Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye (Kapak) Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye TRABZON ÜNİVERSİTESİ DEVLET KONSERVATUVARI Trabzon University State Conservatory 3. ULUSLARARASI MÜZİK VE DANS ARAŞTIRMALARI SEMPOZYUMU 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 EKİM (October) 2018 Trabzon/ Türkiye Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Bilim Kurulu Scientific Committee Prof. Dr. Ayhan Erol (Türkiye) Prof. Dr. Bülent Alaner (Türkiye) Prof. Dr. Janos Sipos (Macaristan) Prof. Dr. Jim Samson (İngiltere) Prof. Dr. Gözde Çolakoğlu Sarı (Türkiye) Prof. Dr. Hakan Cevher (Türkiye) Prof. Dr. Lars-Christian Koch (Almanya) Prof. Dr. Mehmet Öcal Özbilgin (Türkiye) Prof. Dr. Razia Sultanova (İngiltere) Prof. Dr. Rusudan Tsurtsumia (Gürcistan) Prof. Dr. Sanubar Baghirova (Azerbaycan) Prof. Dr. Selena Rakocevic (Sırbistan) Prof. Songül Karahasanoğlu (Türkiye) Prof. Dr. Terada Yoshitaka (Japonya) Prof. Dr. Uğur Türkmen (Türkiye) Doç. Dr. Ali Tan (Türkiye) Doç. Dr. Alper Maral (Türkiye) Doç. Dr. Elif Damla Yavuz (Türkiye) Doç. Dr. Velika Stojkova-Serafimovska (Makedonya) Dr. Öğr. Üyesi Murad Özdemir (Türkiye) Dr. Gerda Lechleitner (Avusturya) Dr. Hande Sağlam (Avusturya) Dr. Marija Dumnic (Sırbistan) Dr. Robert O. Beahrs (Türkiye) Dr. Susanne Ziegler (Almanya) Prof. Dr. Ayhan Erol (Turkey) Prof. Dr. Bülent Alaner (Turkey) Prof. Dr. Janos Sipos (Hungary) Prof. Dr. Jim Samson (United Kingdom) Prof. Dr. Gözde Çolakoğlu Sarı (Turkey) Prof. Dr. Hakan Cevher (Turkey) Prof. Dr. Lars-Christian Koch (Germany) Prof. Dr. Mehmet Öcal Özbilgin (Turkey) Prof. Dr. Razia Sultanova (United Kingdom) Prof. Dr. Rusudan Tsurtsumia (Georgia) Prof. Dr. Sanubar Baghirova (Azerbaijan) Prof. Dr. Selena Rakocevic (Serbia) Prof. Songül Karahasanoğlu (Turkey) Prof. Dr. Terada Yoshitaka (Japan) Prof. Dr. Uğur Türkmen (Turkey) Assoc. Prof. Dr. Ali Tan (Turkey) Assoc. Prof. Dr. Alper Maral (Turkey) Assoc. Prof. Dr. Elif Damla Yavuz (Turkey) Assoc. Prof. Dr. Velika Stojkova-Serafimovska (Macedonia) Asst. Prof. Dr. Murad Özdemir (Turkey) Dr. Gerda Lechleitner (Austria) Dr. Hande Sağlam (Austria) Dr. Marija Dumnic (Serbia) Dr. Robert O. Beahrs (Turkey) Dr. Susanne Ziegler (Germany) Düzenleme Kurulu Organization Committee Doç. Dr. Abdullah Akat Doç. Ayşegül Ergene Doç. Tuncer Önder Dr. Öğr. Üyesi Merve Eken Küçükaksoy Dr. Öğr. Üyesi Ali Keleş Dr. Öğr. Üyesi Barış Kerem Bahar Öğr. Gör. Dr. Alper Akgül Öğr. Gör. Gökhan Altınbaş Öğr. Gör. Uğur Aslan Öğr. Gör. İlhan Barutcu Öğr. Gör. Murat Burçin Derçin Öğr. Gör. Eylem Derçin Öğr. Gör. Mustafa Aydın Öğr. Gör. Gürsel Tahmaz Öğr. Gör. Hüseyin Karaçam Arş. Gör. Emrah Ergene Assoc. Prof. Dr. Abdullah Akat Assoc. Prof. Ayşegül Ergene Assoc. Prof. Tuncer Önder Asst. Prof. Dr. Merve Eken Küçükaksoy Asst. Prof. Dr. Ali Keleş Asst. Prof. Barış Kerem Bahar Lecturer Dr. Alper Akgül Lecturer Gökhan Altınbaş Lecturer Uğur Aslan Lecturer İlhan Barutcu Lecturer Murat Burçin Derçin Lecturer Eylem Derçin Lecturer Mustafa Aydın Lecturer Gürsel Tahmaz Lecturer Hüseyin Karaçam Res. Assist. Emrah Ergene Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Düzenleyici Eş-Başkanlar Organization Co-Heads Doç. Dr. Abdullah Akat Dr. Öğr. Üyesi Merve Eken-Küçükaksoy Assoc. Prof. Dr. Abdullah Akat Asst. Prof. Dr. Merve Eken-Küçükaksoy Sekretarya Secretariat Öğr. Gör. Uğur Aslan Lecturer Uğur Aslan Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Editörler: Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Uğur Aslan Ali Keleş Emrah Ergene Kapak tasarım: Trabzon Büyükşehir Belediyesi Sayfa tasarım ve düzenleme: Emrah Ergene ISBN: 978-625-7739-00-9 Trabzon Üniversitesi Yayınları, Yayın No:1 Trabzon 2020 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye İÇİNDEKİLER - CONTENTS Baghirova, Sanubar National Music Practices and Transnational Musical Audience: From Response to Interaction Ulusal Müzik Pratikleri ve Ulusaşırı Müzik Dinleyicisi: Tepkiden Etkileşime 1 Berki, Türev – Karadeniz, İsmet Anatomy of a Chord Bir Akorun Anatomisi 9 Coşkun Elçi, Armağan Karadeniz Aleviliğinde Semah (Güvenç Abdal Ocağı Örneği ile) “Semah” in Black Sea Alevism (Case of Güvenç Abdal Ocağı) 17 Çakmak, Bengi An Analysis of Cultural Heritage Conservation with the Perspective of Nostalgia: The Case of Kadıköy Shaft Bar Nostalji Perspektifi ile Kültürel Mirasın Korunması Analizi: Kadıköy Şaft Bar Örneği 33 Demir, Mehtap Göç ve Kültürel Entegrasyon: Stuttgart’ta Yaşayan Türk Diyasporasının Müzik Hareketleri Migration and Cultural Integration: Musical Movements of the Turkish Diaspora Living in Stuttgart 47 Ersoy Çak, Şeyma Müzik Arşivciliği: İ.T.