagang pinagkakaabalahan ang kaniyang isip dahil nalimutan na
niya ang sarili niyang mga interes at ang kapakanang simbahan.
Nagmamadali siyang umakyat sa hagdan ng bahay ng komandante at kumatok nang
sunod-sunod sa pinto. Nakasimangot na lumabas ang puno ng guardia civil kasabay ng
asawang may nakatutuyang mga ngiti.
"A, Padre! Talagang papunta ako sa inyo. 'Yong
kambing..." "May mas mahalaga akong ipinarito ..."
"Hindi ko talaga mapapayagang sirain ng mga alaga ninyo ang aking bakod. Babarilin
ko ang kambing na iyon sa susunod na makita ko."
“Kung buhay pa kayo bukas," wika ng prayleng humihingal at nauna nang pumasok
sa kabahayan ng pinuno.
"Ano? Sa palagay ba ninyo ay kaya akong patayin ng pipituhing buwang batan (Si Linares
ang tinutukoy niya sa utos ni Donya Victorina- ng isang laban)? Sisipain ko siya nang
matauhan.
Napaurong si Padre Salvi at napatingin sa bota ng komandante.
"Sino ba ang tinutukoy ninyo?"
"Sino pa kundi ang gagong binatang iyon na humamon sa akin ng barilan sa isang
duwelo sa agwat na sandaang hakbang?"
"A, si Linares," buntong-hininga ng kura bago nagpatuloy. “Naparito ako para pag-
usapan natin ang isang mahalagang bagay."
"Huwag n'yo akong abalahin ng tungkol sa mga kaso ninyo. Siguro ay isa na naman
'yang istoryang gaya n'ong dalawang batang lalaki."
Napuna sana ng komandante ang pamumutla ng prayle kung ang liwanag sa silid ay
hindi nagmumula sa isang ilawang-langis at kung hindi rin napakarumi ng saklob nito.
“Ngayon," bulong ng kura, "ay tungkol ito sa napakahalagang bagay sa ating buhay."
"Mahalaga?" ulit ng pinunong unti-unting namumutla. "Mahusay bang bumaril ang
binatang iyon?"
"Hindi siya ang tinutukoy ko."
"Sino kung gayon?"
Sinulyapan ng prayle ang pinto, kaya't gaya ng kinaugalian ay sinipa iyong pasara ng
komandante. Kinulang ang mga kamay ng pinuno para matakpan ang kaniyang tainga pagkat
napakalakas na pagmumura at atungal ang umalingawngaw mula sa likod ng pinto.
"Bruto! Bubukulan mo ako!" sigaw ni Donya Consolacion. "Ngayon." Wika ng
komandante sa kura na parang walang ano mang nangyari, "sabihin na ninyo."
Maluwat siyang tinitigan ng prayle, at nagtanong sa bahaw na tinig:
"Nakita ba ninyo ako sa patakbong pagparito?"
"Natural, akala ko nga'y mapapadumi kayo."
"Buweno," sagot ng kurang di pinansin ang kagaspangan ng pinuno.
“Nakalilimot ako sa sarili para sa mas makabuluhang bagay."
"Ano pa?" tanong ng komandanteng pumapadyak na.
"Huwag kayong mabahala."
"Bakit nga kayo nagtatakbong pumarito?"
Lumapit nang bahagya ang prayle at mahiwagang nagtanong:
"Wala ba kayong nababalitaang bago?"
Nagkibit ng balikat ang pinuno.
“Ang gusto ba ninyong sabihin ay ang tungkol kay Elias na pinatuloy ng sakristan
n'yo kagabi?" usisa ng komandante.
"Hindi. Hindi tungkol sa kung ano-anong katha-katha ang sinasabi ko," paiwas na
sagot ng kura. "Ang tinutukoy ko ay isang malaking kapahamakan."
"Kung gayon ay sabihin na ninyo!"
Ngayon," marahang wika ng prayleng may bahid ng pagkasuklam, "mapapatunayan
ninyo kung gaano kahalaga kaming mga prayle. Higit na importante ang isang ordinaryo
naming kapatid kaysa isang rehimento ng mga sundalo, o kaya’y ang isang pari..."
Pagkatapos ay mahiwagang bumulong:“Natuklasan ko ang isang malaking
sabwatan." Napatayo ang komandante at tinitigan ang prayle.
"Isang malaki at plinanong sabwatan ang magaganap ngayon ding gabi."
"Ngayong gabi!" sigaw ng komandanteng biglang nilukso ang prayle. Patakbong
kinuha ang kaniyang rebolber at sableng nakasabit sa dingding.
"Sino ang aarestuhin ko?" sigaw niya. "Sino?"
“Huminahon kayo. May oras pa, salamat sa kabilisan ko. Mamayang alas- Otso
"Babarilin ko silang lahat."
"Makinig kayo, kaninang hapon ay isang babaeng hindi ko masabi ang pangalan
(lihim ito ng kumpisalan) ang nagsadya sa akin at sinabi ang lahat. Mamayang alas-otso ay
bigla nilang sasalakayin ang kwartel, lulusubin ang kumbento, aagawin ang bangkang
pamatrulya, at lilipulin tayong lahat ng mga Kastila."
Nalilito ang komandante.
"Wala nang sinabi pa ang babae," patuloy na wika ng prayle.
"Wala nang ibang sinabi? Kung gayun aarestuhin ko siya." "Hindi ako
makapapayag.Ang kumpesyonaryo ay siyang trono ng awa ng Diyos."
"Wala akong pakialam sa Diyos ni sa awa Aarestuhin ko siya." "Nalilito kayo Ang
kailangan ninyong gawin ay paghandaan ang mangyayari. Tahimik ninyong paghintayin ang
inyong mga sundalo. Bigyan n'yo ako ng apat na sibil na siyang magbabantay sa kumbento at
bigyan ng babala ang mga tauhan ng patrulya."
"Wala rito ang patrulya. Hihingi ako ng tulong sa ibang garison."
"Huwag, huwag n'yong gagawin 'yon; kapuna-puna, at hindi na nila itutuloy ang
kanilang binabalak. Ang mahalaga'y mahuli n'yo sila nang buhay at inyong makausap o
