Ohangaron (daryo)

Chatqol va Qurama togʻ tizmalaridan oqib tushuvchi Oqtoshsoy va O'rtaliqsoy soylarining qoʻshilishidan hosil boʻladi. Uzunligi 236 km (Oqtoshsoyning boshlanish yeridan)^[1], havzasining maydoni 7710 km². Manbai — 2710 m balandlikka ega boʻlsa, mansabi — 260 m dir.

Chovlisoy quyilgan yerdan Turk qishlogʻiga qadar daryo Ohangaron platosini kesib oʻtgan tor daradan oqadi. Daraning chuqurligi 250 m (daryoning bosh qismida). Yakkaarchasoy quyilgan joyida 800 m. Daryo vodiysi juda tor. Turk qishlogʻiga qadar daryoning nishabi katta. Shu joydan vodiy keskin kengayadi, Obliq qishlogʻi yaqinida uning kengligi 700 m, Ohangaron shahri yaqinida 4-5 km. Vodiy yon bagʻirlari yotiq, soylik va jarliklar uchraydi. Obliq qishlogʻidan quyida allyuvial koʻhna qayir (terrassa)lar mavjud. Ohangaron shahridan oʻtgach, daryo kengligi 8 km li vodiyda oqa boshlaydi. Ohangaron daryosi qor va yomgʻirdan toʻyinadi^[1]. Aprel—iyunda suvi koʻpayadi, eng koʻp suv sarfi may oyida, suvining 51% shu oylarda oqadi. Oʻrtacha suvi sarfi Turk qishlogʻi yonida 22,8 m³/sek, oʻrtacha yillik suv sarfi 400 m³/sek. Ohangaron suvlaridan kanallar orqali Toshkent viloyatining Ohangaron, Oʻrtachirchiq, Pskent va Boʻka tumanlaridagi yerlarni sugʻorishda foydalaniladi.

Daryo boʻyida joylashgan eng yirik aholi punktlari Angren va Ohangaron shaharlaridir. Sirdaryoga tutashgan joyda hozirda qoldiqlari saqlanib qolgan katta qadimiy Binkat shahri joylashgan.

Yuqori va oʻrta oqimida Angren platosi boʻylab chuqur darada oqadi. Yuqori oqimida Ohangaron darasining chuqurligi 400 metrdan oshmaydigan plato va kengligi 100 metrgacha boʻlgan sel tekisligidan iborat boʻlib, daryo boʻylab hatto joylarda burmalar hosil qiladi. Ohangaron darasi pastida Yakkaarchasoy yaqinida chuqurligi 800 metrga yetadigan tipik dara shaklini oladi. Ohangaron vodiysi boʻylama profilning botiq shakli bilan ajralib turadi. Arashonning qoʻshilish joyida ikkinch qismidan koʻp miqdorda qoʻpol donli materiallarning kirib kelishi kanalning toʻsilishiga va qiyalikning mahalliy ortishiga olib keladi.

Oʻrta oqimda daryo tubi allyuviy tuproqlardan hosil boʻlib, nisbatan yumshoq nishablikka ega. Ohangaron shahridan pastroqda daryo keng vodiydan oqib oʻtadi va uzunligi 8 kilometrga yetadi.

Ohangaron daryosining irmogʻi juda koʻp, yiriklari: Boqsuqsoy, Tuganboshsoy, Shovvozsoy, Arashon, Yertoshsoy, Toshsoy, Dukantsoy, Qorabovsoy, Oqchasoy, Novgarzonsoy, Jigiristonsoy, Qayragʻochsoy, Beshsoy, Nishboshsoy, Objazsoy, Gushsoy, Ertoshsoy, Sovuqbuloq. Quyi oqimida Shamalak GESi yaqinida Qorasuv kanali daryoga quyiladi va suvining bir qismini Chirchiq daryosidan oladi. 1962-yilda Ohangaron daryosining quyi oqimida „Toshkent dengizi“ deb nom olgan Toshkent suv ombori, 1989-yilda Ohangaron suv ombori qurilgan. Daryodan Tanachibuqa va Yordon kanallari chiqarilgan^[2].

2020-yilda 26,5 MVt quvvatga ega Qamchiq mini GESi ishga tushirilgan^[3].