Bhrastrachar Niwaran Ain, 2059
Bhrastrachar Niwaran Ain, 2059
Bhrastrachar Niwaran Ain, 2059
np
;+zf]wg
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg
ug]{ P]g, @)^^
@)^^.!).&
kl/R5]b!
k|f/lDes
!=
;+lIfKt gfd, lj:tf/ / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd e|i6frf/ lgjf/0f P]g,
@)%( /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g g]kfne/ nfu" x'g]5 / g]kfnaflx/ hxfF;'s} /x] a;]sf g]kfnL
gful/s, /fi6;]js / o; P]g cGtu{t e|i6frf/ u/]sf] dflgg] s'g} sfd u/L ljb]zdf
a:g] u}/g]kfnL gful/s ;d]tnfO{ nfu" x'g]5 .
-#_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@=
kl/efiffM
kl/efiffM ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,
-s_
of] P]g ;+jt\ @)^% ;fn h]7 !% ut]b]lv nfu" ePsf], k|z:tL / clw/fHo zAb lemlsPsf] .
1
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-@_
-#_
-$_
-%_
-^_
-3_
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f ;+zf]lwt .
2
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
-#_
-$_
-_
-r_
s;'/sf] dfqf eGgfn] o; P]g cGtu{t ;hfo x'g] s;'/ u/]sf] jf ug]{
pBf]u u/]sf] cj:yf, kl/l:ylt / To:tf] s;'/sf] ufDeLo{tf jf To:tf] s;'/
ug]{ jf ug{ pBf]u ug]{ JolQmsf] lgot, of]Uotf, cf]xbf / x}l;ot ;d]tsf]
cfwf/df lgwf{/0f ul/g] s;'/sf] dfqf ;Dg' k5{ .
-5_
kl/R5]b@
e|i6frf/sf] s;'/ / ;hfo ;DaGwL Joj:yf
#=
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
$=
=== === ===, g]kfn ;/sf/, jf ;fj{hlgs ;+:yfsf] cg'dlt glnO{ lagf d"Nodf
jf sDtL d"Nodf s'g} dfnj:t' jf ;]jf lnPdf jf lng d~h'/ u/]df jf lng]
pBf]u u/]df lghnfO{ s;'/sf] dfqf cg';f/ 5 dlxgfb]lv Ps jif{;Dd s}b /
lauf] adf]lhd hl/afgf u/L To:tf] j:t' lnO;s]sf] eP ;f] j:t' hkmt x'g]5 /
;]jfsf] xsdf ;]jfsf] lauf] sfod u/L lauf] adf]lhd hl/afgf x'g]5 .
%=
bfg, bftJo, pkxf/ jf rGbf lng]nfO{ ;hfo M -!_ cfkm" axfn /x]sf] kb
cg';f/ ;Dkfbg ug{' kg]{ s'g} sfddf s'g} k|sf/n] c;/ kg{ ;Sg] u/L s'g}
/fi6;]jsn] s;}af6
^=
=== === ===, g]kfn ;/sf/ jf ;fj{hlgs ;+:yfnfO{ cfjZos kg]{ s'g} j:t' jf
;]jf vl/b ubf{ jf ef8f jf lnhdf ln+bf lb+bf jf g]kfn ;/sf/ jf ;fj{hlgs
;+:yfn] s'g} 7]Ssfkf ln+bf jf lb+bf jf g]kfn ;/sf/ jf ;fj{hlgs ;+:yfaf6
pTkflbt j:t' jf ;]jf laqmL ubf{ jf ef8f jf lnhdf lnbf lb+bf s'g} lsl;dsf]
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f lemlsPsf] .
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f lemlsPsf] .
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f lemlsPsf] .
5
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sldzg, kfl/>lds, bnfnL b:t'/, ;'ljwf jf nfe k|fKt x'g] /x]5 eg] To:tf]
sldzg, kfl/>lds, bnfnL b:t'/, ;'ljwf jf nfe k|fKt u/]sf] ldltn] ;ft
lbgleq ;DalGwt sfof{nodf bflvnf ug{' kg]{5 . To;/L bflvnf gu/]df To:tf]
/fi6;]jsn] bkmf # adf]lhdsf] s;'/ u/]sf] dflgg]5 / ;f]xL adf]lhd ;hfo u/L
lauf] ;d]t hkmt ul/g]5 .