Ü TMDK Ercüment Berker ve Şehvar Beşiroğlu Kütüphane Arşiv ve Dökümantasyon Birimi Örneği Music Archiving: The Example of I.T.U T.M.S.C Ercüment Berker and Şehvar Beşiroğlu Library Archive and Documentation Unit 59 Karadeniz, İsmet – Şahin, Nevin Around the World in 80 Hours: Reintroduction of Modality to Western Classical Music Seksen Saatte Devr-i Âlem: Modalitenin Klasik Batı Müziği’ne Yeniden Takdimi 77 Körver, Ines Globalization - The Handpan Lesson Küreselleşme - Handpan Dersi 93 Lechleitner, Gerda The “Importance” of Sound Archives for Ethnomusicological Research Etnomüzikolojik Araştırmalar İçin Ses Arşivlerinin “Önemi” 106 Öğüt, Evrim Hikmet İstanbul’da Suriyeli Sokak Müzisyenliği Syrian Street Musicianship in Istanbul 114 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Rakočević, Selena – Ranisavljević, Zdravko Challenges of Safeguarding of Intangible Cultural Heritage: Nomination File "Kolo, Traditional Folk Dance" Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasının Zorlukları: Adaylık Dosyası “Kolo, Geleneksel Halk Dansları” 121 Samson, Jim Crossing Borders Musically: The Case of Greece Sınırları Müziksel Olarak Geçmek: Yunanistan Örneği 135 Sunisioğulları, Neriman – Ersoy, İlhan Göç ve Müzik İlişkisi Üzerine Etnografik Bir Çalışma: Kıbrıs Doğu Mesarya Bölgesi Kına Gecesi Geleneğinde Müzik An Ethnographic Study on Migration And Music Relationship: Music in the Cyprus East Mesaria Region Henna Night Tradition 142 Şahin, Nevin Near East Meets Far East-in Europe! A Eurovisional Analysis Yakın Doğu Uzak Doğu’yla Avrupa’da Buluşuyor: Bir Eurovision Analizi 162 Şentürk, Onur Traditional Performance Practice of Kemenche (Black Sea fiddle) in Greece Yunanistan'da Kemençenin (Karadeniz) Geleneksel Performans Pratiği 176 Turan, Özgür Küreselleşme Çatısı Altında Yer Alan Müzikal Enstrüman Pazarlamasında Tüketim Alışkanlıkları ve Manipülasyonlarının Ulusaşırılık Bağlamında İncelenmesi An Inquiry Concerning the Habits and Manipulations of Expenditure in Musical Instrument Marketing Situated Under the Framework of Globalization with Regard to Transnationality 186 Türkmen, Uğur Eğitim Müziği Bestecileri Arşivi (EMBA) Projesi ve Profesyonel Müzik Eğitimine Katkıları Archive of Educational Music Composers Project (EMCA) and Contributions to Professional Music Education 212 Türkmen, Uğur – Ersoy, İlhan Usta-Çırak İlişkisinde Özgün Bir El Verme Örneği: “Noter Onaylı Usta” Mesut Tezcan An Unique Example of Authorize Master-Apprentice Relationship: “Notarized Master” Mesut Tezcan 227 Uçar, Sinan – Maral, Hakkı Alper İki Erken Dönem Aerofon Örneğinden (Okarina, Xun) Hareketle Organolojide Monogenizm ve Poligenizm Kavramları Concepts of Monogenism and Poligenism in Organology through Two Early- Period Aerophone Samples (Okarina, Xun) 243 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Uğur, Yunus Emre – Yağcı, Safiye Kent Belleği Oluşturmada Bir Model Önerisi: Afyonkarahisar Kültür Sanat Ansiklopedisi Örneği A Model Sugesstion for Building City Memory Example of Afyonkarahisar Culture and Art Encyclopedia 260 Yıldırım, Emin Kültürel Sermaye ve Kültürel Korumacılık Bağlamında Türk Sanat Müziğinde Şeflik: İzmir Amatör Türk Sanat Müziği Koro Şefleri Örneği Conducting in Turkish Art Music in the Context of Cultuıral Capital and Cultural Protectionism: Example of Izmir Amateur Turkish Art Music Chorus Conductors 272 Yüksel, Ayhan Kolbastı ve Metelik Üzerine Bazı Mülahazalar From Kolbastı to Hoptek: Some Considerations on Kol Havaları and Metelik 317 Paneller / Panels Panel 1: Traditional Dance Types of Kars Region In The Context of Migration and Cultural Borders (ENG) Özbilgin, Mehmet Öcal Evaluation of Northeasten Anatolian Traditional Dance Types in the Context of Migration Kuzey Doğu Anadolu Geleneksel Dans Türlerinin Göç Bağlamında İncelenmesi 338 Altınbay Çakır, Gökçe Asena Folkloric Evaluation of Traditional Dance Music Culture in Kars Kars Dans Müzik Kültürünün Folklorik Değerlendirmesi 350 Okdan, Bora Evaluation of Kars Region Traditonal dances in terms of Bar dance Type: Ocaklı (Ani) Village Example Kars Yöresi Oyunlarının Bar Oyun Türü Açısından Değerlendirilmesi: Ani Ocaklı (Ani) Köyü Örneği 360 Küçük, İdris Ersan Reviewing of Kars Folk Dances in Terms of Caucasian Dances Kars Halk Oyunları’nın Kafkas Dansları Açısından İncelenmesi 371 Panel 2: Göç, Kültürel Çeşitlilik ve Müzikoloji (TUR) Aydın Öztürk, Tuğba Müzik ve Sosyal Katılım Kavramı: İngiltere’de Türk Müziği Çalışmaları Örneği Music and Social Participation Theory: The Example of Turkish Music Studies in England 379 Mak, Mahir Mardinli Çeçenler Chechens of Mardin 387 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye SEMPOZYUM BİLDİRİLERİ SYMPOSIUM PROCEEDINGS Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Şeyma ERSOY ÇAK İstanbul Medipol Üniversitesi scak@medipol.edu.tr MÜZİK ARŞİVCİLİĞİ: İ.T.