kaya'y mapagsalita n'yo sila. Ako, bilang isang pari, ay di dapat mapasangkot sa ganitong
mga bagay. Mag-ingat kayo! Pagkakataon na n'yo itong mapataas ang tungkulin at magtamo
ng karangalan. Ang hiling ko lamang ay huwag na ninyong irekord na ako ang nagbabala sa
inyo."
"Marerekord ito, Padre, at makikita na lamang ninyo ang mitra sa inyong manggas ng
kaniyang uniporme. ulo," tugon ng nasisiyahang komandante habang masusing tinititigan
ang…
“Kung gayon ay padadalhan n'yo ako ng apat na sundalong nakasibilyan, e? Mag-
iingat kayo. Ngayong alas-otso ng gabi, ang pag-asenso't karangalan!"
Samantala, isang lalaki ang tumatakbong nagtungo sa bahay ni Ibarra at
nagmamadaling umakyat sa hagdan.
"Nariyan ba ang inyong senyorito?" tanong ni Elias sa isang utusan.
'Nasa kanila pong aklatan."
Upang hindi mainip sa paghihintay ng oras ng dalaw niya kay Maria Clara ay
minabuti ni Ibarrang gumawa sa kanyang aklatan."
"A, ikaw pala, Elias," bulalas niya. "Naiisip nga kita. Kahapon ay nalimutan kong
itanong ang pangalan ng Kastilang may bahay na tinirhan ng iyong lolo."
"Ginoo, hindi ako naparito para sa sarili kong kapakanan."
"Tingnan mo, patuloy ni Ibarra ng hindi napupuna ang pagkabalisa ng kaharap. "May
mahalaga akong natuklasan, wika ni Ibarra habang inilalapit sa apoy ang kapirasong
kawayan. Ang kawayang ito ay hindi nasusunog .”
"Hindi ang kawayang iyan ang mahalaga ngayon. Kailangan tipunin ninyo ang lahat
ng papeles ninyo at umalis kayo kaagad."
Nagtatakang tiningnan ni Ibarra si Elias, at nang mapuna niyang seryoso iyo ay
binitiwan ang kaniyang hawak
"Sunugin ang anumang makapaghahamak sa inyo at magtungo kayo sa isang ligtas na
lugar sa loob ng isang oras. Itago ang lahat ng inyong mahahalagang bagay. Sunugin ang
lahat ng papeles na sinulat ninyo o ipinadala sa inyo, ang pinakawalang kabuluhan ay
maaaring gamitin laban sa inyo."
"Ngunit bakit?" "Pagkat ngayon-ngayon lamang ay natuklasan ko ang isang binabalak
na pag-aalsa at kayo ang mapagbibintangan at mapapahamak."
"Isang pag-aalsa? Nino?"
"Hindi ko na nakuhang alamin pa kung sino ang may pakana Kani-kanina lamang ay
kausap ko ang isang taong binayaran para sumama sa pag-aalsa, at hindi ko na siya
nakumbinsing umurong."
"Hindi ba niya sinabi kung sino ang nagbayad sa kaniya?
"Opo. Pinapangako niya akong ilihim ito, at sinabi niyang KAYO ang nagbayad."
"Diyos ko! Biglang nasabi ng nahintakutang si Ibarra.
"Ginoo, madali na kayo; huwag na tayong mag-aksaya ng oras; maaaring maganap
ang pag-aalsa ngayon ding gabing ito."
Nakapamulagat si Ibarra at sapo ng mga kamay ang ulong tila di narinig ang sinabi ni
Elias.
"Hindi na mapipigil pa ang pagsalakay." patuloy ni Elias. "Naabala ako sa pagparito.
Hindi ko kilala ang namumuno. Iligtas ninyo ang inyong sarili alang- alang sa inyong bayan!"
"Saan ako pupunta?" tanong ni Ibarra, at nagunita niya si Maria Clara. "May
dadalawin ako ngayong gabi."
"Magtungo kayo sa ibang bayan, sa Maynila, sa bahay ng ilang opisyal, kahit saan,
huwag lamang dito para hindi nila masabing kayo ang namumuno sa pag-aalsa."
"At kung ako mismo ang magsuplong sa kanila?"
"Kayo ang magsusuplong?" malakas na sabi ni Elias na napaurong at di
makapaniwala. "Ipalalagay kayong traidor at duwag ng mga nagsabwatan, at taksil ng iba pa.
Sasabihing inumangan n'yo sila ng bitag para sa sarili ninyong kapakanan; sasabihing..."
"Pero, ano ang gagawin ko?" "Sinasabi ko na sa inyo. Sunugin ang lahat ng mga
papeles ninyo na makapagpapahamak sa inyo. Lumayo muna kayo at maghintay sa iba pang
mangyayari."
"Paano si Maria Clara?" bulalas ng binata. "Hindi, madadaling lalo akong
mamamatay!"
Nagpilipit ng mga kamay si Elias dahil sa pagkabalisa.
"Kung gayon ay ipagtanggol na lamang ninyo ang sarili sa unang dagok.
Paghandaan ninyo ang mga maaaring ibintang sa inyo."
Nalilitong nagpalinga-linga si Ibarra.
"Kung gayon ay tulungan mo ako. Nasa portpolyong iyon ang sulat ng aking pamilya.
Kunin mo ang mga sulat ng aking ama, ang mga iyon ang maaaring makapagpahamak sa
akin. Basahin mo ang mga lagda."
Ang nababaghan at natatarantang binata ay nagbukas-sara ng mga kahon, tinipon ang
mga papeles, madaliang binasa ang mga sulat, pinunit ang ilan at itinago ang iba, kinuha ang
ilang aklat at binuklat-buklat. Gayon din ang ginagawa ni Elias na di gaanong nalilito
bagamat buong sigasig na gumagawa. Napatigil siya, tinitigan ang isang papeles na hawak at
nagtanong sa nanginig na boses:
"Kilala ba ng inyong pamilya si Don Pedro Eibarramendia?"
"Oo," sagot ni Ibarra habang binubuksan ang isang kahon at inilalabas ang isang
bunton na mga papeles, "siya ang lolo ko sa tuhod."
"Ang inyong lolo sa tuhod, Don Pedro Eibarramendia?" ulit at maliwanag na
nagdidilim ang mukha.
