Firʼavn

2021-yil 3-aprel oqshomida Misr poytaxti Qohira shahrida oʻziga xos „Fir’avnlar sayri“ boʻlib oʻtdi. Gap shundaki, bir asrdan buyon Tahrir maydonidagi Qohira muzeyida saqlanayotgan Qadimgi Misr fir’avnlarining moʻmiyolangan jasadlari yangi tashkil etilgan Misr sivilizasiyasi milliy muzeyiga tantanali ravishda oʻtkazildi. 22 ta moʻmiyolangan fir’avnlar va malikalar jasadlari solingan tobutlar shohona kortejlarda oltin rangidagi mashinalarda Qohira boʻylab oʻzining yangi qoʻnimgohiga yetib bordi. Marosim Misr televideniyesi orqali butun dunyo boʻylab namoyish etildi. Koʻchirilgan moʻmiyolar orasida mashhur Ramzes II ning moʻmiyolangan jasadi ham bor edi^[1].

Fir'avn so'zining kelib chiqishi aniq emas. Ba'zilar uni «Fra» yoki «Pra» (quyosh, ierogliflarda uchraydi) so'zlaridan olingan deb hisoblaydilar. Yangi misrshunoslar qadimgi misrlilar o'z hukmdorini tabarruk ismini aytishni hohlamasdan uni «per-oh», ya'ni buyuk uy, saroy deb atar edilar. Injilda Misr hukmdorlarini unvoni «Fir'avn» deb aytilgan. (Ivrit פַּרְעֹה, yunoncha Φαραώ)

1. Chayon
2. Burgut I
3. Ni-Xor
4. Pe-Xor
5. Xat-Xor
6. Xedj-Kor
7. Timsoh
8. Chayon II
9. Iri Xor
10. Ka
11. Narmer (miloddan avvalgi 3120)

1. Menes (Mena, Xor Axa, Gor Axa, Axo) (miloddan avvalgi 3007 — 2975)
2. Djer (miloddan avvalgi 3000)
3. Uadji (Djet) (miloddan avvalgi 2980)
4. Qirolicha Merneyt
5. Den (Udimu) (miloddan avvalgi 2950)
6. Anedjib (Adjib) (miloddan avvalgi 2925)
7. Semerxet (miloddan avvalgi 2900)
8. Kaa (miloddan avvalgi 2890)

1. Xotepsexemui (Xetepsexemui) (miloddan avvalgi 2890)
2. Raneb (Nebra) (miloddan avvalgi 2865 )
3. Ninecher
4. Veneg
5. Send (Sened)
6. Nubnefer
7. Neferkara
8. Neferkasokar
9. Peribsen (Set Peribsen, Semexibu-Perenmaatu) (miloddan avvalgi 2700)
10. Xasexemui (miloddan avvalgi 2686)

1. Sanaxt (Neferkara) (miloddan avvalgi 2686—2667)
2. Djoser (Tosorfros, Djeser) (miloddan avvalgi 2667—2648)
3. Sexemxet (miloddan avvalgi 2648—2640)
4. Xaba (miloddan avvalgi 2640—2637)
5. Xuni (Xu) (miloddan avvalgi 2637—2613)

1. Snofru (2613—2589 )
2. Keops (Xufu, Xnemxufu) (miloddan avvalgi 2589—2566)
3. Djedefra (Radjedef) (miloddan avvalgi 2566—2558)
4. Xefren (Xafra) (miloddan avvalgi 2558—2532)
5. Mikerin (Menkaura) (miloddan avvalgi 2532—2503)
6. Shepseska (miloddan avvalgi 2503—2498)

1. Userkaf (Усерхерес) (miloddan avvalgi 2494—2487)
2. Sahura (miloddan avvalgi 2487—2475)
3. Neferirkara Kakai (Raneferef, Heferxeres) (miloddan avvalgi 2475—2455)
4. Shepseskara Isi (Sisires) (miloddan avvalgi 2427—2421)
5. Neferefra (Neferafra, Xeres) (miloddan avvalgi 2421—2420)
6. Niuserra Isi (Rafures) (miloddan avvalgi 2445—2421)
7. Menkauxor (Menxeres) (miloddan avvalgi 2421—2414)
8. Djedkara Isesi (Djejkara, Tanxeres) (miloddan avvalgi 2414—2375)
9. Unis (Unas, Onnos) (miloddan avvalgi 2375—2345)