&=
/fhZj r'xfj6 ug]{ /fi6;]jsnfO{ ;hfo M /fhZj p7fpg' kg]{ st{Jo ePsf]
/fi6;]jsn] b]xfosf] sfd u/L /fhZj r'xfj6 u/]df jf /fhZj r'xfj6 ug{
s;}nfO{ d2t k'ofPdf jf cfkm" ;d]t ;+nUg eO{ b'?T;fxg lbPdf lghn]
r'xfj6 ePsf] /fhZj /sd cg';f/ bkmf # adf]lhdsf] s;'/ u/]sf] dflgg]5 /
;f]xL adf]lhd s}bsf] ;hfo u/L To;/L r'xfj6 ePsf] /fhZj /sdsf] bf]Aa/
hl/afgf x'g]5 M
-s_
s'g} gubL jf lhG;L /sd, b:t'/, Ogfd, as; jf cGo s'g} lsl;dsf] nfe
:jLsf/ u/L jf df]nflxhfdf k/L jf df]nflxhf ug]{ lgotn] s;}nfO{ s'g}
k|sf/af6 /fhZj r'xfj6 ug]{ sfddf d2t lbPdf jf s'g} JolQmaf6 s'g}
lsl;dsf] nfe jf ;'ljwf lnO{ jf glnO{ g]kfn ;/sf/ jf ;fj{hlgs
;+:yfnfO{ xflg gf]S;fgL k'ofO{ /fhZj c;"n gug]{ jf 36L /fhZj c;"n
ug{ jf u/fpg d2t ug]{,
-v_
-u_
-3_
*=
u}/sfg'gL nfe jf xflg k'ofpg] ablgotn] sfd ug]{nfO{ ;hfo M -!_ s'g}
/fi6;]jsn] cfkm" jf c s'g} JolQmnfO{ u}/sfg'gL nfe k'ofpg] jf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
=== === ===, g]kfn ;/sf/ jf ;fj{hlgs ;+:yfnfO{ u}/sfg'gL xflg k'ofpg]
ablgotn] b]xfosf] s'g} sfd u/]df s;'/sf] dfqf cg';f/ tLg dlxgfb]lv tLg
jif{;Dd s}b / lauf] v'n]sf]df lauf] adf]lhd hl/afgf u/L lauf] c;"n pk/
ul/g]5 . lauf] gv'n]sf]df tLg dlxgfb]lv tLg jif{;Dd s}b / bz xhf/
?k}ofFb]lv krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 M
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
-5_
-h_
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f lemlsPsf] .
7
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-_
-`_
-@_ s'g} /fi6;]jsn] kbLo x}l;otaf6 k|fKt x'g] ;fwg jf ;'ljwf To:tf]
x}l;ot ;dfKt ePkl5 dgfl;a sf/0f lagf lgwf{l/t ;doleq lkmtf{ gu/]df To:tf]
;fwg jf ;'ljwf lkmtf{ lnO{ s;'/sf] dfqf cg';f/ Ps xhf/ ?k}ofFb]lv kfFr xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ s'g} /fi6;]jsn] pkbkmf -!_ / -@_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s'g} sfd
u/L ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;DklQ ablgotk"j{s s'g} lsl;dn] xflg gf]S;fgL u/] jf
u/fPdf s;'/sf] dfqf cg';f/ b'O{ jif{;Dd s}b jf lauf] adf]lhd hl/afgf jf b'j}
;hfo x'g]5 .
-$_ /fi6;]js afx]s c s'g} JolQmn] cfkm" jf c s'g} JolQmnfO{
u}/sfg'gL nfe k'ofpg] ablgotn]
(=
unt lnvt tof/ ug]{ /fi6;]jsnfO{ ;hfo M s'g} lnvt tof/ ug]{ st{Jo
ePsf] s'g} /fi6;]jsn]
;fj{hlgs ;+:yf jf s'g} JolQmnfO{ xflg k'ofpg] ablgotn] To:tf] s'g} lnvt
tof/ u/]df lghnfO{ s;'/sf] dfqf cg';f/ tLg dlxgfb]lv Ps jif{;Dd s}b /
bz xhf/ ?k}ofFb]lv krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f lemlsPsf] .
