Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]

Aller au contenu

Uzeu copene:Lucyin

Le contenu de la page n’est pas pris en charge dans d’autres langues.

À propos de ce flux de discussion

Les copinaedjes di dvant ont stî årtchivés e Uzeu copene:Lucyin/Egurniyaedjes li 2020-08-27.

Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Gråces po les amidraedjes tecnikes, mins dji rcrind ki dji doeve vis disdire po l' egzimpe da Vrindts po deus råjhons.

Li prumire råjhon, c' est ki c' e-st on viebe å coplemint contrairmint à çou k' vos djhoz.

Li deujhinme råjhon est lodjike : kî c' est ki souwrè al tcholeur : les deus fossîs a cåze d' on cadåve froed, li moite ki est dedja setche et ki pout co moens si rschandi ? Pinsez vs ki les deus fossîs sont necrofiles ?

Cial li sinse di visser, clawer est totafwait lodjike. Pus hôt, on dit ki c' e-st on waxhea di blanc bwès : adon c' e-st ossu impossibe del river al tcholeur.

    • Cwand dj' m' aprepa do lét Ki nos prindîs l' cadåve, k' esteut si froed, si setch, Dji manca do flåwi. Li sinne des deus djonneas,

Hazixhant dvins cwate plantches, li coir di ç’ pôve viye åme, M’ a rivnou tot veyant l’ imådje di s’ rowe, ey ene låme A toumé foû d’ mes ouys so l’ ombion di s’ waxhea. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.25, “Vîx Souv’nir”}}

Pinsez vs k' il est possibe do hazi ene tchinne ou del dishazi ? Cial, sins nole måle dotance, on pout acertiner ki c' est bén l' sinse di disfé, disloyî, sketer k' est la cial djondant. Dj' ô bén insi ki l' contråve di dishazi, hazi, pout insi aveur li sinse imadjrece di loyî podbon, sins rivet ou tcholeur.

  • Mins vos årîz dit ki l’ Signeur Ni voleut nén dishazi l’ tchinne Ki ratneut ses fis dvins l’ broûlî. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.85, “Li Vôye di l’Eglise” (fråze rifondowe)

Po cist egzimpe, vost interpretåcion ni xhiltêye nén : dj' ô bén ki çoula a l' aire d' on pleyonasse. Dji restchåfe ene åme ki dj' a rschandi, çoula pôreut dure po on powete surreyalisse, mins seur nén po Lejeune. Li sinse d' aloyî, acopler astok, mi shonne bråmint pus creyåve et esse cowerant avou les ôtes egzimpes di l' oteu.

    • L' amour restchåfe et mete al fiesse, Nos deus cours k' il a bén hazi. — Martin Lejeune, "Prétimps dè coûr", 1897 (fråze rifondowe).

Po cist egzimpe...

  • I gn a sol tere ene iye ureuse, Wice ki l' amour, li påye, l' acoird, Hazit dvins des åmes djenereuses. — Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 125, "Lu famile èst-one île ureûse" (fråze rifondowe).

... fåreut ki dj' voeye cwè cwand dji rårè li deure plake di mi ordinateur k' a dhoté. Si dji so di boune sovnance, li fråze esteut pus longue après et c' esteut eployî come addjectif. Gn a-st ossu ene deujhinme råjhon ki fwait ki dji cåzu totafwait seur ki c' e-st èn adjectif, c' est k' e walon do Levant, les viebes come prusti fjhèt -ixh å prezint et c' est todi come çoula ki dj' elzès rashî.

S' on louke al prumire version https://wa.wiktionary.org/w/index.php?title=hazi&diff=404475&oldid=397487, on voet k' i gn a nou pont. Cwand i gn a des fråzes ki sont trop longues, i m' atome di lzès racourti sins mete on [...].

    • I gn a sol tere ene iye ureuse,</br>Wice ki l' amour, li påye, l' acoird,</br>Hazis dvins des åmes djenereuses{{s-rif|MLej|"Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 125, "Lu famile èst-one île ureûse"}}

Houte des egzimpes ki dj' a-st astitchî sol wiccionaire, dj' a-st ossu veyou ci sinse dvins d' ôtes edroets, mins i n' m' ahåye nén do mete deus côps on minme scrijheu po on minme sinse.

Mi profeseur di latén dit k' on pout todi nén shure li motî si çoula ni dût nén avou l' contecse. Cial, amon ces deus scrijheus, li sinse di loyî podbon est, pinse dju, li pus lodjike.

Ci n' est nén l' prumî côp ki dji trouve des sinses ki n' sont nén dvins les motîs : loukîz å sinse volter do viebe pidjoler.

Amiståvmint

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

Abén ! Proficiate ! Vos n' estoz nén tchitche d' esplikêyes.

Come c' est vos k' a lî les bokets e-n etir, rimetoz don les sinses ki vos av trové, ki vnèt bén di "hazi" = ribouler - c' est come ça ki dj' kinoxheu l' minme accion - on clå k' a raloyî deus plantches (dji l' a fwait mi-minme co traze côp cwand dj' ovréve addé on scrinî tins des vacances).

Motoit mete les sinses onk après l' ôte, a pårti des cis ki sont toprès di l' idêye do tayon-bodje (tchåfer), eviè les cis ki sont l' pus lon (ribouler on clå). Ou l' contråve (veyanmint ki c' est l' sinse di "ribate li ponte do clå" k' esteut l' pus eployeye e 20inme sieke + dins l' ratourneure "rihazi l' clå" = fr. enfoncer le clou = insister). On pôreut ossu fé deus etimolodjeyes diferinnes, come divins l' DTW, li "chainon manquant" estant li rivaedje di rivets al tcholeur, k' on n' ritrouve pus dins l' documintåcion (motîs et fråzes d' oteur). Dji vos lai decider et fé come vos l' pinsez.

