Statìstega

Ła statìstega ła xe na siensa, che ga ła so derivasion da ła matematega, che ła se òcupa de studiare e descrivare ła realtà dei fenomani inte i so aspeti de rilevasion numerica. Ła tira fora łe so regołe e łe so valutasion cuałitative atraverso l'anałisi dei riłevamenti quantitativi, sełesionai par ben.

Coła paroła statìstega, inte el parlar de tuti i dì, se vołe indicare senplicemente dei risultadi numerici (łe statìsteghe riciamae inte łi tełegiornałi, ad esenpio: l'inflasion, el PIL eçe.) de un proceso de sintesi dei dati osservai.

Ła siensa statìstega ła se soradifarensia in dò rame prinçipałi:

• statistega descritiva
• statistega infarensiałe

Ła statìstega descritìva ła se pone come obietivo queło de sintetizare i dati par mexo de strumenti grafici (diagrami a bare, a torta, istogrami, scatołe a bafi ciamae anca boxplot) e indeçi (indicatori statìsteçi , indicatori de posizion come ła media, de variasion come ła variansa e ła conçentrasion, de corełasion, eçe.) che łi descrive i aspeti prinçipałi dei dati osservai.

Ła statìstega infarensiałe, inveçe, ła çerca de far afermasion estendendo a casi generałi łe ipotesi formułae co l'oservasion dei dati; infati ghe xe na posibiłità de sbajare dovua a ła natura teòrica (ła lege probabiłistega) del fenomeno che se osserva. Ła conosiensa de sta natura ła parmeterà de far de łe prevision (se pense, ad esenpio, che quando se diçe che "l'inflasion del pròsimo ano ła gavrà na çerta entità" deriva dal fato che esiste un modeło so l'andamento del'inflasion otegnuo da tècniche inferensiałi). Ła statìstega inferensiałe ła xe fortemente legà a ła teoria de ła probabiłità. Ła statìstega inferensiałe ła se sudivide inte altri capitołi; i pì inportanti łi xe ła stima puntuałe, ła stima intervałare e ła verifega de łe ipotesi.

La statistega ła serve dovuncue ła sia neçesaria una de łe condision che vien:

• fare na grumada o na muciada ordenada, scrivua in manjiera conprensìbiłe e a na laorasion dei dati pì variegai,
• Descuerxare posìbiłi leji che łe regoła i dati, che tante olte i pare insenbrai soło inte l'aparensa e operarghine el confronto.
• Definir na variabiłe de riferimento, che la ciapa difarenti vałori definìbiłi inte un çerto intervało de variasion.Varda anca

• Variograma