LUT T TNG HNH CHNH 2010 V VN NNG CAO HIU QU XT X HNH CHNH NC TA TRONG GIAI ON HIN NAY TS.

S. Nguyn Vn Quang* i hc Lut H Ni 1. Xt x hnh chnh Vit Nam trong hn mi nm qua: Nhng hn ch v nguyn nhn K t ngy 01 thng 7 nm 1996, ta n nhn dn nc ta chnh thc c trao thm quyn xt x hnh chnh. thc hin thm quyn ny, ta hnh chnh c thnh lp ta n nhn dn cp tnh v Ta n nhn dn ti cao. cp huyn, tuy khng thnh lp ta hnh chnh chuyn trch nhng c thm phn c phn cng lm nhim v chuyn trch v xt x hnh chnh. Vic trao thm quyn xt x hnh chnh cho ta n nhn dn nh du vic thit lp c ch ti phn t php gii quyt cc tranh chp hnh chnh Vit Nam - loi tranh chp trc y ch yu ch c gii quyt bng con ng hnh chnh thng qua c ch gii quyt khiu ni, t co. y l mt n lc ng k ca Nh nc ta trong vic thit lp cc cng c bo v quyn v li ch hp php ca c nhn, t chc, bo m trch nhim ca cn b, cng chc nh nc, y mnh tin trnh dn ch ha mi mt ca i sng x hi v quan trng hn c l gp phn vo vic thc hin mc tiu xy dng nh nc php quyn ca dn, do dn v v dn. Mt thc t khng th ph nhn c l gii quyt cc tranh chp hnh chnh bng con ng ta n v ang tr nn quen thuc i vi cc c quan, t chc v c nhn nc ta. C kh nhiu v vic hnh chnh c xt x ti ta n, trong c nhn, t chc vi t cch l ngi khi kin thng kin. nh gi chung v hot ng xt x hnh chnh ca ta n nhn dn trong hn mi nm qua, Ta n nhn dn ti cao khng nh hot ng xt x hnh chnh nc ta gp phn vo nng cao hiu qun l nh nc, c bit l vic lm cho cc c quan hnh chnh nh nc phi thn trng, cn nhc hn khi ban hnh quyt nh hnh chnh hay thc hin mt hnh vi hnh chnh. ng thi, hot ng ny cng c khng nh l c vai tr quan trng trong cng cuc i mi t nc v xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha1. Tuy nhin, d c nhng n lc trong vic xy dng thit ch v php lut lin quan n xt x hnh chnh nhm thc y mc tiu xy dng nh nc php quyn, cng tc xt x hnh chnh nc ta cn kh hn ch c v s lng v cht lng. Cho n nhng nm gn y, t l n hnh chnh s thm, n hnh chnh phc thm b hy, sa vn cn kh cao2. C nhiu nguyn nhn dn n hn ch ca hot ng xt x hnh chnh ca ta n nc ta trong ni bt l nhng khim khuyt ca php lut cng nh khung thit ch, t chc lin quan n hot ng ny. Th nht, trong bi cnh ca mt h thng php lut chuyn i v xt x hnh chnh cn l cng vic kh mi m, thm quyn xt x hnh chnh ca ta n nhn dn nc ta, mc d v ang c m rng, nhng vn cn kh hn hp. Trong s rt nhiu loi quyt nh (hnh vi) hnh chnh c a ra trong hot ng qun l hnh chnh nh nc, Php lnh th tc gii quyt cc v n hnh chnh 1996 (sa i b sung 1998 v 2006) gii hn 22 loi vic thuc thm quyn xt x hnh chnh ca ta n nhn dn3. iu ny c ngha l vic gii quyt rt nhiu loi khiu kin hnh chnh ch c th da vo mt c ch duy nht l gii quyt khiu ni bng con ng hnh chnh.
1 Xem Bo co tng kt s 210/TANDTC ngy 18 thng 11 nm 2009. 2 Xem Bo co tng kt ca Ta n nhn dn ti cao s 210/TANDTC ngy 18 thng 11 nm 2009.Ca To n nhn dn ti cao 3 Xem iu 11 Php lnh th tc gii quyt cc v n hnh chnh 1996 (sa i, b sung nm 1998, 2006) 1