1. Teti (Ofoes) (miloddan avvalgi 2345—2323)
2. Userkara (miloddan avvalgi 2323—2321)
3. Pepi I (Piopi I, Merira, Fios) (miloddan avvalgi 2321—2287)
4. Merenra I (miloddan avvalgi 2287—2278)
5. Pepi II (Piopi II, Neferkara, Fiops) (miloddan avvalgi 2278—2184)
6. Merenra II
7. Natikert (Nitokrida) (miloddan avvalgi 2184—2181)
8. Menkara

Bu davrda hukmdorla juda tez-tez o'zgargan. Manefon aytganidek: «70 kun 70 hukmdor boshqardi». Taniqlilari:

1. Ramesseum
2. Intef

1. Xeti I (Axtoy I)
2. Xeti II (Axtoy II)
3. Xeti III (Axtoy III)
4. Xeti IV (Axtoy IV)
5. Uaxkara Xeti
6. Nebkaura Xeti
7. Meriibra Xeti
8. Merikara
9. Ibi

1. Mentuxotep I (miloddan avvalgi 2133—2117)
2. Iniotef I (Intef I) (miloddan avvalgi 2125—2112)
3. Iniotef II (Intef II) (miloddan avvalgi 2112—2063)
4. Iniotef III (Intef III) (miloddan avvalgi 2063—2055)
5. Mentuxotep II (miloddan avvalgi 2055—2044)
6. Mentuxotep III (miloddan avvalgi 2004—1992)
7. Mentuxotep IV (miloddan avvalgi 1992—1985)

1. Amenemxet I (Aman-ma-xi I, Ammenemes I) (miloddan avvalgi 1985—1955)
2. Senusert I (Sa-na-uasra I, Sesostris I, Sesenxosis I) (miloddan avvalgi 1965—1920)
3. Amenemxet II (Aman-ma-xiII, Ammenemes II) (miloddan avvalgi 1922—1878)
4. Senusert II (Sa-na-uasra II, Sesostris II) (miloddan avvalgi 1880—1874)
5. Senusert III (Sa-na-uasra III, Sesostris III) (miloddan avvalgi 1874—1855)
6. Amenemxet III (Aman-ma-xi III, Ammenemes III) (miloddan avvalgi 1855—1808)
7. Amenemxet IV (Aman-ma-xi IV, Ammenemes IV) (miloddan avvalgi 1808—1799)
8. Qirolicha Nefrusebek (miloddan avvalgi 1799—1795)
9. Xnumxotep

1. Sebekxotep I (miloddan avvalgi 1785—1780)
2. Senbuet (miloddan avvalgi 1780—1777)
3. Amenems (miloddan avvalgi 1777—1776)
4. Amenemxet V (miloddan avvalgi 1774—1772)
5. Amenemxet VI
6. Sanxibr
7. Xetepibra
8. Sebekxotep II
9. Ranseneb 4 oy
10. Xeriotef (Xetepibr, Xornedj) (miloddan avvalgi 1771—1765)
11. Hor (Auibra)
12. Amenemxet VII
13. Xutauira Ugaf 2 yil
14. (Seneferibra) Senusert IV
15. (Usekara) Xendjer 4 yil (miloddan avvalgi 1768—1764)
16. Semenxkara Mermeshau 3 yil (miloddan avvalgi 1764—1761)
17. Sebekemsaf I (miloddan avvalgi 1761—1754)
18. Sebekxotep III (Sexemrasuadjtaui) (miloddan avvalgi 1754—1751)
19. Noferxotep I (Xasexemra) (miloddan avvalgi 1751—1740)
20. Sebekxotep IV (Xaneferra) (miloddan avvalgi 1740—1730)
21. Sebekxotep V (miloddan avvalgi 1730—1725)
22. Uaxibra Aib (miloddan avvalgi 1725—1714)
23. Mernoferra Ai (miloddan avvalgi 1714—1700)
24. Sebekxotep VI (miloddan avvalgi 1700—1698)
25. Neferxotep
26. Hor I
27. Sebekxotep VII
28. Mentuxotep
29. Mentumsaf
30. Dedimos I
31. Dedimos II
32. Senebmi
33. Neferxotep III
34. Sebekxotep VIII
35. Mershepsef-Ini
36. Mentuvoser
37. Senaaib
38. Venvavetemsaf