Po [[dihazi]], on nel rifond nén avou -s-, come tos les mots di(s)-h... (dihoter, dihaler...). Notanmint po n' nén awè d' l' acmaxhaedje grafike avou l' betchfessî SH. Ossu paski c' est tos mots do Levant, la k' låvå, n a todi l' betchete di- (sins S); did la les scrijhas come "di(s)handi"... do E1. Avou ça k' ces mots la dinèt on "bea" assimilaedje dh- => th (/thoté/ /thalé/ /i thè/). Gn a on bea egzimpe espontané sol modêye del Viye Såm (a li dhaler di s' paltot) (et l' cene d' Esneu : i dhèt ?) del Bijhe et l' Solea.

Condoleyances po voste éndjole ! ça nos pind å nez a tertos (dj' end a ene ki cmince a behoter ossu !!!).

Répondre à « Hazi »
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Bondjoû Lucyin,

Dji voleu vis fé ene pitite rimårke amiståve åd fwait di vos redjårbaedje do Feller et des vîs sistinmes sol wiccionaire.

Il est totafwait normå dvins l' monde sincieus do rortografyî on scrijhaedje cwand c' est ki les rûles d' ortografeyes ont candjî. Insi, vos trovrez nole pårt divins on live di scolî francès ene sifwaite ortografeye.

Maistre corbeau sur un arbre perché,

Tenoit en son bec un fromage.

Djel fwai mi-minme ossu tot do long, savoz.

Pol cåze, dj' a veyou mwints côps ki sovint vos redjårbîz ene miyete, ou minme totafwait l' fråze afîsse del racourti ou po k' ele xhiltêye pus "rfondowe" sins todi herer on {{s-rif~|. Et å pus sovint rilever di kéne ouve ou a kéne pådje vos l' avoz rapexhî...

Si vos dvîz fé èn ovraedje come situdiant al wåde d' on promoteu, veyoz vs, i n' vis meskeyrè nén les atotes.

Ca çou ki våt po l' ortografeye ni våt nén pol tchuze et l' ôre des mots.

Po rpinde èn egzimpe do patwès d' Paris, cwans les scolîs léjhèt Le Cid, on scrît todi Va, cours, vole et me venge. Minme si nouk ni djåze insi pol djoû d' ouy.

Pol rawete, les rûles do wiccionaire acsegnèt k' il est totafwait disfindou di scrire tolminme ké ouvrage inédit et insi coridjî on scrijhaedje.

Si fåt i rapinser do çou k' est scrît sol mwaisse pådje :

Li Wiccionaire ni s’ ocupe waire di l’ ortografeye, ca ci n’ est nén on diccionaire di normålijhaedje, mins di discrijhaedje.

Adon si vs léjhoz li Mouze, dji vén l' vey ou ele il il a stî malåde et il a morou, c' est nén vosse tchedje di coridjî l' oteu. On pout bén fé l' linwincieu et l' linwe-ehåyeu, mins nén leus deus e minme tins.

Vos ploz arinner tolminme ké administrateu d' ene ôte coxhe do prodjet wiccionaire, i vs dirè l' minme sacwè.

L' aroke, veyoz vs, c' est ki cwand dj' lé èn egzimpe k' a stî scrît pa vozôtes, dji n' sai måy, mi, si c' est çou ki l' scrijheu a dit ou si c' est vosse prôpe interpretåcion.

Ossu, vos coroz todi l' risse do fé ene flotche divins l' redjårbaedje.

Mes profs a l' unif nos ont todi dit ki l' pés des moennes copisses, c' est l' ci k' est sûti et ki comprind dadrame li latén. Douvén çoula ? Pår ki cwand i trouve k' ene sacwè shonne drole, i va sayî di mådjiner lu-minme çou k' est pus lodjike por lu dismetant ki l' enocint moenne riscrît tot come on papigåy sins fé des ca et des ma pol pus grand aweur des latinisses.

Leyîz m' vis diner èn egzimpe concret sol pådje Wikipedia sol binde d' imådje di Simon et Linå. Awè, vos n' l' avoz nén metou cial sol wiccionaire, mins c' esteut piron parey avou Mårtén Lejeune cwand dji touméve so les poyinmes ki vs avîz metou e-n egzimpe.

Cwatrinme displi, pådje 27
Vos vs plindoz d' n' aveur nole exhowe
C' est k' pus djonne, vos fjhîz poureye rowe. (avou on ! dvins l' tecse)
Saveur l' abécé, sins rén d' pus
Ni moennrè nouk foirt lon, pinse dju.
L' efant sûti, å cour pus fir
Aprind ôte tchoi k' a lére et scrire
Avou les cwate regues po conter
Et l' grammaire po mî s' divizer.
I schoûte voltî, sins piede pacyince
Les djins k' ont dipus d' esperyince.

Li scriyaedje mete portant pûri rowe et a l' cour et pu.

Li E170 acsegne å sustantif omrin rowe personne méritant le supplice de la roue, d'être roué. Li sinse ki vs avoz mådjiné, lu, ni s' trouve divins nou motî.

Li rsaetchaedje do prono del troejhinme djin e-st ossu foirt corant e walon lidjwès, aprume divins les vîs scriyaedjes. Å contråve, dinez m' pår èn egzimpe do mot "cour" å djinre femrin (cor, cordis est omrin).


Tenawete, vos poloz tolminme riscrire çou ki vs ahåye mî (aconter voye non voye å pî del lete li scrijhaedje da l' ôteu n' est nén on dogme) si vs acsegnîz aiwdirotchmint ki c' e-st on redjårbaedje et k' c' est l' ci da vozôtes.

