Eploctaedje

Èn eploctaedje^[1], u vaccinaedje (coranmint, eto on picaedje), c' est l' dinaedje d' on vaccén (u eplocta) a ene djin u ene biesse, po l' aidî a s' disfinde disconte èn adjint rascråwant d' ene maladeye, å pus sovint on virûsse u ene bactereye, pus rålmint on protozowaire u minme ene celule poirteuse d' antidjinne di maladeye (médiaedje sayrece des magnants mås).

Edwård Jenner trouve li prumî on vaccén disconte les noerès plokes, tot picant des djins avou des crapes do pés des vatches k' on ene maladeye sins griyeusté ås tetes, k' on lome «vaccine» (pitite vatche, pitite maladeye ås plokes des vatches). Did la l' aloumåcion e walon: «mete les plokes» u «mete les vexhotes»^[2]

Onk des pus rlomés vaccins trovés après, c' est l' ci da Pasteur disconte li må d' araedje.

• pa pikeure (dizo l' pea u dins les musses)
• pa sirop a boere

Les sôres classikes, c' est

• vicants vaccins, avou des rascråwants adjints nén si fels ki les såvadjes microbes; i plèt esse dinés a boere, u minme a respirer (brontchite å virûsse des poyes).
• touwés vaccins, k' apoirtè les antidjinnes do microbe del maladeye; i fåt piker.

Les novelès sôres (dispu les anêyes 2000)

• vaccins å virûsse poirteu (gripe chinwesse)
• vaccins å SDN messadjî (gripe chinwesse)

1. ↑ noûmot do walon, askepyî diviè 2010, pa aparintaedje volant dire «metaedje des plokes».
2. ↑ ALW 15, notûle l° ^{(a-z aveuri)}; did la li noûmot «eploctaedje».