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f lemlsPsf] .
8
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!)=
unt cg'jfb ug]{nfO{ ;hfo M cg'jfb ug]{ clVtof/L kfPsf] jf To:tf] sfd
ug{ tf]lsPsf] /fi6;]js jf cGo s'g} JolQmn]
!!=
!@=
!#=
!$=
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f lemlsPsf] .
9
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!%=
gkfPsf] cf]xbf kfPF eGg]nfO{ ;hfo M s'g} /fi6;]js jf cGo s'g} JolQmn]
cfkm"n] gkfPsf] cf]xbf, clwsf/, x}l;ot jf ;'ljwf kfPF egL jf s'g}
/fi6;]jssf] cf]xbf, clwsf/, x}l;ot jf ;'ljwf k|of]u u/]df jf gkfPsf] cf]xbf
;DaGwL lrGx, kf]zfs jf lg:;f b]vfPdf /fi6;]jssf] cf]xbf ;DaGwL lrGx,
kf]zfs jf lg:;f xf] eGg] cn] ljZjf; u/f];\ eGg] dg;fon] To:tf] lrGx,
kf]zfs jf lg:;f h:tf] b]lvg] s'g} s'/f nufPdf jf b]vfPdf, lghnfO{ s;'/sf]
dfqf cg';f/ Ps jif{b]lv b'O{ jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFb]lv Ps nfv
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!^=
'f ljj/0f lbg]nfO{ ;hfo M -!_ s'g} JolQmn] /fi6;]jssf] cf]xbf kfpg] jf
;f] cf]xbfdf axfn /xg] jf s'g} x}l;ot, nfe jf ;'ljwf kfpg] p2]Zon] z}lIfs
of]Uotf, gfd, tLgk':t], pd]/, hft, y/, 7]ufgf, gful/stf jf of]Uotf jf cGo
s'g} s'/fsf] f ljj/0f lbPdf jf ;f] ;DaGwL 'f k|df0fkq k]z u/]df
lghnfO{ s;'/sf] dfqf cg';f/ 5 dlxgfb]lv Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/
?k}ofFb]lv aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-@_ of] P]g jf k|rlnt sfg'gadf]lhd ;DklQ ljj/0f lbg' kg]{ st{Jo ePsf
/fi6;]jsn] cfgf] gfddf jf c+zdf xs nfUg] jf Psf;uf]nsf] kl/jf/sf] gfddf
/x]sf] jf:tljs ;DklQeGbf a9fO{ jf eP /x]sf] ;DklQ n'sfO{ l5kfO{ 'f ljj/0f
lbPdf lghnfO{ Ps dlxgfb]lv tLg dlxgf;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf
x'g]5 . o;/L n'sfO{ l5kfO{ /flvPsf] ;DklQ ;d]t hkmt x'g]5 .
!&=
g]kfn ;/sf/ jf
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f lemlsPsf] .
10
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
s;'/sf] dfqf cg';f/ bkmf # adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 / To;/L lxgfldgf, xflg
gf]S;fgL jf b'kof]u u/]sf] jf df;]sf] jf df:g lbPsf] ;DklQ klg lghaf6
c;"n pk/ ul/g]5 .
!*=
u}/sfg'gL bjfa lbg]nfO{ ;hfo M Hofg dfg]{, ckx/0f ug]{, ;DklQ x/0f ug]{,
OHhtdf wSsf k'ofpg], 8/, qf; jf c s'g} lsl;dsf] u}/sfg'gL bafaaf6
/fi6;]js jf cGo s'g} JolQmn] /fi6;]js jf cGo s'g} JolQmnfO{ of] P]g cGtu{t
;hfo x'g] s;'/ ug{ nufPdf lghnfO{ s;'/sf] dfqf cg';f/ rf/ jif{b]lv cf7
jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFb]lv kfFr nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!(=
@)=
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
lauf] adf]lhd hl/afgf u/L To;/L cfh{g u/]sf] u}/sfg'gL ;DklQ ;d]t hkmt
ul/g]5 .