Th hai, h thng cc quy nh php lut hnh chnh lm cn c, ta n a ra cc phn quyt cn tn mt, thiu c th, khng ng b, gy kh khn cho qu trnh xt x hnh chnh ca ta n. Bn cnh , mt s quy nh v th tc t tng to ra ro cn cho vic thc hin quyn khi kin v n hnh chnh ca cc c nhn, t chc ti ta n. Th tc 'tin t tng hnh chnh' yu cu t chc, c nhn phi khiu ni theo th tc hnh chnh trc khi khi kin ti ta n hoc nhng quy nh rt cht ch v thi hiu, thi hn trong xt x cc v n hnh chnh l nhng minh chng r rng cho nhng ro cn v mt th tc t tng ni trn. Th ba, nhng hn ch v t chc ca h thng xt x hnh chnh v nh hng ca n n cht lng v hiu qu ca hot ng xt x hnh chnh l iu ng c bn lun. Vic t chc m hnh c quan xt x theo n v hnh chnh lnh th v nhng mi quan h ph thuc v t chc, nhn s gia ta n a phng vi chnh quyn a phng gy ra nh hng khng nh n tnh c lp trong xt x ca ta n, c bit l trong xt x cc v kin hnh chnh m ngi b kin l cc c quan hoc ngi c thm quyn trong b my hnh chnh nh nc a phng4. Cng vi , cht lng i ng thm phn lm cng tc xt x hnh chnh trc i hi phi hiu bit su v lnh vc chuyn mn qun l hnh chnh nh nc cng l mt thch thc rt ln t ra cho c quan lm cng tc xt x hnh chnh nc ta. Th t, hn ch ca phng thc gii quyt khiu kin hnh chnh bng con ng ta n nc ta cn th hin vic thiu vng mt c ch hu hiu m bo thi hnh cc phn quyt ca ta n i vi cc khiu kin hnh chnh. D lut php hin hnh c nhng quy nh v c ch kim tra, gim st vic thi hnh cc bn n, quyt nh ca ta n trong lnh vc xt x hnh chnh cng nh cc bin php ch ti (bao gm c nhng bin php ch ti nghim khc nht x l cc c nhn c trch nhim trong vic thi hnh cc bn n, quyt nh ca ta n) hot ng thi hnh n trong lnh vc ny vn ch yu da vo thin ch ca cc ch th c trch nhim. Phn quyt ca ta n i vi cc v kin hnh chnh nhm bo v quyn, li ch hp php ca cc t chc, c nhn trong qun l hnh chnh trong nhiu trng hp khng c m bo thi hnh trn thc t.5 Th nm, nhiu quy nh php lut hin hnh v t tng hnh chnh cn thiu tnh r rng, minh bch v gy nhiu kh khn cho hot ng xt x. Bo co tng kt s 210/TANDTC ngy 18 thng 11 nm 2009 ca To n nhn nhn ti cao lit k nhiu quy nh hin hnh ca Php lnh Th tc gii quyt cc v n hnh chnh c ni dung khng r rng, minh bch v nu khng c gii thch v p dng thng nht s gy ra nhiu tranh lun trong qu trnh p dng, lm nh hng khng nh n cht lng ca hot ng xt x hnh chnh. 6 Ngoi nhng khim khuyt v mt lut php v thit ch t chc, th tm l v nhn thc ca ngi dn cng nh ca i ng cn b, cng chc v c ch xt x hnh chnh cng l mt yu t c nh hng n hiu qu ca hot ng xt x hnh chnh. Quan nim cho rng khiu kin cc quyt nh ca c quan cng quyn ra ta n cng ging nh em 'trng chi vi ', s thiu hiu bit v cc quy nh php lut lin quan n xt x hnh chnh hoc thi ngi 'va chm' ca cc doanh nghip vi c quan cng quyn do s b nh hng n cng vic lm n, kinh doanh hay cch ng x thiu thin ch, thiu hp tc vi ta n hoc vi ngi khi kin ca cc c quan cng quyn vi t cch l ngi b
Xem L Th Bnh, Ta n tnh c th x c ch tch tnh? (2004) <http://www.vnn.vn/chinhtri/2004/02/52994/> Xem Chi Mai, Khiu kin hnh chnh: Gian nan, vt v nhng kt qu ...bng khng (2004) <http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=47149&ChannelID=6 >. 6 Xem thm, Trn Th Hin, Bn v tnh minh bch ca php lut t tng hnh chnh, S chuyn Khiu kin hnh chnh v ti phn hnh chnh, Tp ch Dn ch v Php lut, 2008, trang 126. 2
5 4