Metans :

Nolu [pèrsone] nel pôreut dire { {s-rif~|LM|redjårbant "Li moirt di l' åbe" da Hinri Simon}}


Divant di leyî ouve, leyîz co vs rilever on rfondaedje flotchrece, do moens dj' endè so cåzu seur.

Dj' a-st ossu léjhou.

Tot gripant so les stroetès rouwales ki s' fåfiyént come des coloûtes viè les cresteas, inte les håyes ås petchales ou d' sayou, dji m' arestéve di feye ca d' ôte po m' rischaper, et m' ritournéve po taper m' côp d' ouy.

E1 & E203 ni cnoxhèt nén schaper et s' ni shonne t i nén drole ki rischaper n' aparexhe ki låvå . C' est djusse li calcaedje do francès "se ressaisir" (minme sinse).

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

Vos avoz seur råjhon so tos ces ponts la. N' åyoz nén peu d' elzès rcoridjî cwand vos trovez k' ça våt les poennes (c' est çoula l' foice des ptits Wikis, la k' i gn a nol forbataedje des moes å long po ene tchitchêye).

So les "ptits lingaedjes", on n' sait esse ossu spepieus ki so les grands wiccionaires. Våt mî awè riscrît 1000 fråzes d' oteur avou 10 ene miete escabreuses ki d' awè yeu sogne di tcheryî houte del 10inme pask' on riskêye di "fé des flotches".

Po "si rischaper" = si rihaper, c' est on mot ki dj' oyeu di m' pa (alez ! on va s' ru.aper ène minute). Dj' a cwerou lontins sins vey li rapoirt avou l' viebe "haper" = prinde. Dj' a tuzé k' il esteut parint avou "ns estans chapés / scapés...= såvés). S' i n' est nén a Lidje, on l' trouve ci sinse la e l' hôte Årdene (dizo cogne "hape"), pinse dju.

ça fwait: li "rihapans nos" di m' pa (si rpoizer, fr. se ressaisir), dji l' aveu rfondou "rischaper" (fr. être à nouveau sauvé).

Asteure ki vos mostrez ki "rihaper" pout esse li minme mot ki l' francès "se reprendre, se ressaisir", on l' pout "ridisfonde" rihaper. Dji va loukî a ça après l' Rantoele 111. Mins vos l' ploz ddja candjî si vos vloz.

Répondre à « Flotches di rashiaedje »

Rifondaedje toezer/toizer, mostî/moustî, pal djoû d' ouy pont al fén des egzimpes

5
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Bondjoû Lucyin,

1°) Rifondaedje toezer/toizer/twezer

teûzer (!arch) [E1]; twèzè [C8,S0]; twèzer [E1,E34,O4]; twazer [S0]; twèser [E34]; toizé [E203

Dji m' a-st apinsé k' faleut rfonde l'årtike "toezer" ca li fôme "teûzer" ni si trouve pår ki dvins l' [E1] riwaitî come on vî prononçaedje dismetant k' tos les egzimpes et tos les motîs do Levant scrijhèt twèzer.

2°)

a) Rifondaedje di mostî/moustî

I m' shonne ki l' rifondaedje a stî decidé rapôrt å no d' plaece Moustî, mins totes les cognes divins les motîs metèt "mostî". Et ezès belès-letes, c' est tot fén parey.

moustî [R11]; mostî [E1,E34,E170,E177,E203]; mosstî [E184]

b) Dalieurs, sav ki c' est l' code po les viyès rifondowes pus waire eployeyes ? R7 ? R13

3°) Pal djoû d' ouy ou pol djoû d' ouy

Copene:pal djoû d’ ouy @Li Bioutî, dji clintche puvite po si avuzion.

4°) Fåt i mete on pont al difén di tchaeke egzimpe, ou fwait on come amon nos coperes inglès et francès?

Loukîz å messaedje da @Li Bioutî :

3. Vaici nerén, dji n' comprind nén pocwè ç' ki des egzimpes k' i gn a (des fråzes) si scrîrént avou on pont (sourdant nén cnoxhou ou nou sourdant) et des ôtes nén (sourdant cnoxhou). Al copete do martchî, dins l' egzimpe ki vos dnez: "# *Dispoy kibén d' anêyes sereut i bén la dzeur { {s-rif|HSim|"Li moirt di l' åbe}}", c' e-st ene fråze tote etire, avou on sudjet, on viebe, etet. Ene fråze si scrît avou ene grande lete al betchete (vos l' fijhoz) et on pont (vos nel fijhoz nén - adon k' c' est vaici ene kesse et, do côp, c' est co pus drole di n' rén mete å coron). Dins l' wiccionaire francès, les fråzes d' egzimpe sont bén traiteyes come des fråzes:

Metans: "# * { {exemple | lang=fr

| Essentiels à l’équilibre du sol, les '''collemboles''' constituent une vaste famille composée de petits animaux discrets mais efficaces.

| source=Fiche ''Les collemboles'', aujardin.info, 2018}}"

Dins l' wiccionaire inglès eto:

Metans: "# : { {ux|en|Przewalski's horses are the only remaining '''wild''' horses.}}"

Amiståvmint

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

oyi, pol djoû d'oûy [E170]; pal ... ricopyî da Mårtén Ldjonne (w:Martin Lejeune) k' est d' après Vervî, la k' tos les O divnèt A (paye = poye; costâre = lidjwès costore = rif. costeure.


Dji rmete tos les årtikes daccion.