ikkinchi darajali hukmdorlar. Faqatgina quyidagilari ma'lum:

1. Xatir
2. Nebxaura
3. Sexebra
4. Merdjefara
5. Sevadjakara
6. Nebdjekara
7. Ubenra
8. ?
9. Auibra
10. Xeribra
11. Nebsenra
12. ?
13. Sexeperenra
14. Djedxerura
15. Sanxibra
16. Nefertemra
17. ?
18. Kakemurra
19. Neferibra
20. Djekkara
21. Xepu
22. Nebenatti (Anati)
23. Bebnen

1. Salitis (Shalik) (miloddan avvalgi 1650—1634)
2. Sheshi (miloddan avvalgi 1634—1620)
3. Yakubxer (miloddan avvalgi 1620—1612)
4. Xian (Xiany, Seuserenra) (miloddan avvalgi 1612—1592)
5. Apopi I (Aauserra I, Apapi I)(miloddan avvalgi 1592—?)
6. Apopi II (Aauserra II, Apapi II)(miloddan avvalgi ?—1551)
7. Xamudi (Xamudi) (miloddan avvalgi 1551—1542)

1. Nubuser
2. Yakboam
3. Vadjed
4. Yakbaal
5. Nubanxer
6. Anatxer
7. Xauser

1. Iniotef IV (Intef IV, Nubxeberra) (miloddan avvalgi 1650—1645)
2. Iniotef V (Intef V) (miloddan avvalgi 1645—1642)
3. Sebekemsaf II (miloddan avvalgi 1642—1626)
4. Djexuti (miloddan avvalgi 1626—1625)
5. Mentuxotep VI (miloddan avvalgi 1625—1624)
6. Nebirirautra I (miloddan avvalgi 1624—1605)
7. Nebirirautra II (miloddan avvalgi 1605—1605)
8. Semenenra (miloddan avvalgi 1605—1604)
9. Senusert V (miloddan avvalgi 1604—1592)
10. SebekemsafIII (miloddan avvalgi 1592—1583)
11. Iniotef VI (Intef VI) (miloddan avvalgi 1583—1578)
12. Iniotef VII (Intef VII) (miloddan avvalgi 1578—1578)
13. Taa I (Snaxtenra Taa I) (miloddan avvalgi 1578—1573)
14. Taa II (Seknenra Taa II) (miloddan avvalgi 1573—1558)
15. Kamos (Kamose, Uadjxeperra) (miloddan avvalgi 1558—1552)

1. Yaxmos I (Nebpentira, Amasis I) (miloddan avvalgi 1552—1527)
2. Amenxotep I (Djeserkara) (miloddan avvalgi 1527—1506)
3. Tutmos I (Aakxeperkara) (miloddan avvalgi 1506—1494)
4. Tutmos II (Aakxeperenkara) (miloddan avvalgi 1493—1490)
5. Xatshepsut (Qirolicha Xatshepsut, Maatkara) (miloddan avvalgi 1491—1469)
6. Buyuk Tutmos III (Manxeperra) (miloddan avvalgi 1469—1436)
7. Amenxotep II (Aakxeperura) (miloddan avvalgi 1436—1412)
8. Tutmos IV (Menkxeperura) (miloddan avvalgi 1412—1402)
9. Amenxotep III (Nebmaatra) (miloddan avvalgi 1402—1364)
10. Exnaton, Amenxotep IV (Neferkxeperuravayenra) (miloddan avvalgi 1364—1347)
11. Smenxkara, возможно, Nefernefruaton (Semnekarra) (miloddan avvalgi 1347—1347)
12. Tutanxamon (Nekxeperura) (miloddan avvalgi 1356—1338)
13. Eye (Ai, Kxeperkxeperura) (miloddan avvalgi 1337—1336)
14. Xoremxeb (Xoremxet, Djeserkxeperura) (miloddan avvalgi 1336—1333)