Ü. TMDK PROF. ERCÜMENT BERKER VE PROF. ŞEHVAR BEŞİROĞLU KÜTÜPHANE, ARŞİV VE DÖKÜMANTASYON BİRİMİ ÖRNEĞİ Özet 19.yüzyılın son çeyreğinde Avrupa’da sistematize edilmiş olan müzikoloji disiplini; Guido Adler’in “Umfang, Methode und Ziel der Musikiwissenchaft” (Müzikolojinin Amaç, Yöntem ve Kapsamı) başlıklı yayınında ‘etnografik amaçlar için farklı müzik türlerinin incelenmesi ve karşılaştırılması’ olarak sistematik müzikolojinin içerisinde tanımlamış olduğu karşılaştırmalı müzikoloji çalışmalarında; veri toplama, sınıflandırma ve saklamaya dair içeriğiyle müzik arşivciliğini, oldukça önemsemektedir. Müzik arşivciliği, müzikal sesi korumak ve aktarmakla birlikte kültürel paylaşım ve geleneğin devamı açısından önemlidir. Fotoğraf, video gibi görsel ve işitsel malzemenin yanında, müzikal unsurlar olarak nota arşivleri ve basılı yayınlar zenginleştirici unsurlardır. Dünyada müzikal arşiv kurumları arasında Viyana ve Berlin gibi şehirler başta olmak üzere; çalgı, nota, ses gibi müzikal malzemelerin yanı sıra halk kültürü ve müziğine dair yapılan çalışmaların, özellikle 1900’lü yıllardan itibaren çeşitli ülkelerdeki arşiv kuruluşlarıyla geliştiği bilinmektedir. Türkiye’de 1920’li yıllarda halk müziklerinin tespiti ve korunması amacıyla yapılan derleme çalışmaları ile başlayan süreç, elde edilen kayıtların bir kısmının basılı olarak yayınlanması ile devam ederken, dünyada bulunan ses arşivlerine benzer kuruluşlar ülkemizde çok daha sonraları açılmıştır. Bu sebeple, Türkiye’de etnomüzikoloji alanında, kurumsal ve/veya bireysel girişimlerle gerçekleştirilen ses ve alan kayıtlarının kurumsal arşiv sürecine, Avrupa ve dünyadaki örneklerinden farklı olarak yaklaşmak gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı, karşılaştırmalı müzikoloji ve etnomüzikoloji sahasında Avrupa ve dünya genelinde gelişen ses kayıt tarihçesinin ardından, Türkiye’de bulunan müzik arşivlerini tanıtmak ve İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı Prof. Ercümend Berker ve Prof. Ş. Şehvar Beşiroğlu Kütüphane Arşiv ve Dökümantasyon Birimi örneği üzerinden kütüphane ve arşivcilik çalışmalarını incelemektir. Anahtar Kelimeler: kütüphane, müzik, arşiv, İTÜ 59 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye MUSIC ARCHIVING: THE EXAMPLE OF I.T.U T.M.S.C ERCÜMENT BERKER AND ŞEHVAR BEŞİROĞLU LIBRARY ARCHIVE AND DOCUMENTATION UNIT Abstract The discipline of musicology, which was systematized in the final quarter of the 19th century in Europe, attaches importance to archiving with its content including data collection, classification and saving. Music archiving is important in terms of maintaining cultural sharing and tradition along with preserving and conveying musical sound. In addition to visual and audial material such as photographs and videos, note archives and printed publications are enriching musical elements. In the world, studies on folk culture and music, as well as instruments, notes and sounds especially in Vienna and Berlin have been institutionalized with archives established in various countries especially since the 1900s. Efforts of compilation for the identification and preservation of folk music has started since the 1920s in Turkey and some of these studies have been published in print. The transferof printed resources, visual materials and note archives into digital domain is as important as the creation of them. The aim of this study is to address the current resources related to the studies on the archiving and digitization works at the I.T.U Turkish Music State Conservatory Professor Dr Ercüment Berker and Prof. Ş. Şehvar Beşiroğlu Library Archive and Documentation Unit and the introduction of the process planned for future. Keywords: library, music, archive, ITU *** Ses arşivciliği Yunanca’da arkheion Latince archivumdan gelen arşiv terimi; resmi daire, belediye sarayı anlamına gelmektedir. İngilizce archives, Frnasızca archives, Almanca archive ve başka dillerde de ortak olan bu terim, Türkçe’ye arşiv olarak geçmiştir. İngilizce'de archives science, Fransızca'da archivistipue ve Almanca'da archiv wissenschaft, archivlehre şeklinde ifade edilen arşivcilik, arşiv nazariyesini ve tatbikatını konu edinen bir bilim dalıdır (Binark, 1979: 48-67). Müzik arşivciliği ise sese ve kültüre dair öğelerin korunması, aktarılması ve yeniden değerlendirilmesi anlamında gereklidir. Örneğin, etnik grupların, müzisyenlerin, toplumların 60 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye ifade aracı olarak sesler ve müziklerin biriktirilmesi; yalnızca gelecek nesillere aktarımı sağlamakla kalmaz, yeni araştırmalar yapılması açısından da oldukça önem taşır. Arşivcilikte en önemli amaç, kültürel olgunun kayda alınmasından sonra sağlıklı koşullarda uzun süreli koruma sağlayabilmektir. Müzikolojinin gelişimi için sesin kaydedilebilir olması hayati öneme sahiptir. Sesin kaydedilip, tekrar dinlenebilmesi ve notaya alınması gibi gelişmeler ancak 19.yüzyılda yapılan çalışmalarla sağlanabilmiştir. 1877 yılında Thomas Edison’un icat ettiği fonograf, yapılan diğer makinelerden farklı olarak sesi yeniden üretebilmektedir. Alexander Graham Bell ise 1880'lerde mumla kaplanmış karton silindirlerin kullanımı ve kaydın çevresinde bir "zig zag" oluğunda yan yana hareket eden bir kesme kalemi dahil olmak üzere birkaç iyileştirme yapmış ve kısa sürede ses kaydetmek için fonograf elde edilmiştir. Edison’un icadını kullanarak kültürel amaçlı yapılan ilk kayıtlar, 1890 yılında J.W. Fewkes tarafından Passamaquoddy Yerli Amerikalıları ile gerçekleştirilmiştir (Science, 1890). 1890'larda Emile Berliner, fonograf silindirlerinden, merkezden merkeze doğru uzanan bir spiral oluklu düz disklere geçişi başlatmıştır. Disk fonograf kaydı, 20. yüzyılın çoğunda baskın ses kayıt formatıdır. 1980'lerin ortasından itibaren, standart bir plak çalardaki fonograf kullanımı, kaset, kompakt disk ve diğer dijital kayıt formatlarının yükselmesi nedeniyle keskin bir şekilde azalmıştır. Guido Adler’in ‘etnografik amaçlar için farklı müzik türlerinin incelenmesi ve karşılaştırılması’ olarak sistematik müzikolojinin dört ana başlığından biri olarak sistematize ettiği “karşılaştırmalı müzikoloji” disiplininin, özellikle Avrupa’lı araştırmacıların kayıt altına aldıkları sesler aracığıyla geliştiği söylenebilir. Yapılan kayıtları korumak ve saklamak için 1899 yılında Sigmund Exner tarafından, Viyana’da Avusturya Akademi Bilimleri Fonograf Arşivi kurulmuştur (Landau ve Fargion, 2012: 132). Exner, “Medeniyetten uzak insanların müzikal performanslarının koleksiyonu ile özellikle karşılaştırmalı müzikoloji alanının verimliliği ortaya çıkmış olur. Bir başka deyişle, ses kayıt teknolojisi ve arşivler karşılaştırmalı müzikolojiyi var eder.” ifadesiyle durumun önemini belirtmiştir. Etnomüzikolog ve arşiv savunucusu Anthony Seeger, müzik arşivleri hakkında; “Arşivler, etnomüzikolojinin kurulmasında, alandaki metod ve teori düzenlemelerinde ve son on yıldaki gelişmelerde anahtar bir role sahiptir” demiştir. Benzer şekilde etnomüzikolog Phillip Bohlman ise; “Her modern etnomüzikoloji enstitüsü arşiv ve data çalışmasını desteklemeli, kendi personel ve öğrencilerini arşivlere ulaşma ve alan çalışması için teşvik etmelidir” diyerek alanın önemli bir kısmının arşivleme olduğunu belirtmiştir (Vallier, 2010: 41). 61 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Viyana’daki kurulan ilk fonograf arşivinin ardından 20. yüzyılın ilk yarısında Avrupa’da ve Amerika’da başka önemli ses arşivlerinin kurulması ile devam eden süreç; 1928’de Roma’da Discoteca di Stato’nun; 1930 yılında Paris’te Muse’e de I’Hamme; 1937’de Moskova’da M.I Glinka State Central Museum of Musical Culture; 1938’de Paris’te Phonothe ‘que National; 1940 yılında Washington D.C.’da Recorded Sound Section of the Library of Congress; 1948’de Hindistan’da Archives of Traditional Music ve 1955 yılında İngiltere’de Institute of Recorded Sound’un kurulması ile süregelmiştir. Sadece ulusal değil, aynı zamanda yerel ve bölgesel ses arşivlerinin dünya genelinde kurulması bu yüzyılda gerçekleşmiştir (Landau ve Fargion, 2012: 132-133). Erken kayıt dönemi koleksiyonlar, Archives of Traditional Music kurumu içerisinde yer almaktadır. Örneğin, Hindistan’da The Archive and Research Centre in Ethnomusicology (ARCE) Hindistan müzik kayıtlarını içermektedir (Seeger, 1986: 267). Viyana’dan sonra en eski müzik arşiv kuruluşu olarak, Berlin Etnografya Müzesi’nde bulunan Etnomüzikoloji Bölümü’nün arşiv tarihçesine baktığımızda süreç şöyledir: Berlin Fonograf Arşivi, Berlin Üniversitesi’nin Psikoloji Enstütüsü’nün bir parçası olarak 1900 yılında Carl Stumpf tarafından kurulmuştur. 1905 yılında Erich Moritz von Hornbostel’in yöneticisi olduğu arşiv, Alman Okulu Karşılaştırmalı Müzikoloji’nin merkezine geçmiştir. II. Dünya Savaşı sonrasında Staatliche Hochschule für Musik ile birleştirilmiştir. 1933 yılında eğitici ve arşivci pozisyonundaki Hornbostel, Nazi’ler tarafından işten çıkarılmış ve Almanya’yı terk etmiştir. 1934 yılında arşiv, Marius Schneider yönetimindeki Etnografya Müzesi’nin departmanı ile birleşmiş, bu yıllarda Edison-fonograf koleksiyonu 10.000 kaydın üzerinde bir sayıya ulaşmıştır. Bu süreçte Kurt Reinhard’ın yeniden yapılandırdığı arşiv, 1963 yılında Musikethnologische Abteilung olarak isim değiştirmiş, 1968’den 1972 yılına kadar Dieter Christensen, 1972 yılından itibaren ise Arthur Simon departmanın başında görev almıştır. Yugoslavya’dan Türkiye’ye, Mısır’dan Sudan’a Yeni Gine’den Endonezya ve Afrika’ya, 1990’lara kadar yapılan tüm kayıtlar Maiduguri Üniversitesi ve Berlin arşivlerinde bulunmaktadır. Ayrıca, Museum Collection of Berlin’in 15 yayını mevcuttur. Bu yayınlarda arşiv kayıtları, özel tematik konular ve müzikal enstrümanların koleksiyon bilgilerini içermektedir (Simon, Bohlman, Baumann, Michel, Krader ve Qureshi, 1990: 113-116). Berlin School of Ethnomusicology bölümünün iki önemli üyesinden Erich von Hornbostel’in (1877-1935) 1905’den 1935 yılına kadar başkanlığını yürüttüğü Berlin Fonograf Arşivi’nde 13,000 silindir mevcuttur. Berlin Fonogramm-Archiv’i, uluslararası ses koleksiyonu, evrensel önemi ve kültürlerarasılığı (Bucknum, 2003: 197) ile oldukça önemli bir kurumdur. 62 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Hornbostel’in bizzat katıldığı gezi oldukça azdır. Düzenlenen gezilerin çoğunluğu müzisyenlerden ziyade etnograflar, araştırmacılar, doktorlar ve misyonerler tarafından gerçekleştirilmiştir. Hornbostel’in, 1906-1912 yılları arasında Bela Bartok’un kütüphanesinden faydalanarak yayınladığı birçok belge, genellikle “Karşılaştırmalı Müzik Folkloru” başlığı altındadır. Fransızca, İngilizce ve Arap dilleri üzerine çalışan bir diğer Berlin School of Ethnomusicology üyesi Robert Lachmann (1892-1939), 1923-1932 yılları arasında Berlin fonograf arşivine 13 koleksiyon dahilinde yaklaşık 500 silindir kazanılmasına katkıda bulunmuştur (Lampert, 2008: 385, 386, 400). 