@!=
@@=
@#=
;+ul7t ;+:yfaf6 ePsf] s;'/df d'Vo eO{ sfd ug]{n] s;'/ u/]sf] dflgg]
dflgg] M
s'g} kmd{, sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfn] o; kl/R5]b adf]lhd s;'/ dflgg] s'g} sfd
u/]df To:tf] kmd{sf] xsdf To:tf sfd ubf{sf avt ;DalGwt lx:;]bf/x /
sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfsf] xsdf sDkgL jf To:tf] ;+:yfsf] d'Vo eO{ sfd ug]{
clwsf/Ln]] To:tf] s;'/ u/]sf] dflgg]5 .
t/ d'Vo eO{ sfdsfh ug]{ clwsf/L lgo'lQm x'g' cufl8 g} To:tf] sfd
eP u/]sf] k|dfl0ft ePdf h;n] To:tf] sfd u/]sf] 5 ;f]xL JolQmn] s;'/ u/]sf]
dflgg]5 .
u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ f/f ;+zf]lwt .
12
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cGtu{tsf s;'/ u/]df lghnfO{ To:tf] s;'/df x'g] ;hfodf yk tLg jif{;Dd
s}b ;hfo x'g]5 .
kl/R5]b#
e|i6frf/sf] s;'/sf] cg';Gwfg, txlssft / d'2f bfo/L
@%=
@^=
@&=
clwsf/Ln]
o;
kl/R5]b
13
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-@_ cg';Gwfg clwsf/Ln] lglZrt ;do tf]sL s'g} lnvt jf cGo s'g} j:t'
k]z ug{ jf s'g} s'/fsf] hfgsf/L lbg ;DalGwt lgsfo, /fi6;]js jf cGo
JolQmnfO{ n]vL k7fPsf] jf s'g} /fi6;]js jf To:tf] JolQmnfO{ pkl:yt x'g n]vL
k7fPsf]df n]vL cfP adf]lhd ug{' kg]{5 / gu/]df b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-s_
-v_
-u_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@(=
#)=
15
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
-u_
#!=
16
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd y'gfdf /fVg] cg'dltsf] nflu d'2f x]g]{ clwsf/L
;dIf pkl:yt u/fOPsf] JolQmn] To;/L pkl:yt x'Fbf cfgf] zf/Ll/s hfFrsf] nflu
d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd y'gfdf /fVg] cg'dlt dfu]df d'2f x]g]{ clwsf/Ln]
;DalGwt sfuhftx x]/L txlssft ;Gtf]ifhgs kdf eP jf gePsf] ljrf/ u/L
;Gtf]ifhgs kdf txlssft e} /x]sf] b]lvPdf Ps} k6s jf k6s k6s u/L tL;
lbgdf ga9\g] u/L a9Ldf 5 dlxgf;Dd y'gfdf /fVg] cg'dlt lbg ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd y'gfdf /fVg] Dofb yk dfu ubf{ y'gfdf /x]sf]
JolQmn] rfx]df cfkm" y'gfdf /xg' gkg]{ sf/0f / cfwf/ vf]nL d'2f x]g]{ clwsf/L
;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
#@=
cGo lgsfosf] ;xof]u lng ;Sg] M -!_ o; P]g cGtu{tsf] s;'/sf] cg';Gwfg
/ txlssftsf] l;nl;nfdf cg';Gwfg clwsf/Ln] cfjZostf cg';f/ s'g} klg
;/sf/L lgsfo jf ;fj{hlgs ;+:yf jf s;}sf] ;xof]u dfu ug{ ;Sg]5 / o;/L
;xof]u dfu]sf avt ;xof]u ug{' To:tf] lgsfo, ;+:yf jf JolQmsf] st{Jo
x'g]5 .
-@_ cg';Gwfg clwsf/Ln] o; P]g cGtu{t e|i6frf/sf] s;'/df cg';Gwfg /
txlssft ug]{ l;nl;nfdf k|x/L kmf];{sf] ;d]t d2t lng ;Sg]5 . o;/L k|x/L
sd{rf/LnfO{ sfddf nufpg' kbf{ cg';Gwfg clwsf/Ln] lbPsf] cfb]z k|x/Lsf]
;DaGwdf ;DalGwt k|x/L dxflg/LIfssf] cfb]z ;/x x'g]5 .
