Betchfessî jh

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « H », loukîz cial.

Li betchfessî JH, c' est li scrijha JH eployî come betchfessî scrijha po des mots ki sont prononcîs avou J so Nameur, Tchålerwè eyet l' Basse Årdene mins avou on shoflé H après Lidje.

L' egzimpe k' on rvént todi dsu, c' est :

prijhon (prijhon = prîjon <> prîhon).

Come XH, al fén des mots, e Payis d' Lidje, li betchfessî Jh si prononce voltî come on ixh-låte; i pout minme rider po divni on son F ou on son Y.

mezåjhe (mezåjhe = mèzåhe <> mèzâfe <> mèzâje <> mèzauye).

Po les Lidjwès, li prononçaedje do betchfessî JH est l' minme ki l' ci des betchfessîs XH eyet SCH.

Li betchfessî oi si s' mete måy al tiesse d' on mot mins s' rescontere voltî å coron shuvou d' on halcrosse E (mezåjhe, åjhe, cawete -åjhe).

Li betchfessî JH riprezinte don li doûce cossoune ki respond al dure cossoune XH. Çou ki fwait ki, come po les ôtès doûcès cossounes, les voyales I, U eyet OU metowes padvant seront otomaticmint longues.

• "prijhon" si prononce prîj/h-on.
• "poujhî" si prononce poûj/h-î.
• "cujhnî" si prononce cûj/h/hy-nî.

Les crombès rîlêyes, c' est les cenes ki n' ont nén les 2 grands prononçaedjes J & H

• rîlêye avou Z so Lidje : plaijhi (plêzîr), shijhe (sîze), eglijhe (èglîze, mins vî vî mot gléjhe)
• rîlêye avou Y so Lidje : scrijheu (scrîyeû)
• rîlêye sins l' prononçaedje J : cawete -åjhe (-åhe, -âye)

Li betchfessî JH a stî atåvlé pa Laurent Hendschel e 1994, docô come pindant do betchfessî XH come doûce cossoune. L' idêye esteut, cial, di rprezinter li passaedje dins les accints do walon do son H et ixh-låte å son J dins les minmes mots.

Ci fourit, dabôrd, li céncwinme betchfessî scrijha (après ea, å, ô eyet xh). Il a don passé lodjicmint al Tåvlotêye rifondaedje del Rantoele et al cene di l' UCW eyet shuvanmint, å Raploû d' Tchålerwè sol rifondaedje (1996).

Les "sconte-rifondeus" ont rålmint ataké li betchfessî JH, mågré ki c' est ene troke di lete ki n' egzistêye ni dins li scrîta, ni dins les lingaedjes vijhéns do walon. Dabôrd, eneviè l' istwere di l' ortografeye do walon, c' est l' pus flåwe des betchfessîs scrijhas.

• L. Remacle, Les variations de l' H secondaire en Ardenne Liégeoise.
• L. Remacle, La différenciation dialectale en Belgique Romane avant 1600, p. 122-124.

• Mape ALW 1.58 (måjhon).
• Mape ALW 1.80 (poujhî).

• Prezintaedje e francès do betchfessî JH
• Sicole po ls efants sol betchfessî JH
• Mots avou l' betchfessî JH dedja studyîs e Wicionaire