"Oo," pawalang-bahalang sagot ni Ibarra. "Pinaikli namin ang apelyido; napakahaba
kasi."
"Baskongado ba sila?"
"Isang baskongado? Ngunit ano ang nangyari sa iyo?" nagtatakang usisa ni Ibarra
Pasuntok na idiniin ni Elias ang mga kamay sa kaniyang noo at pinandilatan si Ibarra.
Napaurong ang binata pagkakita sa anyo ng mukha ni Elias.
“Kilala ba ninyo kung sino si Don Pedro Eibarramendia? Nanggigigil niyang tanong.
"Si Don Pedro Eibarramendia ang walang hiyang nagparatang at humamak sa aking lolo, at
siyang naging dahilan ng lahat ng aming kasawian. Ang pangalang iyan ang aking
pinaghahanap. Itinuro kayo sa akin ng Diyos, Sagutin mo ngayon sa akin ang lahat ng aming
kasawiang-palad!"
Nanghihilakbot na tiningnan ni Crisostomo si Elias, ngunit niyugyog siya niyon sa
bisig at buong pait at pagkasuklam na winika:
"Masdan ninyo akong mabuti; makatarungan bang ako'y magtiis samantalang kayo'y
buhay, nagmamahal, may kayamanan, may tahanan, at karangalan-kayo'y buhay, buhay!"
Wala sa sariling tinakbo ni Elias ang koleksiyon ng mga armas, subalit kadarampot pa
lamang niya ng dalawang balaraw ay binitiwan niya ang mga iyon at tila baliw na tinitigan si
Ibarra na nanatiling walang kakilos-kilos.
"Ano ang dapat kong gawin?" bulong niya at patakbong umalis sa bahay.
Gawain 1Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan na hango sa nobela.
1. Ano ang mga bagay na nakaligtaan ni Padre Salvi nang araw na iyon dahil sa kaniyang
pagmamadali?
2. Masaya ba siyang tinanggap ng kaniyang pinuntahan? Ilarawan ang pagtanggap sa kaniya.
3. Ano ang kaniyang sadya sa alperes?
4. Bakit ayaw ni Padre Salving humingi ng tulong ang alperes sa garison?
5. Ayon kay Padre Salvi, paano nakarating sa kaniya ang impormasyon tungkol sa sabwatan?
6. Maliban sa mga taong kasama sa pagpaplano, si Padre Salvi, at ang alperes, sino pa ang
nakaaalam ng tungkol sa sabwatan?
7. Totoo ba ang sabwatan o gawa-gawa lamang? Ipaliwanag ang iyong sagot.
8. Bakit humangos si Elias kay Ibarra? Mahalaga ba ang pakay niya? Ilahad ito.
9. Kung ikaw si Elias, tutulungan mo rin ba si Ibarra? Ipaliwanag ang iyong sagot.
10. Sino ang naisip ni Ibarra habang naghahanda sila ni Elias
11. Sino si Don Pedro Eibarramendia? Ano ang kinalaman ng Don sa buhay ni Elias?
Gawain 2Panuto: Nauunawaan mo bang mabuti ang kabanatang iyong binasa? Alam mo
ba, na ang bawat impormasyong nakapaloob dito ay mahalaga upang mas maunawaan mo
ang nobela? Kung naunawaan mo nang mabuti ang kabanata, buoin ang balangkas ng
binasang kabanata sa tulong ng graphic organizer.
Pamagat ng Kabanata
Mga Tauhan
Simula
Tunggalian
Kasukdulan
Wakas
Gawain 3
Palawakin Natin
Sabwatan ang tawag natin sa anumang pakikipagsapakatan o pakikipagkasunduan
upang maisakatuparan o maisagawa ang kung anumang binabalak. Kitang-kita sa kabanatang
binasa natin ang sabwatang nangyari Sa anumang larangan kapag may nangyayaring
sabwatan ay talaga namang nakalulungkot lalo na kung ang ibubunga nito ay ang
kapahamakan ng nakararami. Isa sa pinag-usapang malawakang sabwatan sa nakaraang mga
taon ay ang paggamit ng PDAF o Priority Development Assistance Fund. Ito ay pondong
pinagkakaloob sa mga mambabatas upang gamitin nila sa mga proyekto para sa mamamayan
sa kani-kanilang distrito. Ang pondo ay nanggagaling sa buwis na kinokolekta sa mga tao.
Naging isang malaking isyu ang PDAF o ang tinatawag na pork barrel noong
ibinulgar ang pakikipasabwatan ng ilang mambabatas sa mga pekeng NGO o Non-
government organization. Di umano, humihingi ng pondo ang ilang mambabatas upang
ibigay sa mga organisasyong hindi naman pala totoo. Ang motibo di umano ay upang
makaparte sila sa perang nakuha nila na kanila namang ibinubulsa o ginagamit sa
pampersonal na pangangailangan.
Nayanig ang bayan sa rebelasyong ito ng mga testigo. Ang perang pinaghirapan nila
ay hindi na nila nakukuha nang buo dahil kinakaltas na ang buwis na napupunta sa gobyerno,
na ang bahagi ay ipinopondo sa PDAF .Kung totoo ang mga alegasyon na ibinubulsa ng ilang
mambabatas ang PDAF matapos silang makipagsabwatan sa mga pekeng NGO ay tunay
ngang nakalulungkot at nakagagalit. Ang mga taong sa ating paniniwala ay siyang
makatutulong sa atin ay siya pang bumigo sa ating mga pangarap para sa ating bayan. Ang
mga pangyayaring ganito ang nagtuturo sa ating maging mapagpamatyag sa nangyayari sa
bayan
Isipin mong ikaw ay isang manunulat ng iskrip. Bumuo ng isang iskrip ng mock trial
na tatalakay sa isang isyung pambansa-ang malawakang sabwatan sa pagitan ng ilang tao sa
gobyerno at ilang pekeng Non-government Organization upang magamit ang PDAF o pork
barrel. Magsaliksik ng mga ebidensiyang gagamitin sa mock trial. Gawing gabay ang mga
pamantayan sa ibaba
Rubric sa Pagsulat ng Iskrip ng Mock Trial
Mga Pamantayan Marka

