Arktik

Arktik (grek.: ἄρκτος-sanaspäi «kondi», grek.: ἀρκτικός «olii Sur' Kondjantähthišton al») om ühthine fiziž-geografine region Man pohjoižes. Sen röun om tundran zonan suvine röun.

Arktik-region sijadase Pohjoižen polärižen pirdan südäimes tobjimalaz. Sen keskuz om Pohjoižnaba. Pind om läz 27 mln nellikkilometrid, sidä kesken Pohjoižen polärižen pirdan südäimes 21 mln km². Mülütab Jävaldmert läz täuzin, Evrazii- i Pohjoižamerik-kontinentiden pohjoižagjoid.

Neniden valdkundoiden territorijad sijadasoiš Arktikas paloin: AÜV (Aläsk-štat), Venäma, Norvegii, Islandii, Danii (Grenland) i Kanad. Om äi varoid, tarbhaižiden kaivatusiden löudmižsijid (kivivoi, londuseline gaz, uran, kivihil'), no äjad ned jädas muite hoikan ekologižen sisteman tagut.

Kaks' reljefzonad oma Arktikas: šel'f kontinentaližen augotižlibundan saridenke da kontinentiden agjoidenke i Arktine bassein. Jävaldmeren agjmered ottas šel'fad: Barencan meri, Karan meri, Laptevoiden meri, Päivnouzmaine Sibirin meri, Čukotkan meri, Bofortan meri, Baffinan meri, Linkol'nan meri, Grenlandan meri. Venäman Arktikan kuivman rel'jef om ven päpaloin, regionan toižen kontinentaližen palan i sariden landšaft om mägikaz. Arktine bassein otab regionan keskuzpalad, sil om süvid merikatl'usid (5527 metrhasai süvütte) da vedenalažid mägisel'gid.

Arktikan kaikiš korktemb čokkoim om danine Gunbjörn-mägi Grenlandan päivnouzmas, 3694 m ü.m.t. kortte.

Tedoidusiden andmusiden mödhe, Arktikan il'man lämuz ližadub kaks' kerdad teravamba, mi jättud mail'mas. Se voib kucta kazmusiden i živatoiden äjiden erikoiden kadondad regionas. Nügüdläine globaline lämšund grazib Arktikan igähižiden rahvahiden olemižele, heiden elon veroline maht i sönd riptas kazmusišton i živatišton olendaspäi oikti.

Arktikan nevondkund om rahvahidenkeskeine organizacii vspäi 1989, se edestab Arktikan rahvahiden i maiden mel'hetartusid.

Arktik Vikiaitas

Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe.