Kolonyal Hafıza'dan Dekolonizasyon Öforisi'ne: Afrika Sinemasını Hikayeleştirmek

Bu makale, Türkiye’de hâlâ yeni bir araştırma sahası sayılabilecek Sahraaltı Afrika’ya dair yeni bir tarihyazımının imkânlarını sorguluyor. Buradan hareketle de temelde Madun Araştırmalarının açtığı yolu takip ederek, günümüzde daha çok stratejik araştırma merkezleri bünyesinde yürütülen ve sömürgecilik eleştirisinin Batı/ Avrupa karşıtlığına indirgendiği Afrika çalışmalarına bir katkıda bulunmayı amaçlıyor. Bu doğrultuda, Afrika’yı özgünlüğü içinde anlamanın ve anlatmanın ipuçlarını sunmayı hedefliyor. Bu amaçlar doğrultusunda, çalışma üç bölümden oluşuyor: “Önbilgiler: Dünyanın ve Dünya-Tarihinin Sınırında Afrika” başlıklı ilk bölümde, Afrika’nın sömürgecilik öncesi tarihine dair temel bilgiler veriliyor ve ardından Afrika tarihyazımına ilişkin sorunlar özetleniyor. “Tarihyazımının Sınırlarında: Madun Araştırmaları” adlı ikinci bölümde bu araştırmalara dair genel bilgiler verildikten sonra, madun araştırmalarının özellikle Afrika tarihyazımına sunabileceği katkılar ele alınıyor. “Sömürgecilik Öncesi Afrika’da Kölelik” başlığını taşıyan üçüncü bölümse sömürgecilik öncesi Afrika’daki iktidar/ tahakküm yapısı olarak Afrika içi köleliğe odaklanıyor. Bu haliyle de, Afrika’da tesis edilen sömürgeci yapıların hangi temeller üzerinde yükseldiğini anlamayı ve buradan hareketle yeni bir Afrika tarihyazımına katkı sunmayı amaçlıyor.

downloadDownload PDFView PDFchevron_right

Erciyes İletişim Dergisi, 2022

Dünyada soğuk savaş sonrası devletlerin bölgesel hâkimiyet mücadeleleri ve çıkan iç savaşlar çoğu zaman etnik temizliğe evrilmekteydi. Afrika’nın tarihsel süreç içerisinde pek çok farklı sömürgeci devletin egemenliği altında bulunan Ruanda, 1990 sonrasında iç savaş ve sonrasında soykırım süreci itibariyle soğuk savaş sonrası uluslararası hegemonyanın yeni bir el değiştirme sürecine tanıklık etti. Yönetmenler, Ruanda’da yaşanan katliamlar sonrasında ülkeyi hem tematik hem de mekân olarak dev bir film platosuna dönüştürdü. Ruandalı yönetmenlerin olmadığı bu evrende ülkedeki soykırım girişimlerine ilişkin tanıklık Batılı yönetmenler üzerinden gerçekleştirilmektedir. Ruanda’da yaşananlar Hutu ve Tutsilere destek veren ve vermeyenler olarak ayrımlanırken soykırım girişimi uluslararası güçlerin birbirini suçladıkları ve kendilerini akladıkları bir kefaret zemininde anlatılmaktadır. Hotel Rwanda (Terry George, 2004), Shooting Dogs (Michael Caton-Jones, 2005), Sometimes in April (Raoul Peck, 2005), A Sunday in Kigali (Robert Favreau, 2006) ve Shake Hands with the Devil (Peter Raymont, 2007) filmlerini yapısalcı bir yaklaşımla çözümlemeyi amaçlayan bu çalışmada, filmlerin üstlendiği protez hafıza kavramıyla ilişkili olarak kefaret, beyaz fail, arınma gibi kavramlar tartışılacaktır. Ruanda filmlerinde kefaretin anlatıda merkezde olduğu, Batılı kathartik bir unsur olarak işlediği görülmektedir.