Sarili Guro
Ang iskrip ng mock trial ay payak, malinaw at hindi maligoy.
Naglalaman ito ng mga ideyang laban o sang-ayon.
Nagpapakita ito ng epektibong paglutas sa suliraning maaaring makabubuti
sa lahat.
Kabuoang Puntos
5 – Napakahusay 2- Di-gaanong mahusay
4- Mahusay 1- Sadyang Di-mahusay
3- Katamtaman ang husay
Pangwakas: Ilahad ang iyong natuklasan at natutunan sa araling ito.

FILIPINO 9
Nagagamit ang mga angkop na ekspresyon sa pagpapahayag ng
-damdamin at
- matibay na paninindigan
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Mga Angkop na ekspresyon sa Pagpapahayag ng damdamin


Nagagamit ang mga angkop na ekspresyon sa pagpapahayag ng:
- damdamin
- matibay na paninindigan F9WG-Ivd-60
Panuto: Basahin ang kabanatang ito at pagkatapos ay sagutin ang mga inihandang
Gawain.
MADALING kumalat ang balita sa buong bayan na maraming ilaw ang nakita sa
libingan nang nakaraang gabi.
Ang puno ng samahan ng mga manang ay nagbalita tungkol sa nasisindihang mga
kandila. Ayon sa kaniya'y mga dalawampu iyon at inilarawan pa niya ang hugis at laki ng
mga kandila. Hindi matiis ni Sister Sipa ng Confraternidad ng Kabanal-banalang Rosario na
isang miyembro ng kakumpitensiyang organisasyon ang tanging nakasaksi sa makalangit na
babala. Kaya't kahit na malayo ang kaniyang bahay sa sementeryo ay naibalita niyang may
umiiyak at nagbubuntong-hininga roon, at nakilala pa niya ang tinig ng ilang kakilala na
minsa'y kaniyang ... ngunit alang-alang sa pagiging Kristiyano ay hindi lamang niya sila
pinatawad kundi ipinagdasal pa. Inilihim pa niya ang kanilang mga pangalan. Sumang-ayon
ang lahat na ang gayon ay hindi mapag-aalinlanganang kabanalan. Totoong hindi gaanong
matalas ang pandinig ni Sister Rufa, pero hindi siya makapapayag na si Sister Sipa lamang
ang may narinig. Ikinuwento naman niya ang mga kaluluwang kaniyang napanaginip. Mga
kaluluwa, hindi lamang mga patay kundi mga buhay din, at hiniling ng mga kaluluwang
naghihirap na bahaginan niya sila ng mga indulhensiyang maingat niyang natipon at
inirekord. Puwede niyang sabihin ang pangalan nila sa kani-kanilang pamilya kapalit ng
kaunting abuloy para sa pang-araw-araw na pangangailangan ng Papa.
Isang batang lalaking nagpapastol ng mga kalabaw ang nangahas na makipagtalo ng
isang ilaw lamang at dalawang lalaking nakasumbrero ng buring tulad ng sa mga magsasaka
ang kaniyang nakita. Kamuntik na tuloy siyang magulpi. Isinumpa niyang nagsasabi siya ng
totoo mamatay man ang kaniyang mga kalabaw ngunit hindi rin siya pinaniwalaan.
"Mas marunong ka pa ba sa puno ng Confraternidad at sa mga manang, ikaw na isang
mason at erehe?" Minura nila ang bata at pinukol ng matalim at naghihinalang mga tingin.
Ang kura ay minsan pang nagsermon ng tungkol sa purgatoryo; at minsan pa ring
lumabas ang mga piso mula sa kanilang pinagtataguan upang ipagmisa sa mga namatay.
Samantala, nakikipag-usap si Don Filipo sa may sakit na si Pilosopong Tasyo. Matagal nang
nararatay ang matandang pantas gawa ng katandaan. "Talagang hindi ko malaman kung
babatiin ko kayo ngayong pinayagan na kayong magbitiw sa inyong tungkulin. Nang walang
kahiya-hiyang balewalain ng kapitan ang pasiya ng nakararami ay dapat lamang na mag-
resign kayo. Pero ngayong may laban kayong mga guardia civil ay hindi dapat. Sa panahon
ng digma ay nararapat manatili sa kaniyang puwesto ang pinuno."
"Siguro, pero hindi rin, kung ang nakatataas na pinuno ang siya pang nagkanulo,"
tutol ni Don Filipo, "Gaya nang alam na ninyo, kinabukasan ng pista ay pinalaya ng kapitan
ang naipakulong kong mga sundalo, Mula noon sumang ayon sa aking puno. Ay ayaw na
niyang makialam sa kasong iyon. Wala akong magagawa kundi….”
“Kung nag-iisa kayo'y wala nga. Ngunit marami kung kasama ninyo ang iba pa.
Pagkakataon na sana ninyong makapagbigay ng halimbawa sa ibang mga bayan. Ang
karapatan ng tao ay nakahihigit sa katawa-tawang kapangyarihan ng kapitan. Isang
magandang pagkakataon ang inyong pinakawalan,"
"Ano ang magagawa ko laban sa kinatawan ng may personal na mga interes? Tingnan
na lamang ninyo si Ginoong Ibarra; umayon siya sa paniniwala ng karamihan, pero sa
palagay ba ninyo ay naniniwala siyang talaga sa ekskomuniyon?"
“Magkaiba kayo ng kalagayan. Gustong makapagtanim ng mga ideya si Ginoong
Ibarra at upang magawa niya iyon ay kailangan niyang magyuko ng ulo at makisama. Ang
tungkulin naman ninyo ay yanigin ang naghaharing sistema at nangangailangan iyan ng lakas
at pagtitiwala sa sarili. Isa pa, hindi kayo sa kapitan nakikipaglaban kundi sa mga pinuno ng
bayang umaabuso sa kanilang kapangyarihan, sa mga nanggugulo sa katahimikan ng madla at
hindi nakagaganap sa kanilang mga tungkulin. Kung ang mga ito ang inyong