-#_ cg';Gwfg clws[tn] cfkm"eGbf tNnf] bhf{sf k|x/L clws[t jf
sd{rf/Lsf] ;xof]u dfu ug{ ;Sg]5 . o;/L cg';Gwfg clws[tn] ;xof]u dfu]df
;xof]u ug{' ;DalGwt k|x/L clws[t jf sd{rf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
-$_ cg';Gwfg clwsf/Ln] cg';Gwfg / txlssft ug{ nfu]sf] s;'/sf]
k|s[ltaf6 s'g} lgsfodf sfo{/t s'g} ljz]if1;+u k/fdz{ ug{' kg]{ jf To:tf] ljz]if1
;d]tnfO{ cg';Gwfg / txlssftdf ;+nUg u/fpg' kg]{ b]v]df lghnfO{ s'g} vf;
cjlwsf] nflu sfhdf k7fOlbg ;DalGwt lgsfo;+u dfu ug{ ;Sg]5 / o;/L dfu
eO{ cfPdf k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] lgsfon]
;DalGwt ljz]if1 pknAw u/fOlbg' kg]{5 .
17
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
##=
:jtM lgnDag x'g] M s'g} /fi6;]js bkmf @* sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -u_,
bkmf #) sf] pkbkmf -#_ tyf bkmf #! adf]lhd y'gfdf /x]sf]df To;/L y'gfdf
/x]sf] cjlwe/ / lgh pk/ bkmf #^ adf]lhd d'2f bfo/ ePsf]df To:tf]
/fi6;]js ;f] d'2fsf] lsgf/f geP;Dd :jtM lgnDagdf /xg]5 .
#$=
#%=
tfd]nLdf /fVg]
/fVg] M o; P]g adf]lhd cg';Gwfg / txlssft ub}{ hfFbf ;ng
ePsf k|df0fsf cfwf/df cf/f]lkt s;'/ k|dfl0ft x'g g;Sg] ePdf cg';Gwfg
clwsf/Ln] tT;DaGwL ph'/LnfO{ sf/0f ;lxtsf] krf{ v8f u/L tfd]nLdf /fVg
;Sg]5 / o;/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ePsf]df ;f]sf] ;"rgf cf/f]lkt JolQm /
ph'/jfnfnfO{ lbg' kg]{5 .
t/ kl5 s'g} gofF k|df0f km]nf k/]df To:tf] ph'/Lsf] ;DaGwdf k'gM
cg';Gwfg / txlssftsf] sf/afxL cufl8 a9fpg o; bkmfn] s'g} afwf
k'ofPsf] dflgg] 5}g .
#^=
18
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b$
e|i6frf/sf] lgu/fgL ;DaGwL Joj:yf
#&=
ug{ tyf e|i6frf/ lj?4 hgr]tgf clej[l4 ug{ g]kfn ;/sf/n] k|wfgdGqLsf]
k|ToIf /]vb]v / lgoGq0fdf /xg] u/L Ps /fli6o ;ts{tf s]Gb| :yfkgf ug{
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s]Gb|sf] k|d'vsf] kdf g]kfn ;/sf/n] lghfdtL
;]jfsf] ljlzi6 >]0fLsf] s'g} clws[tnfO{ tf]Sg ;Sg]5 / ;f] s]Gb|df cfjZostf
cg';f/ g]kfn ;/sf/sf] ;]jfsf] sd{rf/Lx /xg]5g\ .