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

Rifondaedje toezer/toizer/twezer

Oyi, c' est clair ki si on a -eû- + -wè- + -wa-, c' est a rfonde avou l' betchfessî OE (nén OI, ca adon, i nos fåreut -wè- + -wa- + -ô- + -oû- ET SINS -eû-.

Avou ça ki: li disfondowe teyorike Viye Såm / Condroz lidjwès / Hu, "tûzer" m' a todi shonné esse li sourdant do viebe "tuzer": toezer dins s' tiesse les ca et les ma, c' est vårmint "pinser". Dj' a minme ene abayeye [hypothèse] ki l' mot s' åreut spårdou avou les moennes di l' abeye di Ståvleu. Mins dji vos l' dene po çou k' ça m' costêye !

Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

A°) Rifondaedje toezer/toizer/twezer

Po toizer, m' shonne ki c' est l' betchfessî "we" ki dût l' mî. Oudonbén, on divreut prononcî wa a Nameur et avå l' Årdene.

| teûzer = E1 [!arch]

| toezer = R10

| toizé = E203 oi=OK we=OK

| twazer = S0 oi=OK we=OK oe=OK

| twèser = E34,JMign oi=OK we=OK

| twèzè = C8,C13,S0 oi=OK we=OK !oe=//!

| twèzer = E1,E34, O4, C9, JVri

|- = R13,O3

Li betchessî "oe" e-st ene aroke pol walon do mitan et do levant et sortot po les deus pus fameus walons (Lidje et Nameur). Li betchfessî we n' ahåye nén pår e S0 la ki vike pus di tchivroûs ki di djins.

https://wa.wikipedia.org/wiki/Betchfess%C3%AE_oi

B°) Poloz vs responde ås kesses sol rifondaedje do moustî/mostî et sol kesse des ponts al fén des fråzes d' egzimpe?

C°)Pout on foirdjî on modele {{ca-fem|wa}} po tos les caracteres d' feme?

On-z åreut insi dôrlinne (feme nawe) tchåtchoûle (feme ki ploure) turlurete (feme nén serieuse), clapete (feme ki djåze bråmint)

Lucyin (copinercontribouwaedjes)
  1. po twezer, si on n' rifond nén avou -oe-, dj' el wådreu avou -we- veyanmint ki li rfondaedje avou -oi- n' ahåye nén tot l' Coûtchant walon (et l' payis d' Bietris-Bouyon) la k' on dvreut awè *tôzer (*tônzer) et *toûzer (come môrt / moûrt...). C' est l' veur ki po -oe- i manke li disfondowe -è- (tèt, modè, dèt) ki rascove TOT l' MITAN del WALONREYE (dins vosse tåvlea: C13,S0 sereut *tèzer (loukîz l' mape di "froed") https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=1&alw_page=162 (porshure li bae di dvizes so Berdelaedjes)

2. moustî <> mostî: Dji wådreu "moustî", a môde di sorwalonde OU/O (come souner, moumint...) veyanmint li cwantité d' eployaedje do no d' veye "Moustî (so Sambe)" (et li rlomêye di ses deus scrijheus Emile Gilliard et Gabrielle Bernard.

3. Po les fråzes :

  • sins sourdant : pont SCRîT al fén.
  • avou l' modele {{s|...}} u {{s-rif|...}}: c' est l' modele ki scrît l' pont !!!!. Li seule rujhe, c' est avou les ponts di dmande: ces-la, elzès fåt scrire. Loukîz a pouss.
  • Oufti ! Dji vén d' m' abaiti ki l' pont est metou dirî l' sourdant. => OYI, on l' pout wårder al fén del fråze. Mande escuze ! Dji n' les rsaetchrè pus. Mins elzès fåt i wårder après l' sourdant ?
Répondre à « Rifondaedje toezer/toizer, mostî/moustî, pal djoû d' ouy pont al fén des egzimpes »
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Bondjoû Lucyin,

Li betchfessî ae mi shonne mî rascovri li spårdaedje do mot. Nén vos?

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

vos avoz råjhon. Dji croe k' dj' aveu dmandé çoula å raploû rfondaedje do 15-3-2002 (la k' ça a stî decidé).

On l' ripôreut mete sol tåve. Fåreut ddja planeter on raploû des rfondeus e moes d' octôbe-nôvimbe la k' dji rserè e l' Walonreye. Si vos ploz ddja sayî d' atôtchî Pablo et Samouwel po vey cwè. E moes d' avri may, on a fwait berwete po nd adjinçner onk.

Tot ratindant, on l' pout rmete come viye rfondowe (dji croe ki dj' l' a-st eployî po les naçales des w:hape-vints).

Répondre à « naeçale ou naçale »
Li Bioutî (copinercontribouwaedjes)

Bondjoû @Lucyin et @Pablo, dji vôreu bén sayî do radjouter è wiccionaire tos les noûmots ritnous al "bate di noûmots" do Consey do Lingaedje francès, des Lingaedjes do Payis et des Politikes linwistikes . Do côp ni fåreut i nén radjouter on sourdant dins l' djiveye des "G" (général)?

Li côde do sourdant Gxxx sievreut pol mot è rfondou walon, come di djusse, mins eto po l' etimolodjeye ("noûmot ritnou al bate di dvise di 2019 do Consey-dji-n'-ti-sai-tot-cwè), et ossi dins l' tchapite "ortografeyes", wice k' i i fåreut mete les modêyes (walones) do mot, motoit ene sacwè come:

| èguèrniâdje = Gxxx (ouest wallon)

| agurgnèdje = Gxxx (sud wallon)

| ègurnièdje = Gxxx (est wallon)

| ègurniadje = Gxxx (centre wallon)

Mins dji n' sai comint çk on fwait on novea sourdant... Et dji n' so nén seur di comint çk i fåreut prezinter l' cayet.