ipinakikipaglaban ay tiyak na may mga makikiisa sa inyo. Malaki na ang ipinagbago ng ating
bayan di gaya ng dalawampung taong nakaraan."
"Talaga bang naniniwala kayo d'yan?" usisa ni Don Filipo.
"Hindi ba ninyo nadarama ang katotohanang iyan?" patanong na sagot ng matandang
lalaking sumandal sa kama. "Iyan ay gawa ng kawalan ng kaalaman sa nakaraan. Hindi ninyo
napag-aralan ang mga bunga ng pandarayuhan mula sa Espanya, ang epekto ng pagpasok sa
bansa ng bagong mga aklat, at ang pagtungo ng maraming kabataan sa Europa mula nang
mabuksan ang Suez Canal.
"Magmasid kayo at magsuri. Totoong naririyan pa rin ang kamahal-mahalan at
mabunying Unibersidad ng Santo Tomas at mga dalubhasa nitong mga guro. May mga
palaaral pa rin sa pilosopiya, subalit naglaho na ang kabataan ng ating kapanahunan na ang
hinaharap pag-aralan ay ang metapisikang itinuturo sa makalumang pamamaraan. Namatay
silang hindi nauunawaan ang lalong mahalaga o ang paglutas ng problemang ukol sa diwa at
materyal. Ang pagtatalo ukol dito ay nakapagpalimot sa atin ng lalong mahalaga ang ating
pagkatao at pagkakakilanlan.
"Tingnan ninyo ang ating kabataan ngayon. Puno sila ng sigla at nakatanaw sa
malayo. Nag-aaral sila ng kasaysayan, matematika, heograpiya, panitikan, pisika, wika, at
lahat ng kursong pinangingilabutan noon pagkat ipinalalagay na laban sa pananampalataya.
Minamata ang ganitong mga kurso nang kapanahunan ko. Subalit sa wakas ay namulat ang
tao sa katotohanang siya ay tao. Tinalikuran na niya ang pagsusuri sa kani yang Diyos at sa
mga bagay na hindi nakikita. Sa wakas ay naunawaan ng tao na ang pamana niya'y ang buong
mundong maaari niyang pagharian. Napagod na siya sa walang kabuluhan at mapangahas na
gawain. Yumuko na siya at minasdan ang kaniyang kapaligiran.
"Pansinin ninyo ang kasiglahan ngayon ng ating mga makata; natutuklasan na ang
yaman ng kalikasan at unti-unting nagkakabunga ang ating mga pagpapagod. Kinakitaan na
ng mga unang bunga ang pagsubok sa siyensiya. Panahon na lamang ang kailangan upang
mahinog ang mga iyon. Ang mga bagong abugado ay hinuhubog sa nababagong disiplina
ukol sa Pilosopiya ng Batas. Ang ilan sa kanila ay naghandog na ng liwanag sa mga
hukuman, at ito ay tanda ng malaking pag-unlad sa ating panahon. Pakinggan ninyong
magsalita ang kabataan; bisitahin ninyo ang mga paaralan; umaalingawngaw na sa mga
dingding ng paaralan ang iba pang mga pangalan. Samantalang nang kapanahunan namin ay
mga pangalan lamang nina Sto. Tomas, Suarez, Amat, Sanches, at iba pang pilosopo sa
eskolatisismo ang maririnig. Wala nang magagawa ang pagsesermon sa pulpito ng mga
prayle tungkol sa pagbaba ng moralidad, tulad ng pagrereklamo ng tindera ng isda sa
kakuriputan ng mamimili, pagkat hindi niya alam na bulok na ang kaniyang paninda.
Nagtatayo ng marami pang kumbento sa malalayong bayan upang dito pigilin ang paglaganap
ng mga bagong ideya, ngunit sila'y nabigo sapagkat panahon na para mawala ang mga
bathala.
"Puwedeng mapatay ng ugat ng puno ang mga dapong halaman niya, ngunit hindi
niya mapapatay ang iba pang buhay gaya ng mga ibong makakalipad sa himpapawid."
Masigla sa pagsasalita ang iskolar. Nagniningning ang kaniyang mga mata.
"Gayunman," tutol ng nagdududang si Don Filipo, "kakaunti pa ang balon ng nasabing mga
bagong kaalaman; kung gagamitin nang lahat ay baka mapigil ang pag-unlad na siyang
pinagbayaran natin ng mahal."
"Pigilin ito? Nino? Ng masasakiting unano, ng tao, susupilin ang pag-unlad na siyang
anak ng panahon at paggawa? Kailan pa niya ito ginawa? Ang mga aral, garote, ang lagablab
ng inquisition na nagtangkang pumigil sa pag-unlad ay lalong nakapagpasulong doon.
Gayunman ay kumikilos' sabi nga ni Galileo nang ipinaaamin sa kaniya ng mga Dominiko na
hindi umiikot ang mundo sa paligid ng araw.
"Ganiyan din ang pagsulong ng tao. Hindi ito mapipigil anuman ang mangyari.
Susuko ang ilan, may ilan pa ring mamamatay, subalit magpapatuloy ang pag-unlad at ang
dugo ng mga nabuwal ay siyang magpapasigla rito, at uusbong ang lalong malalakas na binhi.
"Tingnan na lamang ninyo ang press, kahit na ano ang gawing pagpipigil sumusulong
din. Pati mga Dominiko ay gumagaya na rin sa mga Heswitang kanilang mahigpit na kalaban.
Nagpapatayo na rin sila ng mga teatro sa kanilang mga kumbento at nagpapalikha ng mga
tula, pagkat hindi sila tanga kahit na namumuhay pa sila sa Edad Media. Napatotohanan
nilang tama ang mga Heswita kaya't sila man ay tatanghalin din sa hinaharap."
"Sabi ninyo'y hindi tutol sa progreso ang mga Heswita, pero bakit sila kinakalaban sa
Europa?" tanong ng humahangang si Don Filipo. "Sasagutin ko kayo," wika ng iskolar na