adf]lhd x'g]5 M
-s_
-v_
-u_
-3_
e|i6frf/ x'g ;Sg] :yfg jf sfddf lgoldt lgu/fgL /fVg], 58\s] hfFr /
cGj]if0f ug]{ cfjZos Joj:yf ldnfpg],
-_
-r_
19
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-5_
-h_
-_
-`_
-6_
kl/R5]b%
ljljw
#(=
$)= /fxbfgL hf/L gug{ jf /f]Ssf /fVg ;Sg] M k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s;'/sf] ufDeLo{tf, cleo'Qmn] s;'/ u/]sf] cj:yf, l:ylt /
20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
s;'/sf] dfqf / s;'/ 7x/]df x'g ;Sg] ;hfosf] cfwf/df cg';Gwfg clwsf/Ln]
s'g} cleo'QmnfO{ /fxbfgL hf/L gug]{ jf hf/L eO;s]sf] eP ;f] /fxbfgL /f]Ssf
/fVg ;DalGwt lgsfonfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
$!=
$@= Dofb tfd]n ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg o; P]g cGtu{tsf] s;'/df ljb]zL JolQmsf] gfddf Dofb tfd]n ug{'
kbf{ To:tf] JolQmsf] g]kfnleqdf s'g} lsl;dsf] sfof{no jf k|ltlglw eP To:tf]
sfof{no jf k|ltlglwsf] gfddf Dofb tfd]n ul/g]5 / To;/L tfd]n ePsf] Dofb
/Ltk"j{s tfd]n ePsf] dflgg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfof{no jf k|ltlglw gePdf To:tf] JolQmsf]
sf/f]af/ x'g] d'Vo :yfg jf lghn] :yfoL a;f]af; ug]{ 7]ufgf jf sf/f]af/ ubf{sf]
avt kqfrf/sf] nflu lghn] lbPsf] s'g} 7]ufgf /x]5 eg] To:tf] 7]ufgfdf 6]n]S;,
6]lnofS; jf clen]v x'g ;Sg] b"/;~rf/sf cGo dfWod dfkm{t jf /lhi6/L u/L
x'nfs dfkm{t Dofb tfd]n ul/g]5 / To;/L tfd]n ePsf] Dofb /Ltk"j{s tfd]n
ePsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljb]zdf /x]
a;]sf] JolQmsf] gfddf Dofb tfd]n ug{ g]kfn ;/sf/ jf g]kfn /fHo kIf ePsf]
s'g} ;lGwdf 5'} Joj:yf ePsf] /x]5 eg] ;f]xL adf]lhd Dofb tfd]n ug{ o; bkmfn]
afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .
$#=
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
$$= ;/sf/L lgsfo tyf ;fj{hlgs ;+:yfsf] st{Jo M s'g} ;/sf/L lgsfo tyf
;fj{hlgs ;+:yfsf] k|d'vn] cfgf] jf cfgf] dftxtsf s'g} sfof{nodf e|i6frf/
ePsf] 5 eGg] s'g} hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf tTsfn To:tf] ljifo;+u ;DalGwt
sfuhft tyf kmfOn cfgf] lhDdfdf lnO{ ;'/lIft /fVg' kg]{5 / To:tf] ljifo;+u
;DalGwt JolQm tyf sd{rf/Lx;+u jf:tljs s'/f a'L e|i6frf/ ePsf] b]lvg]
sf/0f ePdf To:tf] sfuhft cg';Gwfg tyf txlssftsf nflu ;DalGwt
lgsfodf k7fpg' kg]{5 .
$%= cjsfz k|fKt JolQm pk/ klg d'2f rnfpg ;lsg] M s'g} /fi6 ;]jsn] cfkm"
s'g} kbdf axfn /x]sf] cj:yfdf ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;Dklt jf g]kfn
;/sf/sf] :jfldTj ePsf] ;+:yfsf] ;Dklt lxgfldgf jf xflg gf]S;fgL u/L
e|i6frf/ u/]sf] ;DaGwdf To:tf] JolQmn] cfgf] kbaf6 cjsfz k|fKt u/]kl5
klg lgh pk/ d'2f rnfpg o; P]gdf nlvPsf] s'g} s'/fn] afwf k'ofPsf]
dflgg] 5}g .
$^= d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ afwf gkg]{ M k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg o; P]g cGtu{tsf] d'2f bfo/ x'g' cufj} jf bfo/ ePkl5
cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] d[To' ePdf klg d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ afwf kg]{
5}g .
$&= ;Dklt hkmt x'g]M s'g} JolQmn] of] P]g jf k|rlnt sfg'gadf]lhd e|i6frf/
u/]sf] dflgg] s'g} sfo{ u/L cfh{g u/]sf] ;DklQ / ;f]af6 a9] a9fPsf] cGo
;Dklt ;d]t cfgf] jf c s;}sf] gfddf /fv]sf] k|dfl0ft ePdf To:tf] ;DklQ
hkmt x'g]5 .
t/, To:tf] ;Dkltsf] xs s;}nfO{ x:tfGt/0f ul/;s]sf] / To;/L x:tfGt/0f
ubf{ y}nL sfod ePsf] /x]5 eg] ;f] /sd skfnL ;/x x'g]5 .