1938 yılına kadar 10.300 kayıt, wax silindir olarak arşivlenmiştir. Bu arşivlerin %42,7’si Afrika, %18,4’ü Asya, %14,6’sı Okyanusya, %12,6’sı Avrupa ve %11,7’si Amerika bölgesine aittir (Simon, Bohlman, Baumann, Michel, Krader ve Qureshi, 1990: 113). Arşivlerin korunması ve kültürel aktarımı sağlaması için saklama koşullarının önemi büyüktür. Çeşitli dış etkenler ve özellikle iklimlendirme koşulları kayıt saklama ortamları için uygun hale getirilmelidir. IASA Uluslararası Ses ve Görsel-İşitsel Arşivler Kuruluşu 82 ülkede 150’yi aşan resmi arşive sahiptir. Kataloglama teknolojisi giderek gelişen bir alandır. The Archives of Traditional Music elde edilen tüm verileri saha koleksiyonları da dahil olmak üzere OCLC veri bankasında kataloglamaya karar vermiştir. 5,000’in üzerinde kütüphane verileri ARLIN ya da diğer sistemlerden buraya kayıt yapabilmektedir. (Seeger, 1986: 268) 2004 yılında Unesco yayınları, görsel-işitsel arşivler başlığı altında; yayın ve stüdyo, proglamlama, görsel-işitsel, ulusal ve üniversite, akademik arşivler olmak üzere beşe ayırmıştır (Landau ve Fargion, 2012: 133). Türkiye’de ses arşivciliğinin tarihsel serüveni Türkiye’de 20.yüzyılın ilk çeyreğinde başlayan müzikal birikimin tespit ve arşivleme işlemleri, kurumsallaşma sürecine 1920’lerden sonra başlamıştır. Saha derlemeleri yöntemiyle ses arşivlerinin oluşturulmasındaki ilk adım, müzik öğretmeni yetiştirmek, müzik ile ilgili bilimsel araştırmalar yapmak, sanatsal değeri haiz müzik eserlerini notaya alarak tespit edip yayımlamak ve folklor araştırmaları yapmak gibi hedefler doğrultusunda, 1917 yılında kurulan Dârülelhan kurumu vasıtasıyla gerçekleşmiştir. Musa Süreyya başkanlığında iki bin kadar anket fişi, 1923 yılında Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde görev yapmakta olan öğretmenlere gönderilmiştir. Üç yıl süren bu çalışmalardan sonra 85 nota, iki defter olarak 63 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye 1926 yılında yayınlanmıştır (Kolukırık, 2014: 483, 486). M. Ragıp Kösemihal’in Şarkî Anadolu Türküleri ve Oyunları adlı kitabında anlattığı şekliyle ilk gezi bilgileri şöyledir: Seyfettin ve Sezai (Asaf) kardeşler Hars Müdürlüğü tarafından ilk defa olarak İzmir mıntıkasında musiki folkloru tetkiklerinde bulunmaya gönderildiler ki, topladıkları türkülerin “Yurdumuzun Nağmeleri” ser levhalı bir cilt halinde bastırıldığı malumdur. (1926) İstanbul Konservatuvarının bugünkü müdürü Yusuf Ziya B. ise, çok ciddi şartlar dahilinde olmak üzere ve Şehremini Muhittin Bey’in çok taktirkâr yardımlarına istinatla mukannen seyahatlar yapmak yolunda ilk müspet imkanları hazırladı: Şimdiye kadar yapılan şu 4 muhtelif seyahatte 850 kadar Türki ele geçti (Kösemihal, 1929: 12). Aynı yıl, Paris’te bulunan Cemal Reşit Rey aracılığıyla Türkiye’ye ilk kez fonograf gelmiştir. Bu yıllarda Anadolu’da derleme yapmak üzere Yusuf Ziya Bey, Rauf Yekta, Dürrü Bey ve Ekrem Besim’den oluşan heyet, Adana, Gaziantep, Urfa, Niğde, Kayseri ve Sivas illerini kapsayan ve 51 gün süren derleme gezi faaliyeti sonucunda 250 tane türkü derlemiştir. Gezi sonucu derlenen türküler daha sonraları yayımlanacak olan “Anadolu Halk Şarkıları” isimli derlemenin 1, 2 ve 5. defterlerini oluşturmuştur. Yusuf Ziya Demirci, Ekrem Besim, Muhiddin Sadak ve Ferruh Bey’in katıldığı derleme gezisi 1927 yılında yapılmıştır Gezide Konya, Karaman, Ereğli, Alaşehir, Manisa, Ödemiş ve Aydın yörelerinden derlenen 250 türkü, defterlerin 3, 4, 6 ve 7. serisini oluşturmuştur (Kolukırık, 2014:487). Ses arşivleri açısından önemli görülebilecek bir diğer kurumsal girişim, Milli Eğitim Bakanlığı himayesinde Ankara Devlet Konservatuvarı tarafından 1937-1952 yılları arasında gerçekleştirilen derleme faaliyetleridir ki Muammer Sun’un ifadesiyle 8000 kadar “folklor müziği” Ülkütaşır’ın ve Elçi’nin ifadesiyle 10,000 civarında ezgi kaydedilmiştir (Erkan, 2016: 96). Konservatuvarın ses arşivi Yurttan Sesler korosunun repertuvarında kullanılmıştır. Ayrıca, yine bu arşivin Türkiye Radyo Televizyon Kurumu’nun arşiv kayıtlarının da temelini oluşturduğu söylenmektedir. Günümüzde, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu arşivinde bulunan, Türkiye’nin görsel ve işitsel hafızasına dair 1927’de başlayan radyo yayınları ve 1968’de başlayan televizyon yayınlarının birçoğu araştırmalara ışık tutmak üzere halka açılmıştır. Teknolojik gelişmeler müzik alanında oldukça önemlidir. Örneğin, 1951 yılında ilk ticari kasetçaların arşivlere girmesi alan çalışmalarına önemli bir katkı sağlamıştır. 