downloadDownload PDFView PDFchevron_right

Makaleye başlamadan önce bahsedeceğim konunun daha iyi anlaşılabilmesi için birazdan belirteceğim soruyu sormanın faydalı olacağını düşünüyorum. Genel olarak Türkiye'de Afrika ne olarak biliniyor, anlatılıyor ve tartışılıyor? Aslında bu soruyu diğer ülkeler için de sormak gerekiyor:Dünya Afrika'yı nasıl görüyor? Bu sorular ışığında hazırlanan bu makalede iki temel konu üzerinde duracağım. Öncelikle, dünyanın Afrika'ya dair meseleleri nasıl ele aldığıve değerlendirdiği sorularını cevaplamaya çalışacağım. Bu bağlamda Afrika'nın " karanlık/kara kıta " olarak adlandırılmasının sebebinin Batı medeniyetinin sosyal bilimler anlayışının bir ürünü olduğu ve yine Batılılar tarafından yaygın bir şekilde desteklendiği konularına değineceğim. İkinci olarak ise, Afrika'yı " karanlık/kara kıta " olarak dünyaya tanıtan sosyal bilimcilerin, gazetecilerin, misyonerlerin, muvazzaf misyon subaylarının, çeşitli STK'ların ve Afrika ülkelerindeki iç karışıklığın bu alanda oynadıkları rolü ve etkilerini ele alacağım. Son olarak da bazı Afrikalı düşünürlerin bu konuyla ilgili bazı değerlendirmelerinden bahsedeceğim. Karanlık Kıta: Düşünce Yapısı Afrika kıtası 15. yüzyıldan itibaren yeni ve tehlikeli bir döneme girmiştir. Kıtanın yaklaşık son altı yüzyılını uluslararası köle ticareti başta olmak üzere sömürgecilik, iç karışıklıklar, iç savaşlar, etnik ayrılıklar, azgelişmişlik, kuraklık ve açlık, yoksulluk, diktatörlük, terörizm, rüşvetlik, din ve klan temelli ayrımcılık ve benzeriolumsuzluklar belirlemiştir. Afrika kıtasının neden böyle olduğunu açıklayan çeşitli teoriler ortadadır. Genel olarak bunları iki bölüme ayırarak yakından analiz edebiliriz. İlk olarak, insanların dışarıdan bu kıtaya nasıl baktıkları ve gördükleri, nasıl değerlendirdikleri üzerinde durmak gerekmektedir. Özellikle Batılı düşünürler, kâşif seyyahlar, filozoflar, tarihçiler, antropologlar başta olmak üzere sosyal bilimcilerin Afrika'yı dünyaya nasıl tanıttıkları değerlendirilmelidir Diğer bir ifadeyle " yabancılar/hâriçten gelenler " ,Afrika'nın karanlık/kara kıta söylemiyle vasıflandırılmasına sebep olarak hangi faktörleri öne sürmekte ve savunmaktadır? Değerlendirilmesi gereken ikinci nokta ise, Afrikalıların bu " karanlık/kara kıta " tartışmalarını nasıl analiz ettikleridir. Öncelikle, ilginçtir ki birçoğuBatılı düşünür, Afrika ve Afrikalıların geri kalmasına, kolonize edilmesine, uluslararası köle ticareti yoluyla satılmasına ve bu şekilde büyük bir 1 Afrika Araştırmacılar Derneği (AFAM): https://www.afam.org.tr/afrikayi-yeniden-dusunmek-beyin-firtinasi-notlari , Cuma, 02 Mart, 2018.

downloadDownload PDFView PDFchevron_right

Afrika sineması, dünya sinema tarihi açısından farklı bir yerde durmaktadır. Bu farkın kökenleri 1960'larda oluşmaya başlayan sömürgecilikten kurtulma sürecinden ve aykırı sinema hareketlerinden kaynaklanmaktadır. Bu tez çalışması Afrikalı yönetmenlerin yapıtlarındaki kolonyal dönem mirasının etkisi ve buna bağlı olarak direniş biçimlerinin de tepkisel üretimi irdelemektedir. Afrika sineması toplumsal tabanlı bir sinemadır. Sömürülen geçmişi, göç olgusu, azgelişmişliği, bağımsızlık mücadeleleri, diktatörlükler ve toplumsal baskılar gibi toplumsal hayatı etkileyen faktörler Afrika sinemasının yönünü çizmesini sağlamıştır. Bu çalışmada, kolonyal dönemdeki batılı ülkelerin sömürgeci idare şekillerine karşı farklı tarzda başkaldırıları barındıran Afrika sinemasının önemli yönetmenlerinin yapıtları kronolojik olarak işlenmiştir. Çalışmanın sonucunda Afrika sinemasında kolonyal ile postkolonyal dönem arasında kültürel, politik ve tarihsel bir ilişkinin varlığı gözlemlenmiştir.

downloadDownload PDFView PDFchevron_right

Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020

downloadDownload PDFView PDFchevron_right

2020

Turk sinema tarihinin yazim ornekleri incelendiginde, bilimsel arastirma ve yontem olcutlerine uygunlugu bakimindan yetersiz, hic degilse bile tartismali oldugu anlasilmaktadir. Tarih arastirmalarinda gerekli bilimsel yontem arayisindan ziyade, oznel veya politik bakis acilarindan hareket edilmesi dolayisiyla, Turk sinema tarihinin baslangic yilinin tespitinde dahi, birbiriyle celiskili kabullerden hareket edildigi, uzlasi saglanamadigi gorulmektedir. Buyuk bolumu akademik cevrenin disindaki kisilerce yazilan makro tarih yazimi orneklerinin, akademisyenlerce bilimsel elestirellik olcutleri suzgecinden gecirilmeksizin kabul edilmesi ve alana alternatif katkilarin sunulmamasi dusundurucudur. Bu cercevede one cikan en bariz ornek, Turk sinema tarihinin do - nemsellestirilmesi sorunudur. Ilk defa Nijat Ozon tarafindan yapilan ve 1960 yilinda yayimlanan Turk Sinemasi Tarihi kitabinda onerilen oznel donemsellik anlayisi, alanin yazarlari, elestirmenleri ve ilgili akademik cevre tarafinda...

downloadDownload PDFView PDFchevron_right

SineFilozofi, 2019

downloadDownload PDFView PDFchevron_right