22
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
$*= ljb]zL JolQmsf] ;Dklt /f]Ssf /fVg cfb]z lbg] M -!_ cg';Gwfg clwsf/Ln]
lbPsf] ;"rgf jf bkmf $@ adf]lhd tfd]n ePsf] Dofb adf]lhd cg';Gwfg
clwsf/L ;dIf pkl:yt gx'g] s'g} ljb]zL JolQmsf] g]kfn /fHoleq s'g} ;Dklt,
xs, lxt jf ;/f]sf/ /x]5 eg] To:tf] JolQm cg';Gwfg clwsf/L ;dIf pkl:yt
geP;Dd To:tf] ;DklQ, xs, lxt jf ;/f]sf/ cg';Gwfg clwsf/Ln] tf]s]
adf]lhd oyfl:yltdf /fVg jf g]kfnaflx/ n}hfg gkfpg] u/L cg';Gwfg
clwsf/Ln] cfb]z lbg ;Sg]5 / To:tf] cfb]zsf] kfngf ug'{ ;DalGwt ;a}sf]
st{Jo x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z kfng gug]{ JolQmnfO{ cg';Gwfg
clwsf/Ln] Ps nfv ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 / To:tf] cfb]z kfng gu/]sf]
sf/0faf6 g]kfn ;/sf/ jf ;fj{hlgs ;+:yfnfO{ s'g} lsl;dsf] xflg, gf]S;fgL
ePsf] /x]5 eg] ;f] ;d]t lghaf6 e/fOg]5 .
$(= 'f ph"/ ug]{nfO{ ;hfo M s;}n] ph"/L lbg] dgfl;a sf/0f geO{ s;}nfO{
s'g} lsl;dsf] xflg gf]S;fgL k'ofpg] jf b'Mv lbg] lgotn] s'g} /fi6;]js jf
JolQm pk/ 'f ph"/ lbPsf] 7x/]df lghnfO{ cg';Gwfg clws[tn] kfFr xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
%)= ;DklQ ljj/0f ;DaGwL Joj:yf M -!_ ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn]
To:tf] kb wf/0f u/]sf] ldltn] / of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt ;fj{hlgs kbdf
axfn /x]sf JolQmn] of] P]g k|f/De ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq / To;kl5 x/]s
cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq cfgf] jf cfgf] kl/jf/sf]
gfddf /x]sf] ;DklQsf] ;|f]t jf lg:;f ;lxtsf] cBfjlws ljj/0f g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf] lgsfo jf clwsf/L ;dIf
k]z ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofbleq ;DklQsf] ljj/0f k]z ug{ g;Sg]
;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn] To:tf] ljj/0f k]z ug{ g;Sgfsf] sf/0f ;lxt
pNn]v u/L Dofb yksf] nflu cg'/f]w u/]df ;DalGwt lgsfo jf clwsf/Ln] a9Ldf
tL; lbg;Ddsf] Dofb yk lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd yk u/]sf] Dofbleq klg ;DklQsf] ljj/0f k]z
gug]{ ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmnfO{ kfFr xhf/ ?k}ofF hl/afgf u/L lgh /
23
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
lghsf] kl/jf/sf] gfddf u}/sfg'gL ;DklQ /x]sf] cg'dfg u/L ;DalGwt lgsfo jf
clwsf/Ln] cg';Gwfg ug{ ;Sg]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd k]z x'g cfPsf] ;DklQ ljj/0f uf]Ko /flvg]5 .
t/ o; P]g cGtu{t cg';Gwfg / txlssftsf] l;nl;nfdf ;DklQ ljj/0f
dfu x'g cfPdf To:tf] ljj/0f ;DalGwt clwsf/LnfO{ pknAw u/fpg ;lsg]5 .
%!=
%@=
%#=
%$= s}bd} a:g' kg]{ M k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; P]g
cGtu{tsf] s;'/df cbfntaf6 s}bsf] ;hfo kfPsf] JolQmn] s}bd} a:g' kg]{5 .
%%=
24
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
%^=
%&=
%*= k'/:sf/ ;DaGwL Joj:yf M o; P]g cGtu{t ;hfo x'g] s;'/df tT;DaGwL
df}sf txlssft, cg';Gwfg jf cGo ;a'b k|df0f ;ngsf] sfddf cg';Gwfg
clwsf/LnfO{ ;xof]u k'ofpg] JolQmnfO{ cg';Gwfg clwsf/Ln] plrt k'/:sf/
lbg ;Sg]5 .
