Phiên âm Khách Gia

Phiên âm Khách Gia (Pha̍k-fa-sṳ) là một hệ thống chính tả tương tự phiên âm Bạch thoại, được sử dụng để viết tiếng Khách Gia, một phương ngữ của tiếng Hoa mà tộc người Khách Gia sống chủ yếu ở vùng Đông Nam Trung Quốc sử dụng. Các thổ ngữ Khách Gia không nhất thiết phải thông hiểu lẫn nhau do sự rộng lớn của khu vực địa lý phân bố. Bài viết này thảo luận về một dạng cụ thể của tiếng Khách Gia. Hệ thống chính tả này được sáng chế bởi Giáo hội Trưởng lão vào thế kỷ 19. Sách Tân Ước Khách Gia xuất bản năm 1924 được viết bằng hệ thống này.

Hệ thống chữ viết

Phiên âm Khách Gia sử dụng bảng chữ cái Latinh sửa đổi (đã bổ sung dấu hai chấm dưới ṳ cho nguyên âm không tròn môi giữa đóng /ɨ/) và một số dấu phụ để chỉ thanh điệu. Một dấu gạch ngang được thêm vào để chỉ hợp âm.

Hệ thống hiện tại

Chữ cái

Chữ in hoa	A	Ch	Chh	E	F	H	I	K	Kh	L	M	N	Ng	O	P	Ph	S	T	Th	U	Ṳ	V	Y
Chữ thường	a	ch	chh	e	f	h	i	k	kh	l	m	n	ng	o	p	ph	s	t	th	u	ṳ	v	y
Tên chữ cái	a	chi	chhi	e	fi	hi	i	ki	khi	li	mi	ni	ngi	o	pi	phi	si	ti	thi	u	ṳ	vi	yi

Phụ âm

Phiên âm Khách Gia	Bopomofo mở rộng	IPA	Ví dụ
p	ㄅ	p	pak-kûng 伯公
ph	ㄆ	pʰ	pha̍k-fa 白話
m	ㄇ	m	Mî-koet 美國
f	ㄈ	f	fî-kî 飛機
v	ㄪ	ʋ	vùn-sṳ 文字
t	ㄉ	t	tú-sṳ́ 肚笥
th	ㄊ	tʰ	thai-ngìn 大人
n	ㄋ	n	nài-sâ 泥沙
l	ㄌ	l	lî-mà 鯉嬤
k	ㄍ	k	kâ-yèn 家園
kh	ㄎ	kʰ	khiung-ha 共下
ng(i)	ㄫ	ŋ/ɲ	ngiù-ngiuk 牛肉
h	ㄏ	h	heu-sâng 後生
ch(i)	ㄗ/ㄐ	ts/tɕ	cho-tet 做得
chh(i)	ㄘ/ㄑ	tsʰ/tɕʰ	chhâ-é 車仔
s(i)	ㄙ/ㄒ	s/ɕ	se-ngìn 細人

Nguyên âm

Phiên âm Khách Gia	Bopomofo mở rộng	IPA
a	ㄚ	a
i	ㄧ	i
u	ㄨ	u
e	ㄝ	e
o	ㄛ	o
ṳ	ㄭ	ɨ
er	ㄜ	ɤ/ə
-p	ㆴ	p̚
-t	ㆵ	t̚
-k	ㆶ	k̚

Dấu thanh

Dưới đây là danh sách dấu thanh của phiên âm Khách Gia với kèm các thanh điệu của phương ngữ Tứ Huyện (四縣) và phương ngữ Hải Lục (海陸) của tiếng này:^[1]

Tên thanh điệu tiếng Hoa	Dấu thanh	Dấu phụ	Ví dụ	Tứ Huyện	Hải Lục
陰平 âm bình	◌̂	Dấu mũ	夫 fû	24	53
陽平 dương bình	◌̀	Dấu huyền	扶 fù	11	55
上聲 thượng thanh	◌́	Dấu sắc	府 fú	31	24
陰去 âm khứ	(không dấu)		富 fu	55	11
陽去 dương khứ	◌̊	Dấu tròn	護 fů	55	33
陰入 âm nhập	(không dấu)		福 fuk	2	5
陽入 dương nhập	◌̍	dấu gạch dọc	服 fu̍k	5	2

So sánh phiên âm Khách Gia của Trung Quốc đại lục và Đài Loan

Các so sánh dưới đây dựa theo sự so sánh giữa Tân Ước Khách Gia (1924) và Kinh Thánh Khách Gia: Phiên bản Khách Gia Đài Loan ngày nay (2012). Tác phẩm đầu được xuất bản tại Sán Đầu, Trung Quốc đại lục còn tác phẩm sau được xuất bản tại Đài Loan.

Âm đầu

Dưới đây là các quy tắc chuyển đổi giữa phiên âm Khách Gia Trung Quốc đại lục (PFS Trung Quốc) và phiên âm Khách Gia Đài Loan (PFS Đài Loan):^[2]

So sánh âm đầu
Quy tắc	Ký tự	PFS Trung Quốc	PFS Đài Loan
ny→ng	源	nyên	ngièn
sh→s	聖	shìn	sṳn
ts→ch	做	tsò	cho
tsh→chh	自	tshṳ̀	chhṳ
kw→k	光	kwong	kông

Dấu thanh

Bảng dưới đây so sánh các dấu thanh của phiên âm Khách Gia Trung Quốc đại lục (PFS Trung Quốc), phiên âm Khách Gia Đài Loan (PFS Đài Loan), và phiên âm Bạch thoại của tiếng Mân Nam (POJ Đài Loan).

So sánh dấu thanh của phiên âm Khách Gia và phiên âm Bạch thoại
Tên thanh điệu	PFS Trung Quốc	PFS Đài Loan	POJ Đài Loan
陰平 âm bình	a	â	a
陽平 dương bình	â	à	â
陰上 âm thượng	á	á	á
陽上 dương thượng	á	á	(ǎ)
陰去 âm khứ	à	a	à
陽去 dương khứ	à	(å)	ā
陰入 âm nhập	ap	ap	ap
陽入 dương nhập	a̍p	a̍p	a̍p

Ghi chú:

Tiếng Khách Gia Đài Loan không phân biệt giữa âm thượng 陰上 và dương thượng 陽上. Một số phương ngữ không mang tính tiêu chuẩn của tiếng Phúc Kiến Đài Loan có dương thượng (ǎ).
Tiếng Khách Gia phương ngữ Tứ Huyện không phân biệt giữa âm khứ 陰去 và dương khứ 陽去, trong khi tiếng Khách Gia phương ngữ Hải Lục lại có dương khứ (å).

Xem thêm

Phiên âm Bạch thoại

Tham khảo

^ 客家語拼音聲調表。收錄於客家委員會。(2019)。客語能力認證基本詞彙－初級四縣腔(頁24)。
^ 劉敏貞. (2011). 比較兩種客語聖經譯本底背ke語音差異—用汕頭客語聖經譯本lâu現代客語聖經譯本底背ke約翰福音為例.

Liên kết ngoài

Chinese to Hakka Dictionary Online (in the Siyen dialect) (tiếng Anh)
English to Hakka Dictionary Online (tiếng Anh)
Online Chinese Character to Hakka Pha̍k-fa-sṳ Transliterator (tiếng Anh)

[1] 客家語拼音聲調表。收錄於客家委員會。(2019)。客語能力認證基本詞彙－初級四縣腔(頁24)。

[2] 劉敏貞. (2011). 比較兩種客語聖經譯本底背ke語音差異—用汕頭客語聖經譯本lâu現代客語聖經譯本底背ke約翰福音為例.

[1]

[2]