1. Ramses I (Menpextira) (miloddan avvalgi 1306—1304)
2. Seti I (Menmaatra) (miloddan avvalgi 1304—1290)
3. Ramses II (Usermaatra Setepenra) (miloddan avvalgi 1290—1224)
4. Merneptax (Vayentra) (miloddan avvalgi 1224—1204)
5. Amenmes (Amenmessu, Menmira) (miloddan avvalgi 1204—1201)
6. Seti II (Usepxeprura Setepanra) (miloddan avvalgi 1200—1194)
7. Saptax (Akxenra Setepenra) (miloddan avvalgi 1194—1188)
8. Tausert (Satrameritamon, Qirolicha Tausert) (miloddan avvalgi 1188—1186)

1. Setnaxt (userkxaura Meriamon, Setnext, Sefnakxte) (miloddan avvalgi 1186—1184)
2. Ramses III (Usermaatra Meriamon) (miloddan avvalgi 1184—1153)
3. Ramses IV (Xekamaatra Setepenamon) (miloddan avvalgi 1153—1146)
4. Ramses V (Usemaatra Sekxeperenra) (miloddan avvalgi 1146—1142)
5. Ramses VI (Nebmaatra Meriamon) (miloddan avvalgi 1142—1135)
6. Ramses VII (Usermaatra Setepenra Meriamon) (miloddan avvalgi 1135—1129)
7. Ramses VIII (Usermaatra Akxenamon) (miloddan avvalgi 1129—1127)
8. Ramses IX (Neferkara Setepenra) (miloddan avvalgi 1127—1109)
9. Ramses X (Kxeperamaatra Setepenra) (miloddan avvalgi 1109—1099)
10. Ramses XI (Menmaatra Setepenptax) (miloddan avvalgi 1099—1070)

1. Смендес (Хеджкхеперра Сетепенра) (miloddan avvalgi 1070—1044)
2. Аменемнису (Неферкара) (miloddan avvalgi 1044—1039)
3. Псусеннес I (Аакхеперра Сетепенамон) (miloddan avvalgi 1039—933)
4. Аменемопе (Усермаатра Сетепенамон) (miloddan avvalgi 933—984)
5. Осоркон Старший (Аакхеперра Сетепенра) (miloddan avvalgi 984—978)
6. Сиамон (Нетджеркхеперра Сетепенамон) (miloddan avvalgi 978—960)
7. Псусеннес II (Титкхеперура Сетепенра) (miloddan avvalgi 960—945)

1. Шешонк I (Хеджетхеперра Сетепенра Шешонк) (miloddan avvalgi 945—924)
2. Осоркон I (Сехемхеперра, Озоркон I) (miloddan avvalgi 924—890)
3. Шешонк II (Хекахеперра Сетепенра) (miloddan avvalgi 890—889)
4. Такелот I (Текелот I) (miloddan avvalgi 884—884)
5. Осоркон II (Усермаатра Сетепенамон, Озоркон II) (miloddan avvalgi 874—850)
6. Такелот II (Хеджекхеперра Сетепенра) (miloddan avvalgi 850—825)
7. Шешонк III (Усермаатра) (miloddan avvalgi 825—773)
8. Пами (Усермаатра, Памп) (miloddan avvalgi 773—767)
9. Шешонк V (Аакхеперра) (miloddan avvalgi 767—730)
10. Osorkon IV (Aakxeperra Setepenamon, Ozorkon IV) (miloddan avvalgi 730—715)

Gerakleopol, Leontopol va Tanis (Per-Ramzes)dagi turli hukmdorlar va shu qatorda:

1. Petubastis I (Usermaaatra) (miloddan avvalgi 818—793)
2. Iuput I (miloddan avvalgi 804—783)
3. Sheshonk IV (miloddan avvalgi 783—777)
4. Osorkon III (Usermaatra Setepenamon, Ozorkon III) (miloddan avvalgi 777—749)
5. Takelot III (miloddan avvalgi 754—734)
6. Rudamen (miloddan avvalgi 734—731)
7. Iuput II (miloddan avvalgi 731—720)
8. Sheshonk VI (miloddan avvalgi 720—715)

1. Tefnaxt (miloddan avvalgi 725—718)
2. Bokxoris (Bokkxoris, Bakenrenef) (miloddan avvalgi 718—715)

1. Kashta
2. Pianxi (Pi) (miloddan avvalgi 740-716)
3. Shabaka (Neferkara) (miloddan avvalgi 716-702)
4. Shabataka (Djedkaura) (miloddan avvalgi 702-690)
5. Taxarka (Knunafertemra, Tirgaka) (miloddan avvalgi 690-663)
6. Tanuatamon (Taltamon, Bakara) (miloddan avvalgi 663-657)

1. Psamettix I (miloddan avvalgi 660—616)
2. Nexo II (miloddan avvalgi 610—595)
3. Psamettix II (miloddan avvalgi 595—589)
4. Apriy (miloddan avvalgi 589—570)
5. Amasis II (miloddan avvalgi 570—526)
6. Psamettix III (miloddan avvalgi 526—525)

1. Amirtey (miloddan avvalgi 404—399)

1. Neferit I (miloddan avvalgi 399—393)
2. Psammut (miloddan avvalgi 393—393)
3. Axorist (miloddan avvalgi 393—381)
4. Neferit II (miloddan avvalgi 381—380)

1. Nektaneb I (miloddan avvalgi 380—363)
2. Taxos (miloddan avvalgi 363—360)
3. Nektaneb II (miloddan avvalgi 360—343)

Misr Aleksandr Makedonskiy tomonidan bosib olingan edi. Miloddan avvalgi 304-30-yillarda Misr Ptolomey sulolasi qo'li oltida edi.

1. Ptolomey I Soter (miloddan avvalgi 306—283-yillar)
2. Ptolomey II Filadelf (miloddan avvalgi 283—246-yillar)
3. Ptolomey III Everget (miloddan avvalgi 246—222-yillar)
4. Ptolomey IV Filopator (miloddan avvalgi 221—205-yillar)
5. Ptolomey V Epifan (miloddan avvalgi 205—180-yillar)
6. Ptolomey VI Filometor (miloddan avvalgi 180—145-yillar)
7. Ptolomey VII Everget (miloddan avvalgi 170—164-yillar)
8. Ptolomey VIII Everget II (miloddan avvalgi 145-yil)
9. Ptolomey VII Everget (miloddan avvalgi 145—116-yillar)
10. Ptolomey IX Soter II (miloddan avvalgi 116—108-yillar)
11. Ptolomey Х Aleksandr I (miloddan avvalgi 108—89-yillar)
12. Ptolomey IX Soter II (miloddan avvalgi 89—81-yillar)
13. Ptolomey XI Aleksandr II (miloddan avvalgi 80-yil)
14. Ptolomey XII Neos Dionis (miloddan avvalgi 80—58-yillar)
15. Berenika IV (miloddan avvalgi 58—56-yillar)
16. Arxelay (miloddan avvalgi 56-yil)
17. Ptolomey XII Neos Dionis (miloddan avvalgi 56—51-yillar)
18. Ptolomey XIII (miloddan avvalgi 51—47-yillar)
19. Кleopatra VII (miloddan avvalgi 47—30-yillar)
20. Ptolomey XIV (miloddan avvalgi 47—44-yillar))
21. Ptolomey XV Sezarion (miloddan avvalgi 44—30-yillar)

1. ↑ „Шарқий экспресс. Қатнов тикланган Сувайш канали, Иорданияда ҳибслар, Қоҳира бўйлаб сайр қилган Рамзес II“. Bugun.uz. 2021-yil 17-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-aprel. (Wayback Machine saytida 2021-08-17 sanasida arxivlangan)