%(=
s'g} /fi6;]js jf cGo s'g} JolQmn] o; P]g cGtu{t s;'/ dflgg] s'g} sfd
u/]sf] jf To:tf] sfd ug]{ l;nl;nfdf cGo k|rlnt sfg'gadf]lhd s;'/
dflgg] s'g} sfd ;d]t u/]sf] /x]5 eg] lgh pk/ cGo k|rlnt
sfg'gadf]lhd 5'} d'2f rnfpg afwf kg]{ 5}g .
-v_
s'g} /fi6;]js jf cGo JolQmn] o; P]g cGtu{tsf] s;'/ dflgg] s'g} sfd
ubf{ jf To:tf] sfd ug]{ l;nl;nfdf s'g} JolQmsf] xs, ;DklQ jf ;/f]sf/
25
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
pk/ klg k|lts"n c;/ k/]sf] /x]5 eg] To:tf] JolQmn] 5'} d'2f bfo/ ug{
afwf kg]{ 5}g .
-u_
o; P]g cGtu{tsf] s;'/df s'g} JolQm pk/ d'2f bfo/ ePsf]df To:tf]
d'2fsf] k|df0f a'b} hfFbf cGo JolQm pk/ ;d]t d'2f bfo/ ug{' kg]{ b]lvPdf
To:tf] JolQm pk/ 5'} cleof]ukq bfo/ ug{ afwf kg]{ 5}g .
-3_
-_
s'g} /fi6;]js jf JolQm pk/ o; P]g cGtu{t d'2f bfo/ ePsf]df To:tf]
/fi6;]js jf JolQm pk/ g]kfn ;/sf/ jf ;fj{hlgs ;+:yfnfO{ k'Ug uPsf]
xflg, gf]S;fgL e/fpg ;lsg] s'g} sfg'gL Joj:yf /x]5 eg] ;f]xL sf/0fn]
dfq o; P]g cGtu{t d'2f rnfpg afwf k'Ug] jf ;f]xL sf/0fn] d'2f vf/]h
x'g] 5}g .
-r_
^)=
^!=
a]jfl/;] dfnj:t' g]kfn ;/sf/sf] x'g] M -!_ o; P]g cGtu{tsf] ;hfo x'g]
s;'/l;t ;DalGwt dfnj:t'sf] wgL kQf gnfu]df cg';Gwfg clwsf/Ln] sAhf
u/]sf] dfnj:t'sf] s'g} xsbf/ eP xsbfaL ug{ cfpg k}+tL; lbgsf] Dofb lbO{
;fj{hlgs ;"rgf hf/L ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofbleq xsbfaL gk/]df jf xsbfaL k/] klg
kof{Kt k|df0fsf] cefjdf xsbfaL k'Ug] gb]lvPdf To:tf] dfnj:t' a]jfl/;L dfnj:t'
dfgL g]kfn ;/sf/sf] x'g]5 .
^@=
dfnj:t' lnnfd ug{ ;lsg] M -!_ o; P]g cGtu{t ;hfo x'g] s;'/sf
;DaGwdf sAhf ul/Psf] s'g} dfnj:t' nfdf] ;do;Dd sAhfdf /fVbf lvof
nflu jf c s'g} kl/aGbaf6 6"6km"6 jf gf]S;fg x'g ;Sg] b]lvPdf jf ;8L unL
hfg] ePdf jf k'/fgf] eO{ d"No 36\g hfg] ePdf jf a]jfl/;] ePdf jf :yfg
26
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
^#=
afwf gkg]{ M cGo k|rlnt sfg'gadf]lhd cGo s'g} lgsfo jf clwsf/LnfO{ k|fKt
e|i6frf/ ;DaGwL s;'/sf] cg';Gwfg / txlssft tyf cGo sf/afxL jf d'2f
bfo/ ;DaGwL clwsf/ k|of]u ug{ o; P]gdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] afwf k'ofPsf]
dflgg] 5}g .
^$= lgod agfpg ;Sg] M o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ g]kfn ;/sf/n]
cfjZos lgodx agfpg ;Sg]5 .
^%=
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
-5_
-h_
27
www.lawcommission.gov.np