Dedja merci!

Lorint

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

C' est ddja la. C' est w:G101.

Modele d' eployaedje: spitaiweu#Ortografeyes

Dji n' metreu nén li coine des disfondowes (walon do Mitan...). Mins bén l' anêye di l' atåvla [proposition].

Asteme, dins les disfondowes di "egurniyadje", foû di "egurgnadje", la ki l' -nia- a divnou -gna-, les ôtes, por mi, dimandèt ene ristitcheye voyale [voyelle d'appui]: inguèrniyâdje + aguèrniyâdje + èguèrniyâdje (Coûtchant); agurniyadje + ègurniyadje + èguërniyadje (Mitan); ègurniyèdje (Levant); agurniyèdje (Bastogne veye); agurniyadje (Nonne). Dji louke sol DTW les shuvion RNY (%rni(a|e)% + %rny(a|e)%). So 35000 et des intrêyes, gn a k' ene (biscoirnyî, -ant) k' on sait rfonde purade "biscoirniyî" (la eto: disfondowe "biscoirgnî).

https://dtw.walon.org/index.php?id=6386

Pol betchete, loukîz l' mape di "eshonne"

https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=1&alw_page=141

Pol cawete, li cene di "viyaedje"

https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=1&alw_page=271

Répondre à « Soûrdant: bate di noûmots »
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Et cmint dire "altération" dvins l' sins "dihîfrer, altération de dihîvler"?

Srtxg (copinercontribouwaedjes)

I gn a "alteråcion" dins l' Haust; (et dins l' coridjrece, i gn a eto "alternatif"; dji n' sai nén si on l' trouve dins des motîs k' i gn a, mins l' mot a stî eployî po k' i s' ritrouve dins l' coridjrece; eyet end a mezåjhe po cåzer d' electricité pol moens)

Mins s' i l' fåreut dire ôtrumint, dj' eployreu "discandjî" ("dihîfrer", discandjî d' "dihîvler").

Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Mins po çoula, fåreut emantchî on code.

{ {Disc|dihîvler}} motoit?

Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)
Lucyin (copinercontribouwaedjes)

"altération" "dihîfrer", discandjî d' "dihîvler"

{{Bdj|dihivler}} {{ridaedje|V/F}} ey {{ridaedje|L/R}}

Dji vos frè vosse modele "tindeu" divant waire.

Répondre à « Categoreye mot d' tindeu ås mouxhons »

Rifondaedje gådieus/gawdieus et discråmiaedje gawder/gåder

2
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Bondjoû Lucyin & @Srtxg,

I m' shonne ki l' rifondaedje di gådieus a stî fwait sorlon ene fåsse etimolodjeye.

A m' shonnance, i vént purade come gawder vént d' on spotchî aplacaedje inte li bodje gåde et l' mot gawe.

Po çoula dj' a deus bons astocas:

1°) Po cmincî, li sins di "djoye" et gaw'der (E1,E203: dismoker) ni sont nén les minmes.

Les motîs Haust et Forir dinèt po gawder pår li sins "dimoker".

Po "gawdieus", li E203 dene seulmint li sins finåd, toursiveus.

2°) On n' pout nén espliker li ridaedje di voyale å/aw. Ca li betchfessî latén "au" esteut dedja prononcî "o" dispoy li fén di l' antiquité (aurum/ôr, paucum/pô). Dedja di tins d' Ciceron, "Claudius" si fjheut spoter "Clodius" po-z adawyî les ptitès djins.

Nouk di ses ôtes mots aparintés n' a di -aw-

gåde [S117]; gaude [S117] gådrêye [S117]; gaudrée [S117] guèd'ler [O0]

Vost avuzion ?

+ response po l' dierinne copene "mots d' tindeu ås moxhons"

Amiståvmint

David

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

Mande escuze d' awè tant tårdjî a responde. C' est k' dji so sol fén di m' condjî, avou 36000 sacwès a fé.

Po les etimolodjeyes , avou vosse bagaedje di latinisse, vos estoz pus sûti k' nozôtes. N' åyoz nole sogne d' elzès rcandjî, dolmint ki vos metoz ene hårdêye dins l' hagnon "Sourdant" eviè ene pådje di dvizaedje (cial u so les Berdelaedjes), po n' les nén riforbate paraprès.

Répondre à « Rifondaedje gådieus/gawdieus et discråmiaedje gawder/gåder »

Rifondaedje wårni/gårni, coeyisté& scoler/escoler

11
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Bondjoû Lucyin & @Srtxg, @Èl-Gueuye-Noere, @Li Bioutî,

1° Rifondaedje wårni

Dji lé sol dtw : dji n' a pont rtrové d' disfondowe avou w; portant, dj' a cåzu l' acertinance d' end aveur lî ene ene sawice, mins dji n' è trouve nole pårt

wårni = R12

gårni = E1

garni = C8,O3

ganrni = E165

gârni = C1,C9,E203,O4,O92,S117

2%) coeyisté ou coehisté

Dj' a léjhou, li bate di dvize, mins endè fårè pus po m' fé leyî djus

Por mi, li "h" pout esse compris come ene voyale di baloyance pa assaetchance avou l' viebe akeûhî come dvins ahessî ou come foirdjî sol bodje a(keûh).

Sol forom, vos scrijhoz come s' i fåreut fé on noûmot. "C' est pus lodjike", dijhoz. Awè. Douvént vos n' dijhoz måy ki tos les grands scrijheus d' avår Lidje eployèt "keûhisté" et måy "keûtisté" ki vos ratnoz portant? Vos tapez "keûtisté" so vosse ricwirrece, vos ni trovez ki l' DTW et li wiccionaire.