1955 yılında Kurt ve Ursula Reinhard, Türkiye’deki ilk alan çalışması kayıtlarını Butoba D6 (kayıtlar M 40382) ile yapmış, 16 araştırma gezisi ile alan kaynaklarını oluşturmuştur. “Music from Turkey” 64 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye adlı bu kayıtlar Museum Collection Berlin’de yer almış ve Türk halk şarkıcıları adlı kitapta ise iki kaset olarak yayınlanmıştır (Simon, Bohlman, Baumann, Michel, Krader, Qureshi, 1990: 114). Türkiye’deki üniversitelerde müzik araştırma ve arşiv merkezleri; Türkiye’de üniversite ve araştırma merkezlerine bağlı müzik arşivleri arasında bilinenler şöyledir: Ege Üniversitesi DTMK Görsel-İşitsel Arşivi; KTÜ Karadeniz Müzik Arşivi; Yıldız Teknik Üniversitesi Vedat Kosal Müzik Uygulama ve Araştırma Merkezi; SDÜ Müzik Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi, İTÜ Müzik İleri Araştırmalar Merkezi ve İTÜ TMDK Türkiye Halk Müziği Araştırmaları Merkezi (Erkan, 2016: 98-99) ve İTÜ TMDK Prof. Ercüment Berker & Prof. Şehvar Beşiroğlu Kütüphane Arşiv ve Dökümantasyon Birimi’dir. Ege Üniversitesi DTMK Görsel-İşitsel Arşivi1, 2010 yılında projelendirilmiştir. Çoğunluğunu Ali Rıza Avni Tınaz’ın kuruma bağışladığı taş plak, bant, nota ve resimlerden oluşmuştur. Zaman içerisinde lisans bitirme ödevleri, yüksek lisans ve doktora tezleri, bilimsel araştırma projeleri, alan araştırmaları ve sanatsal aktivitelerden elde edilen video görüntüleri ile kapsamlı genişleyen arşive, veri girişi devam etmektedir. Arşiv tamamlandığında 20,000'den fazla ses dosyası, yaklaşık 1000 benzersiz fotoğraf, Türk Müziği ile ilgili yaklaşık 1500 kitap, yaklaşık 35,000'den fazla eser notası ile Türk Müziği için benzersiz bir arşiv olarak tüm öğrencilerin, akademisyenlerin ve araştırmacıların kullanımına açıktır. KTÜ Karadeniz Müzik Arşivi, Türkiye’nin ilk bölgesel müziklerin yer aldığı ve ilk dijital müzik arşivlerinden biri olması hasebiyle oldukça önemlidir. KTÜ Devlet Konservatuvarı Müzikoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. Abdullah Akat yaptığı açıklama şöyledir: Türkiye'ye ilişkin dünya üzerindeki en eski ses kayıtları ülkemizde sadece bu arşivde mevcut. 1902 yılına ait bu kayıtlar, Almanya'daki Berlin Phonogram Archiv ile protokol yapılarak ülkemize kazandırıldı. Merkezimizde Kafkasya coğrafyasından 1909 yılı, Balkan coğrafyasından 1906 yılı kayıtları var. Merkezde Türkiye, Gürcistan, Rusya, Kırım, Ukrayna, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya, Azerbaycan, Özbekistan ve Almanya'dan ses ve görüntü kayıtları da bulunuyor. Bugüne kadar 30 bin civarında kayıt elde edildi, bu kayıtların tamamına yakını kategorize edildi. Veri tabanına yaklaşık 5 bin civarında kaydın girişi tamamlandı. 1 http://dtmkarsiv.ege.edu.tr//tr_TR/midas/about_collection? 65 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Bu arşivdeki kayıtların önemli kısmının Türkiye'nin dışında Almanya, Avusturya, İngiltere, Gürcistan ve Amerika'daki arşivlerden elde edilen koleksiyonlardan oluşturulmuş olması, çeşitli bölgelere yayılmış müzik arşivimizin bir arada bulunması sebebiyle önemlidir. Yıldız Teknik Üniversitesi Vedat Kosal Müzik Uygulama ve Araştırma Merkezi; 1. Kitap / Nota Arşivi - Matbu Basım Kitap ve Notalar - Matbu Basım Olmayan Notalar -Türk Bestecileri Nota Koleksiyonu - Vedat Kosal Özel Koleksiyonu - Ayhan Doğanç Bağışı Folklor Konulu Yayınlar Koleksiyonu 2. İşitsel Arşiv - Taş Plak Koleksiyonu - 33’lük Plak Koleksiyonu - 45’lik Plak Koleksiyonu Süleyman Demirel Üniversitesi Müzik Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi2 1996 yılında kurulmuştur. Faaliyetlerini web sitesi üzerinden duyuran merkezde, “Çalgı Belgeliği” ana başlığı altında Teke yöresi ağırlıklı 110 halk müzik çalgısı yapılandırılmış, 200 alan araştırmasında 61 kaynak kişi ile görüşmeler gerçekleştirilmiş, özellikle Isparta, Burdur, Antalya, Muğla, Denizli, İzmir ve İstanbul’un bazı semtlerinde gerçekleştirilen alan çalışmaları sonucunda 1500 ezgi derlenmiştir. Yapılan çalışmalar “Ses ve Görüntü Arşivi” başlığında merkezde bilimsel veriye dönüştürülmüştür. İ.T.Ü TMDK Prof. Ercüment Berker & Şehvar Beşiroğlu kütüphane arşiv ve dökümantasyon birimi güncel bilgiler3 Prof. Dr. Ercümend Berker & Prof. Şehvar Beşiroğlu Kütüphanesi Arşiv ve Dokümantasyon Merkezi’ndeki koleksiyonun temeli, Türk Musikisi Devlet Konservatuarı’nın kuruluşundan itibaren oluşturulan arşivdir. 24 Kasım 2009 tarihinde resmi olarak hizmete başlayan http://muzmer.sdu.edu.tr/tr/merkez-hakkinda/amac-6923s.html Kütüphane bilgileri ve görseller için Öğr. Gör. Güneş Çetinkaya Şerik’e teşekkür ederim. İ.T.Ü. Türk Musikisi Devlet Konservatuarı Prof. Ercümend Berker & Prof. Ş. Şehvar Beşiroğlu Kütüphanesi Arşiv ve Dokümantasyon Merkezi Tel: 0212 2931300/2189 gcserik@itu.edu.tr. 66 2 3 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Kütüphane, açılışından itibaren “Türk Müziği İhtisas Kütüphanesi” olarak öğrencilere ve araştırmacılara hizmet vermektedir. Kütüphane koleksiyonunda müzik, tarih, edebiyat ve genel kültür içerikli yerli-yabancı kitaplar mevcuttur. Nota arşivi içerisinde; Türk ve Batı müziği nota kitapları, TRT Türk Halk Müziği ve Türk Sanat Müziği Repertuvarı başta olmak üzere çeşitli kurumlara ait yaprak notalar vardır. Bağış yoluyla edinilen şahsi nota arşivleri arasında Şamlı İskender basımı notaların bulunduğu çoğunluğu Osmanlıca yazılmış nadir eserler bulunmaktadır. Çeşitli süreli yayınların yanı sıra lisans bitirme çalışmaları, yüksek lisans, sanatta yeterlilik ve doktora tezleri yer almaktadır. Görsel-İşitsel Kaynaklar