sumandal at muling ngumiti nang kakatwa. Ayon sa pilosopiya ng eskolatisismo, may tatlong
paraan ng pagtataguyod ng pag-unlad: ang mamuno, ang makiisa, at ang pahila. Ang mga
namumuno ay namamatnubay sa pag-unlad; ang ikalawang grupo ay umaayon sa pag-unlad,
at ang ikatlong grupo ay napakakaladkad sa pag-unlad. Kabilang ang mga Heswita sa
ikatlong grupo. Ibigin man nilang mamatnubay ay hindi nila kaya, pagkat humahanap ng
sariling mga lagusan ang pag-unlad, kaya't sumusunod na lamang sila upang hindi
masagasaan o maiwan sa karimlan. Tayo naman dito sa Pilipinas ay tatlong daang taon nang
atrasado sa pag-unlad. Halos hindi pa tayo nakahuhulagpos sa Edad Media. Kaya ang mga
Heswitang reaksiyonaryo sa Europa ay siya namang kinilala nating kinatawan ng progreso.
"Utang natin sa mga Heswita ang mga panimulang kaalaman sa Natural Sciences, na
siyang kaluluwa ng ikalabinsiyam na dantaon. Utang naman natin sa mga Dominiko ang
kaalaman sa Pilosopiyang Eskolastisismo na hindi na ngayon maipagpilitan ni Pope Leo XIII.
Walang papang makabubuhay sa mga bagay na pinatay na ng katwiran.
"Pero," tanong niyang nagbago ng tinig, "saan na ba nakarating ang ating pag-uusap?
A, oo, pinag-uusapan natin ang kasalukuyang kalagayan ng Pilipinas. Nasa sa panahon tayo
ngayon ng pakikipaglaban, kayo iyon. Nakalipas na ang aming henerasyon, at sadyang
kami'y papaalis na. Ang nagtutunggali ay ang nakaraang nanunumpa at mahigpit na
nangungunyapit sa gumuguho nang kastilyo ng piyudalismo at ang hinaharap na mula sa
malayo at sa gitna ng nagniningning na bukang-liwayway ay kariringgan ng awit ng
tagumpay na hatid ang mabubuting balita buhat sa ibang lupain. Sino ang mga babagsak at
matatabunan ng mga guho ng nakaraan?"
Natahimik ang matandang lalaki at nang mapansing nag-iisip si Don Filipo ay ngumiti
siya at nagpatuloy:
"Nahuhulaan ko na ang inyong iniisip.
"Ano po?"
"Naiisip ninyong maaaring mali ako," wika niyang malungkot na nakangiti.
"Ngayon ay nilalagnat ako ngunit hindi nahihibang. Sabi nga ni Terence, tao ako
kasangkot ako sa anumang may kinalaman sa sangkatauhan. Kung makapapangarap din
lamang ay bakit nga hindi mangarap na lamang ng maiinam na bagay lalo na sa mga huling
sandali ng buhay? Saka ako'y nabubuhay lamang sa pangarap. Tama kayo; ang ating kabataan
ay nag-iisip lamang ng tungkol sa pag-ibig at kasiyahan. Mas mahaba pa ang panahong
ginugugol nila sa panlilinlang at pagdurungis sa karangalan ng isang babae kaysa sa
pagbabalak ng mabuti para sa bayan. Higit nasinisinop ng ating kababaihan ang bahay at
kasambahay ng Diyos kaysa sarili nilang tahanan. Ang kalalakihan naman ay masisigla
lamang sa pagsusugal at sa pagpapababa ng sariling pagkatao. Ang nakakagisnan ng mga
musmos ay ang walang kabuluhang gawi ng pamumuhay. Ang kabataan ay walang makitang
huwaran, pagkat ang matatandaang walang pinagkatandaan ay siya pang nakapagpapahamak
sa kabataang ito dahil sa masasama nilang halimbawa. Mabuti na lamang at mamamatay na
ako."
"Gusto ba ninyong uminom ng gamot?" tanong ni Don Filipo sa hangad na ibahin ang
usapan na nakapagpadilim sa mukha ng maysakit. "Ang mamamatay na ay hindi
nangangailangan ng gamot; higit iyang kailangan ng mga maiiwan. Ipakisabi mo kay Don
Crisostomo na bisitahin niya ako bukas. May mahalagang bagay akong sasabihin sa kaniya.
Ilang araw pa'y mamamatay na ako." Pagkatapos ng ilan pang paputol-putol na pag-uusap ay
lumabas na sa silid ng maysakit si Don Filipo na malungkot at nag-iisip.
Gawain 1Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan batay sa tekstong binasa
1. Anong balita ang mabilis na kumalat sa buong bayan?
2. Sino ang nangahas magsabi ng katotohanan? Ano ang napala niya sa pagsasabi nang
totoo?
3. Anong katangian ng mga Pilipino ang lutang na lutang sa kabanata?
4. Bakit sinabihan ni Pilosopong Tasyo si Don Filipo na hindi ito dapat magbibitiw?
5. Ano ang dahilan ni Don Filipo sa pagbitiw? Makatwiran ba ng kanyang dahilan?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
6. Ayon kay Pilosopong Tasyo, ano ang pagkakaiba ng Dominikano at Heswita
pagdating sa edukasyon?
7. Ano ang kaalamang utang natin sa mga Heswita? Sa mga Dominikano?
Gawain 2 Panuto: Basahin ang mga sumusunod na pahayag. Sang-ayon ka ba sa mga ito?
Mayroon pa bang kaisipang nais mong iugnay sa mga ito? Gamit ang stratehiyang Read and
React, ilahad ang iyong sariling damdamin, kongklusyon o paniniwala hinggil sa kawastuhan
o kamalian ng pahayag. Gamitan ito ng angkop na ekspresyon.
1. Read: “Ang karapatan ng tao ay nakahihigit sa katawa tawang kapangyarihan ng
kapitan (o sinumang pinuno).”
React:
2. Read: "...naglaho na ang kabataan ng ating kapanahunan na ang hinaharap pag-aralan