I n' fåt nén rovyî ki l' rôle des rfondeus n' est nén di ricreyî l' lingaedje a leu-n agreymint, mins di sayî d' esse li pus fidele possibe å lingaedje djåzé. Cwand i gn a trop des fômes coinreces, fåt bén si spiyî l' tiesse ndè tchoezi ene tot mågriyant les ôtes, mins otrumint, i fåt s' rafiyî å lingaedje, copurade si les grands scrijheus l' eployèt. Dji cfesse k' aplaker l' cawete -isté a on viebe e-st ene miyete curieus, mins tchaeke lingaedje a ses foû rûles. Åd dizeur di rwaitî çoula come èn ehin a coridjî, ni fåreut i mî vey çoula come ene prouve del coriansté do walon?

Ôte astoca, on l' ritrouve dvins li pus rilomé rimea walon : "Ossu, vola k' èl keûhisté dèl matinêye, on-z-ôt wîgnî 'ne sacwè londjinnmint, come ine plinte,"

L' ôte advantaedje di coehisté, c' est ki l' h inte deus voyales si prononce kécfeye [j] dvins les ôtes wallons come avou ahessî.

ayèssi [C1], aïessî [C9a]

Dj' atåvele li fôme coehisté tot-z acsegnant l' h come ene halcrosse rilêye. Et rbouter keûtisté ki n' egzistêye fok sol papî da Piron so les noûmots, mins ki n' a nén yeu di dschindance.

3°Rifondaedje escoler/scoler

Sorlon Haust, li viebe ni vént nén do bodje "scoler" avou l' cawete "-er des viebes, mins do vî francès "escoler". On l' pout croere, ca tos les egzimpes ki dj' a trové sont d' cisse cogne. Minme s' i Haust mete les deus, il a tolminme tchoezi "èscoler" come djivion.

| scoler = E1,R13 | èscoler = E1,E34,Martin Lejeune.,Camille Gaspard.,Guy Cabay.,— Jacques Bernkens.,Léon Demarche. | èskolé = E203µ

Amiståvmint

Lucyin (copinercontribouwaedjes)
  1. coeyisté / coehisté / coetisté : a on metou moumint, on a yeu ptchî di wårder li scrijha H ki pol H prumrece (= H di stok tîxhon). Mins "ahessî" (la ki l' H est "årtificiel") esteut ddja rfondou dispu bele ådje, on l' a wårdé (dji n' so nén disconte del disrifonde "ayessî"). *"scrihèdje" (cogne lodjike a Lidje) a bén divnou "scriyèdje".
  2. Li rujhe avou coehisté, c' est ki l' parintêye d' èn addjectif (coe) si fwait sol femrin. Mins nerén, "coehe" n' est nén dins les motîs (coete [R9]; keûte [E170]; cwète [C8,C106,G203,O0]; cwate [G203]; cwèye [O0,O4]; cwéye [C99,C106]; qwéye [C99]; cwaye [O0]); ça fwait ki: li noûmot "coehisté" des scrijheus lidjwès di dviè 1900 est basti flotchreçmint. => Dji sereu po wårder "coeyisté", motoit tot rsaetchant "coetisté" (ça simplifeyreut li rfondou). Di vosse costé, si vos avoz ptchî d' eployî "coehisté" dins vos bokets, ni tchictez nén. Li rfondou di dmwin, s' il adierceye si côp (s' i guerôde ås uzeus di dmwin), pasrè avou les uzances di ces-la.
  3. C' est l' veur ki les cognes d' après Lidje ont ene grande rilomêye istorike. Mins Lidje est ddja sovint rsintou come "sorriprezinté" e rfondou (mins des ôtes pinsèt l' contråve). Oyi mins:
  • gn a cåzu nou scrijheu lidjwès k' a acmoirdou li rfondou => nole rujhe k' i scrijhexhe "keûhisté" e Feller-Haust.
  • gn a cåzu pupont di scrijheus e lidjwès. Si vos loukîz les lives e walon k' ont rexhou dispu 10 ans, contez les scrijheus lidjwès k' i gn a dvins !!!
  • ces noûmots la (avou -isté) ont stî foirdjîs après Lidje diviè 1900 (w:Papî Piron so les noûmots des scrijheus lidjwès d' aviè 1900). Di ç' tins la, gn aveut NOU scrijheu do costé des disfondowes "cwète" et waire do costé d' "cwèye". Avou ça ki l' cawete -isté est lidjwesse. E rfondou, on shût pus voltî ene tecnike di rfondaedje do bodje (cial femrin coeye u coete + cawete -isté), minme si li parint abocté insi n' est nén dins les motîs.
Srtxg (copinercontribouwaedjes)

So "coehisté":

Oyi, c' est l' veur ki l' cawete -isté si mete sol cogne do femrin... mins:

  • les disfondowes do mot mostrèt bén on "h"
  • i gn a les viebes acoejhî, acoejhter, racoejhî,... (avou des "jh" bén clairs et ene grande famile, avou des mots come "racoejhmint")
  • i gn a motoit bén yeu on femrin "coejhe" (sol modele di gris/grijhe, ou co come li mot "croes" k' a-st ene cogne "croejhe")

Motoit rfonde "coejhisté" ?

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

wårni / gårni : sol DTW il est scrît : dji n' a pont rtrové d' disfondowe avou w; portant, dj' a cåzu l' acertinance d' end aveur lî ene ene sawice.