kin u l nhng nguyn nhn lm cho hot ng x hnh chnh ca ta n nc ta cn nhiu hn ch. 2. Hon thin php lut gp phn nng cao hiu qu xt x hnh chnh nc ta: Nhng im mi ca Lut T tng hnh chnh nm 2010 Nh trnh by phn trn xt x hnh chnh nc ta cn bc l nhiu bt cp, hn ch i hi cn phi c gii quyt trit nhm p ng mc tiu xy dng nh nc php quyn ca dn, do dn v v dn. Trong bi cnh ton cu ha v hi nhp quc t, c bit k t khi nc ta chnh thc tr thnh thnh vin ca WTO, nhim v ny cng tr nn cp bch. L thnh vin WTO, chng ta cam kt hon thin php lut v th ch ph hp vi nhng yu cu m WTO ra, trong c yu cu nng cao hiu lc ca h thng kim tra hot ng hnh chnh, m bo gii quyt hiu qu cc khiu kin hnh chnh pht sinh trong qun l hnh chnh nh nc. Bn cnh yu cu ca hi nhp quc t cn c nhng ng lc v chnh tr, kinh t - x hi thc y nhu cu hon thin v nng cao hiu qu hot ng xt x hnh chnh nc ta. Theo , cn m rng thm quyn xt x ca Ta n i vi cc khiu kin hnh chnh. i mi mnh m th tc gii quyt cc khiu kin hnh chnh ti Ta n; to iu kin thun li cho ngi dn tham gia t tng, bo m s bnh ng gia cng dn v c quan cng quyn trc Ta n7. Mt khc, s pht trin kinh t - x hi ca Vit Nam trong nhng nm gn y dn n nhng thay i v thi ng x i vi cc gi tr mang tnh phi vt cht ca mt x hi dn ch8. Cng ng trong v ngoi nc quan tm nhiu n s hp php, s cng bng v hp l trong hnh vi x s v ngy cng c thi sn sng cho nhng chi ph cn thit to lp cc thit ch mi bo m cho nhng gi tr nu trn. Nhng nm gn y, Nh nc ta c nhiu c gng trong vic hon thin mi trng php lut nhm i mi phng thc gii quyt tranh chp hnh chnh p ng vi i hi ca x hi v yu cu ca hi nhp quc t. Nhng n lc trong lnh vc ny phi k n vic sa i, b sung Lut Khiu ni, t co nm 19989 nhm nng cao hiu qu ca vic gii quyt cc tranh chp hnh chnh bng c ch gii quyt khiu ni hnh chnh. c bit vic ban hnh Lut T tng hnh chnh nm 2010 gp phn thin php lut t tng hnh chnh ca Vit Nam, tng bc nng cao cht lng xt x hnh chnh ca ta n nhn dn p ng nhu cu chung ca x hi10 Lut T tng hnh chnh nm 2010 c mt s im mi c bn di y: Th nht, Lut m rng phm vi cc khiu kin hnh chnh thuc thm quyn xt x hnh chnh ca Ta n nhn dn LTTHC nm 2010 khng quy nh gii hn phm vi cc loi khiu kin hnh chnh thuc thm quyn xt x hnh chnh ca ta n nhn dn trong hai mi hai loi vic nh Php lnh Th tc gii quyt cc v n hnh chnh trc y m quy nh theo phng n loi tr. Theo phng n ny, ta n nhn dn nc ta c thm quyn gii quyt cc loi khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh, tr: Cc quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong cc lnh vc quc phng, an ninh, ngoi giao theo danh mc do Chnh ph quy nh; Cc hnh vi hnh chnh mang tnh cht ni b.11

Xem Ngh quyt s 49-NQ/TW ngy 02/06/2005 ca B Chnh tr v Chin lc ci cch t php n nm 2020. Trong nhng nm gn y Vit Nam t c nhng thnh tu n tng v pht trin kinh t. Theo thng k ca IMF, tc pht trin kinh t hng nm ca Vit Nam trong cc nm 2001, 2002, 2003, 2004 v 2005 ln lt l 6.9%, 7.1%, 7.3%, 7.8%, v 8.4% (xem IMF, Vit Nam: Ph lc thng k, Bo co Quc gia s 06/42 <http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2006/cr06423.pdf>). 9 Ln sa i gn nht thc hin vo nm 2005. 10 Lut s 64/2010/QH12 ban hnh ngy 24 thng 11 nm 2010; c hiu lc thi hnh k t ngy 1 thng 7 nm 2011. 11 Xem iu 28 Lut t tng hnh chnh nm 2010. 3
8

