Descriptive Verbs

Türkiye Türkçesinde art-fiil (postverbs), tasvirî fiil, tasvir fiilleri (descriptive verbs) gibi çeşitli şekillerde adlandırılan ve bir zarf-fiil ile ona eklenen asıl fiilin birleşmesinden oluşarak, asıl fiili tasvir eden fiil birleşmeleri, “gramerleşme” sonucu ortaya çıkmış yapılardandır. Tasvir fiilleri kılınış (aktionsart) ve görünüş (aspect) zamanlı kategorileri ele almakta ve gramerlerde bu özellikleri dikkate alınarak işlevleri tespit edilmektedir. Bu birleşik fiillerden bazıları; ünlü veya ünsüz zarf-fiil ekleriyle birleşirken ortaya çıkan yeni yapıda gerçek anlamlarını korudukları için, bazıları da dil temasları sonucu kullanım alanı buldukları için gramerlerde eksik bırakılmaktadır. Bu bildiride
belirtilen kullanımları da ihtiva eden ve tasvir fiili olarak adlandırılan yapıların, standart Türkiye Türkçesinde zaman çizgisindeki yeri tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Tasvir fiilleri, zaman çizgisi, tasvir fiillerinin sınıflandırılması, Türkiye Türkçesi

Dilde yeni ihtiyaçları, yeni kavramları karşılamak, söz varlığını geliştirmek ve zenginleştirmek üzere çeşitli unsurlar kullanılır. İşte birleşik fiiller ve onun bir alt grubu olan tasvir fiilleri de bu amaçla kullanılmaktadır. Gramerleşme teorisinin inceleme alanına giren tasvir fiilleri; şekilce zarf-fiil kuruluşundaki bir asıl fiilin, bir yardımcı fiile bağlanması sonucu meydana gelmektedir. Yardımcı fiil, kendisinden önceki asıl fiilin gösterdiği durum veya hareketi tasvir eder, çeşitli bakımlardan onun yapılma şeklini gösterir. Yardımcı fiil tek başına tasvir fiili değildir. Tasvir fiili, yardımcı fiilin zarf-fiille birlikte oluşturduğu yapıdır. Türk lehçeleri tasvir fiilleri bakımından çok zengindir. Tasvir fiilleri her lehçede yapı, anlam ve sayı itibariyle farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Bu kitapta, Kıpçak lehçelerinde tasvir fiillerinin incelenmesi amaçlanmış; bunun için de bu grubu en iyi temsil eden lehçelerden birbirine yakın iki Kıpçak lehçesi olan Kazak ve Nogay Türkçesi yazı dilleri seçilmiştir. Çalışmada tasvir fiilleri tespit edildikten sonra, bunlar kullanılış ve işlev bakımından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.