=> vos ploz candjî sol Wiccionaire et mete "wårni" come viye rifondowe tot rahoucant ci sudjet ci (dji candje l' ôre sol DTW : gårni (wårni) et fé l' parintêye avou "g"

(wårni a stî dandjreus erîlé so fr. Garnier = frB Warnier = wa Wårnî)

Srtxg (copinercontribouwaedjes)

dji mete çoula sol coridjrece eyet ndè fé ene modêye 0.4.31

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

scoler / sicoler / escoler: rén d' pus erîlé so scole / sicole / escole. C' est l' bodje et l' rîle djeneråle s- / si- / es- ki prume so les cognes diccionairreces.

Pacô, a Lidje, on prind ene cogne dedja rfrancijheye u picårdijheye (so l' inflouwince di princes-evekes do Hinnot come Djan d' Indjî Jean d'Enghien): esbarer = sbarer / sibarer / esbarer; esclameure = sclameure / siclameure / esclameure.

Srtxg (copinercontribouwaedjes)

po "escoler" (nén spotchåve) eneviè (e)scoler/s(i)coler (spotchåve, eyet shuvant l' mot "scole") dji n' so nén sbaré d' aveur ene cogne "walone" avou ene spotchåve voyale.

Ca sereut l' walonijhaedje espontané po-z epronter l' francès "écoler". Ou co on noûmot, fwait sol sustantif "s(i)cole" + -er.

Adon, on pôreut fé deus intrêyes di motî:

  • escoler, avou les vîs sinses
  • s(i)coler: aprinde/acsegnî a scole.

mins les deus sinses sont télmint près l' onk di l' ôte, eyet les cognes avou, ki ça finirè pa-z esse acmaxhî e-n on seu mot erîlé, nonna?

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

come vos djhoz : ON SEU MOT erîlé (scoler / sicoler / escoler). Pus simpe est ç', mî est ç' !!!!!

Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

1°)Dvins tolminme ké lingaedje vos pôrîz coridjî des mots k' on stî fwait flotchreçmint. Pocwè fantôme et nén phantôme? On-z a metou on fås h prumrece a habiller pa assaetchance avou habit sins saveur k' i vneut di a, bille et er. Et toplin d' ôtes egzimpes. C' est vosse droet di croere ki c' e-st on marixhmint, mins c' est come le/la covid.

Si l' academeye francesse aveut egzisté å Moyinådje, ele åreut seur veyou evi li h prumrece di haut (do latén altus) k' esteut ene fåte, mins ki voloz, les cåzeus l' ont dit, don c' est passé.

Po lårminter, li raprepiaedje di lå(r)me et laminter e-st ossu ene fåsse etimolodjeye, e c' est vozôtes-minmes k' a discråmyî l' mot.

Vola çou k' dit L' académie française dvins "dire ne pas dire"

Covid est l’acronyme de corona virus disease, et les sigles et acronymes ont le genre du nom qui constitue le noyau du syntagme dont ils sont une abréviation. On dit ainsi la S.N.C.F. (Société nationale des chemins de fer français) parce que le noyau de ce groupe, société, est un nom féminin, mais le C.I.O. (Comité international olympique), parce que le noyau, comité, est un nom masculin. Quand ce syntagme est composé de mots étrangers, le même principe s’applique. On distingue ainsi le FBI, Federal Bureau of Investigation, « Bureau fédéral d’enquête », de la CIA, Central Intelligence Agency, « Agence centrale de renseignement », puisque dans un cas on traduit le mot noyau par un nom masculin, bureau, et dans l’autre, par un nom féminin, agence. Corona virus disease – notons que l’on aurait pu préférer au nom anglais disease le nom latin morbus, de même sens et plus universel – signifie « maladie provoquée par le corona virus (“virus en forme de couronne”) ». On devrait donc dire la covid 19, puisque le noyau est un équivalent du nom français féminin maladie. Pourquoi alors l’emploi si fréquent du masculin le covid 19 ? Parce que, avant que cet acronyme ne se répande, on a surtout parlé du corona virus, groupe qui doit son genre, en raison des principes exposés plus haut, au nom masculin virus. Ensuite, par métonymie, on a donné à la maladie le genre de l’agent pathogène qui la provoque. Il n’en reste pas moins que l’emploi du féminin serait préférable et qu’il n’est peut-être pas trop tard pour redonner à cet acronyme le genre qui devrait être le sien.

Vos tuzez fén parey.

Il ont kécfeye råjhon ki la covid sereut pus naturele, mins tchaeke lingaedje a ses foû rûles et c' est todi l' uzaedje k' a l' dierin mot. Ouy, avå les gazetes et les cåzeus do francès, voye non voye, on dit å pus sovint le covid.

Å vraiy, veyoz vs, c' e-st ene piceure do walon d' esse pus "libe" et "spontané" dins l' askepiaedje di noûmots avou bråmint di spotchîs aplacaedjes. On l' divreut rwaitî come ene ritchesse purade ki come on mehin. Dji voe nén kimint coehisté sereut pus drole ki bijhreçmint bazé, vos l' dijhîz l' ôte djoû a pårti ... di l' arabe.

Si l' walon di Lidje a stî mî veyou disk' å mitan do dierin sieke, c' est ki cåzu tos les grands scrijheus do trevéns scrijhént e Lidjwès (såf Martin Lejeune dvins on maxhaedje di Vervîtwès et d' Lidjwès). C' est l' vraiye k' avou l' djermêye 48, cwand Mignolet et Lagauche ont rçû leu dag, li walon do Mitan a rpris li plaece do walon li pus scrît.

Tant k' a mi, çoula n' mi disrindje nén ki les noûmots soexhesse askepyîs å pus sovint pa des scrijheus do Mitan et do Coûtchant, mins çoula n' vout nén dire ki fåt rbouter les cognes trop lidjwesses di dinltins.