ay ang metapisikang itinuturo sa makalumang pamamaraan. Namatay silang hindi
nauunawaan ang lalong mahalaga o ang paglutas ng problemang ukol sa diwa at
materyal. Ang pagtatalo ukol dito ay nakapagpalimot sa atin ng lalong mahalaga: ang
ating pagkatao at pagkakakilanlan."
React:
3. Read: "Ganiyan din ang pagsulong ng tao. Hindi ito mapipigil anuman ang mangyari.
Susuko ang ilan, may ilan pa ring mamamatay, subalit magpapatuloy ang pag-unlad."
React:
4. Read: “Ang kabataan ay walang makitang huwaran, sapagkat ang matatandang

walang pinagkatandaan ay siya pang nakapagpapahamak sa kabataang ito dahil sa
masasama nilang halimbawa.”
React:
5. Read: “Ang mamamatay na ay hindi nangangailangan ng gamot; higit iyang

kailangan ng mga maiiwan.”
React:
Pangwakas
Ilahad ang iyong natutunan, natuklasan at nalaman sa araling ito

FILIPINO 9
Natitiyak ang pagkamakatotohanan ng akdang napakinggan sa
pamamagitan ng pag-uugnay sa ilang pangyayari sa kasalukuyan
FILIPINO
9 LEBEL:
PETSA:
PANGALAN:
SEKSIYON:
GAWAING PAGKATUTO
Ang pagkamakatotohanan ng akdang napakinggan sa pamamagitan
ng pag-uugnay ng ilang pangyayari sa kasalukuyan

Hindi maikakaila na ang mga akdang pampanitikan ay nagsisilbing salamin ng mga
tao sa kanilang pang-araw-araw na pamumuhay. Dito sila nakapupulot ng mga aral at
magagandang pilosopiya na maari nilang pamarisan.
Sa panig ng mga mag-aaral, ang mga akdang pampanitikan na kanilang binabasa o
napakikinggan ay nag-iiwan ng kakintalan sa kanilang isipan, ng mga mensaheng nagiging
sandata sa pakikisalamuha sa kapwa upang hindi maigupo ng mga dahas ng buhay.
Sa akdang iyong pag-aaralan ngayon ay maipakikita at matitiyak ang
pagkamakatotohanan ng akdang napakinggan(nabasa) sa pamamagitan ng pag-uugnay sa
ilang pangyayari sa kasalukuyan.
Mahigit dantaon na ang lumipas mula nang isulat ng ating pambansang bayani ang
kaniyang walang kamatayang nobelang Noli Me Tangere na naglalantad sa mga kanser ng
lipunan at naglalaman ng mga pagtuligsa sa mga prayle at sa pamahalaang Kastila dahil sa
kanilang marahas at di-makatarungang pamamahala sa bansa sa loob ng mahigit 300 taon.
Matutunghayan natin ngayon sa bahaging ito ng ating pagtalakay ang mga
pangayayari sa nakaraan na may kaugnayan pa rin sa kasalukuyan.