y l quy nh c cho l tin b, nhm to iu kin thun li cho c nhn, c quan, t chc thc hin quyn khi kin v n hnh chnh ca mnh, m bo c s cng bng v p ng c nhu cu hi nhp quc t. Th hai, Lut n gin ha iu kin khi kin v n hnh chnh to iu kin thun li cho c nhn, c quan, t chc thc hin quyn khi kin ca mnh Nu nh Php lnh Th tc gii quyt cc v n hnh chnh quy nh tin t tng hnh chnh (theo trc khi khi kin v n hnh chnh th c nhn, c quan, t chc phi thc hin th tc khiu ni quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh l mt iu kin bt buc) th Lut T tng hnh chnh nm 2010 c s ni lng ng k, theo iu kin tin t tng hnh chnh ch p dng bt buc i vi vic khiu kin v danh sch c tri bu i biu Quc hi v i biu Hi ng nhn dn. Th ba, cc quy nh v thi hiu khi kin, thi hn chun b xt x c quy nh theo hng to iu kin thun li cho vic thc hin quyn khi kin v xt x hiu qu PLTTGQCVAHC trc y quy nh thi hiu khi kin qu ngn, dn n tnh trng lm mt quyn khi kin ca cc c nhn, c quan, t chc nht l trong nhng trng hp v kin phc tp, ngi khi kin cn c thi gian cn nhc, suy ngh, tham vn nhng ngi hiu bit php lut. Hin nay, quy nh v iu kin khi kin c ni lng nn cc quy nh v thi hiu khi kin cng cn c sa i cho ph hp tng ng. Lut T tng hnh chnh nm 2010 c s thay i theo hng ko di thi hiu khi kin v c quy nh ph hp vi nhng i tng khiu kin hnh chnh c th. Theo , thng thng thi hiu khi kin v n hnh chnh l mt nm k t ngy nhn c hoc bit c quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh, quyt nh k lut buc thi vic, ch trong mt s trng hp c bit th thi hiu ny c xc nh l 30 ngy hoc 05 ngy12. Cc quy nh v thi hn chun b xt x cng c thay i theo hng tng t nhm to iu kin thun li cho cc thm phn c thm thi gian chun b, nghin cu h s, gii quyt v n. Theo , thi hn chun b xt x cc v n hnh chnh trong cc trng hp thng thng l 04 thng; trong mt s trng hp c th, thi hn ny c xc nh l 02 thng v trong trng hp cn thit c th gia hn thm nhng khng qu 2 thng hoc 01 thng tng ng vi cc trng hp nu trn13. Th t, c thay i ng k lm tng thm tnh minh bch, r rng ca cc quy nh php lut t tng hnh chnh Nh nu phn trn, nhiu quy nh ca Php lnh Th tc gii quyt cc v n hnh chnh thiu tnh minh bch, r rng v gy khng t kh khn, lm gim st cht lng v hiu qu xt x hnh chnh. V vy, Lut T tng hnh chnh nm 2010 ch trng n vic tng cng tnh minh bch ca cc quy nh php lut, bo m quy nh c th ngay trong Lut cc ni dung c lin quan d dng trin khai thc hin m khng cn n cc vn bn gii thch, hng dn. Quy nh v ni dung quyt nh ca Hi ng xt x s thm l mt v d. Lut t tng hnh chnh nm 2010 quy nh r rng, chi tit v ni dung quyt nh ca Hi ng xt x s thm ti iu 163 theo : Xc nh r, ta n ch xem xt v tnh hp php ca quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh b khi kin. Nh vy, quyn hn ca ta n s thm c quy nh c th, gip cho Hi ng xt x s thm d dng thc hin. Th nm, Lut c nhng quy nh v th tc thi hnh bn n, quyt nh ca ta n v v n hnh chnh, gp phn bo m thc hin nguyn tc mi bn n, quyt nh ca Ta n v v n hnh chnh c hiu lc php lut phi c thi hnh v phi c c nhn, c quan, t chc tn trng
12 13

Xem iu 104 ca Lut t tng hnh chnh 2010. Xem iu 117 Lut T tng hnh chnh nm 2010. 4

3. Hon thin cc quy nh php lut v t tng hnh chnh: Mt s vn cn tip tc c bn lun V phng din l lun, nhng im mi ca Lut T tng hnh chnh nm 2010 nh phn tch phn trn s gp phn tch cc trong vic hon thin php lut t tng hnh chnh, tng cng cht lng v hiu qu ca hot ng xt x hnh chnh ca h thng ta n nc ta. Tuy nhin nhng quy nh mi ny c trin khai v thi hnh c hiu qu trn thc t, c nhiu vn cn c t ra v bn tho mt cch thu o. Trc ht, tng cng cht lng v hiu qu ca hat ng xt x hnh chnh, cn phi thc hin ng b nhiu cng vic, trong hon thin quy nh ca php lut t tng hnh chnh phi gn vi vic hon thin m hnh thit ch xt x hnh chnh, bo m cho h thng c quan xt x hnh chnh phi c nng lc xt x v c kh nng xt x c lp. Lut T tng hnh chnh nm 2010 ch quy nh v mt th tc t tng ch khng gii quyt cc vn v thit ch, t chc c quan xt x hnh chnh cng nh cc thit ch khc tham gia gii quyt cc khiu kin hnh chnh. nng cao hiu qu xt x hnh chnh, nhng vn nu trn rt cn c lu tm. Th hai, sa i b sung nhm hon thin cc quy nh v t tng hnh chnh l iu cn thit v khng cn bn ci. Tuy nhin c nhng ni dung trong quy nh v th tc t tng cn c nghin cu mt cch thu o trc khi sa i nhm bo m hiu qu thc hin cc quy nh ny trong thc tin. Vic khng quy nh th tc tin t tng hnh chnh l bt buc (tr mt s loi khiu kin) l mt v d. Cng tng t nh vic m rng thm quyn xt x hnh chnh, vic khng quy nh th tc tin t tng hnh chnh l bt buc s lm gia tng s lng cc v kin hnh chnh ti ta n, trong khi nng lc xt x ni chung v xt x hnh chnh ni ring ca h thng ta n nhn dn nc ta ang l vn cn c xem xt v ng c lu tm. Quan trng hn, gii quyt cc tranh chp hnh chnh bng con ng khiu ni hnh chnh cng c nhng u im vn c v nu gii quyt c thnh cng bng con ng ny s tit kim c nhiu chi ph v thi gian so vi gii quyt bng con ng xt x hnh chnh. Vi nhng loi khiu kin hnh chnh lin quan nhiu n cc vn k thut nh tranh chp trong lnh vc thu, qun l t ai, s hu tr tu, vic gii quyt bng con ng hnh chnh thc s l cn thit. V vy, vic loi b quy nh bt buc v iu kin tin t tng i vi vic gii quyt cc khiu kin hnh chnh trong nhng lnh vc ny liu c thc s l khoa hc? Th ba, mc d Lut T tng hnh chnh nm 2010 c nhiu im tin b trong vic lm minh bch, r rng hn cc quy nh nhng vn cn nhiu iu cn bn v vn ny, c th l: - T tng hnh chnh l vn cn tng i mi m vi l lun v thc tin xt x nc ta cho nn c nhiu khi nim, thut ng cn c xy dng mt cch cng phu, khoa hc, to cch hiu v s dng thng nht, trong cc thut ng nh quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh hoc hnh vi c tnh cht ni b ca c quan hnh chnh cn phi c gii thch. Nhng thut ng ny d c gii thch14 trong Lut nhng vn rt cn n s gii thch, hng dn ca cc c quan c thm quyn, c bit l ca Ta n nhn dn ti cao vi t cch l c quan hng dn cc ta n p dng thng nht php lut. - Lut T tng hnh chnh nm 2010 vn cn s dng nhiu cm t d lm cho ngi thc hin cho rng thiu tnh r rng, minh bch nh tr trng hp c l do chnh ng hoc c l do khch quan khc Sau cng, xt x hnh chnh l vn mi m v php lut iu chnh hot ng ny khng n thun ch l nhng quy nh t tng hnh chnh v cn c nhng quy nh php
14

Xem iu 3 Lut t tng hnh chnh 2010. 5

lut v ni dung c th. bo m tnh r rng v minh bch, cn thit phi quy nh c nhng ni dung c th ny. V d, trong xt x cc v n hnh chnh, nhng quy nh v cn c nh gi tnh hp php ca cc quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh l rt cn thit; bi l, cn c nhng quy nh ny, cc thm phn mi c c s cn thit a ra cc phn quyt ca mnh. Lut t tng hnh chnh 2010 cha c nhng quy nh ny v tn gi Lut T tng hnh chnh kh c th bao hm ht cc kha cnh ca vn cn iu chnh. Chnh v l , vic tham kho kinh nghim ca mt s nc trong xy dng php lut v vn ny cn c lu . Chng hn, tn gi Lut v kin tng hnh chnh hoc Lut v xt x hnh chnh nh mt s nc s dng c l cng ng c suy ngm./.