Cwand c' est k' les Francs viernént l' France, c' esteut did la ki vnént les noûmots e francès (flèche, rang, honte, bote, wårder). Al Rinexhance, c' esteut les mots italyins, et asteure, come di djusse les mots inglès.

Tchaeke trevéns influwince don l' walon sorlon s' pôzucion. Pol cåze, c' est li Lidjwès k' a yeu l' oneur d' askepyî (dalieurs skepyî n' egzistêye nén e Lidjwès) l' mot sorlon des regues ki vos poloz riwaitî ouy come flotchreces, mins ki ni l' estént nén dvinltins.

2°)

Po scoler/escoler, come Djan Haust, dji so cåzu seur ki çoula vént direk di l' ancyin francès. Pår ki c' e-st on mot k' a-st a vey avou des reyalités sincieuses wice ki l' francès a todi yeu ene grande influwince. Si escoler sereut ene fôme rfrancijheye di scoler, adon pocwè a-st on scolî et studyî? Po studiant, minme si l' cogne li pus lådje oyowe est étudiant (studiant [E1,R13]; studjant [E1]; ètudiant [C1,C9,E1,E34]; ètudjant [E1), on pout rfonde studiant gråce a sacwants disfondowes (minme paskeye po "basti"), mins cial, i gn a nole disfondowe foû rfondou.

Probåbumint ki des siekes et des rassiekes did cial on djheut : "sperer" et nén "sperer", "were" et nén "guere", avant l' rifrancijhaedje. Mins ci n' est nén ene flotche.

Dispoy li latén *exquartere, on divreut ratinde scwårter ou schårter, come excutere et scheure, mins c' est bén ecårter k' on dit.

Motoit k' å Moyinådje on djheut tchamea, mins li rfondaedje a bén ratnou chamo.

Tos les calcaedjes et rfrancijhaedjes si sont nén des ereurs podbon. Ci sereut forwalnijhî ki d' tuzer l' contråve

Alez dabôrd, ci n' est nén paski on mot a stî emantchî sorlon des regues ki n' sont nén dås nosses kel fåt ridjårber a tot côp bon a nosse shonnance.

Ki çoula vis våye bén

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

Merci po totes ces idêyes la. On l' pôrè rmete sol tåve a on raploû di rfondeus... si on arive a ndè fé onk...

Dji rmete "coehisté" inte åtchetes sol DTW.

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

Al difén, avou l' etkete {{virfon}} permete k' eployî l' mot : ki n’ est pus (waire) eployeye.

Répondre à « Rifondaedje wårni/gårni, coeyisté& scoler/escoler »

Rebaner "a nole eure" & "a nole eure å matén"

2
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Bondjoû Lucyin,

Pinsez vs k' on pôreut rbaner les deus årtikes?

Amiståvmint

Lucyin (copinercontribouwaedjes)
Répondre à « Rebaner "a nole eure" & "a nole eure å matén" »

Etimolodjeye wiyete/wihete & dobès rifondowes frindje/frågne

2
Scribus electronicus (copinercontribouwaedjes)

Bondjoû Lucyin & @Srtxg,

1°)

Li motî Haust dene po wihète ene etimolodjeye probåblumint raloyeye a "Wiyåme".

Did la, li rifondaedje wiyete, minme si nou motî nel kinoxhe so ç' cogne (fén parey po wihot).

Portant, e neyerlandès https://nl.wiktionary.org/wiki/wicht, egzistêye on mot, wicht k' a pår li minme sins.

Ni m' ewaerreut ki çoula vegne did la sol minme modele ki knaap / napea., avou l' raprepriadje do -t al cawete -ete.

Pol rawete, on pout espliker on ridaedje h/y pa assaetchance avou l' mot Wiyåme, mins dji n' kinoxhe nol egzimpe d' on ridaedje y/h, et n' aveur pont pus d' idêye d' èn ôte mot ki poye espliker l' assaetchance et li ridaedje y/h. Ca fwait ki, dj' ô bén ki li ridaedje di sins di Wiyåme ou trompé mari viè djonne feye mi shonne ene miyete foû del bonete, paret.

Å contråve, li cmaxhaedje di sins inte li måhaitî impreur Wiyåme et ene wihete (djonne feye nén serieuse) po-z acsegnî on trompé mari avize bråmint pus naturel.

Dj' atåvele don on rifondadje wihete & wihot, dismetant ki wiyinme sereut rwaitî come on spotchî aplacaedje di Wiyåme et wihete.

2°)Sereut i possibe di fé des dobbès rifondowes po frindje et frågne? Leus deus ont dné des mots walons come frindjî ou disfrågnter, e sont i pår trop diferints foneticmint po-z esse riwaitîs come deus cogne d' on minme rifondaedje.

Ki çoula vis våye bén

Lucyin (copinercontribouwaedjes)

nl wicht (pitite feye) => wa wihete (båshele): c' est clair come di l' aiwe di rotche. Kimint k' les grands etimolodjincieus n' l' ont nén mådjiné ? Come cwè l' etimolodjeye n' est nén ene syince, mins ene uzance (Calvet). Vos ploz candjî come vos l' avoz dit tot metant cisse bate di dvizes cial dins l' hagnon "Sourdant" \ Etimolodjeye: Pus dandjî d' forbate li rapoirt avou "wiyinme" ki shonne asteure ene w:fåve etimolodjike.

frindje + frågne 1 : si vos vloz. Mins dabôrd, on va motoit dmander eto ene dobe rifondowe po "frinne" + "frågne 2" (l' åbe). Fijhoz on fyi "Berdelaedje" \ Rifondaedje po forbate li cayet.

Répondre à « Etimolodjeye wiyete/wihete & dobès rifondowes frindje/frågne »