Natitiyak ang pagkamakatotohanan ng akdang napakinggan(nabasa) sa pamamagitan
ng pag-uugnay ng ilang pangyayari sa kasalukuyan F9PN-IVe-f-59
Gawain 1. Sagutin ang mga sumusunod na tanong. Alam kong masasagot mo ito nang tama
at may katapatan.
1. May mga nakaaway ka na ba? Bakit kayo nagkagalit?
2. Ano ang ginawa mo? At ang ginawa niya upang manumbalik ang mabuting samahan niyo?
3. Magbigay nga limang ilang paraang dapat gawin upang maiwasan ng isang tao
na magkaroon ng kaaway.

Filipino 9 LAS Q4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Filipino 9 LAS Q4

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Filipino 9 LAS Q4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

9

Kaligirang pangkasaysayan ng Noli Me Tangere

Ang Noli Me Tangere ay ang kauna-unahang nobelang isinulat ni Rizal.

4. Ano-anong mga pagtitiis at paghihirap 5. Ano-ano ang ginawa ng pamahalaang Espanyol

2. Mahigpit ang sensura kaya’t hindi pinapayagang mailathala ang mga

3. Umunlad at bumuti ang kalagayan ng mga Pilipino dahil sa paraan ng pamamahala

4. Malayang nakapagpahayag ng damdamin ang mga Pilipino lalo na ng kanilang

5. Nagsisimula nang mag-alsa at lumaban ang mga Pilipino dahil sa pagmamalupit at

Inihanda ni : Bb. Cindy P. dela Cruz

Panimula ( Susing Konsepto)

Kasanayang pampagkatuto at Koda

GAWAIN 1: Panuto: Salungguhitan ang salita o mga salita sa loob ng pangungusap na

Kaligirang pangkasaysayan ng Noli Me Tangere

Gawain 3: Panuto: Umisip ng bagay na maaaring sumisimbulo sa kondisyong panlipunan

Iginuhit ko ito dahil, Iginuhit ko ito dahil,

Gawain 4: Panuto: Ngayong nalaman mo na ang kaligirang pangkasaysayan ng obra

Inihanda ni Bb. Cindy P. dela Cruz

Panimula (Susing Konsepto)

Sa pagkuha ng kahulugan ng salita sa isang pahayag ay maaaring magamit ang

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Kaaalis ko pa lamang sa bayang San Diego,

Gaya ng paniniwala ko sa Ebanghelyo. Ang mga Indio ay mapagpabaya.

Ipagpatawad ninyo ang di ko pagsang- ayon.

Si G. Laruja ang magpapatunay sa inyong ang mga Indio

Ano ang ibig ninyong

Siya nga’y hindi nangungumpisal, ngunit

5. Dapat ninyong malaman na ang heneral ay kinatawan ng hari. Bawiin ninyo

Inihanda ni: Bb.ODESSA T. DELOS SANTOS

Nabibigyang-patunay na may pagkakatulad / pagkakaiba ang

Panimula (Susing Konsepto)

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Gawain 1. Sagutin Natin: Isulat sa patlang ang kasagutan.

2. Makatwiran ba ang bagong paraan ng pagpapakilala ni Ibarra ng sarili? Patunayan.

Telenobela: Noli Me Tangere:

Nailalahad ang sariling pananaw, kongklusyon, at bisa ng akda

Panimula (Susing Konsepto)

Sa ating pang-araw-araw na buhay, tayo ay nabibigyan ng pagkakataon na maglahad

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Nailalahad ang sariling pananaw, kongklusyon at bisa ng akda sa sarili at sa

2. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na gumawa ng kabayanihan sa iyong

Bakit mahalagang matutuhan ng kabataang tulad mo ang akdang Noli Me Tangere?

Inihanda ni: Gng. SHERYLL P. BARCIBAL

Panimula (Susing Konsepto)

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Naitatala ang nalikom na datos sa pananaliksik (F9PU-Iva-b-58)

Panuto: Magbigay ng mga maaaring pagkuhanan ng mga impormasyon bukod

Gawain 4. Magsaliksik tungkol sa pandemyang COVID 19. Magtala ng 10, mahahalagang

Panimula (Susing Konsepto)

Mahalaga na maglahad ng sariling opinyon dahil dito mo naipapahayag ang

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

4. Sa tingin ko ang pagtuligsa sa maling pamamalakad ng pamahalaan ay

5. Ang pagbaril kay Dr. Jose Rizal sa Bagumbayan para sa akin ay

Magbigay patunay na hindi nga nagkamali si Rizal sa kanyang pagsulat at

Sariling sagot ng mga mag-aaral

Marahil sa iyong pagbabasa ng iba’t ibang kuwento o nobela, hindi mo maiwasang

Sa mga gawaing ilalahad sa modyul na ito, makikilala mo ang kahalagahan ng bawat

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Panuto: Sa buong panahon ng iyong pag-aaral ay mag-isip ka ng dalawa mong guro na

Malaki ang naging impluwensiya niya sa aking buhay sapagkat

Malaki ang naging impluwensiya niya sa aking buhay sapagkat