Bölümü’nde, dijital ortama aktarılmış ve kütüphanedeki bilgisayarlara yüklenerek öğrencilerin kullanımına sunulmuş olan 78 devirli plaklarla (taş plak) birlikte, 33 ve 45 devirli plaklar, Türk ve Batı müziği CD ve kasetler bulunmaktadır. Kütüphanenin kataloğu, İTÜ Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı’nın genel kataloğuna dâhil olup, www.library.itu.edu.tr adresinden taranabilmektedir. Ayrıca Music Online, Oxford Music Online, Jstor Art and Science ve Ebrary gibi önemli elektronik veritabanlarına da kütüphane içerisinden erişim imkânı vardır. Kütüphanede internet erişimi olan 13 adet bilgisayar kullanıcılara ayrılmıştır. AB Kültür Köprüleri programı çerçevesindeki KaleidoscopEurope kapsamında hazırlanan “Hattuşa” projesine ait olan ve eski çağlara ait müzikal yaşamı konu edinen bir sergi de yer almaktadır. Kütüphanede bulunan bir diğer değerli koleksiyon ise, Ressam İbrahim Safî’nin 12 eserinden oluşan “Türk Musikisi Bestekârları” tablolarıdır. Ayrıca, Çalgı Yapım Bölümü öğrencilerinin yaptığı çalgılar ile Prof. Dr. Alaeddin Yavaşça ve Prof. Dr. Ercümend Berker’in sahne kostümleri sergilenmektedir (G. Şerik Çetinkaya, Kişisel Görüşme, 2018). 67 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Fotoğraf 1. İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı Ercüment Berker & Şehvar Beşiroğlu kütüphane arşiv ve dökümantasyon birimi Türk Musikisi Devlet Konservatuarı’nın kurulduğu 1976 yılından itibaren sahip olduğu Arşiv 24 Kasım 2009 tarihinde İTÜ Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığına bağlanmış ve resmi olarak kütüphane hizmeti sunmaya başlamıştır. Prof. Ş. Şehvar Beşiroğlu’un Mayıs 2017 tarihinde vefatından sonra Beşiroğlu’na ait arşiv de kütüphaneye bağışlanmış, 14 Aralık 2017 tarihinde kütüphane adının Prof. Ercümend Berker & Ş. Şehvar Beşiroğlu Kütüphanesi, Arşiv ve Dokümantasyon Merkezi olarak değiştirilmesine rektörlük tarafından karar verilmiştir. 68 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Fotoğraf 2. Prof. Ercüment Berker; Prof. Ş. Şehvar Beşiroğlu. “Türk Müziği İhtisas Kütüphanesi” olarak araştırmacılara hizmet vermekte olan kütüphanenin koleksiyonunda müzik ve müziğe yardımcı bilimler üzerine yazılmış kitaplar ile Türk ve batı müziği nota kitapları, TRT Türk Halk Müziği ve Türk Sanat Müziği repertuvarı başta olmak üzere çeşitli kurumlara ait yaprak notalar bulunmaktadır. Çeşitli müzik, halkbilim ve genel kültür içerikli süreli yayınlar, danışma kaynaklar ile lisans, yüksek lisans, sanatta yeterlilik ve doktora tezlerinin de koleksiyonda önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Fotoğraf 3. Kütüphanenin kitap bölümü. 69 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Kişisel arşivlere büyük önem verilen kütüphanede başta Ercümend Berker ve Ş. Şehvar Beşiroğlu olmak üzere, Yalçın Tura, Cüneyd Orhon koleksiyonları dijital ortama aktarılmıştır. Alaeddin Şensoy, Behiye Aksoy’un müzik arşivi kütüphane koleksiyonunda bulunmakla birlikte, kişisel arşivlerin kataloglama çalışmaları devam etmektedir. Ş. Şehvar Beşiroğlu’nun çalışma alanları olan ‘Toplumsal Cinsiyet’, ‘Kadın Çalışmaları’, ‘Kadın Sanatçılar’, ‘Osmanlı Müziği’, ‘Çalgıbilim/Antik çalgılar’ ve ‘Müzik tarihi’ gibi çok önemli konularda 1000’in üzerinde kitap kütüphane koleksiyonun yanı sıra çok sayıda dergi, tez ve broşürün kataloglama çalışmaları devam etmektedir (Ş. Şehvar Beşiroğlu Bağış Kataloğu). Fotoğraf 4. Cüneyd Orhon’un kişisel eşya ve fotoğrafları. Kişisel Arşivlerin sayısallaştırılmasına 2014 yılında Cüneyd Orhon’a ait nota koleksiyonu ile başlanmıştır. 748 adet sözlü eser ile 524 adet saz eserinden oluşan nota koleksiyonu dijital ortama aktarılarak bir “Türk Müziği Nota Veritabanı” oluşturulmuştur. Veritabanı http://dijitalkoleksiyonlar.kutuphane.itu.edu.tr/cdm/landingpage/collection/tmdk adresinde kullanıcıların erşimine sunulmuştur. Görsel-İşitsel Kaynaklar Bölümü’nde dijital ortama aktarılmış Taş plaklarla birlikte, 33 ve 45 devirli plaklar da bulunmaktadır. Koleksiyonda Türk ve Batı müziği CD ve kasetleri de mevcuttur. 70 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Fotoğraf 5. Taş plak koleksiyonu. Fotoğraf 6. CD, DVD, kaset koleksiyonu. İstanbul Belediye Konservatuvarı nota yayınları, Onnik Zadoryan nota yayınları, Darüttalim-i Musiki Neşriyatı, A Comendiger Nota Yayınları nadir eserler bölümünde yer alan koleksiyonlardır. Nadir eserler arasında Türk müziği tarihi açısından büyük önem taşıyan Darülelhan notaları, Şamlı İskender basımlı notalar ile çok sayıda el yazması nota defteri de bulunmaktadır. 71 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Kütüphanedeki Nadir yayınlar Kütüphane katalog sayfasından görülebilmektedir. Fotoğraf 7. Nadir Eserler Koleksiyonu. MATERYAL TÜRÜ ADEDİ Kitap 7.000 Süreli Yayın 50 (Ayrı başlıklar altında)4 Ciltli Süreli Yayın 36 Notalar 1.200 Yaprak Notalar 10.000 Tezler 480 CD-DVD-VCD 1.300 78'lik Plaklar (Taş Plak) 750 45'lik Plaklar 1.200 33'lük plaklar 3.100 Kasetler 700 (2000 adet kaset, 2019 yılında Bitirme Ödevleri Toplam Şehvar Beşiroğlu koleksiyonundan 3.260 aktarılacaktır. 