Tchivroû

Li tchivroû^[1] (on dit eto, såvadje gade, blanc-cou)^[2], c' est on ptit ciervidî d' Urope.

Sincieus no d' l' indje : Capreolus capreolus

Li frumele si lome gade di tchivroû udonbén bixhe di tchivroû.

Li måye si houke bocård u brocård, pacô bok.

Les djonnes di tchivroû si lomèt gadots.

Les tchivroûs s' tegnnut sovint eshonne : on dit ene trope u ene hiede.

• 
  Bocård
• 
  Gade di tchivroû et bocård
• 
  Ôte bocård
• 
  ene trope, al nive

Il a ene grande plake di blancs pwels sol dirî; did la, li lomaedje "blanc-cou".

Les coines des tchivroûs ni sont nén si coxhowes ki les cenes des ciers. Gn a djusse ene doye, et l' fotche å dzeu. Gn a k' les måyes k' end ont, et ele toumèt tos ls ans.

E 1971, n aveut 18.638 tchivroûs el Beldjike.^[3] Mins end a motoit bråmint dpus asteure, a cåze do bon manaedjmint des tchesses (bon po les tchesseus, nén po les foistîs).

On l' trouve cåzu dins tote l' Urope, apus k' e l' Irlande, e l' Iye corsike, e l' Sardingne, e l' Sicile ey a Bijhe di l' Escandinaveye.

Les tchivroûs leyèt des petales so leu passaedje.

Les passêyes sont come les cenes des gades (deus ptitès ongletes).

• 
  petales di tchivroû
• 
  Rotes di tchivroû dins l' nive

Li gade di tchivroû va å brocård, tins d’ l’ esté (e moes d’ djulete et d' awousse).

Elle est sovint prijhe. L’ oû, ki l’ djermon a moussî ddins, dischind pal trompe et arive dins l’ matrice. Mins i n’ s’ agritche nén. I dmeure insi, bagnant dins les glaires, cwate moes å long (so moes d’ setimbe disk’ å moes d’ decimbe). C' est l' tins d' djôminance di l' oû edjermoné.

I n’ si va agritchî k’ e moes d’ djanvî. Li vraiye poirtêye ni deure ki cénk moes (come les berbis et les gades). Mins dispu l' tchôde, ça fwait cåzu 10 moes. C' est dpus k' les bixhes.

Li gadlaedje si fwait don e moes d' may.

On l' tchesse a l' afut, u al trake.

Les bracnîs metèt cobén des bricoles po les tchivroûs. Ele divèt esse metowes li distance inte li keute et l' mwin lon del rote.

Padecô i metnut des rdjibletes.

• brontchite ås viers

Gn a on foirt bea tecse da Joseph André l' djonne so l' discoviete d' ene hiede di tchivroû pa deus bracnîs.^[5]

• Tecse so les tchivroûs (saetchî foû d' Ene båke so les bwès d' l' Årdene) (sol waibe "Li walon d' emon nozôtes")
• Videyo di temognaedje d' on bracnî ås tchivroûs (sol Tévé walon-cåzante)

I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou les tchivroûs .

1. ↑ Po tos les accints di ç' mot la, loukîz l' ALW al 8 25.
2. ↑ mot d' bracnîs (S117).
3. ↑ Dieter Burckhardt & Paul Barruel, Mammifères d' Europe, Ed. Artis, Brusele, 1971.
4. ↑ (fr) François Moutou, Mammifères de la campagne, Gallimard jeunesse, Paris, 1995, ISBN 2-07-058679-0
5. ↑ replaidî e rfondou, Li Rantoele l° 101, bontins 2022.