25.076 Tablo 1. Kütüphane materyal listesi. 4 Kütüphanede, yaklaşık 2000 adet dergi sayısı mevcuttur. 72 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Kütüphanede, AB Kültür Köprüleri Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye programı çerçevesindeki “KaleidoscopEurope” kapsamında Oğuz Elbaş tarafından hazırlanan “Hattuşa” projesine ait olan ve Hitit dönemine ait müzikal yaşamı konu edinen bir sergi de yer almaktadır. Bu proje kapsamında Çalgı Yapım Bölümü hocalarının yapmış olduğu “Hitit Lir’i” de kütüphanede sergilenmektedir. Fotoğraf 8. Prof. Ş. Şehvar Beşiroğlu Çalgı Koleksiyonu Fotoğraf 9. Koleksiyonda, Arp, Çengler, Santur, Kanun, Kemençeler ile dünyanın çeşitli bölgelerinden toplanan ritim çalgıları bulunmaktadır. 73 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Fotoğraf 10. Ressam İbrahim Safî’nin 12 eserinden oluşan “Türk Musikisi Bestekârları” tabloları Fotoğraf 11. Prof. Ş. Şehvar Beşiroğlu, Prof. Dr. Alaeddin Yavaşça ve Prof. Ercümend Berker’in sahne kostümleri de kütüphanede sergilenmektedir. 74 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Son söz Arşivlenen ses kayıt vb. bilginin müzikoloji ve etnomüzikoloji disiplini için değeri büyüktür. Jaap Kunst, Bruno Nettl ve Barbara Krader gibi alandaki araştırmacılar, ses arşivlerinin önemli rolüne işaret eden isimlerdendir. Kunst; “Eğer, gramafon icat edilmeseydi, etnomüzikoloji hiçbir zaman bağımsız bir bilim dalı olamazdı. Sadece, objektif olarak yabancı insanların müzikal ifadelerini kayıt altına alması mümkündü…” demiş, (Seeger, 1986: 261). Krader ise bu fikre şöyle katılmıştır: “Yeni disiplinde bilimsel araştırmalarda önemli iki teknolojik icat vardır: Fizikçi ve fonetik uzmanı A. J. Ellis’in cent sistemi farklı tonal sistemlerin kesinliğini tespit edebilmeye, gramofonun icadı (1877), müzikal performansların tekrarlanabilirliğini sağlamış” tır (Seeger, 1986: 261). Bruno Nettl, ses arşivlerinin önemini anlattığı Theory and Method in Ethno-Musicology adlı yazısında, etnomüzikolojik kayıtların hikaye, işlemleme, sınıflandırma ve kataloglama gibi alana özgü özellikleri sağladığını belirtmiş, 1964 yılındaki yazısında Nettl, “arşivlerin gelişmesinin son derece önemli olduğunu” söylemiştir (Seeger, 1986: 262). Türkiye’de, dünyada olduğundan farklı şekilde işleyen ses kayıt ve arşivleme süreci, 20.yüzyılda Anadolu’da yapılan alan kayıtları ve derlemeler ile başlamış, bireysel arşivler dışında, kurumsal olarak Ankara Devlet Konservatuvarı Arşiv kayıtları ve TRT kurumu ile devam etmiştir. Bu süreçte üniversitelere bağlı müzik kütüphane, arşiv ve dökümantasyon birimleri açılmış, günümüzde Berlin Fonograf Arşiv kurumu ile Karadeniz Teknik Üniversitesi Konservatuvarı’nın protokolü ile üzerine ses kayıt arşivleri geliştirilmeye devam etmektedir. Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde devam eden alan çalışmaları ile yapılan projeler ile elde edilen yeni eserler, dijital ortama aktarılmakta ve bu sayede araştırmacılara ulaşmaktadır. Araştırmanın pilot örneklerinden Prof. Dr. Ercümend Berker & Prof. Şehvar Beşiroğlu Kütüphanesi Arşiv ve Dokümantasyon Merkezi’nde bulunan kitap, süreli yayın, tez, nota, plak, Cd, kaset vb. yazılı ve işitsel müzik arşivi, günümüzde dijital ortama aktarılmaktadır. Referanslar Arşiv ve Arşivcilik Bibliyografyası (Türkçe ve yabancı dillerde yayınlanmış kaynaklar). (1979). Hazırlayan: İsmet Binark, Ankara. 75 Trabzon University State Conservatory 3rd International Music and Dance Studies Symposium 17-20 October 2018 Trabzon, Turkey Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu 17-20 Ekim 2018 Trabzon, Türkiye Bucknum, Mary. (2003). “Music Archiving in the World: Papers Presented at the Conference onthe Occasion of the 100th Anniversary of the Berlin Phonogramm-Archiv by GabrieleBerlin and Artur Simon”. Yearbook for Traditional Music, Vol. 35: 197-198. Kolukırık, Kubilay (2014). “Osmanlı Devleti’nde İlk Resmî Konservatuvar Olan Dârülelhanda Derleme ve Yayım Faaliyetleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.35: 479-497. Kösemihal, M. Ragıp (2014). Şarkî Anadolu Türküleri ve Oyunları, Evkaf Matbaası, İstanbul Konservatuvarı Neşriyatından Kitap:2 İstanbul. Lampert, Vera (2008). “Bartok and the Berlin School of Ethnomusicology”, Studia Musicologica, Vol.49. No.3/4: 383-405. Landau, Carolyn, Janet Topp Fargion. (2012). “We're all Archivists Now: Towards a more Equitable Ethnomusicology”, Ethnomusicology Forum, 21:2: 125-140. DOI:10.1080/17411912.2012.690188. Science. (2 Mayıs 1890). A Weekly Newspaper of all the Arts and Sciences, V. XV, N.378. New York. Seeger, Anthony. (1986). “The Role of Sound Archives in Ethnomusicology Today”, Ethnomusicology, Vol. 30, No. 2 (Spring - Summer): 261-276. Simon, Artur, Philip V. Bohlman, Max Peter Baumann, Ursula Michel, Barbara Krader ve Regula Burckhardt Qureshi (1990). “Reports and Information” The World of Music, Vol. 32, No.2 India: 113-131. Vallier, John. (2010). “Sound Archiving Close to Home: Why Community Partnerships Matter”, Notes, Second Series, V.67, No.1: 39-39. Music Library Association. 76